ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ Η περιοχή ΒΔ της Αγοράς μέχρι το τείχος της πόλης, όπου το Δίπυλο, αλλά και πέρα από το τείχος, όπου και το σημαντικότερο νεκροταφείο της Αθήνας. Η ονομασία της οφείλεται στις εγκαταστάσεις εργαστηρίων κεραμέων. Τεχνίτες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Κεραμεικού χάρις στα κατάλληλα για την κατασκευή αγγείων αργιλώδη εδάφη που περιβάλλουν τον μικροσκοπικό ποταμό Ηριδανό. Η λειτουργία του χώρου ως νεκροταφείου αρχίζει πριν από τους Υπομηκυναϊκούς χρόνους, αρχικά ως χώρος ταφής για τουςοικισμούς γύρω από την Ακρόπολη. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο.
"Δρόμος" ή Οδός των Παναθηναίων. Την περιοχή διέτρεχε ένας μεγάλου πλάτους δρόμος που ξεκινούσε από την είσοδο της πόλης (Δίπυλο), περνούσε από την Αγορά και κατέληγε στην Ακρόπολη. Τείχος Στη ΝΑ γωνία του τείχους διατηρούνται οι 2 κυριότερες πύλες της πόλης, γύρω από τις οποίες δημιουργήθηκε το δημόσιο νεκροταφείο και κατασκευάστηκαν οι τάφοι των πιο πλούσιων οικογενειών. 1η Ιερά Πύλη : απ αυτή ξεκινούσε η Ιερά Οδός που κατέληγε στην Ελευσίνα και την οποία ακολουθούσε η πομπή των Μεγάλων Μυστηρίων.Το μισό πλάτος της πύλης καταλάμβανε η κοίτη του Ηριδανού ποταμού. Τμήμα τείχους της εποχής του Κόνωνα συνδέει με τη 2η Πύλη ( Δίπυλο).
2η Πύλη (ΔΙΠΥΛΟ) "Θριάσιαι πύλαι" : από εδώ ξεκινούσε ο δρόμος προς το Θριάσιο Πεδίο στην Ελευσίνα. Η πύλη σχημάτιζε μία αυλή στο βάθος της οποίας ανοιγόταν διπλή θύρα. Η όλη διαμόρφωση του Διπύλου το καθιστούσε απρόσβλητο στον εχθρό. " Έσω Κεραμεικός " Περιοχή βόρεια του Διπύλου και νότια της Ιεράς Πύλης. 1. Τετράγωνη βάση : μετά τις εσωτερικές πύλες του Δίπυλου. Σ αυτή πατάει κιλυνδρικός βωμός με επιγραφή : Διός ερκείου,ερμού, Ακάμαντος". 2. Κατάλοιπα Κρήνης : αριστερά για τον εισερχόμενο πίσω από το άνοιγμα της Θύρας. 3. Γυμνάσιο (Πομπείο) (αρχές 4ου αι.π.χ) : Στο χώρο μεταξύ των 2 πυλών. Μέσα στα δωμάτια του κτηρίου φυλάσσονταν τα απαραίτητα για την πομπή των Παναθηναίων. Στη μπροστινή πλευρά σχηματιζόταν μνημειακό πρόπυλο με 4 κίονες. Από εδώ ξεκινούσε η πομπή και έφτανε στον Παρθενώνα. Πομπηείον "Έξω Κεραμεικός" : χώρος εκτός των τειχών. Καταλαμβάνεται στο μεγαλύτερο μέρος από ταφές που είναι διευθετημένες στα κράσπεδα των δύο δρόμων που ξεκινούν από τις 2 πύλες.
1.Δημόσιοι τάφοι : βρίσκονται κατά μήκος του δρόμου από το Δίπυλο προς την Ακαδήμεια. Μνημεία που η πόλη έστησε για τους επιφανέστερους άνδρες. Εκεί υπήρχαν οι τάφοι του Περικλή, Θρασύβουλου, Κλεισθένη κ.α. Εκεί βρισκόταν και το "Δημόσιο σήμα" (τύμβοι από τις κοινές ταφές των πεσόντων στους πολέμους,πολυάνδρια). Εδώ θα πρέπει να εκφωνήθηκε από τον Περικλή ο Επιτάφιος λόγος για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο δρόμος που ξεκινούσε από το Δίπυλο είχε μέγιστο πλάτος 40 μέτρα και κατευθυνόταν προς την Ακαδημία του Πλάτωνα. Σε όλο το μήκος υπήρχαν οι τάφοι των επιφανέστερων Αθηναίων, όπως του Περικλή. Σώζονται 2 δημόσιοι τάφοι : Τάφος των Λακεδαιμονίων που πολέμησαν για την πτώση των Τριάκοντα Τυράννων. Μνημείο μακρόστενου ορθογώνιου κτίσματος. Μνημείο άγνωστου νεκρού 2.Βαλανείο (λουτρό) ( τέλος 5ου αι. π.χ) :κυκλική κατασκευή. 3.Ηρώο : κατάλοιπα μεγάλου κυκλικού κτίσματος κοντά στον Ηριδανό ποταμό.
4.Τέμενος αφιερωμένο στους Τριτοπάτορες : περίβολος σχήματος τραπεζίου και ένας χώρος ανοιχτός μπροστά ως "άβατο". 5. Δυτική ή Οδός των Τάφων : εδώ βρίσκονται οικογενειακοίι τάφοι από τον 4ο αι. π.χ. Η κατασκευή τους και η διακόσμησή τους δείχνει απαράμιλλη καλλιτεχνική ποιότητα. Διαμορφώνονται από ορθογώνια κρηπιδώματα ή από μικρούς τύμβους που το επάνω μέρος τους είναι διακοσμημένο από εξαίρετα επιτύμβια μνημεία. Πηγές Α. Μαστραπάς,Μνημειακή τοπογραφία της Αρχαίας Αθήνας, εκδ.καρδαμίτσα,αθήνα 1992 http://ancientathens3d.com/arxiki.htm http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2392 Επιμέλεια Τσαούση Ελένη (φιλόλογος)