ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.8.2014 COM(2014) 529 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΟ 2013 EL EL

Πίνακας περιεχομένων 1. Εισαγωγή... 3 2. Δανειοδοτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Eνωσης... 3 2.1. Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ)... 3 2.2. ΕΜΧΣ... 6 2.3. Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή (ΜΧΣ)... 8 2.4. Διευκόλυνση Ευρατόμ... 9 3. Δανειοληπτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ενωσης... 10 3.1. ΣΙΠ... 10 3.2. ΕΜΧΣ... 10 3.3. ΜΧΣ... 10 3.4. Ευρατόμ... 11 4. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων... 11 4.1. Δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ... 11 4.2. Δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ... 12 5. Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ... 12 5.1. Δανειακή διευκόλυνση για την Ελλάδα (ΔΔΕ)... 13 5.2. Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ)... 13 5.3. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ)... 14 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Επιτροπή οφείλει να ενημερώνει κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη χρήση των διαφόρων δανειοδοτικών μέσων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παρούσα έκθεση περιγράφει τις δανειοδοτικές πράξεις, καθώς και τις αντίστοιχες δανειοληπτικές δραστηριότητες για κάθε μέσο. Πίνακας 1: Εξέλιξη των πράξεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ανεξόφλητα ποσά κεφαλαίου σε εκατ. ευρώ) ΕΚΑΧ υ.ε. (1) (2) Ευρατόμ (1) ΣΙΠ ΜΧΣ ΕΜΧΣ Σύνολο 2009 214 481 9.200 584 10.479 2010 219 466 12.050 500 13.235 2011 225 447 11.400 590 28.000 40.662 2012 183 423 11.400 545 43.800 56.351 2013 179 386 11.400 565 43.800 56.330 (1)Χρησιμοποιούνται οι συντελεστές μετατροπής που ίσχυαν την 31η Δεκεμβρίου εκάστου έτους. (2)Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα & Χάλυβα είναι υπό εκκαθάριση από το 2002. Το τελευταίο ομόλογο που εκδόθηκε από την ΕΚΑΧ λήγει το 2019. 2. ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ Η Επιτροπή παρέχει χρηματοδοτική στήριξη σε τρίτες χώρες και κράτη μέλη της ΕΕ με τη μορφή διμερών δανείων που χρηματοδοτούνται από τις κεφαλαιαγορές με την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ στο πλαίσιο διαφόρων νομικών πράξεων του Συμβουλίου ή του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ανάλογα με τους επιδιωκόμενους στόχους 1. Η συνοχή της χρηματοδοτικής στήριξης σε τρίτες χώρες με τους γενικούς στόχους της εξωτερικής δράσης της ΕΕ εξασφαλίζεται από την Επιτροπή και την Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, επικουρούμενη από την ΕΥΕΔ. 2.1. Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) Η στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) σύμφωνα με το άρθρο 143 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του 1 Η λεπτομερής παρουσίαση των δανειοληπτικών και δανειοδοτικών δραστηριοτήτων της Επιτροπής διατίθεται στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/index_en.htm. 3

Συμβουλίου, της 18 Φεβρουαρίου 2002, για τη θέσπιση μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών 2 (κανονισμός ΣΙΠ), λαμβάνει τη μορφή μεσοπρόθεσμων δανείων χορηγούμενων από την Ένωση. Η στήριξη αυτή εν γένει παρέχεται σε συνδυασμό με χρηματοδότηση εκ μέρους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και άλλων πολυμερών δανειστών, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (ΕΤΑΑ) και η Παγκόσμια Τράπεζα. Η ΣΙΠ χορηγείται κατά περίπτωση από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Πιθανοί αποδέκτες είναι κράτη μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών. Αποβλέπει στην άμβλυνση των περιορισμών εξωτερικής χρηματοδότησης που αντιμετωπίζει το κράτος μέλος αποδέκτης και στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ισοζυγίου πληρωμών. Χορηγείται με την προϋπόθεση τήρησης των όρων οικονομικής πολιτικής που αποφασίζονται από το Συμβούλιο μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ) όσον αφορά σχέδιο προγράμματος προσαρμογής οι λεπτομέρειες των οποίων εγκρίνονται από την Επιτροπή και το κράτος μέλος αποδέκτη σε μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ) πριν από τη σύναψη δανειακής σύμβασης. Η αδιάλειπτη συμμόρφωση με τα μέτρα στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής ελέγχεται τακτικά και αποτελεί προϋπόθεση για την εκταμίευση περαιτέρω δόσεων. Τα απαιτούμενα κεφάλαια συγκεντρώνονται από την Επιτροπή εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις κεφαλαιαγορές. Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στην ΟΔΕ και στο Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού ΣΙΠ. Ο μηχανισμός ΣΙΠ ενεργοποιήθηκε εκ νέου το 2008 ως απάντηση στη διεθνή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση και το ανώτατο όριό του αυξήθηκε από 12 δισεκατ. ευρώ σε 50 δισεκατ. ευρώ τον Μάιο του 2009 3, έτσι ώστε η ΕΕ να έχει τη δυνατότητα ταχείας αντιμετώπισης περαιτέρω αιτημάτων ΣΙΠ. Μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013, είχε δεσμευτεί συνολικό ποσό 18,0 δισεκατ. ευρώ υπέρ της Ουγγαρίας 4, της Λετονίας 5 και της Ρουμανίας 6, εκ των οποίων εκταμιεύθηκαν τα 13,4 δισεκατ. ευρώ. Η προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή (ΠΧΣ) στη Ρουμανία ανώτατου ύψους 1,4 δισεκατ. ευρώ 7 έληξε την 31η Μαρτίου 2013, χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί. Το 2013, το Συμβούλιο ενέκρινε ένα δεύτερο πρόγραμμα ΠΧΣ για τη Ρουμανία 8 ανώτατου ύψους 2 δισεκατ. ευρώ. Οι εκταμιεύσεις μπορούν να ζητηθούν έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2015. 2 3 4 5 6 7 ΕΕ L 53 της 23.2.2002, σ. 1. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 431/2009 του Συμβουλίου, της 18ης Μαΐου 2009, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 332/2002 για τη θέσπιση ενός μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών (ΕΕ L128 της 27.5.2009, σ. 1). Απόφαση 2009/102/ΕΚ του Συμβουλίου, της 4ης Νοεμβρίου 2008, για τη χορήγηση κοινοτικής μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης στην Ουγγαρία (ΕΕ L 37 της 6.2.2009, σ. 5). Απόφαση 2009/290/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Ιανουαρίου 2009, για τη χορήγηση κοινοτικής μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης στη Λετονία (ΕΕ L 79 της 25.3.2009, σ. 39). Απόφαση 2009/459/ΕΚ του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για τη χορήγηση κοινοτικής μεσοπρόθεσμης χρηματοδοτικής συνδρομής στη Ρουμανία (ΕΕ L 150 της 13.6.2009, σ. 8). Απόφαση 2011/288/ΕΕ του Συμβουλίου, της 12ης Μαΐου 2011, για χορήγηση προληπτικής μεσοπρόθεσμης χρηματοδοτικής συνδρομής από την ΕΕ στη Ρουμανία (ΕΕ L 132 της 19.5.2011, σ. 15). 4

Το 2013, δεν έγιναν εκταμιεύσεις βάσει του μηχανισμού ΣΙΠ. 8 Απόφαση 2013/531/ΕΕ του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, για χορήγηση προληπτικής μεσοπρόθεσμης χρηματοδοτικής συνδρομής από την ΕΕ στη Ρουμανία (ΕΕ L 286 της 19.10.2013, σ. 1). 5

Πίνακας 2: Μηχανισμός ΣΙΠ έως τις 31.12.2013 (σε δισεκατομμύρια ευρώ) Χώρα Ποσό που αποφασίστηκε Ποσό που εκταμιεύθηκε Ποσό που επιστράφηκε Ανεξόφλητο ποσό Μέση διάρκεια δανείου (έτη) Ουγγαρία 6,5 5,5 2,0 3,5 5,0 Λετονία 3,1 2,9 0 2,9 6,6 Ρουμανία 5,0 5,0 0 5,0 7,0 Ρουμανία (ΠΧΣ) Ρουμανία (ΠΧΣ) 1,4 2,0 0 0 0 0 0,0 0,0 0 0 Σύνολο 18,0 13,4 2,0 11,4 Πράξεις μετά την 31η Δεκεμβρίου 2013 Τον Απρίλιο του 2014, η Λετονία επέστρεψε ποσό 1.000 εκατ. ευρώ. Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις πράξεις ΣΙΠ υπάρχουν στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/balance_of_payments/index_en.htm 2.2. ΕΜΧΣ Με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, θεσπίστηκε ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) βάσει του άρθρου 122 παράγραφος 2 9 της ΣΛΕΕ. Ο ΕΜΧΣ καλύπτεται πλήρως από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και η συνολική δανειοδοτική ικανότητα του μηχανισμού ανέρχεται σε 60 δισεκατ. ευρώ. Δυνητικοί δικαιούχοι συνδρομής από τον ΕΜΧΣ είναι κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες οι οποίες οφείλονται σε σοβαρή επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού και χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος. Η προσφυγή στον ΕΜΧΣ προϋποθέτει τη συμμόρφωση με όρους οικονομικής πολιτικής στο πλαίσιο ενός προγράμματος οικονομικής και δημοσιονομικής προσαρμογής, όπως συμφωνείται σε μνημόνιο συμφωνίας που συνάπτεται μεταξύ της Επιτροπής και του δικαιούχου κράτους μέλους και η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι παρόμοια με εκείνη που προβλέπεται στον μηχανισμό ΣΙΠ. Η αξιολόγηση των χρηματοδοτικών αναγκών και η τακτική εποπτεία εφαρμογής του προγράμματος πραγματοποιούνται από την Επιτροπή σε διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τουλάχιστον ανά εξάμηνο όσον αφορά τους γενικούς όρους οικονομικής πολιτικής του προγράμματος προσαρμογής και κάθε τρεις μήνες όσον αφορά την επαλήθευση της 9 Το άρθρο 122 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ προβλέπει την παροχή χρηματοδοτικής ενίσχυσης όταν τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν δυσκολίες οφειλόμενες σε έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό τους. 6

εκπλήρωσης από το κράτος μέλος των όρων οικονομικής πολιτικής που συνοδεύουν τη συνδρομή. Τυχόν αλλαγές που ενδέχεται να απαιτηθούν στο σχετικό πρόγραμμα προσαρμογής συζητούνται με το κράτος μέλος αποδέκτη. Το Συμβούλιο αποφασίζει, με ειδική πλειοψηφία κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, σχετικά με οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στους αρχικούς γενικούς όρους οικονομικής πολιτικής και εγκρίνει το αναθεωρημένο πρόγραμμα προσαρμογής, όπως καταρτίζεται από το κράτος μέλος αποδέκτη. Ο ΕΜΧΣ ενεργοποιήθηκε το 2011 για την Ιρλανδία 10 και την Πορτογαλία 11, με την έγκριση δανείων ύψους 22,5 δισεκατ. ευρώ και 26 δισεκατ. ευρώ αντίστοιχα. Οι συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων, περιλαμβανομένου και του ΕΤΧΣ, του ΔΝΤ και άλλων κρατών μελών, ανέρχονται σε 85 δισεκατ. ευρώ και 78 δισεκατ. ευρώ αντίστοιχα. Πίνακας 3: Κατανομή των αναλήψεων υποχρεώσεων (σε δισεκατ. ευρώ) Χώρα ΕΜΧΣ ΕTΧΣ ΔΝΤ Άλλα Σύνολο Ιρλανδία 22,5 17,7 22,5 22,3* 85,0 Πορτογαλία 26,0 26,0 26,0 78,0 Σύνολο 48,5 43,7 48,5 22,3 163,0 * 4,8 δισεκατ. ευρώ από άλλα κράτη μέλη (Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία, Δανία) και 17,5 δισεκατ. ευρώ από την Ιρλανδία. Μετά την έναρξη εφαρμογής της διευκόλυνσης, έγιναν μειώσεις των περιθωρίου των επιτοκίων και παρατάθηκαν οι προθεσμίες εξόφλησης όλων των δανείων. Το 2013 δεν έγιναν εκταμιεύσεις βάσει του ΕΜΧΣ. Το συνολικό ανεξόφλητο ποσό του μηχανισμού ανερχόταν σε 43.800 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2013 (Ιρλανδία: 21.700 εκατομμύρια ευρώ, Πορτογαλία: 22.100 εκατομμύρια ευρώ). Πράξεις μετά την 31η Δεκεμβρίου 2013 Κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2014, εκταμιεύθηκαν 1.800 εκατ. ευρώ προς την Πορτογαλία και 800 εκατ. ευρώ στην Ιρλανδία (τελευταία δόση). Η Ιρλανδία ολοκλήρωσε το πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής ΕΕ/ΔΝΤ τον Δεκέμβριο του 2013, ενώ η Πορτογαλία αποχώρησε από το πρόγραμμα τον Μάιο του 2014. Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις πράξεις ΕΜΧΣ υπάρχουν στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/efsm/index_en.htm 10 11 Εκτελεστική απόφαση αριθ. 2011/77/EE του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 2010, σχετικά με την παροχή ενωσιακής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ιρλανδία (ΕΕ L 30 της 4.2.2011, σ. 34). Εκτελεστική απόφαση αριθ. 2011/344/EE του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2011, για τη χορήγηση ενωσιακής χρηματοδοτικής ενίσχυσης στην Πορτογαλία (ΕΕ L 159 της 30.5.2011, σ. 88). 7

2.3. Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή (ΜΧΣ) Η μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή (ΜΧΣ) χορηγείται για τη στήριξη υποψηφίων, δυνητικά υποψηφίων και γειτονικών χωρών της ΕΕ για την επίλυση βραχυπρόθεσμων προβλημάτων του ισοζυγίου πληρωμών, τη σταθεροποίηση της δημοσιονομικής κατάστασης και την ενθάρρυνση της υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η ΜΧΣ χορηγείται σε έκτακτη και προσωρινή βάση και υπό την προϋπόθεση τήρησης αυστηρών όρων οικονομικής πολιτικής. Οι πράξεις στο πλαίσιο της ΜΧΣ συμπληρώνουν κατά κανόνα τα προγράμματα προσαρμογής του ΔΝΤ. Η ΜΧΣ μπορεί να παρασχεθεί με τη μορφή δανείων ή/και μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων. Εάν μια δικαιούχος χώρα δεν τηρήσει τις εξοφλητικές υποχρεώσεις της, η Επιτροπή δύναται να ενεργοποιήσει το Ταμείο Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις 12 ούτως ώστε η εξόφληση της αντίστοιχης δανειοληπτικής πράξης της Επιτροπής να πραγματοποιηθεί από τα κεφάλαιά της 13. Το 2013, ολοκληρώθηκε η πράξη ΜΧΣ προς την Βοσνία-Ερζεγοβίνη 14, που είχε εγκριθεί το 2009 (συνολικού ύψους 100 εκατ. ευρώ σε δάνεια). Η πρώτη δόση, ύψους 50 εκατ. ευρώ, εκταμιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 και η δεύτερη, επίσης ύψους 50 εκατ. ευρώ, τον Σεπτέμβριο του 2013. Στις 12 Αυγούστου 2013, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να θέσουν στη διάθεση της Γεωργίας ΜΧΣ ύψους 46 εκατ. ευρώ κατ' ανώτατο όριο (έως 23 εκατ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων και έως 23 εκατομμύρια ευρώ με τη μορφή δανείων) για μέγιστη διάρκεια 15 ετών 15. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει καμία εκταμίευση. Στις 22 Οκτωβρίου 2013, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να θέσουν στη διάθεση της Δημοκρατίας της Κιργιζίας ΜΧΣ ύψους 30 εκατ. ευρώ κατ' ανώτατο όριο (έως 15 εκατ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων και έως 15 εκατομμύρια ευρώ με τη μορφή δανείων) για μέγιστη διάρκεια 15 ετών 16. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει καμία εκταμίευση. Στις 11 Δεκεμβρίου 2013, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να θέσουν στη διάθεση της Ιορδανίας ΜΧΣ 17 με τη μορφή δανείων ανώτατου ποσού 180 εκατ. 12 13 14 15 16 17 Βλ. κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/2009 του Συμβουλίου για την ίδρυση Ταμείου Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις (κωδικοποιημένη μορφή) (ΕΕ L 145 της 10.6.2009, σ. 10). Έως τώρα δεν έχει καταγραφεί καμία περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων για δάνεια στο πλαίσιο της ΜΧΣ. Αν και η εξόφληση των δανειοληπτικών πράξεων καλύπτεται τελικά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, το Ταμείο Εγγυήσεων ενεργεί ως μέσο προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ από τον κίνδυνο απαιτήσεων λόγω αθέτησης πληρωμών. Για εκτενή έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του Ταμείου, βλ. COM(2014)214 καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SEC(2014)129. Απόφαση 2009/891/ΕΚ του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (ΕΕ L 320 της 5.12.2009, σ. 6). Απόφαση αριθ. 778/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Αυγούστου 2013, που αφορά τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Γεωργία (ΕΕ L 218 της 14.8.2013, σ. 15). Απόφαση αριθ. 1025/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2013, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Κιργιζίας (ΕΕ L 283 της 25.10.2013, σ. 1). Απόφαση αριθ. 1351/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 341 της 11.12.2013, σ. 4). 8

ευρώ και μέγιστης διάρκειας 15 ετών, για την κάλυψη των αναγκών που σχετίζονται με το ισοζύγιο πληρωμών της Ιορδανίας, όπως αυτές προσδιορίζονται στο πρόγραμμα του ΔΝΤ. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει καμία εκταμίευση. Πράξεις μετά την 31η Δεκεμβρίου 2013 Στις 14 Απριλίου 2014, το Συμβούλιο αποφάσισε να θέσει στη διάθεση της Ουκρανίας ΜΧΣ 18 με τη μορφή δανείων ανώτατου ποσού 1 δισεκατ. ευρώ και μέγιστης διάρκειας 15 ετών, για την κάλυψη των επειγουσών αναγκών που σχετίζονται με το ισοζύγιο πληρωμών της Ουκρανίας, όπως αυτές προσδιορίζονται στο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης και στηρίζονται από το ΔΝΤ. Τον Ιούνιο του 2014, εκταμιεύτηκε η πρώτη δόση ύψους 500 εκατ. ευρώ. Σχετικά με την εφαρμογή της ΜΧΣ προς την Ουκρανία, που εγκρίθηκε το 2010 19, η οποία, σε συνδυασμό με τους πόρους οι οποίοι ήταν διαθέσιμοι από προηγούμενη πράξη που είχε εγκριθεί το 2002 20, ανέρχεται σε 610 εκατ. ευρώ με τη μορφή δανείων, υπογράφηκε το μνημόνιο συμφωνίας στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής Ουκρανίας-ΕΕ τον Φεβρουάριο του 2013. Η πρώτη δόση ύψους 100 εκατ. ευρώ εκταμιεύτηκε στα μέσα Μαιου του 2014. Λεπτομερή στοιχεία για τις πράξεις ΜΧΣ παρατίθενται στην ετήσια έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την εφαρμογή της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής 21 προς τρίτες χώρες και στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/macro-financial_assistance/index_en.htm. 2.4. Διευκόλυνση Ευρατόμ Η δανειακή διευκόλυνση της Ευρατόμ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση έργων εντός των κρατών μελών (απόφαση του Συμβουλίου 77/270/Ευρατόμ) ή ορισμένων τρίτων χωρών (Ουκρανία, Ρωσία ή Αρμενία) (απόφαση του Συμβουλίου 94/179/Ευρατόμ). Το 1990, το Συμβούλιο καθόρισε όριο δανεισμού ύψους 4 δισεκατ. ευρώ, εκ των οποίων ποσό περίπου 3,7 δισεκατ. ευρώ έχει αποφασιστεί και ποσό 3,4 δισεκατ. ευρώ έχει ήδη εκταμιευθεί. Το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να προτείνει ένα νέο ανώτατο όριο δανειοδότησης όταν το ποσό που υπογράφεται ανέλθει σε 3,8 δισεκατ. ευρώ. Το 2013, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση C(2013) 3496 σχετικά με τη χορήγηση δανείου Ευρατόμ ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία για τη στήριξη του προγράμματος αναβάθμισης της ασφάλειας των πυρηνικών μονάδων. Η συμφωνία δανείου υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2013. Το δάνειο θα τεθεί σε ισχύ μόλις εκπληρωθούν ικανοποιητικά όλες οι προϋποθέσεις περί αποτελεσματικότητας. Ένα παράλληλο δάνειο ύψους 300 εκατ. ευρώ υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2013 από την ΕΤΑΑ. 18 19 20 21 Απόφαση 2014/215/ΕΚ του Συμβουλίου, της 14ης Απριλίου 2014, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 111 της 15.4.2014, σ. 85). Απόφαση αριθ. 388/2010/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 179 της 14.7.2010, σ. 1). Απόφαση 2002/639/ΕΚ του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2002, για τη χορήγηση συμπληρωματικής μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 209 της 6.8.2002, σ. 22). COM(2013)426 και SWD(2013)211. 9

3. ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ Προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι δανειοδοτικές δραστηριότητες που αποφασίζει το Συμβούλιο, η Επιτροπή έχει εξουσιοδοτηθεί να δανείζεται κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές εξ ονόματος τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Ευρατόμ. Οι δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις πραγματοποιούνται σε συνακόλουθη βάση, γεγονός το οποίο εξασφαλίζει την απαλλαγή του προϋπολογισμού της ΕΕ από κάθε κίνδυνο επιτοκίου ή συναλλάγματος 22. Το ποσό των ανεξόφλητων λαμβανόμενων δανείων βρίσκεται σε αντιστοιχία με το ποσό των ανεξόφλητων χορηγούμενων δανείων. 3.1. ΣΙΠ Το 2013, στο πλαίσιο του μηχανισμού ΣΙΠ, δεν αντλήθηκαν κεφάλαια για δάνεια στην αγορά. Το συνολικό υπόλοιπο των ποσών που συγκεντρώθηκαν για το ΣΙΠ ανήλθε σε 11,4 δισεκατ. ευρώ στο τέλος του 2013. 3.2. ΕΜΧΣ Το 2013, στο πλαίσιο του μηχανισμού ΕΜΧΣ, δεν αντλήθηκαν κεφάλαια για δάνεια στην αγορά. Το συνολικό υπόλοιπο των ποσών που συγκεντρώθηκαν για το ΕΜΧΣ ανήλθε σε 43,8 δισεκατ. ευρώ στο τέλος του 2013. 3.3. ΜΧΣ Το 2013, ολοκληρώθηκε η πράξη ΜΧΣ προς την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, που είχε εγκριθεί το 2009 (συνολικού ύψους 100 εκατ. ευρώ σε δάνεια). Η πρώτη δόση, ύψους 50 εκατ. ευρώ, εκταμιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 και η δεύτερη, επίσης ύψους 50 εκατ. ευρώ, τον Σεπτέμβριο του 2013. Το συνολικό υπόλοιπο των ποσών που συγκεντρώθηκαν για το ΜΧΣ ανήλθε σε 565 δισεκατ. ευρώ στο τέλος του 2013. Πίνακας 4: Ιδιωτικές τοποθετήσεις της ΕΕ κατά το 2013 (σε εκατ. ευρώ) Χώρα Περιγραφή Ημερομηνία έκδοσης Ημερομηνία λήξης Μέγεθος Βοσνία- Ερζεγοβίνη EMTN EU 2.000/2023 04/02/2013 10/2/2023 50 26/09/2019 (10 22 Ο κανονισμός ΕΜΧΣ επιτρέπει την προσφυγή σε προχρηματοδότηση, καθώς εξουσιοδοτεί την Επιτροπή «να δανείζεται στις κεφαλαιαγορές ή από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα την καταλληλότερη στιγμή μεταξύ των προγραμματισμένων εκταμιεύσεων ώστε να βελτιστοποιεί το κόστος της χρηματοδότησης και να διαφυλάσσει τη φήμη της ως εκδότη της Ένωσης στις αγορές.» Ωστόσο, οποιοδήποτε επακόλουθο κόστος μεταφοράς βαρύνει το δανειζόμενο. 10

εκατ. ευρώ). Βοσνία- Ερζεγοβίνη SSD EU 1.991/2023 19/9/2013 28/9/2020 (10 εκατ. ευρώ). 50 27/9/2021 (10 εκατ. ευρώ). 26/9/2022 (10 εκατ. ευρώ). 26/9/2023 (10 εκατ. ευρώ). Σύνολο 100 3.4. Ευρατόμ Κατά το 2013, δεν υπήρξε δανειοληπτική πράξη στο πλαίσιο της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής βάσει της Ευρατόμ. 4. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 4.1. Δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ Η ΕΤΕπ παρέχει χρηματοδότηση είτε απευθείας σε μεμονωμένα επενδυτικά έργα είτε μέσω ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών σε έργα μικρότερης κλίμακας που αναλαμβάνουν ΜΜΕ ή τοπικές αρχές και δήμοι. Η ΕΤΕπ παρέχει επίσης εγγυήσεις δανείων, τεχνική βοήθεια και επιχειρηματικά κεφάλαια. Το 2013, η ΕΤΕπ υπέγραψε συνολικά χρηματοδότηση ύψους 71,7 δισεκατ. ευρώ (σε σύγκριση με 52,2 δισ. ευρώ το 2012). Η χρηματοδότηση προς κράτη μέλη της ΕΕ ανήλθε σε 64 δισεκατ. ευρώ. Αυτό το ποσό δεν καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ. Εγκρίθηκαν 7,7 δισεκατ. ευρώ εκτός της ΕΕ, εκ των οποίων 4,4 δισεκατ. ευρώ καλύπτονται από την εγγύηση της ΕΕ (στο πλαίσιο της αποκαλούμενης «εξωτερικής εντολής»). Το 2013 ήταν το πρώτο έτος εφαρμογής της αύξησης κεφαλαίου της ΕΤΕπ. Μετά την έναρξη ισχύος, στα τέλη του 2012, της απόφασης των κρατών μελών για την αύξηση του καταβεβλημένου κεφαλαίου της ΕΤΕπ κατά 10 δισεκατ. ευρώ, η ΕΤΕπ αναμένεται να αυξήσει τον όγκο των δανείων της κατά 60 δισεκατ. ευρώ την περίοδο 2013-2015. Η εγγύηση της ΕΕ η οποία χορηγήθηκε με την απόφαση 1080/2011/ΕΕ για μια περίοδο που έληγε στις 31 Δεκεμβρίου 2013, παρατάθηκε αυτομάτως κατά 6 μήνες, δεδομένου ότι δεν είχε ακόμη εκδοθεί νέα απόφαση για τη χορήγηση εγγύησης της ΕΕ για τις δραστηριότητες της ΕΤΕπ εκτός της ΕΕ. 11

Η νέα απόφαση σχετικά με τη χορήγηση εγγύησης της ΕΕ για τις δραστηριότητες της ΕΤΕπ εκτός της ΕΕ 23 εκδόθηκε στις 16 Απριλίου 2014 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η γενική εντολή ανέρχεται σε 27 δισεκατ. ευρώ (συν ένα πρόσθετο προαιρετικό ποσό ύψους 3 δισεκατ. ευρώ, που μπορεί να ενεργοποιηθεί μετά από ενδιάμεση επανεξέταση). Οι χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ έχουν επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ όταν συνοδεύονται από εγγυήσεις της ΕΕ. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση: - χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΕΤΕπ στο πλαίσιο της εξωτερικής εντολής (που καλύπτουν τις προενταξιακές χώρες, χώρες της πολιτικής γειτονίας και εταιρικής σχέσης, χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Νότιας Αφρικής, καθώς και την εντολή για την κλιματική αλλαγή). Οι εν λόγω χρηματοδοτήσεις επωφελούνται από την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ για την κάλυψη κινδύνων χώρας ή πολιτικής φύσης. Το δεύτερο εξάμηνο του 2013, η Επιτροπή θα εκδώσει χωριστή έκθεση σχετικά με τις εξωτερικές δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ για το 2012. - χρηματοδοτικών μηχανισμών επιμερισμού κινδύνων που περιλαμβάνουν τη χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ για την υποστήριξη πολιτικών της Ένωσης (π.χ. χρηματοδοτική διευκόλυνση επιμερισμού του κινδύνου για τα προγράμματα έρευνας και πρωτοβουλία για τα ομόλογα χρηματοδότησης έργων). 4.2. Δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ Καθώς οι συνθήκες της αγοράς ήταν ευμετάβλητες, οι κίνδυνοι εκτέλεσης παρέμειναν υψηλοί καθ όλη τη διάρκεια του έτους, ιδίως για τις μεγάλες συναλλαγές αναφοράς. Σε μια πρώτη φάση, η εύρωστη ζήτηση ομολόγων της ΕΤΕπ συνέβαλε στον περιορισμό των αποκλίσεων των αποδόσεων ομολόγων με συντομότερη προθεσμία, ιδίως σε ευρώ. Οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας διατήρησαν τη διαβάθμιση ΑΑΑ της Τράπεζας, επίσης και λόγω της προβλεπόμενης αύξησης του κεφαλαίου. Το 2013, οι δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ 24 ανήλθαν σε 72,4 δισεκατ. ευρώ με μέση ληκτότητα 8,2 έτη. 5. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Ως απάντηση στην παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ενέκριναν μέτρα για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ και στην Ευρώπη γενικότερα. Τα μέτρα αυτά περιγράφονται κατωτέρω και έχουν την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις τρεις υφιστάμενες διευκολύνσεις υπάρχουν στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/assistance_eu_ms/index_en.htm 23 24 Απόφαση αριθ. 466/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, για τη χορήγηση εγγύησης της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με σκοπό την κάλυψη ζημιών από δανειοδοτικές πράξεις για τη στήριξη επενδυτικών έργων εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ L 135 της 8.5.2014, σ. 1). Πηγές: Αναλυτική έκθεση ΕΤΕπ 2013. 12

5.1. Δανειακή διευκόλυνση για την Ελλάδα (ΔΔΕ) Μετά την ομόφωνη απόφαση των υπουργών οικονομικών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ στις 2 Μαΐου 2010 25 για τη στήριξη της Ελλάδας, καταρτίστηκε τριετές κοινό πρόγραμμα με το ΔΝΤ, το οποίο αφορούσε χρηματοδοτική δέσμη 110 δισεκατ. ευρώ για την παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα, συνοδευόμενο από αυστηρούς όρους πολιτικής 26, οι οποίοι συμφωνήθηκαν κατόπιν διαπραγματεύσεων με τις ελληνικές αρχές από την Επιτροπή και το ΔΝΤ, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ. Τα δάνεια που εκταμιεύθηκαν από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο αυτού του πρώτου προγράμματος ανήλθαν σε 52,9 δισεκατ. ευρώ και εκείνα που χορηγήθηκαν από το ΔΝΤ ανήλθαν σε 20,1 δισεκατ. ευρώ. Οι χρηματοοικονομικοί όροι της διευκόλυνσης αναπροσαρμόστηκαν τον Δεκέμβριο του 2012 (παράταση της τελικής ληκτότητας, μείωση του περιθωρίου). Στις 14 Μαρτίου 2012, εγκρίθηκε ένα δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής από τους υπουργούς οικονομικών της ζώνης του ευρώ και το ΔΝΤ, με το οποίο προστέθηκαν 130 δισεκατ. ευρώ στα μη εκταμιευθέντα ποσά του πρώτου προγράμματος. Αυτό το δεύτερο πρόγραμμα προβλέπει, συνεπώς, συνολική χρηματοδοτική ενίσχυση ύψους 164,5 δισεκατ. ευρώ, ενώ η συνεισφορά του ΔΝΤ ανέρχεται σε 19,8 δισεκατ. ευρώ. Ενώ το πρώτο πρόγραμμα θεσπίστηκε ως συμφωνία μεταξύ πιστωτών για τα διμερή δάνεια που συγκεντρώνονται από τα παρέχοντα στήριξη κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ο συντονισμός και η διαχείριση της οποίας εξασφαλίζεται από την Επιτροπή, το δεύτερο πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε μέσω του ΕΤΧΣ. 5.2. Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΔΧΣ) δημιουργήθηκε από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ως εταιρεία εγγεγραμμένη στο Λουξεμβούργο η οποία ανήκει σε αυτά, κατόπιν των αποφάσεων που λήφθηκαν στις 9 Μαΐου 2010, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ecofin, και τέθηκαν σε ισχύ στις 7 Ιουνίου 2010. Είχε σχεδιαστεί ως προσωρινός μηχανισμός διάσωσης για την περαιτέρω δανειοδότηση κρατών μελών της ζώνης του ευρώ που αντιμετώπιζαν δυσκολίες μέσω της έκδοσης ομολόγων, με την εγγύηση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2010, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένας μόνιμος μηχανισμός διάσωσης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 27 Σεπτεμβρίου 2012. Από την 1η Ιουλίου 2013, το ΕΤΧΣ δεν αναλαμβάνει πλέον νέες χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων ούτε συνάπτει νέες συμφωνίες δανειακής διευκόλυνσης. Ωστόσο, συνεχίζει τη δράση του όσον αφορά τα εν εξελίξει προγράμματά του για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, στα οποία είναι δανειστής (από κοινού με το ΔΝΤ και ορισμένα κράτη μέλη). 25 26 Η στήριξη παρέχεται μέσω διμερών δανείων από τα άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, τα οποία συγκεντρώνει η Επιτροπή, υπό τους όρους που καθορίζονται στη δήλωση των εν λόγω υπουργών οικονομικών της 11ης Απριλίου 2010. Τα βασικά στοιχεία των όρων πολιτικής έχουν καταγραφεί στην απόφαση του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2010, απευθυνόμενη προς την Ελλάδα με σκοπό την ενίσχυση και εμβάθυνση της δημοσιονομικής εποπτείας, με την οποία ειδοποιείται η Ελλάδα να λάβει τα μέτρα μείωσης του ελλείμματος που κρίνονται αναγκαία για την αντιμετώπιση της κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος (2010/320/ΕΕ). Οι όροι αναλύονταν περαιτέρω σε μνημόνιο συνεννόησης το οποίο συνάφθηκε μεταξύ των ελληνικών αρχών και της Επιτροπής εξ ονόματος των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. 13

5.3. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) Ο νέος μόνιμος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), εγκαινιάστηκε στις 8 Οκτωβρίου 2012. Από την 1η Ιουλίου 2013, ο ΕΜΣ κατέστη ο μόνιμος μηχανισμός ανταπόκρισης σε νέα αιτήματα χρηματοδοτικής συνδρομής που απευθύνουν τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Διαθέτει πραγματική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισεκατ. ευρώ. Το συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιό του ανέρχεται σε 702 δισεκατ. ευρώ, εκ των οποίων 80 δισεκατ. ευρώ είναι καταβεβλημένο κεφάλαιο από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ (θα συμπληρωθεί το πρώτο εξάμηνο του 2014), ενώ το δεσμευμένο καταβλητέο κεφάλαιο ανέρχεται σε 622 δισεκατ. ευρώ. Ο ΕΜΣ (από κοινού με το ΔΝΤ) έχει παράσχει χρηματοδοτική συνδρομή για την αντιμετώπιση ανισορροπιών του χρηματοπιστωτικού τομέα της Κύπρου. Επίσης, έχει χορηγήσει χρηματοδοτική συνδρομή προς την ισπανική κυβέρνηση για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα της χώρας. 14