ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ & ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙ ΙΟΥ ηµοσιογραφική ιάσκεψη για Ανακοίνωση Αποτελεσµάτων έρευνας µε θέµα τις ιαταραχές ιατροφικής Συµπεριφοράς µε επικέντρωση στην Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιµία σε παιδιά και έφηβους 10-18 χρονών στην Κύπρο Ξενοδοχείο Χίλτον, Τρίτη, 24-05-05, ώρα 11.00π.µ. ΟΜΙΛΙΕΣ 1. ρ Μιχάλη Τορναρίτη, Προέδρου Σ Ερευνητικού και Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Υγεία του Παιδιού 2. ρ Στέλλας Νικολάου, Εκπροσώπου της Παιδιατρικής Εταιρείας Κύπρου, τελικού χρήστη των αποτελεσµάτων 3. Κυρίου Κώστα Κατσώνη Προέδρου ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝ ΕΣΜΟΥ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ 4. ρ Χαράλαµπου Χατζηγεωργίου, Επιστηµονικού Υπεύθυνου και Συντονιστή του Έργου
ηµοσιογραφική ιάσκεψη για τη Νευρογενή Ανορεξία και τη Νευρογενή Βουλιµία Χαιρετισµός ρ Μιχάλη Τορναρίτη Πρόεδρος Σ Ερευνητικού και Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Υγεία του Παιδιού Το Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Υγεία του Παιδιού έχει θέσει ως κύριο στόχο από τη σύσταση του, την πρόληψη χρόνιων νοσηµάτων φθοράς στα παιδιά στην Κύπρο αλλά και γενικότερα στην Κυπριακή οικογένεια. Η αναβάθµιση της ευηµερίας και της υγείας των ατόµων νεαρής ηλικίας καθώς επίσης και του γενικού πληθυσµού και η προαγωγή των γνώσεων για την εν γένει προληπτική ιατρική και τις µεθόδους πρόληψης νοσηµάτων είναι εξ'ίσου πρωταρχικοί στόχοι του ιδρύµατος. Στόχος επίσης είναι η διεύθυνση Ιατρικού ερευνητικού ακαδηµαϊκού κέντρου µε στόχο την ανάπτυξη προγραµµάτων πρόληψης καθώς επίσης και η έρευνα και η µεταπτυχιακή εκπαίδευση σε τοµείς που σχετίζονται µε τους κύριους σκοπούς που προαναφέρθηκαν. Στα πλαίσια αυτά εµπίπτει και ο συντονισµός και η εξυπηρέτηση ερευνητικών δραστηριοτήτων από Κύπριους και ξένους ερευνητές. Το Ίδρυµα συµµετέχει σε µεγάλη κοινοπραξία µε συµµετοχή 10 χωρών και 25 ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων και ινστιτούτων για ερευνητικό πρωτόκολλο που αναµένεται σύντοµα να εγκριθεί από την ευρωπαϊκή επιτροπή και να αρχίσει η εκτέλεση του. Αναµένεται επίσης σύντοµα η έναρξη άλλου πρωτοκόλλου για τη διερεύνηση της επιδηµιολογίας του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ σε εφήβους µε πιθανή χρηµατοδότηση από το Ίδρυµα Προώθησης Έρευνας. Παράλληλα βρίσκονται σε εξέλιξη ερευνητικά προγράµµατα τα οποία περιλαµβάνουν: Α) Το πρόγραµµα PORGROW που χρηµατοδοτείται από την ΕΕ και γίνεται µε την συνεργασία πανεπιστηµίων και ινστιτούτων εννέα Ευρωπαϊκών χωρών. Στόχος του προγράµµατος είναι η εισήγηση πρακτικών και αποτελεσµατικών µέτρων πρόληψης της παχυσαρκίας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις κυβερνήσεις των κρατών µελών. Η εισήγηση αυτή θα ενσαρκωθεί µέσα από τις απόψεις ειδικών από τις εννέα χώρες που συµµετέχουν, η ενασχόληση των οποίων έχει να κάνει µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο µε την παχυσαρκία. Β) Το πρόγραµµα διερεύνησης της επιδηµιολογίας της παιδικής παχυσαρκίας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το πρωτόκολλο εκτελείται σε µεγάλο βαθµό µε την εθελοντική εργασία των επιστηµόνων του Ιδρύµατος ώστε να καλυφθεί το κενό από στοιχεία για τις ηλικίες 2 έως 6 χρόνων. Τις ηλικίες 6 έως 18 χρόνων κάλυψε µε στοιχεία το Πρόγραµµα «Υγεία του Παιδιού» πριν αυτό ανασταλεί για οικονοµικούς λόγους τον Σεπτέµβριο του 2003. Γ) Το Ίδρυµα µας, έφερε σε πέρας το ερευνητικό πρωτόκολλο για την νευρογενή ανορεξία και βουλιµία τα αποτελέσµατα του οποίου µας φέρνουν σε αυτή τη διάσκεψη. Θεωρώ το πρωτόκολλο αυτό πρωτοποριακό για τα κυπριακά δεδοµένα αφού για πρώτη φορά διερευνήθηκε η επιδηµιολογία των διατροφικών αυτών διαταραχών σε εφήβους στην Κύπρο. Θέλω να συγχαρώ τον επιστηµονικό υπεύθυνο της έρευνας αυτής, τον παιδίατρο ρ Χάρη Χατζηγεωργίου και τους συνεργάτες του, για την άρτια επιστηµονικά δουλειά τους και την επιτυχή αποπεράτωση του έργου. Ευχαριστούµε το Ίδρυµα Προώθησης Έρευνας για τη χρηµατοδότηση της έρευνας, το Πανεπιστήµιο Κρήτης για την συνδροµή του και στην έρευνα αυτή καθώς και τα Υπουργεία Υγείας και Παιδείας και Πολιτισµού, τον Ιατρικό σύλλογο και την Παιδιατρική Εταιρεία που είναι οι τελικοί χρήστες του έργου. 2
Χαιρετισµός του Προέδρου του Παγκύπριου Συνδέσµου Στήριξης Ατόµων µε ιατροφικές ιαταραχές κ. Κώστα Κατσώνη στη ηµοσιογραφική ιάσκεψη του Ερευνητικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος «Υγεία του Παιδιού» για την παρουσίαση έρευνας για την ανορεξία και τη βουλιµία Ξενοδοχείο Χίλτον, Τρίτη, 24-05-05, ώρα 11.00π.µ. Εκ µέρους του Παγκυπρίου Συνδέσµου Στήριξης Ατόµων µε ιατροφικές ιαταραχές χαιρετίζω τη σηµερινή δηµοσιογραφική διάσκεψη και µεταφέρω τις θερµές ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια των µελών του Συνδέσµου µας στο Ερευνητικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα «Υγεία του Παιδιού» και στο Συντονιστή του γιατρό Χαράλαµπο Χατζηγεωργίου, για τη σηµαντική πρωτοβουλία που ανέλαβαν, όσον αφορά το θέµα των διατροφικών διαταραχών στον τόπο µας. Χαιρετίζω επίσης την παρουσία εκπροσώπων του Υπουργείου Υγείας και του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού στη σηµερινή δηµοσιογραφική διάσκεψη. Τα αποτελέσµατα της έρευνας που παρουσιάζονται σήµερα από τον κ. Χατζηγεωργίου, είναι ενδεικτικά της σοβαρότητας του προβλήµατος της ψυχογενούς ανορεξίας και βουλιµίας που υπάρχει στον τόπο µας. Το ποσοστό του 26% των κοριτσιών και το 13% των αγοριών που ανήκουν στην οµάδα υψηλού κινδύνου, για να αναπτύξουν συµπτώµατα ανορεξίας βουλιµίας, θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει όλους µας, και πολύ περισσότερο τις αρµόδιες κρατικές υπηρεσίες. Στα δύο χρόνια της λειτουργίας του ο Σύνδεσµός µας τονίζει συνεχώς και επαναλαµβάνει ότι είναι απαράδεκτο για µια µικρή χώρα όπως είναι η πατρίδα µας, που αποτελεί µάλιστα εδώ και ένα χρόνο µέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, να αντιµετωπίζονται τόσο σοβαρά προβλήµατα υγείας, όπως είναι η ανορεξία και η βουλιµία, µε τον τρόπο που αντιµετωπίζονται. Απαιτείται άµεσα η δηµιουργία της αναγκαίας υποδοµής, µε την ίδρυση ειδικής µονάδας για άτοµα µε διατροφικές διαταραχές, η οποία µπορεί να λειτουργήσει σε συνεργασία µε κάποιες εξειδικευµένες µονάδες του εξωτερικού και να καταστήσει την Κύπρο κέντρο ιατρικής φροντίδας για τις διατροφικές διαταραχές για όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Απαιτείται παράλληλα επαρκής στελέχωση των ιατρικών υπηρεσιών µε εξειδικευµένο προσωπικό, που να παρέχει την αναγκαία βοήθεια, πληροφόρηση και στήριξη στα άτοµα που υποφέρουν και στις οικογένειές τους, που ανεβαίνουν το δικό τους Γολγοθά σήµερα, µέσα στην άγνοια πολλές φορές και την απόγνωση. Αν συµφωνούµε ότι τα παιδιά και οι νέοι µας είναι ό,τι πολυτιµότερο διαθέτουµε σήµερα ως κοινωνία και ως λαός, δεν έχουµε άλλη επιλογή από το να το αποδείξουµε έµπρακτα, δηµιουργώντας τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ιατρική περίθαλψη και τη φροντίδα τους, που να συνάδει µε τα ευρωπαϊκά µας δεδοµένα και να ανταποκρίνεται στα επίπεδα των άλλων αναπτυγµένων ευρωπαϊκών χωρών. 3
Με αυτές τις σκέψεις χαιρετίζουµε τη σηµερινή δηµοσιογραφική διάσκεψη Ερευνητικού Εκπαιδευτικού Προγράµµατος «Υγεία του Παιδιού», συγχαίρουµε θερµά όλους τους συντελεστές της διεξαγωγής και παρουσίασης της έρευνας, και εκφράζουµε την ευχή και την ελπίδα η έρευνα αυτή να αποτελέσει το έναυσµα για την ευαισθητοποίηση όλων των αρµόδιων φορέων και των κοινωνικών παραγόντων, ώστε να ληφθούν άµεσα και δραστικά µέτρα για την αντιµετώπιση της ανορεξίας και της βουλιµίας, που προσλαµβάνουν επικίνδυνες διαστάσεις στον τόπο µας, παράλληλα µε την όσο το δυνατό καλύτερη διαφώτιση όλων και ιδιαιτέρα των παιδιών και των νέων µας για τα θέµατα των διατροφικών διαταραχών. Γιατί, όπως όλοι θα συµφωνούµε, είναι προτιµότερο να δρούµε προληπτικά παρά κατασταλτικά. 4
Αποτελέσµατα έρευνας µε θέµα τις ιαταραχές ιατροφικής Συµπεριφοράς µε επικέντρωση στην Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιµία σε παιδιά και έφηβους 10-18 χρονών στην Κύπρο. ρ Χαράλαµπος Χατζηγεωργίου Παιδίατρος, Επιστηµονικός υπεύθυνος της µελέτης Τηλ. 22424072, 70004072 c.chadjigeorgiou@cytanet.com.cy Το πρόγραµµα «Υγεία του Παιδιού» άρχισε από τον εκέµβριο του 2002 επιδηµιολογική µελέτη για τις διαταραχές στην διατροφική συµπεριφορά των παιδιών 10-18 χρονών µε επίκεντρο στην Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιµία. Το πρωτόκολλο εφαρµόστηκε µε τη συνεργασία του καθηγητή του πανεπιστηµίου Κρήτης κυρίου Καφάτου Αντώνη. Η µελέτη αυτή χρηµατοδοτείται και από το ΙΠΕ. Τα Υπουργεία Παιδείας - Πολιτισµού και Υγείας µαζί µε τον Πανκύπριο ιατρικό σύλλογο (ΠΙΣ) και την Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου (ΠΕΚ) είναι οι τελικοί χρήστες των αποτελεσµάτων της έρευνας. Με την διάσκεψη αυτή θέλουµε να σας ενηµερώσουµε για τα αποτελέσµατα του ερευνητικού αυτού έργου. Έγινε η συλλογή του αρχικού δείγµατος που περιλάµβανε 1900 παιδιά εφήβους (αγόρια 47,6%,κορίτσια 52,4%)σε ολόκληρη την Κύπρο. και Το δείγµα ήταν αντιπροσωπευτικό του πληθυσµού αυτών των ηλικιών. Τα παιδιά και οι έφηβοι συµπλήρωναν ειδικά ερωτηµατολόγια (EAT-26 και EDI-2) και µετά γίνονταν σωµατοµετρήσεις (µέτρηση βάρους και ύψους σώµατος και υπολογισµός του ΒΜΙ = Βάρος/Ύψος 2 ). Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι τα κυπριόπουλα έχουν υιοθετήσει τα δυτικά πρότυπα καθώς και τις συνέπειες που αυτές οι αλλαγές συνεπάγονται. Από την ανάλυση των ερωτηµατολογίων του Eating Disorders Inventory -2 (EDI-2 ) του Dr Garner φαίνεται ότι: Το 42% των κοριτσιών δεν είναι ικανοποιηµένα µε το σωµατικό τους βάρος (drive for thinness)και θέλουν να χάσουν κιλά. Στα αγόρια το ποσοστό είναι 18%. Επίσης ποσοστό 41% των κοριτσιών δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιηµένα µε κάποιο µέρος του σώµατος τους (body dissatisfaction), κυρίως την κοιλία τους, την περιφέρειά τους ή το µέγεθος και σχήµα των ποδιών τους. Στα αγόρια το αντίστοιχο ποσοστό είναι 18%. 5
Πολύ ψηλά είναι τα ποσοστά των παιδιών τα οποία εκδηλώνουν προβλήµατα και φοβίες που προκαλεί το πέρασµα από την παιδική στην εφηβική ηλικία (maturity fears) και ( interpersonal distrust).αυτό δείχνει την δυσκολία των νέων να ανταποκριθούν στις αυξηµένες απαιτήσεις της εφηβείας. Tα ποσοστά είναι 84% και 48% στα αγόρια και 80% και 45% στα κορίτσια αντίστοιχα. Η τελειοµανής συµπεριφορά ( Perfectionism) είναι συχνή και στα δύο φύλα 68% στα αγόρια και 62% στα κορίτσια και είναι ενδεικτικό των πολύ υψηλών στόχων που βάζουν οι µαθητές. Αυτό τους προκαλεί έντονη πίεση και άγχος. Υποκατηγορία EDI 2 Αγόρια Κορίτσια p value (%) (%) Drive for thinness= Τάση προς αδυνάτισµα 18.0 42.0 <0.001 Bulimia = Τάση προς Βουλιµία 17.7 17.7 NS Body Dissatisfaction= υσαρέσκεια για το σώµα τους 18.0 41.0 <0.001 Ineffectiveness = Αναποτελεσµατικότητα 35.5 40.4 NS Perfectionism = Τελειοµανής Συµπεριφορά Interpersonal distrust = ιαπροσωπικές υσκολίες 68.0 62.4 NS 48.0 44.6 NS Maturity fears=φόβοι Ωρίµανσης 84.0 79.8 NS Όσο αφορά το ερωτηµατολόγιο Eating Attitude test -26 ( ΕΑΤ ) ποσοστό 26,6% των κοριτσιών και 13% των αγοριών έχει βαθµολογία 20 που είναι ενδεικτικό διαταραχής διατροφικής συµπεριφοράς. Αυτά τα παιδιά ανήκουν στην οµάδα υψηλού κινδύνου για να αναπτύξουν σοβαρότερη ψυχοπαθολογία. H Ανάλυση των πιο πάνω δεδοµένων και οι συσχετίσεις που έγιναν δείχνουν πως: Τα κορίτσια σε όλες τις ηλικιακές οµάδες έχουν υψηλότερη βαθµολογία και στα δύο ερωτηµατολόγια ( EDI-2 και ΕΑΤ-26) σε σχέση µε τα αγόρια. Στα αγόρια παρατηρείται πτωτική τάση της βαθµολογίας µε την αύξηση της ηλικίας κάτι που δεν συµβαίνει στα κορίτσια. 6
Παρατηρείται αυξηµένος κίνδυνος για εµφάνιση ιατροφικών ιαταραχών στην οµάδα χαµηλού κοινωνικοοικονοµικού επιπέδου. Παρατηρείται αυξηµένος κίνδυνος για εµφάνιση διατροφικών διαταραχών στα παιδιά αγροτικών περιοχών. 35.0 % µε ΕΑΤ score > 20 30.0 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 23.0 31.6 11.1 29.0 7.2 19.8 0.0 10-12.9 13-15.9 16-18.9 Ηλικία (έτη) Ακόµη η έρευνα έδειξε πως τα πιθανά ποσοστά περιστατικών Ψυχογενούς Ανορεξίας είναι 0,78% στα κορίτσια και 0,14% στα αγόρια. Τα πιο πάνω ποσοστά έχουν ήδη φθάσει τα επίπεδα χωρών της περιοχής όπως η Ελλάδα και το Ισραήλ. είχνουν την ύπαρξη προβλήµατος και στην Κύπρο καθώς και την ανάγκη πρόληψης των σοβαρών αυτών νοσηµάτων. 0.8 0.6 % 0.4 0.2 0 Πιθανή κλινική ή υποκλινική Νευρογενής Ανορεξία 0.14 Αγόρια 0.78 Κορίτσια υστυχώς όλο και µικραίνει η ηλικία που απαιτεί η κοινωνία από τα παιδιά και τους έφηβους να ωριµάσουν, να µεγαλώσουν και να συµπεριφέρνονται σαν ενήλικες. Πολλά από αυτά δεν είναι έτοιµα να το πράξουν. Ακόµη τα πρότυπα που έχουν τα παιδιά και κυρίως τα κορίτσια, από την τηλεόραση και τα περιοδικά, είναι εν πολλής ακατόρθωτο ή δύσκολο να επιτευχθούν. Η αξία του λεπτού σώµατος έχει 7
υπερτονιστεί και καταστεί υπέρµετρη. Ακόµη το λεπτό σώµα επιδεικνύεται πολλές φορές ως το µόνο προσόν για να πετύχει κάποιο κορίτσι. Συµπεράσµατα : Υπάρχουν προβλήµατα ιαταραχών ιατροφής στην Κύπρο Η συχνότητα της ΝΑ 0,14% στα αγόρια και 0,78% στα κορίτσια πλησιάζει αυτήν των υτικών χωρών Είναι απαραίτητη η πρόληψη: Πρωτογενής µε προγράµµατα στα σχολεία και ευτερογενής µε έγκαιρη ανίχνευση-διάγνωση και αντιµετώπιση αυτών των σοβαρών νοσηµάτων. 8