ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 13 Έλεγχος βάρους και διατροφικές ανωµαλίες στον αγωνιστικό αθλητισµό. Μάριος Γούδας

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ : AΝΑΜΟΡΦΩΣΗ A ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 13 Έλεγχος βάρους και διατροφικές ανωµαλίες στον αγωνιστικό αθλητισµό Μάριος Γούδας η έκταση του φαινοµένου - έρευνα Burkes et al., έρευνα de Palma et al., επισηµάνσεις ιάγνωση διατροφικών - γνωστές διατροφικές ανωµαλίες - νευρική ανορεξία - νευρική βουλιµία Αξιολόγηση διατροφικών διαταραχών ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΙΑΛΕΞΗΣ Λόγοι εµφάνισης του φαινοµένου στον αθλητισµό Παράγοντες που συντελούν - ατοµικοί - περιβαλλοντικοί - πίεση από τον προπονητή Πρόληψη και αντιµετώπιση - έγκαιρη αναγνώριση- ενδείξεις από τη συµπεριφορά του αθλητή - έγκαιρη αναγνώριση φυσιολογικές ενδείξεις - αποτροπή ανορθόδοξων µεθόδων - εκπαίδευση περιβάλλον Θέµατα για συζήτηση Προτεινόµενη βιβλιογραφία Ποσοστά αθλητών που χρησιµοποιούσαν παθογενείς µεθόδους ελέγχου του βάρους Burkes, Miller & Black (1998) 3,2% ιουρητικά 3,7% Καθαρτικά 5,6% Αυτοπροκαλούµενος εµετός 11,9% Μη πρόσληψη τροφής για πάνω από 24ω 23,5% Λιγότερες από 600 Kcal / ηµέρα 58, 8% Εξαιρετικά έντονη άσκηση Ποσοστά αθλητών που χρησιµοποιούσαν παθογενείς µεθόδους ελέγχου του βάρους De Palma κ.α. (1993) 2,5% ιουρητικά ή χάπια δίαιτας 4 % Καθαρτικά 11,9% Μη πρόσληψη τροφής για περισσότερο από 24 ώρες Επισηµάνσεις Σχετικά νέο, το θέµα των διατροφικών στον αθλητισµό Σηµαντικές ερευνητικές ελλείψεις Αθλήτριες και αθλητές µεγαλύτερη τάση για διατροφικές ανωµαλίες Ιδιαίτερα οι αθλητές υψηλού επιπέδου ιάγνωση διατροφικών Γνωστές διατροφικές ανωµαλίες Νευρική ανορεξία (anorexia nervosa) Νευρική βουλιµία (boulimia nervosa) 1

2 ιάγνωση διατροφικών Νευρική Ανορεξία Κριτήρια ιάγνωσης Χάσιµο βάρους µέχρι 15% κάτω του αποδεκτού ορίου Έντονος φόβος για αύξηση του σωµατικού βάρους ιαταραχή στην αντίληψη για το σωµατότυπο Στις γυναίκες: απουσία τριών συνεχών έµµηνων ρύσεων σε σχέση µε τα προηγούµενα ιάγνωση διατροφικών Νευρική Βουλιµία Κριτήρια ιάγνωσης Επαναλαµβανόµενα επεισόδια βουλιµίας Αίσθηµα έλλειψης ελέγχου της διατροφικής συµπεριφοράς Το άτοµο κάνει συχνή χρήση παθογενών µεθόδων ελέγχου του βάρους Έµµονη ενασχόληση µε το σχήµα του σώµατος και το σωµατικό βάρος Αναγνώριση Αξιολόγηση διατροφικών Ερωτηµατολόγια Eating Disorders Inventory, Garner, 1991 εξετάζονται στάσεις και συµπεριφορές που σχετίζονται µε διατροφικές ανωµαλίες Κλινικές µέθοδοι αξιολόγησης πιο ασφαλείς µέθοδοι Λόγοι εµφάνισης διατροφικών στον αγωνιστικό αθλητισµό Ύπαρξη ατόµων µε µεγάλη θέληση για επιτυχία, τελειοµανία και περισσότερη ευαισθησία για διατροφικές ανωµαλίες Αγωνίσµατα µε έµφαση στην αισθητική του σώµατος Λόγοι εµφάνισης διατροφικών στον αγωνιστικό αθλητισµό Σχέση αγωνιστικής απόδοσης και ποσοστού λίπους στο σώµα ιαφορετικές σωµατοµετρικές νόρµες απ ότι στο γενικό πληθυσµό Παράγοντες που συντελούν στην εµφάνιση του φαινοµένου στον αγωνιστικό αθλητισµό Ατοµικοί παράγοντες υψηλοί στόχοι φιλοδοξίες τελειοµανία χαµηλή αυτοεκτίµηση αδυναµία σχηµατισµού ακριβούς εικόνας σώµατος 2

3 Παράγοντες που συντελούν στην εµφάνιση του φαινοµένου στον αγωνιστικό αθλητισµό Περιβαλλοντικοί παράγοντες Αθλήµατα µε περιορισµό στο σωµατικό βάρος Μέθοδοι αξιολόγησης ή κριτές που προκαλούν πίεση Το ποσοστό σωµατικού λίπους επηρεάζει την απόδοση Πίεση από τον προπονητή Πίεση από γονείς Παράγοντες που συντελούν στην εµφάνιση του φαινοµένου στον αγωνιστικό αθλητισµό Πίεση από τον προπονητή Αθλητικά στερεότυπα κυριαρχούν και επηρεάζουν τη στάση των προπονητών και των προπονητριών σε θέµατα σχετικά µε το σωµατότυπο και το βάρος των αθλητών και αθλητριών Πρόληψη και αντιµετώπιση διατροφικών Έγκαιρη αναγνώριση αθλητών/τριών µε διατροφικά προβλήµατα Αποτροπή µη φυσιολογικών µεθόδων ελέγχου του βάρους Εκπαίδευση σε διατροφικά θέµατα ηµιουργία ενός περιβάλλοντος αποδοχής Πρόληψη και αντιµετώπιση διατροφικών Έγκαιρη αναγνώριση Ενδείξεις από τη συµπεριφορά του αθλητή - λήψη πολύ µεγάλης ποσότητας φαγητού χωρίς αύξηση βάρους - συνεχής ενασχόληση µε το φαγητό - αποφυγή γευµάτων µπροστά σε άλλους - άρνηση πείνας - συχνό ζύγισµα - αυτοπροκαλούµενος εµετός Πρόληψη και αντιµετώπιση διατροφικών Έγκαιρη αναγνώριση Φυσιολογικές ενδείξεις - Μεγάλες διακυµάνσεις στο βάρος - Συχνές κράµπες - Καροτινεµία - Αµηνόρροια - Συχνές ζαλάδες Πρόληψη και αντιµετώπιση διατροφικών Αποτροπή µη φυσιολογικών µεθόδων Οι προπονητές όχι έµφαση στο σωµατικό βάρος Αποφυγή - οµαδικού ζυγίσµατος - οµαδικών στόχων για σωµατικό βάρος και ποσοστό λίπους - σύνδεσης απόδοσης µε σωµατικό βάρος 3

4 Πρόληψη και αντιµετώπιση διατροφικών. Εκπαίδευση - περιβάλλον Εκπαίδευση σε διατροφικά θέµατα - προπονητές - αθλητές Σωστός έλεγχος του βάρους - επιστηµονική υποστήριξη από εξειδικευµένο προσωπικό Περιβάλλον αποδοχής για όλους Έλεγξε τα µηνύµατά σου που αναφέρονται στο βάρος Η ανατροφοδότηση για την απόδοση δεν πρέπει να περιέχει σχόλια για το βάρος ιασφάλισε κατάλληλη καθοδήγηση, βοήθεια και συχνό έλεγχο σε αθλητές που πρέπει να χάσουν βάρος Στις αποφάσεις γνώµονας η ευηµερία και όχι η απόδοση Μην απορρίπτεις αθλητές µε βάση το σωµατότυπο κυρίως στην προεφηβεία Βοήθησε τα κορίτσια µε πρόωρη ωρίµανση για θετική αντιµετώπιση των αλλαγών στο σώµα τους Έχε πάντα το νου σου για σηµάδια διατροφικών Ενθάρρυνε τις ανοιχτές συζητήσεις για βοηθήµατα όπως καθαρτικά, διουρητικά και χάπια αδυνατίσµατος Απόφυγε τους ελέγχους βάρους ή ποσοστού λίπους γιατί έτσι τονίζεις τη σηµασία τους Βοήθησε τους αθλητές/τριες να κατανοήσουν ότι η απόδοσή τους θα βελτιωθεί µόνο αν δώσουν προτεραιότητα στην υγεία τους Θέµατα για συζήτηση 1. Είστε προπονήτρια/της σε µια οµάδα γυµναστικής (ρυθµικής ή ενόργανης) και συλλαµβάνετε αρκετές από τις αθλήτριές σας, λίγο πριν ξεκινήσετε την προπόνηση, να ανεβοκατεβαίνουν στη ζυγαριά στο χώρο των αποδυτηρίων. Πώς αντιµετωπίζετε το φαινόµενο που παρατηρείτε; Υπάρχουν προσωπικές σας ευθύνες στην εµφάνισή του; Θέµατα για συζήτηση 2. Ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι όλο και περισσότεροι αθλητές χρησιµοποιούν παθογενείς µεθόδους για τον έλεγχο του βάρους τους, οι οποίες έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στην υγεία τους µακροπρόθεσµα. Με ποιους τρόπους, µε την ιδιότητά σας ως προπονητής/τρια, θα περιορίσετε τη χρήση αυτών των µεθόδων από τους αθλητές σας; 4

5 Προτεινόµενη βιβλιογραφία Θεοδωράκης Γ., Γούδας Μ., Παπαϊωάννου Α.(2001). Ψυχολογική Υπεροχή στον Αθλητισµό. Κεφάλαιο 19. Eκδόσεις Χριστοδουλίδη. Weinberg, S., & Gould, D. (1999). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Κεφάλαιo 20. Human Kinetics 5