ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕ ΡΙΑΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ» Εισηγητής: ηµήτριος Καραφύλλης Επιβλέπων Καθηγητής: Θεόδωρος Σταυρινούδης ΧΙΟΣ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2012

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ---------------------------------------------------------------------------------------5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ----------------------------------------------------------------------------6 1.1 Τουριστικό φαινόµενο-------------------------------------------------------------------------- 6 1.2 Παράγοντες τουριστικού φαινοµένου ------------------------------------------------------- 7 1.2.1 Η ανθρώπινη επικοινωνία ------------------------------------------------------------------------------- 7 1.2.2 Η τάση φυγής από την καθηµερινότητα--------------------------------------------------------------- 7 1.2.3 Η επιθυµία γνωριµίας µε νέους τόπους---------------------------------------------------------------- 8 1.2.4 Η µόδα ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 8 1.3 Λόγοι ανάπτυξης τουριστικού φαινοµένου------------------------------------------------- 9 1.3.1 Η βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης των εργαζοµένων ------------------------------------- 9 1.3.2 Η ανάπτυξη των µέσων µεταφοράς -------------------------------------------------------------------- 9 1.3.3 Η ανάπτυξη των µέσων επικοινωνίας και ενηµέρωσης ------------------------------------------ 10 1.3.4 Το πολιτιστικό επίπεδο των λαών και οι κοινωνικές παροχές.---------------------------------- 10 1.4 Εισαγωγικές έννοιες -------------------------------------------------------------------------- 11 1.4.1 Ο τουρίστας ---------------------------------------------------------------------------------------------- 11 1.4.2 Τουριστικό προϊόν -------------------------------------------------------------------------------------- 12 1.4.3 Τουριστικές επιχειρήσεις ------------------------------------------------------------------------------ 12 1.4.4 Οι τουρ οπερειτόρς ------------------------------------------------------------------------------------- 13 1.4.5 O Ελληνικός Τουρισµός ------------------------------------------------------------------------------- 13 1.4.6 Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισµού----------------------------------------------------- 14 1.4.7 Στοιχεία και αριθµητικά δεδοµένα Ελληνικού Τουρισµού -------------------------------------- 16 1.4.7.1 Βασικά µεγέθη ελληνικού τουρισµού 2011 ------------------------------------------------------ 16 1.4.7.2 Ελλάδα και ανταγωνιστές θέση στην παγκόσµια κατάταξη 2011------------------------- 17 1.4.7.3 Μερίδιο των 5 κυριότερων αγορών προέλευσης στο σύνολο των διεθνών τουριστικών αφίξεων 2000 & 2011 ----------------------------------------------------------------------------------------- 17 1.4.7.4 Οι (10) κυριότερες αγορές προέλευσης βάσει µεριδίου στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις 2011 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 1.4.7.5 ιεθνείς Τουριστικές Αφίξεις ανα Χώρα Προέλευσης----------------------------------------- 18 1.4.7.6 Κατανοµή ιεθνών Ταξιδιωτικών Εισπράξεων ανά Χώρα Προέλευσης 2011 ------------ 19 1.4.7.7 Αριθµός Ξενοδοχειακών Κλινών ------------------------------------------------------------------ 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ----------------------------------------------------------------------- 21 2.1 Ορισµός εναλλακτικού τουρισµού--------------------------------------------------------- 21 2.2.Μορφές εναλλακτικού τουρισµού --------------------------------------------------------- 21 2.2.1.Αγροτουρισµός ------------------------------------------------------------------------------------------ 22 2.2.2.Οικοτουρισµός ------------------------------------------------------------------------------------------ 24 2.2.3 Πολιτιστικός Τουρισµός ------------------------------------------------------------------------------- 25 2.2.4.Μαθησιακός Τουρισµός ------------------------------------------------------------------------------- 26 2.2.5.Θρησκευτικός Τουρισµός ----------------------------------------------------------------------------- 27 2.2.6. Ιαµατικός Τουρισµός ---------------------------------------------------------------------------------- 29 2.2.7.Κοινωνικός Τουρισµός--------------------------------------------------------------------------------- 30 2.2.8.Θαλάσσιος Τουρισµός --------------------------------------------------------------------------------- 32 2.2.9.Αθλητικός Τουρισµός ---------------------------------------------------------------------------------- 35 2.2.10.Γεωτουρισµός ------------------------------------------------------------------------------------------ 36 2.2.11.Ορεινός-Ορειβατικός Τουρισµός ------------------------------------------------------------------- 37 2.2.12.Χιονοδροµικός Τουρισµός και Τουρισµός Χειµερινών Αθληµάτων ------------------------- 38 2.2.13.Περιπατητικός Τουρισµός --------------------------------------------------------------------------- 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ --------------------------------------------------------------------------- 41 Ο ΣΥΝΕ ΡΙΑΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ----------------------------------------------------------- 41 3.1 Ιστορική εξέλιξη του συνεδριακού τουρισµού ------------------------------------------ 41 3.2 Συνεδριακός τουρισµός ---------------------------------------------------------------------- 42 1

3.3. ιακρίσεις συνεδριακού τουρισµού------------------------------------------------------- 42 3.4 Η διάρκεια των συνεδρίων ------------------------------------------------------------------ 43 3.5 Το µέγεθος των συνεδρίων ------------------------------------------------------------------ 43 3.6 Οι σύνεδροι συχνά συνοδεύονται----------------------------------------------------------- 44 3.7 Είδη συνεδρίων-------------------------------------------------------------------------------- 44 3.7.1 Εµπορικά συνέδρια ------------------------------------------------------------------------------------- 44 3.7.2 Τα επιστηµονικά συνέδρια ---------------------------------------------------------------------------- 45 3.7.3 Συνέδρια διεθνών οργανισµών ----------------------------------------------------------------------- 45 3.7.4 Συσκέψεις ------------------------------------------------------------------------------------------------ 46 3.7.5 Σεµινάρια------------------------------------------------------------------------------------------------- 46 3.8. Οι συνεδριακοί χώροι ----------------------------------------------------------------------- 46 3.8.1 ιευθέτηση χώρων µε καθίσµατα -------------------------------------------------------------------- 47 3.8.2 ιευθέτηση χώρων µε έδρανα ------------------------------------------------------------------------ 47 3.8.3 ιευθέτηση χώρων µε τραπέζια ---------------------------------------------------------------------- 48 3.8.4 Εναλλαγή χρήσεων ------------------------------------------------------------------------------------- 48 3.9 υνατότητες της ξενοδοχειακής µονάδας σε εγκαταστάσεις, συνεδριακό εξοπλισµό και υπηρεσίες προς τους συνέδρους------------------------------------------------------------ 49 3.9.1 Συνεδριακές αίθουσες ---------------------------------------------------------------------------------- 49 3.9.2 Πρόσθετος συνεδριακός εξοπλισµός ---------------------------------------------------------------- 49 3.9.3 Χώροι έκθεσης ------------------------------------------------------------------------------------------ 49 3.9.4 Στέγαση--------------------------------------------------------------------------------------------------- 50 3.9.5 υνατότητες για ψυχαγωγία των συνέδρων -------------------------------------------------------- 50 3.9.6 υνατότητες προσφοράς επισιτιστικών υπηρεσιών----------------------------------------------- 50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ----------------------------------------------------------------------- 51 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΕ ΡΙΑΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ---------------------------- 51 4.1 Παγκόσµια Στατιστικά Στοιχεία----------------------------------------------------------- 51 4.2 Στατιστικά Στοιχεία Για Την Ελλάδα ---------------------------------------------------- 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ----------------------------------------------------------------------- 62 Ο ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ -------------------------------------------------------------------- 62 5.1 Η ιστορία του Νοµού ------------------------------------------------------------------------- 62 5.1.1 Παρουσίαση του Νοµού Αξιοθέατα --------------------------------------------------------------- 63 5.1.2 Προσβασιµότητα---------------------------------------------------------------------------------------- 64 5.1.3 Το Πήλιο-------------------------------------------------------------------------------------------------- 65 5.1.4 Τουριστικοί πόροι ( Κλίµα Λίµνες Προστατευόµενες περιοχές, Ακτές κλπ) ----------- 66 5.1.5 Τουριστική προσφορά---------------------------------------------------------------------------------- 67 5.1.6 Τουριστική ζήτηση ------------------------------------------------------------------------------------- 67 5.1.7 Ποσοτικά στοιχεία τουρισµού στον Νοµό Μαγνησίας ------------------------------------------- 68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ---------------------------------------------------------------------------- 71 6.1 Ο Συνεδριακός τουρισµός στον Νοµό Μαγνησίας -------------------------------------- 71 6.2 Οι συνεδριακές αίθουσες του Νοµού ------------------------------------------------------ 72 6.2.1 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου xenia Βόλου ----------------------------------------------------- 72 6.2.2. Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Volos Palace Hotel -------------------------------------------- 73 6.2.3 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Valis Resort ----------------------------------------------------- 75 6.2.4 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Park Hotel-------------------------------------------------------- 75 6.2.5 Συνεδριακή αίθουσα ξενοδοχείου Laodamia Hotel ----------------------------------------------- 76 6.2.6 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Xenia Palace Πορταριάς -------------------------------------- 77 6.2.7 Αίθουσα συνεδρίων Stevalia Hotel ------------------------------------------------------------------ 79 6.2.8 Συνεδριακό κέντρο Ξενοδοχείου Portaria Hotel & Spa ------------------------------------------ 79 6.2.9 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Skiathos Palace Hotel. ----------------------------------------- 80 6.2.10 Αίθουσα συνεδρίων Kanapitsa Mare & Spa Hotel ---------------------------------------------- 81 2

6.2.11 Αίθουσα συνεδρίων Εσπερίδες στην Σκιάθο ----------------------------------------------------- 82 6.2.12 Αίθουσες συνεδρίων Dionυssos Hotel ------------------------------------------------------------- 82 6.2.13 Συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου Adrina Hotel.-------------------------------------------------- 83 6.2.14 Συνεδριακές αίθουσες (Πολιτιστικών Κέντρων)------------------------------------------------- 84 6.3 Προοπτικές ανάπτυξης του συνεδριακού τουρισµού στον Νοµό Μαγνησίας------ 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ ----------------------------------------------------------------------- 87 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ---------------------------------------------------------------------------- 87 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ------------------------------------------------------------------------------- 88 3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Καταρχήν οφείλω να ευχαριστήσω θερµά τον υπεύθυνο της διπλωµατικής µου κ. Θεόδωρο Σταυρινούδη, Επίκουρο Καθηγητή του Τµήµατος ιοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, για την στήριξη, τις γνώσεις που µου µετέδωσε καθώς και τις χρήσιµες παρατηρήσεις και συµβουλές το διάστηµα που συνεργαστήκαµε. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά την σύζυγο µου για την αµέριστη συµπαράσταση που επέδειξε καθ όλη την διάρκεια των σπουδών µου. 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο της παρούσας εργασίας αποτελούν οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού και ειδικότερα ο συνεδριακός τουρισµός. Με τον όρο συνεδριακός τουρισµός, εννοούµε τις µετακινήσεις ή τις εκδηλώσεις που συνδυάζουν σε µικρότερο ή µεγαλύτερο βαθµό την καθαρά παραθεριστική, ταξιδιωτική ή περιηγητική διάσταση και γενικότερα την αναψυχή µε άλλα ενδιαφέροντα ή παραγωγικές δραστηριότητες, που συνδέονται µε την ιδιότητα των συµµετεχόντων ως µελών ενός επαγγέλµατος,µιας επιχείρησης, ή άλλων οργανισµών σωµατείων ή συµφερόντων. Στόχος της συνεδριακής διάστασης των µετακινήσεων αυτών σε αντιδιαστολή µε την αναψυχή είναι συνήθως η ανταλλαγή απόψεων, η πληροφόρηση, η κατάρτιση, η γνωριµία η ενίσχυση του συναδελφικού πνεύµατος, η προώθηση των συµφερόντων της οµάδας και άλλα συναφή. Τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί σαφές ότι η διεθνής άνοδος του επαγγελµατικού τουρισµού και ιδιαίτερα του συνεδριακού τουρισµού, θα µπορούσε να αποτελέσει για την χώρα µας σηµαντικό βοήθηµα στην ανάπτυξη της τουριστικής αγοράς. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον τοµέα αυτό του τουρισµού, καθώς µπορεί να προβάλει την χώρα µας στο εξωτερικό και µάλιστα µέσω ανθρώπων µε υψηλό µορφωτικό επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες από τους αρµόδιους τουριστικούς φορείς να αναπτύξουν τις εναλλακτικές µορφές τουρισµού, στις οποίες συγκαταλέγεται και ο συνεδριακός τουρισµός. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναλύσει την σκοπιµότητα ανάπτυξης του συνεδριακού τουρισµού και ειδικότερα στον Νοµό Μαγνησίας στον οποίο ο τουρισµός κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 Τουριστικό φαινόµενο Κατά την επιστήµη της κοινωνιολογίας, κοινωνικό φαινόµενο είναι κάθε οµαδική ανθρώπινη εκδήλωση ή ενέργεια, άσχετα µε την µορφή και το περιεχόµενο της µέσα στα πλαίσια της ανθρώπινης κοινωνίας. Με βάση τον παραπάνω ορισµό και τον ορισµό του τουρισµού, συνάγεται το συµπέρασµα ότι ο τουρισµός αποτελεί πράγµατι ένα κοινωνικό φαινόµενο. Είναι µια εκδήλωση, µια ενέργεια που πραγµατοποιείται µέσα στα πλαίσια της ανθρώπινης κοινωνίας µε ένα συγκεκριµένο σκοπό. Στη µελέτη του τουριστικού φαινοµένου έχουν προσφέρει πολλοί επιστηµονικοί κλάδοι όπως η κοινωνιολογία, η οικονοµία, η στατιστική, το µάρκετινγκ κ.α. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην εµφάνιση του τουριστικού φαινοµένου µετά τον Β παγκόσµιο πόλεµο, όταν η ζήτηση για τουριστικές µετακινήσεις άρχισε να µην αφορά µόνο τους ανθρώπους των υψηλών κοινωνικών και εισοδηµατικών τάξεων, αλλά όλους τους ανθρώπους στους οποίους προέβαλε σαν µια επιτακτική ανάγκη. Η οικονοµική επιστήµη δίνει τον ακόλουθο ορισµό για το τι είναι ανάγκη :Ανάγκη είναι το αίσθηµα της έλλειψης που συνοδεύεται από την επιθυµία της ικανοποίησης. Ο κάθε άνθρωπος έχει στη ζωή του πολλές ανάγκες, που αξιολογούµενες ορθολογικά ακολουθούν µια φυσιολογική σειρά ιεράρχησης µε σκοπό την ικανοποίηση τους. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες του ή βρίσκονται σε αφθονία και ελεύθερα ή όπως συµβαίνει στις σηµερινές κοινωνίες βρίσκονται σε στενότητα και απαιτούν οικονοµική θυσία για να τα απολαύσει. Σύµφωνα µε αυτά τα δεδοµένα ο κάθε ορθά σκεπτόµενος άνθρωπος ιεραρχεί τις ανάγκες του και προσπαθεί να τις ικανοποιήσει. Η τουριστική ανάγκη είναι η επιθυµία του ανθρώπου για αλλαγή περιβάλλοντος, από την οποία απορρέουν οι ανάγκες της µεταφοράς, της διαµονής, της διατροφής και της ψυχαγωγίας. Το σύνολο όλων αυτών των αναγκών στην τουριστική ορολογία όπως το έχουµε αναφέρει αποδίδεται µε τον όρο τουριστικό πακέτο. 6

1.2 Παράγοντες τουριστικού φαινοµένου 1.2.1 Η ανθρώπινη επικοινωνία Ο άνθρωπος σαν κοινωνικό ον αποζητά την δηµιουργία νέων σχέσεων και την επαφή µε τους συνανθρώπους του στο ίδιο ή διαφορετικό περιβάλλον. Ο τουρισµός του προσφέρει αυτή την δυνατότητα. Με την αλλαγή περιβάλλοντος τόσο γεωγραφικού όσο και κοινωνικού που του δίνει η τουριστική µετακίνηση έχει την δυνατότητα ο τουρίστας να γνωρίσει από κοντά την ζωή, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιµα, την επιστηµονική, πνευµατική και κοινωνική πρόοδο άλλων κοινωνικών οµάδων και να κάνει τις συγκρίσεις του και να υιοθετήσει τα θετικά στοιχεία µη αποδεχόµενος τα αρνητικά. Φυσικά στην διαδικασία αυτή παίζει ρόλο και η κουλτούρα που διαθέτει ο καθένας καθώς επίσης και η δυνατότητα προσαρµογής και απορροφητικότητας. 1.2.2 Η τάση φυγής από την καθηµερινότητα Ο άνθρωπος από την εµφάνιση του στην γη µοχθεί για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Οι κοινωνίες σήµερα στις οποίες είµαστε ενταγµένοι όλοι, έχουν πολλά προβλήµατα. Η καθηµερινότητα ή πιο απλά η ρουτίνα, που διέπει τη ζωή των περισσοτέρων δηµιουργεί προβλήµατα που πολλές φορές έχουν επιπτώσεις στην ψυχοσύνθεση του καθενός και επηρεάζουν την υγεία πολλών. Από µελέτες που έγιναν αποδεικνύεται ότι η αλλαγή περιβάλλοντος λειτουργεί θετικά και προς την κατεύθυνση αυτή οδηγούνται οι περισσότεροι. Είναι δυνατόν όµως αυτή η αλλαγή αυτή η φυγή σε όλους και πόσο διαρκεί. Απάντηση δίνει η µετακίνηση για λόγους τουριστικούς που είναι δυνατή από τους περισσότερους σε διάφορο βαθµό και ένταση. Η τάση λοιπόν φυγής από το µόνιµό περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο καθένας η τάση φυγής από την καθηµερινότητα αποτελεί βασικό παράγοντα γέννησης του τουρισµού. Οι διακοπές ή οι τουριστικές δραστηριότητες που εντάσσονται στις εναλλακτικές µορφές τουρισµού δίνουν την δυνατότητα φυγής, της αλλαγή που δρα εποικοδοµητικά τόσο στην ψυχοσύνθεση όσο και στην υγεία του κάθε ανθρώπου. Εποµένως η ανάγκη για φυγή για τουρισµό µπορούµε να υποστηρίξουµε ότι για το µεγαλύτερο µέρος κάθε κοινωνίας αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Αυτή την ανάγκη 7

ανάλογα µε την δυνατότητα του καθένας προσπαθεί µέσα από την τουριστική διαδικασία να ικανοποιήσει. ηµιουργήθηκε µε τον τρόπο αυτό ένα ολόκληρο σύστηµα, που ενεργοποίησε οµάδες ανθρώπων οι οποίοι ασχολούνται επιχειρηµατικά µε το να προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στους τουρίστες, ώστε να µπορούν να ικανοποιήσουν την ανάγκη για τουρισµό µε τον καλύτερο και πολλές φορές οικονοµικότερο τρόπο δηµιουργώντας µια παραγωγική διαδικασία. 1.2.3 Η επιθυµία γνωριµίας µε νέους τόπους Η αλλαγή του περιβάλλοντος αποτελεί βασικό παράγοντα πρόκλησης του τουριστικού φαινοµένου. Η επίσκεψη σε νέους τόπους και η προσωρινή παραµονή σε νέο γεωγραφικό και κοινωνικό περιβάλλον αποτελούν µια µεγάλη επιθυµία. Η επιθυµία αυτή πηγάζει από την έµφυτη παρόρµηση που έχει ο άνθρωπος για φυγή, για αλλαγή, για νέες περιπέτειες και γνώσεις. Ο τουρισµός είναι ο µόνος που µπορεί να του δώσει αυτή τη δυνατότητα. Παρατηρούµε ότι οι άνθρωποι κινούνται από τα αστικά κέντρα προς την ύπαιθρο, από προηγµένες χώρες σε µη, από το βουνό προς θάλασσα, από βορρά προς νότο και από ανατολή προς δύση και αντίθετα. Το ερώτηµα είναι γιατί όλη αυτή η κίνηση ; H απάντηση είναι ότι ο άνθρωπος, µε την ανήσυχη φύση του ζητά πάντα κάτι νέο, κάτι το καινούργιο για τον εµπλουτισµό των γνώσεων του για την τέρψη του και για οτιδήποτε δεν µπορεί να απολαύσει στο µόνιµο περιβάλλον που ζει και εργάζεται. 1.2.4 Η µόδα Στο κοινωνικό περιβάλλον που ζει και κινείται ο άνθρωπος ακλουθεί, κατά κανόνα καθορισµένα πρότυπα συµπεριφοράς. Τελευταία η µόδα, η καθορισµένη δηλαδή χρονικά συµπεριφορά, επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό κάθε οργανωµένη κοινωνία. Ειδικά µε την ανάπτυξη των µέσων µαζικής επικοινωνίας, το γεγονός έγινε πιο έντονο. Σαν µέλη κοινωνικών οµάδων οι άνθρωποι πολλές φορές υποχρεούνται να ακολουθούν κάθε αλλαγή στα πρότυπα συµπεριφοράς και γενικά στις συνήθειες τους. Ο τουρισµός επηρεάζει και επηρεάζεται την µόδα σαν κοινωνικό φαινόµενο. Οι διηγήσεις συνανθρώπων µας για τουριστικά ταξίδια µας δηµιουργούν την επιθυµία πραγµατοποίησης και από µέρους µας παρόµοιων ταξιδιών. Οι διαφηµιστικές 8

καµπάνιες επίσης επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό αρκετούς ανθρώπους. Η διαµόρφωση λόγω µόδας καταστάσεων µας επηρεάζουν λίγο πολύ όλους. Έτσι µπορούµε να υποστηρίξουµε ότι η µόδα είναι ένας δυναµικός παράγοντας δηµιουργίας αλλά και ανάπτυξης του τουριστικού φαινοµένου. 1.3 Λόγοι ανάπτυξης τουριστικού φαινοµένου 1.3.1 Η βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης των εργαζοµένων Η αγοραστική δύναµη του ενεργού πληθυσµού καθορίζει την δυνατότητα του στην ικανοποίηση των διαφόρων αναγκών του. Για τον τουρισµό όπως γνωρίζουµε η δυνατότητα αυτή είναι βασικό και απαραίτητο στοιχείο. Έτσι κάθε προσπάθεια για αύξηση της αγοραστικής δύναµης των εργαζοµένων ευνοεί κατά πολύ την ανάπτυξη του τουρισµού µε την ευχέρεια που δίνεται σε µεγαλύτερο αριθµό ανθρώπων να ικανοποιήσει την ανάγκη αυτή. ιαχρονικά η βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης των εργαζοµένων πέρασε από πολλά στάδια µετά από τις αγωνιστικές τους προσπάθειες και διεκδικήσεις. Το δικαίωµα της ενεργού συµµετοχής στην τουριστική διαδικασία δίνεται πλέον σε µεγαλύτερο αριθµό ατόµων µε αποτέλεσµα την ανάπτυξη του τουρισµού σε παγκόσµιο επίπεδο. 1.3.2 Η ανάπτυξη των µέσων µεταφοράς Με την εµφάνιση του ο άνθρωπος στην γη µετακινείται για διάφορους λόγους από τόπο σε τόπο.στην αρχή µε δυσκολία που ήταν και ο βασικός λόγος των περιορισµένων ειδικά µακρινών µετακινήσεων. Οι δυσκολίες αυτές οφείλονταν τόσο στην µη ύπαρξη µεταφορικών µέσων και συγκοινωνιακής υποδοµής αλλά και σε λόγους ασφαλείας. Από την αρχή του 20 ου αιώνα και ιδιαίτερα µετά τον Β παγκόσµιο πόλεµο οι µετακινήσεις είναι πολλές και αυξάνονται περισσότερο µε την συµµετοχή περισσότερων ανθρώπων στην τουριστική διαδικασία. Βασικός λόγος ήταν η βελτίωση των µέσων µεταφοράς και η ανάπτυξη τους. Η µετακίνηση έγινε περισσότερο γρήγορη, άνετη, ασφαλής και οικονοµική. Η εκµηδένιση των αποστάσεων δίνει την ευκαιρία στον καθένα µας να επισκεφθεί και τα πλέον αποµακρυσµένα σηµεία του πλανήτη µας σε χρόνο που πριν λίγα χρόνια δεν ήταν δυνατόν. Ο συνδυασµός δε και της ύπαρξης φθηνών ναύλων 9

συντελούν στην αύξηση των µετακινούµενων ατόµων. Η συνεχής βελτίωση, µε την βοήθεια της προηγµένης τεχνολογίας και η ανάπτυξη των µέσων µεταφοράς αποτελούν τονωτική ένεση στην ανάπτυξη του τουρισµού. 1.3.3 Η ανάπτυξη των µέσων επικοινωνίας και ενηµέρωσης Με την ανάπτυξη των µέσων επικοινωνίας και ενηµέρωσης ο άνθρωπος εξασφάλισε καλύτερη επικοινωνία, ενηµέρωση αλλά και γνώσεις. Η δυνατότητα αυτή του δίνει την ευχέρεια να γνωρίσει περιοχές και κουλτούρα µακριά από το µόνιµο περιβάλλον που ζει και εργάζεται και να του δηµιουργηθούν λόγοι για επίσκεψη. Έτσι δηµιουργείται η ανάγκη για τουριστικές µετακινήσεις που βοηθούν την ανάπτυξη του τουρισµού. 1.3.4 Το πολιτιστικό επίπεδο των λαών και οι κοινωνικές παροχές. Η πολιτιστική άνοδο των λαών που παρατηρείται µε την εκπαιδευτική διαδικασία και σε συνδυασµό µε την οικονοµική βελτίωση συνέβαλε στην τουριστική ανάπτυξη. Η γνώση µέσα από την παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραµµάτων ή µε την µελέτη και ανάγνωση διαφόρων βιβλίων, της παρακολούθησης της τέχνης σε όλα τα επίπεδα της και η βοήθεια της τεχνολογίας δίνει την δυνατότητα δηµιουργίας κουλτούρας που µε την σειρά της δηµιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για µεγαλύτερη αύξηση του τουρισµού που µέσα στους σκοπούς του εµπεριέχει το στοιχείο της γνώσης. Όσον αφορά τις κοινωνικές παροχές το σύγχρονο κράτος στα πλαίσια της υπόστασης του εφαρµόζει διάφορες πολιτικές για την καλύτερη και πιο ευχάριστη και άνετη ζωή των πολιτών. Μια πολιτική στην οποία πρέπει να δίνεται µεγάλη σηµασία είναι η κοινωνική πολιτική ή όπως απλά ονοµάζουµε κρατική µέριµνα που σαν σκοπό έχει να απαλύνει τα προβλήµατα κυρίως των πολιτών που ανήκουν στις ασθενέστερες οικονοµικά οµάδες. Η πολιτική αυτή συνίσταται στο να δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις της συµµέτοχης περισσοτέρων πολιτών σε αρκετούς τοµείς της ζωής. Σχετικά µε την ικανοποίηση της τουριστικής ανάγκης, το κράτος προσπαθεί µέσω της άσκησης κοινωνικής πολιτικής να βοηθήσει άµεσα ή έµµεσα τους πολίτες του δίνοντας κάποιες παροχές ανάλογα και µε την δυνατότητα του τις λεγόµενες κοινωνικές παροχές. Οι κοινωνικές παροχές εφαρµόστηκαν και εφαρµόζονται και χάριν του κράτους αλλά και χάριν των αγώνων των εργαζοµένων και των πιέσεων που δέχθηκε το 10

κράτος το κράτος από ένα παγκόσµιο κίνηµα που µετά από πολλά χρόνια κατάφερε σε άλλα µέρη περισσότερο και σε άλλα µέρη λιγότερο να παρασχεθούν οι κοινωνικές παροχές. 1.4 Εισαγωγικές έννοιες 1.4.1 Ο τουρίστας Ο παράγοντας άνθρωπος αποτελεί την ουσιαστική βάση της τουριστικής οικονοµίας, γιατί σε αυτόν γεννιούνται οι τουριστικές ανάγκες ή επιθυµίες και γατί αυτός µε την βοήθεια της τουριστικής οικονοµίας προσπαθεί να τις ικανοποιήσει στο µέτρο του εφικτού. Προϋπόθεση όµως για την ύπαρξη της τουριστικής οικονοµίας είναι και η ύπαρξη ενός σεβαστού αριθµού ανθρώπων, που έχουν λίγο πολύ τις ίδιες τουριστικές ανάγκες ή επιθυµίες και που επιδιώκουν διαχρονικά να τις ικανοποιήσουν. Αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους χαρακτηρίζει κάνεις σαν τουρίστες. Οι τουρίστες αποτελούν ένα στοιχείο που διαδραµατίζει ουσιαστικό ρόλο στην όλη προσπάθεια ανάπτυξής της τουριστικής οικονοµίας, για αυτό και η εξέταση του κρίνεται αναγκαία στο πλαίσιο της. Όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των τουριστών που επισκέπτεται µια χώρα, τόσο µεγαλύτερη είναι η προοπτική για αύξηση της παραγωγής τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών αλλά και της κατανάλωσης ή χρήσης τους αντίστοιχα. Πρώτα από όλα λοιπόν θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι τουρίστες δεν είναι όλοι οι άνθρωποι που έχουν τουριστικές ανάγκες ή επιθυµίες, αλλά µόνο εκείνοι που θέλουν να τις ικανοποιήσουν και µπορούν όµως να το κάνουν αυτό, δηλαδή όλοι αυτοί που διαθέτουν τα απαραίτητα µέσα για να τις ικανοποιήσουν. Κατά συνέπεια, ένας άνθρωπός µπορεί να χαρακτηριστεί σαν τουρίστας πριν αρχίσει η διαδικασία ικανοποίησης των τουριστικών του αναγκών ή επιθυµιών. Έτσι λοιπόν η Εθνική Αναθεωρητική Επιτροπή Τουριστικών Πόρων όρισε σαν τουρίστα που κάνει εσωτερικό τουρισµό, οποιοδήποτε άτοµο φεύγει από το σπίτι του µε σκοπό να επισκεφθεί κάποιο µέρος που απέχει τουλάχιστον 80 χιλιόµετρα για επαγγελµατικούς λόγους, για ευχαρίστηση, για προσωπικές υποθέσεις ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός από αυτόν της καθηµερινής µετάβασης του µε δηµόσιο ή ιδιωτικό µεταφορικό µέσο στον τόπο της εργασίας του και αντίστροφα. 11

1.4.2 Τουριστικό προϊόν Η ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυµιών των µελών µιας σύγχρονής κοινωνίας προϋποθέτει την παραγωγή όσον το δυνατό περισσοτέρων τουριστικών προϊόντων. Τα προϊόντα αυτά µπορεί να έχουν την µορφή υλικών προϊόντων, δηλαδή υπηρεσιών, όπως για παράδειγµα η διαµονή σε ξενοδοχείο και η ψυχαγωγία των τουριστών. Στα άυλα τουριστικά προϊόντα συµπεριλαµβάνονται και διάφορες µορφές ενέργειας όπως για παράδειγµα το ηλεκτρικό φως, ο κλιµατισµός η κεντρική θέρµανση, η τηλεφωνική επικοινωνία κλπ. Στοιχεία όµως που είναι απαραίτητα για την παραγωγή υπηρεσιών φιλοξενίας. Πολλά από τα προϊόντα που χρειάζεσαι ο άνθρωπος για να ικανοποιήσει τις τουριστικές του ανάγκες ή επιθυµίες βρίσκονται ελεύθερα στην φύση όπως το φως, η θερµότητα του ήλιου το οξυγόνο κλπ τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται σαν ελεύθερα προϊόντα. Η τουριστική οικονοµία ασχολείται µε την µελέτη και την ανάλυση των υλικών και άυλων τουριστικών προϊόντων, δηλαδή των τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών που είναι αποτέλεσµα της παραγωγικής προσπάθειας των ανθρώπων και που χρησιµεύουν για την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών. Τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται και σαν οικονοµικά προϊόντα. Λέγοντας υλικά τουριστικά προϊόντα εννοούµε τα τρόφιµα και ποτά που καταναλώνουν οι τουρίστες, τα αναµνηστικά που αγοράζουν ενώ λέγοντας άυλα τουριστικά προϊόντα δηλαδή τις υπηρεσίες που τους παρέχονται εννοούµε την διαµονή τους, την ψυχαγωγία τους κλπ. 1.4.3 Τουριστικές επιχειρήσεις Οι τουριστικές επιχειρήσεις είναι παραγωγικές µονάδες µε νοµική ή χωρίς προσωπικότητα, στις οποίες ένα ή περισσότερα άτοµα παίρνουν αποφάσεις σχετικά µε την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Μ ε τις αποφάσεις αυτές των τουριστικών επιχειρήσεων προσδιορίζεται τι αγαθά και υπηρεσίες θα παραχθούν εκ µέρους τους σε τι ποσότητες, ποιότητες και ποικιλίες, µε ποία παραγωγική διαδικασία, σε τι τιµή θα πουληθούν, σε ποιο µέρος θα εγκατασταθεί η τουριστική επιχείρηση κλπ. Όπως κάθε επιχείρηση έχει σαν σκοπό και οδηγό στις διάφορες αποφάσεις που παίρνει, την µεγιστοποίηση του κέρδους που επιδιώκει, δηλαδή την επίτευξη του µεγαλύτερου δυνατού κέρδους και αυτό γιατί όσο µεγαλύτερο είναι το κέρδος της 12

τόσο πιο βέβαιη θα είναι η επιβίωση της και θα έχει την δυνατότητα να αναπτυχθεί µακροχρόνια. 1.4.4 Οι τουρ οπερειτόρς Οι τουρ οπερέιτορς αναλαµβάνουν να ασκήσουν µια ξεχωριστή λειτουργία στην τουριστική βιοµηχανία. Συγκεκριµένα αγοράζουν συνήθως σε µεγάλες ποσότητες µια σειρά ποικίλων τουριστικών υπηρεσιών, δωµάτια σε καταλύµατα, καθώς επίσης και διάφορες άλλες υπηρεσίες και αφού τις συνδυάσουν σε ένα πακέτο, τις πουλούν στην συνέχεια άµεσα ή έµµεσα στους διαφόρους χρήστες, δηλαδή στους τουρίστες. Οι τουρ οπερέιτορς χαρακτηρίζονται µερικές φορές και σαν χονδρέµποροι τουριστικών υπηρεσιών, όµως αυτό είναι µερικά σωστό. Οι τουρ οπερέιτορς, αγοράζουν τουριστικές υπηρεσίες, που στην συνέχεια τις πωλούν πακεταρισµένες σε µικρές ποσότητες στην πελατεία τους αντί κάποιου επιθυµητού κέρδους. Παράλληλα όµως, από την σειρά των ποικίλων τουριστικών υπηρεσιών που αγοράζουν, ορισµένες ποσότητες τις πουλούν και µεµονωµένα, άλλοτε για κερδοσκοπικούς λόγους και άλλοτε πάλι για λόγους πιεστικής ανάγκης. Στην πρώτη περίπτωση, δηλαδή σε αυτή που πακετάρουν ποικίλες µεµονωµένες τουριστικές υπηρεσίες, λειτουργούν αναµφίβολα σαν παραγωγοί τουριστικού προϊόντος, άσχετα αν οι υπηρεσίες από τις οποίες αποτελείται αυτό χρησιµοποιήθηκαν όπως ακριβώς αγοράστηκαν, δηλαδή χωρίς καν να µεταποιηθούν. Στην δεύτερη περίπτωση, δηλαδή σε αυτή που µεταπουλούν µεµονωµένες τουριστικές υπηρεσίες, όπως ακριβώς τις αγοράζουν, λειτουργούν αναµφίβολα σαν χονδρέµποροι τουριστικών υπηρεσιών. 1.4.5 O Ελληνικός Τουρισµός Στη χώρα µας, από τη δεκαετία του 60, ο τουρισµός στηρίζει την ελληνική οικονοµία και σήµερα η σπουδαιότητά του είναι αναγνωρισµένη. Μεταξύ άλλων, αποτελεί την κυριότερη πηγή τουριστικών εισπράξεων, συµµετέχει καθοριστικά στο ΑΕΠ και στη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης. Η αναπτυσσόµενη τουριστική µας οικονοµία δηµιουργεί, µε άµεσο και έµµεσο τρόπο, νέες θέσεις εργασίας στη συνολική οικονοµία: Αυξάνοντας άµεσα την απασχόληση στις επιχειρήσεις που προσφέρουν καταναλωτικές υπηρεσίες τουρισµού (αεροπορικές εταιρίες, 13

ξενοδοχεία, κ.λ.π.). Αυξάνοντας έµµεσα την απασχόληση στους κλάδους που στηρίζουν ή προµηθεύουν τους παραπάνω κλάδους, όπως είναι η γεωργία, η µεταποίηση, επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, κ.λ.π. Αυξάνοντας έµµεσα την απασχόληση στο δηµόσιο τοµέα στους τοµείς που προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες. Η τουριστική ανάπτυξη, κυρίως των νησιωτικών και παραθαλάσσιων περιοχών της χώρας, αποτελεί σηµαντική πηγή οικονοµικής ανάπτυξης, συµβάλλει στη συγκράτηση του πληθυσµού αλλά και στη δραστηριοποίηση παραγωγικών µονάδων που δρουν συµπληρωµατικά µε το τουρισµό και γενικότερα στην ενδογενή περιφερειακή ανάπτυξη. 1.4.6 Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισµού Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Ελληνικού Τουρισµού παρατίθενται ως εξής: 1) Η βασική σύνθεση των πλεονεκτηµάτων της χώρας παραµένει η ίδια. Η µεγάλη µάζα των επισκεπτών που στηρίζει τον τουρισµό έρχεται στην Ελλάδα για τον ήλιο, τη θάλασσα, το περιβάλλον, τη φιλοξενία και την αυθεντικότητα των ανθρώπων, διακινείται δηλαδή για παραθερισµό σε παραλιακές περιοχές και νησιά και µάλιστα διακινείται οργανωµένα (προϊόν: Ήλιος + Θάλασσα). Η επικράτηση του µαζικού τουρισµού είναι δεδοµένη, ενώ παρουσιάζεται µια αυξητική τάση όσον αφορά τα τµήµατα ζήτησης των εναλλακτικών µορφών τουρισµού. Το µεγαλύτερο τµήµα της ελληνικής τουριστικής προσφοράς είναι στραµµένο στην εξυπηρέτηση αυτής της ζήτησης. Κύριο µέληµα της πολιτείας είναι η στήριξη του βασικού προϊόντος, η ύπαρξη δράσεων διαφοροποίησης και εµπλουτισµού της σύνθεσης καθώς και η διατήρηση και η επαύξηση των µεριδίων στη παγκόσµια τουριστική αγορά. 2) Η σταδιακή µετάβαση από τη κυρίαρχη αυτή µορφή (χαµηλής σχετικά για τη χώρα απόδοσης) σε ζήτηση παραθεριστικού τουρισµού υψηλότερου επιπέδου ή και σε ζήτηση εναλλακτικών µορφών τουρισµού. Βέβαια υπάρχει και η απειλή της επικράτησης ανταγωνιστικών-γειτονικών προορισµών. 14

Επιπλέον καθίσταται αναγκαία η διαρκής βελτίωση της ποιότητας η οποία απαιτεί µακροχρόνια προσπάθεια και πόρους. Οι προσπάθειες πρέπει να εστιαστούν στη ταχύτερη αναβάθµιση του συνόλου της τουριστικής προσφοράς, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις αυξηµένες απαιτήσεις καταναλωτών υψηλότερης εισοδηµατικής στάθµης και ταυτόχρονα διαφοροποίηση της προσφοράς αυτής, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες της πελατείας των διαφόρων εναλλακτικών µορφών τουρισµού. 3) Αναγνωρίσιµη τουριστική ταυτότητα και υψηλό βαθµό εξάρτησης της τοπικής οικονοµίας από τη τουριστική δραστηριότητα. Η ανοδική τάση αφίξεων αλλοδαπών τουριστών, έχει σαν συνέπεια την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισµού. Ως εκ τούτου, κύρια επιδίωξη είναι η ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας, η δηµιουργία νέων τουριστικών υποδοµών και ανωδοµών υψηλής ποιότητας. 4) Σηµαντική µείωση του µεριδίου των Αµερικανών τουριστών και η παράλληλη αύξηση του µεριδίου των Ευρωπαίων τουριστών, κυρίως της υτικής Ευρώπης. Αποτέλεσµα αυτής της διαφοροποίησης είναι η απώλεια υψηλού τουριστικού εισοδήµατος γι αυτό είναι επιτακτική η αναζήτηση νέων αγορών και η ριζική ανασυγκρότηση της προβολής του στις διεθνείς αγορές. 5) Η αυξανόµενη συµµετοχή του εσωτερικού τουρισµού, προσφέρει τη δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης του τοµέα καθώς και χρονικής κατανοµής της ζήτησης. 6) Η έντονη εποχικότητα που καθιστά αναγκαίο τον εµπλουτισµό του τουριστικού προϊόντος µε δραστηριότητες που επιµηκύνουν την τουριστική περίοδο (προώθηση αστικού τουρισµού, συνεδριακού τουρισµού κ.λ.π.). 7) Η υψηλή γεωγραφική συγκέντρωση της τουριστικής υποδοµής χαρακτηρίζεται από την άνιση ανάπτυξη των τουριστικών υποδοµών και ανωδοµών. 8) Η διάρθρωση της τουριστικής ζήτησης µε λίγους tour operators, έχει σαν συνέπεια τις ισχυρές πιέσεις για χαµηλές τιµές. Κύρια επιδίωξη η ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας βασισµένης στην ποιότητα και τη νέα αντίληψη ποιότητα προς τιµές (value of money). Νέο µοντέλο ενίσχυσης της διαπραγµατευτικής δύναµης, µε τριµερή συνεργασία για τη προώθηση 15

και τη προβολή των τουριστικών περιοχών της χώρας και των εναλλακτικών µορφών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. 9) Όσον αφορά τις ξενοδοχειακές µονάδες και τα καταλύµατα, το µεγαλύτερο ποσοστό είναι µικρού µεγέθους και ενδιάµεσης-χαµηλής ποιότητας, ενώ χαρακτηρίζονται από µικρό βαθµό συγκέντρωσης και πολύ µικρή καθετοποίηση. Αυτό έχει σαν συνέπεια την αδυναµία διαπραγµάτευσης µε τους ισχυρούς tour operators. 10) Το µικρό µέγεθος των τουριστικών επιχειρήσεων (µη ξενοδοχειακών), αντιµετωπίζει προβλήµατα βιωσιµότητας και δυσκολία προσαρµογής στα νέα τεχνολογικά δεδοµένα. Κύριο µέληµα είναι η ενίσχυση της συµµετοχής στην ανάπτυξη και η ενίσχυση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (τεχνολογική ανταγωνιστικότητα, είσοδος στην κοινωνία της γνώσης, κ.λ.π.). 1.4.7 Στοιχεία και αριθµητικά δεδοµένα Ελληνικού Τουρισµού 1.4.7.1 Βασικά µεγέθη ελληνικού τουρισµού 2011 Συµµετοχή στο ΑΕΠ 16,5% Συµµετοχή στην απασχόληση 18,4% Απασχολούµενοι 758,300 ιεθνείς ταξιδιωτικές εισπράξεις 10,5 δις ευρώ ιεθνείς τουριστικές αφίξεις 16,4 εκατ. Μέση κατά κεφαλή δαπάνη 639 ευρώ Μερίδιο ευρωπαϊκής αγοράς 3,3 % Μερίδιο παγκόσµιας αγοράς 1,7% Συγκέντρωση προσφοράς ξενοδοχείων 66% των κλινών σε Κρήτη, ωδεκάνησα, και Στερεά Ελλάδα Ξενοδοχειακό δυναµικό 9648 ξενοδοχεία µε 763668 κλίνες 16

1.4.7.2 Ελλάδα και ανταγωνιστές θέση στην παγκόσµια κατάταξη 2011 Θέση στις αφίξεις Θέση στις εισπράξεις Θέση στην ανταγωνιστικότητα Ισπανία 4 Ισπανία 2 Ισπανία 8 Τουρκία 6 Τουρκία 12 Κύπρος 24 Ελλάδα 17 Ελλάδα 19 Ελλάδα 29 Κροατία 24 Αίγυπτός 31 Κροατία 34 Αίγυπτος 26 Κροατία 33 Τουρκία 50 Κύπρος >50 Κύπρος >50 Αίγυπτος 75 1.4.7.3 Μερίδιο των 5 κυριότερων αγορών προέλευσης στο σύνολο των διεθνών τουριστικών αφίξεων 2000 & 2011 Χώρες Αφίξεις ανα Χώρα προέλευσης Μερίδιο 2011 2000 2011 2000 Γερµανία 2.240.481 2.395.185 13,6% 19,4% Ηνωµένο 1.758.093 2.772.256 10,7% 22,4% Βασίλειο FUROM 1.356.00 234.464 8,3% 1,9% Γαλλία 1.149.388 602.353 7,0% 4,9% Ιταλία 938.233 823.245 5,7% 6,7% Σύνολο 5 7.442.195 6.827.503 45,3% 55,3% αγορών 17

1.4.7.4 Οι (10) κυριότερες αγορές προέλευσης βάσει µεριδίου στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις 2011 Χώρες Μερίδιο διεθνών τουριστικών αφίξεων Γερµανία 13,6% Ηνωµένο Βασίλειο 10,7% FYROM 8,3% Γαλλία 7,0% Ιταλία 5,7% Ρωσία 4,5% Τουρκία 3,4% Ολλανδία 3,4% Βουλγαρία 4,2% Σερβία Μαυροβούνιο 4,2% Λοιπές Χώρες 35% 1.4.7.5 ιεθνείς Τουριστικές Αφίξεις ανα Χώρα Προέλευσης Χώρες Αφίξεις Μεταβολή 2011/2010 Γερµανία 2.240.481 9,9% Ηνωµένο Βασίλειο 1.758.093-2,4% FYROM 1.356.000 22,8% Γαλλία 1.149.388 32,4% Ιταλία 938.232 11,2% Ρωσία 738.927 63,8% Σερβία - Μαυροβούνιο 692.059-2,1% Βουλγαρία 686.209 3,3% Ολλανδία 560.723 6,2% Τουρκία 552.090-1,6% 18

ΗΠΑ 484.708-2,7% Πολωνία 450.618 12,0% Κύπρος 439.757-23,5% Βέλγιο 432.625 27,3% Αλβανία 411.245 69,9% Ελβετία 361.405 31,7% Σουηδία 333.906 18,8% Αυστρία 310.358-8,3% Τσεχία 309.062 4,8% ανία 244.986 1,8% Νορβηγία 226.627 21,0% Ισραήλ 226.110 14,7% Ρουµανία 223.699-13,3% Φινλανδία 167.632-18,3% Ισπανία 154.774-0,3% 1.4.7.6 Κατανοµή ιεθνών Ταξιδιωτικών Εισπράξεων ανά Χώρα Προέλευσης 2011 Χώρες Γερµανία 17,50% Ηνωµένο Βασίλειο 11,47% Γαλλία 7,99% Ρωσία 7,07% Ιταλία 5,97% ΗΠΑ 5,07% Ολλανδία 3,67% Ελβετία 3,33% Κύπρος 3,14% Βέλγιο 3,01% Λοιποί 31,78% Εισπράξεις ανα Χώρα 19

1.4.7.7 Αριθµός Ξενοδοχειακών Κλινών Κατηγορία Κλίνες 5* 108.552 4* 193.381 3* 180.365 2* 226.539 1* 54.831 Σύνολο 763.668 20

2.1 Ορισµός εναλλακτικού τουρισµού ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Με τον όρο εναλλακτικός τουρισµός ορίζεται το σύνολο των ολοκληρωµένων τουριστικών υπηρεσιών οι οποίες διακρίνονται από εξειδίκευση ανάλογα µε τις ιδιαίτερες ανάγκες και προτιµήσεις των πελατών τους, απευθύνονται σε ένα εξειδικευµένο κοινό, στηρίζονται σε οικολογικά ανεκτές και ήπιες δραστηριότητες, ενώ αναδεικνύουν χωρίς να καταστρέφουν τα φυσικά κάλλη µιας περιοχής. Τα κύρια χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισµού είναι η αναζήτηση της αυθεντικότητας και της επαφής µε την φύση, η άρνηση των απρόσωπων τουριστικών πακέτων, η αποφυγή των κοσµικών παραλιών, κλπ. Θεωρείται µικρής κλίµακας ανάπτυξης του τουρισµού, που προέρχεται και οργανώνεται από τον τοπικό πληθυσµό ή τους τοπικούς φορείς και προσελκύει τουρίστες µε ειδικά ενδιαφέροντα. 2.2.Μορφές εναλλακτικού τουρισµού Τα σηµαντικότερα είδη τουρισµού που συνθέτουν αυτό που ονοµάζουµε εναλλακτικό τουρισµό είναι: 1 Αγροτουρισµός 2 Οικοτουρισµός 3 Πολιτιστικός Τουρισµός 4 Μαθησιακός Τουρισµός 5 Θρησκευτικός Τουρισµός 6 Ιαµατικός Τουρισµός 7 Κοινωνικός Τουρισµός 8 Θαλάσσιος Τουρισµός 9 Αθλητικός Τουρισµός 10 Γεωτουρισµός 11 Ορεινός Τουρισµός 12 Χιονοδροµικός Τουρισµός 13 Περιπατητικός Τουρισµός 21

2.2.1.Αγροτουρισµός Ο αγροτουρισµός είναι µια ήπια µορφή βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης και πολυδραστηριότητας στον αγροτικό χώρο. Βασικός στόχος του αγροτουρισµού είναι : Να συµβάλει ώστε ο επισκέπτης να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθηµερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισµικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του χώρου αυτού. Να φέρει τον επισκέπτη σε επαφή µε τη φύση καθώς και µε τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, στις οποίες θα µπορεί να συµµετέχει, να ψυχαγωγηθεί και να νιώσει τη χαρά της περιήγησης, της γνώσης και της ανακάλυψης. Να κινητοποιήσει τις παραγωγικές, πολιτισµικές και αναπτυξιακές δυνάµεις του τόπου, συµβάλλοντας έτσι στην αειφόρο περιβαλλοντική, οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη του αγροτικού χώρου. Ο σωστά σχεδιασµένος και καλά οργανωµένος αγροτουρισµός έχει καταδειχθεί ότι αποτελεί ένα από τα αποτελεσµατικότερα εργαλεία για τη µακροπρόθεσµη διατήρηση της ταυτότητας ενός τόπου. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι σε αυτής της µορφής την τουριστική ανάπτυξη το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα µιας περιοχής αποτελούν πλέον τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά που στηρίζονται στην διατήρηση και ανάδειξη των τοπικών ιδιαιτεροτήτων της. Σε επιχειρηµατικό επίπεδο, ο αγροτουρισµός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο του πρωτογενούς και δευτερογενούς τοµέα µε τον τριτογενή. ηλαδή της παραγωγής γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και της µεταποίησης, µε την παροχή υπηρεσιών και τον τουρισµό. Κατ' αυτόν τον τρόπο δηµιουργεί, στηρίζει και τονώνει την τοπική αγορά, παρέχοντας νέες θέσεις εργασίας, ένα συµπληρωµατικό εισόδηµα στις αγροτικές οικογένειες και συγκρατώντας τον 22

πληθυσµό στην ύπαιθρο. Οι κατηγορίες των επιχειρήσεων που εντάσσονται στον αγροτουρισµό είναι επιγραµµατικά οι παρακάτω: Αγροτουριστικά καταλύµατα Πρατήρια / Εκθετήρια αγροτουριστικών προϊόντων Αγροτουριστικά κέντρα εστίασης και αναψυχής Τουριστικά γραφεία που αναλαµβάνουν τη διοργάνωση ή την υλοποίηση προγραµµάτων υπαίθριων δραστηριοτήτων και περιηγήσεων οικοτουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος Αγροκτήµατα Επιχειρήσεις παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων Εργαστήρια λαϊκής τέχνης Τέλος, σε ότι αφορά τον επισκέπτη, ο αγροτουρισµός αποτελεί µια διαδικασία που προωθεί µια µορφή ταξιδιού µε σεβασµό προς το περιβάλλον και την παράδοση, βασισµένη στην γνωριµία του µε την τοπική κουλτούρα, ιστορία και καθηµερινότητα. Μια συνολική εµπειρία κατά την οποία ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή µε τον ντόπιο τρόπο. 23

2.2.2.Οικοτουρισµός Η ανάπτυξη του οικοτουρισµού αποδίδεται και συναρτάται µε ορισµένα προβλήµατα που δηµιούργησε η αύξηση και κυρίως ο τρόπος ανάπτυξης του µαζικού τουρισµού, προβλήµατα κυρίως περιβαλλοντικής και κοινωνικής - πολιτιστικής υποβάθµισης περιοχών ή χωρών, αλλά και άνισης κατανοµής του προκαλούµενου οικονοµικού οφέλους. Η αυξανόµενη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του πληθυσµού, γενικά ή της τουριστικής αγοράς ειδικότερα και οι στόχοι για µια βιώσιµη και αειφόρο τουριστική ανάπτυξη που επιδιώκουν διάφοροι τοµείς (διεθνείς, κρατικοί, επιχειρηµατικοί) θεωρούνται οι κύριοι προωθητικοί παράγοντες του οικοτουρισµού. Σε γενικές γραµµές ο οικοτουρισµός βασίζεται στο φυσικό περιβάλλον, είναι οικονοµικά αποτελεσµατικός, προωθεί την περιβαλλοντική εκπαίδευση και διαχειρίζεται το φυσικό περιβάλλον µε βιώσιµο τρόπο. Ο οικοτουρισµός συµβάλλει στην ολοκληρωµένη περιβαλλοντική διαχείριση µιας περιοχής παρεµβαίνοντας και διαµορφώνοντας τις τάσεις και τα χαρακτηριστικά των τοπικών φορέων, των επιχειρηµατιών και των επισκεπτών. Έτσι λοιπόν, η ορθή οικοτουριστική ανάπτυξη: προετοιµάζει τους επισκέπτες, πριν την αναχώρησή τους, ώστε να ελαχιστοποιήσουν ή ακόµα και να αποφύγουν την πρόκληση αρνητικών επιπτώσεων σε ευαίσθητες περιοχές, µέσω της ενηµέρωσής τους σχετικά µε τη στάση τους απέναντι στη χλωρίδα και πανίδα του τόπου προορισµού, ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις από την παρουσία επισκεπτών, επεµβαίνει διορθωτικά, εάν υπάρξει πρόβληµα, οι επισκέψεις των τουριστών πραγµατοποιούνται σε µικρές οµάδες για να αποφευχθούν προβλήµατα υπερσυγκέντρωσης, 24

2.2.3 Πολιτιστικός Τουρισµός Ως πολιτιστικός τουρισµός µπορεί να χαρακτηριστεί ένα είδος τουρισµού όταν οι επισκέπτες λαµβάνουν συµµετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εµπειρίες ή εµπειρίες που αναφέρονται στην πολιτιστική κληρονοµιά αποτελούν ένα σηµαντικό παράγοντα του ταξιδιού. Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού θεωρεί πως πολιτιστικός τουρισµός είναι το ταξίδι που γίνεται µε κίνητρο βασικά πολιτιστικό περιλαµβάνοντας εκπαιδευτικές περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήµατα, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, µνηµεία και µουσεία, καθώς και τη µελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισµού και της τέχνης. Ο πολιτιστικός τουρισµός υπάρχει όταν ο επισκέπτης θέλει να κατανοήσει και να εκτιµήσει τον βασικό χαρακτήρα ενός τόπου και τον πολιτισµό του ως σύνολο, περιλαµβάνοντας: την ιστορία και την αρχαιολογία τον λαό και τον τρόπο ζωής του την πολιτιστική εξέλιξη τις τέχνες και την αρχιτεκτονική το φαγητό, το κρασί και την τοπική παραγωγή την κοινωνική, οικονοµική και πολιτική δοµή τη µορφολογία της περιοχής τα διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις 25

2.2.4.Μαθησιακός Τουρισµός Μαθησιακός τουρισµός είναι ο τουρισµός που αναφέρεται στην µάθηση. Συγκεκριµένα, είναι κάθε µορφή τουρισµού που έχει σαν τουριστικό προϊόν τη µάθηση ή που η τουριστική πελατεία έχει θεσµική σχέση µε τη µάθηση. Οι κυριότερες µορφές µαθησιακού τουρισµού είναι: a) ο εκπαιδευτικός τουρισµός Ο εκπαιδευτικός τουρισµός έχει σαν κύριο τουριστικό προϊόν τη µάθηση. Οι τουρίστες, δηλαδή, µεταβαίνουν σε ένα τουριστικό προορισµό για να εκπαιδευτούν και κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους έχουν και τουριστικές δραστηριότητες. Ή κάνουν τουρισµό, ένα οποιοδήποτε είδος τουρισµού, και κατά τη διάρκεια των διακοπών τους έχουν και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Μορφές εκπαιδευτικού τουρισµού είναι τα διάφορα εκπαιδευτικά ταξίδια στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, που οργανώνουν διάφοροι εκπαιδευτικοί οργανισµοί. Είναι επίσης η συµµετοχή σπουδαστών ή φοιτητών σε εκπαιδευτικές αποστολές (ανασκαφές, διάφορες έρευνες, πρακτικές ασκήσεις κλπ.), όπως και η συµµετοχή σε εκπαιδευτικά σεµινάρια, σε σεµινάρια επαγγελµατικής κατάρτισης και σε διάφορες εκπαιδευτικές συγκεντρώσεις, αν και εφόσον η συµµετοχή προϋποθέτει µετακίνηση προς τον τόπο που λαµβάνουν χώρα. b) ο µαθητικός, σπουδαστικός, φοιτητικός τουρισµός Αυτές οι µορφές τουρισµού έχουν σαν κύριο χαρακτηριστικό τους, το ότι η τουριστική τους πελατεία αποτελείται από µαθητές, σπουδαστές ή φοιτητές. Είναι στην ουσία τουρισµός νέων. Είναι επίσης εκπαιδευτικός τουρισµός, αφού η τουριστική πελατεία αποτελείται από νέους που έχουν θεσµική σχέση µε την εκπαίδευση (φοιτούν σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυµα). Κατά τη διάρκεια του µαθητικού, σπουδαστικού, φοιτητικού τουρισµού, οι µαθητές, σπουδαστές και φοιτητές αντίστοιχα ταξιδεύουν στα πλαίσια διαφόρων προγραµµάτων µε την µαθησιακή τους ιδιότητα. Χωρίς την ιδιότητα αυτή, όταν ταξιδεύουν, απλά 26

κάνουν τουρισµό νέων. Τα παραπάνω ταξίδια εκδηλώνονται συνήθως µε την µορφή του κατασκηνωτικού τουρισµού ή µε την µορφή εκδροµών (2-5 ηµέρες) ή και µεγάλων εκδροµών (άνω των 5 ηµερών). 2.2.5.Θρησκευτικός Τουρισµός Ο θρησκευτικός τουρισµός αποτελεί σηµαντικό κοµµάτι της ελληνικής τουριστικής κίνησης και αφορά την επίσκεψη σε θρησκευτικούς τόπους λατρείας, όπως µοναστήρια και εκκλησίες. Τα µνηµεία της ελληνικής ορθοδοξίας είναι αναπόσπαστο τµήµα της εθνικής κληρονοµιάς και αποτελούν αξιόλογο πόλο έλξης επισκεπτών. Οι βυζαντινές και µεταβυζαντινές εκκλησίες, οι επιβλητικοί καθεδρικοί ναοί, τα ξωκλήσια, τα µοναστήρια, µε την αξιόλογη εικονογράφησή τους, µε ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και εικόνες, µαρτυρούν την επίµονη προσήλωση µε την θρησκευτική λατρεία. Ο θρησκευτικός τουρισµός αφορά κυρίως ευσεβείς περιηγητές, φιλέρευνους τουρίστες, αλλά και θαυµαστές της βυζαντινής τέχνης, οι οποίοι, µέσα από πολιτιστικά οδοιπορικά στον ελληνικό χώρο, έρχονται σε επαφή µε την πνευµατικότητα της ορθοδοξίας. Σε πολλές περιοχές της χώρας, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να συναντήσει, επίσης, κτίσµατα και µνηµεία λατρείας διαφορετικών δογµάτων και θρησκειών, που συνυπάρχουν σε ένα διαρκή διάλογο, αναδεικνύοντας το σπάνιο ιστορικό και πολιτισµικό παλίµψηστο του ελληνικού χώρου. Ο θρησκευτικός τουρισµός χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: προσκυνητές τουρίστες, στους οποίους επικρατεί το θρησκευτικό κίνητρο, επισκέπτονται µία περιοχή αποκλειστικά για την επίσκεψη στον θρησκευτικό χώρο 27

τουρισµός θρησκευτικής κληρονοµιάς, του οποίου οι τουρίστες ταξιδεύουν οµαδικά και συνδυάζουν το ταξίδι τους και µε άλλες τουριστικές δραστηριότητες Τα γενεσιουργά αίτια του θρησκευτικού τουρισµού: το πανανθρώπινο θρησκευτικό συναίσθηµα, το οποίο παρακινεί τους τουρίστες να µεταβαίνουν σε τόπους των θρησκευτικών εκδηλώσεων για να ικανοποιήσουν τις θρησκευτικές τους ανάγκες η διασπορά των θρησκευτικών µνηµείων-τόπων λατρείας σε διαφορετικούς τόπους από τους τόπους που διαµένουν οι θρησκευόµενοι ο χαρακτηρισµός των µεγάλων χριστιανικών γιορτών σαν ηµερών αργίας, γεγονός που επιτρέπει στους εργαζόµενους να αποµακρύνονται από τις εργασίες τους, όπως και στους γονείς µε παιδιά σχολικής ηλικίας η επιθυµία επιστροφής στις ρίζες, τάση που τα τελευταία χρόνια συνεχώς ενδυναµώνεται η επιθυµία φυγής από τα αστικά κέντρα, η οποία ενισχύεται από την πιεστική, αγχώδη, και κουραστική ζωή της πόλης και από τις ψυχοσωµατικές επιβαρύνσεις του αστικού περιβάλλοντος. 28

2.2.6. Ιαµατικός Τουρισµός Η φύση εκτός από σπάνια τοπία και ιδιαίτερες φυσικές οµορφιές, «χάρισε» στην Ελλάδα και πηγές µε σηµαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαµατικά λουτρά αποτελούν µέρος του εθνικού πλούτου της χώρας, ενώ οι θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές, ήδη, από τους αρχαίους χρόνους. Οι ιαµατικοί φυσικοί πόροι είναι διάσπαρτοι στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα νερά των συγκεκριµένων πηγών διαφέρουν από τα συνηθισµένα, είτε λόγω της υψηλής τους θερµοκρασίας είτε λόγω της παρουσίας σπάνιων δραστικών συστατικών. Τα νερά αυτά χαρακτηρίζονται ως µεταλλικά εξαιτίας της θερµοκρασίας ή της γενικής τους χηµικής σύστασης. Εκτός από τις ψυχρές µεταλλικές πηγές υπάρχουν και οι θερµοπηγές, µε τις οποίες οικοδοµήθηκε ένας κλάδος θεραπευτικής αγωγής, η ιαµατική υδροθεραπεία θερµαλισµός). Η γεωγραφική κατανοµή των πηγών δεν είναι τυχαία, καθώς συνδέεται είτε µε τεκτονικά γεγονότα, όπως, για παράδειγµα, στις περιπτώσεις των πηγών του Καϊάφα, της Κυλλήνης και του Λαγκαδά, είτε µε ηφαιστειακές δραστηριότητες όπως, για παράδειγµα, στις περιπτώσεις των πηγών των Μεθάνων, της Μήλου, της Λέσβου, της Φθιώτιδας, της Σαµοθράκης και της Λήµνου. Η υδροθεραπεία είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την αντιµετώπιση πολλαπλών παθήσεων, όπως είναι τα αρθριτικά και οι ρευµατοπάθειες, και διακρίνεται σε δύο είδη: την εσωτερική, η οποία περιλαµβάνει την ποσιθεραπεία (πόση ιαµατικών νερών), εισπνοθεραπεία (εισπνοή των αερίων ή των σταγονιδίων των µεταλλικών νερών) και τις πλύσεις (στοµατικές, ρινικές, γυναικολογικές) την εξωτερική, η οποία περιλαµβάνει τα λουτρά, τις καταιωνίσεις (για ορισµένο χρόνο το σώµα δέχεται το θερµοµεταλλικό νερό, που έρχεται 29

µε ψηλή ή χαµηλή πίεση) τις υδροµαλάξεις (το σώµα δέχεται την πίεση του νερού), την υδροκινησιοθεραπεία (συνδυασµός λουτροθεραπείας και κινησιοθεραπείας, όσο το σώµα βρίσκεται στο νερό) και την πηλοθεραπεία (εφαρµογή πηλού, που έχει«ωριµάσει», σε σηµεία του σώµατος µε διάφορες παθήσεις). 2.2.7.Κοινωνικός Τουρισµός Σύµφωνα µε το ιεθνές Γραφείο Κοινωνικού Τουρισµού (ΒΙΤS:Bureau Internationale la Tourisme Social), κοινωνικός τουρισµός είναι το σύνολο των σχέσεων και διεργασιών που προκύπτουν από την επιδοτούµενη από την πολιτεία, βάσει ορισµένων προγραµµάτων, συµµετοχή στον τουρισµό των κοινωνικών στρωµάτων µε χαµηλό εισόδηµα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη κατά προτεραιότητα, διαφόρων τοµέων του τουρισµού ορίζει τον κοινωνικό τουρισµό σαν τη διευκόλυνση, εκ µέρους των κρατών- µελών, της πρόσβασης στον τουρισµό οµάδων ατόµων, που για διάφορες αιτίες, αλλά κυρίως για κοινωνικούς λόγους και για λόγους υγείας έχουν δυσκολίες να κάνουν διακοπές. Και στα µέτρα που προτείνει είναι και τα µέτρα περιορισµού των εµποδίων που συναντούν τα άτοµα, µε ειδικές ανάγκες στην πρόσβασή τους στον τουρισµό εντάσσοντας τον τουρισµό ατόµων µε ειδικές ανάγκες ή τον τουρισµό για όλους όπως ονοµάζεται, στον κοινωνικό τουρισµό. Ο γενικός χαρακτηρισµός των δικαιούχων του κοινωνικού τουρισµού είναι «κοινωνικά στρώµατα µε χαµηλά εισοδήµατα» (ορισµός ΒΙΤS) ή «οµάδες ατόµων που για διάφορες αιτίες, αλλά κυρίως για κοινωνικούς λόγους και για λόγους υγείας, έχουν δυσκολίες να κάνουν διακοπές» (ορισµός της Ε.Ε.) Κάτω από αυτούς τους χαρακτηρισµούς µπορούν να υπαχθούν διάφορες 30