SAME WORLD Μοιραζόμαστε σχολικές πρακτικές για την αειφορία 1ος Ευρωπαϊκός Διαγωνισμός Καλών Εκπαιδευτικών Πρακτικών Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του προγράμματος SAME WORLD ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΗ Εκπαιδευτικός & Τάξη ΧΑΛΚΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΗ, ΠΛΩΤΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ (Α,Β,Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) Email despoinaplota@gmail.com chalkianty@yahoo.gr ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΟΠΟΣ, ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΤΡΑ, 2106-2017 SAME WORLD p. 1 from 6 2017-05-18
1. Θέμα(τα) Παρακαλώ επιλέξτε το θέμα (ή τα θέματα) με το οποίο (ή τα οποία) συνδέεται περισσότερο η εκπαιδευτική πρακτική σας: v Κλιματική αλλαγή Περιβαλλοντική δικαιοσύνη Περιβαλλοντική μετανάστευση 2. Περίληψη Παρακαλώ γράψτε μια περίληψη της εκπαιδευτικής πρακτικής προσδιορίζοντας τα βασικά θέματα, στόχους, δραστηριότητα/τες και μεθοδολογία: Πρόκειται για μια εκπαιδευτική πρακτική που εστιάζει στην μελέτη της κλιματικής αλλαγής με απώτερο σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών προκειμένου να υιοθετήσουν αειφόρους τρόπους ζωής και πρακτικές ενεργών πολιτών. Η εν λόγω εκπαιδευτική πρακτική υλοποιήθηκε στο πλαίσιο ετήσιου σχολικού προγράμματος στοχεύοντας στο να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία του νερού στη ζωή τους, να αναγνωρίζουν τους υδάτινους πόρους του τόπου τους και να εντοπίζουν τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν από την ανεξέλεγκτη χρήση των υδάτων, με απώτερο σκοπό το σεβασμό του περιβάλλοντος σε τοπικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Μέσω της περιβαλλοντικής συνείδησης θα υιοθετήσουν απόψεις και στάσεις κριτικού ενεργού πολίτη. Κατά την εφαρμογή της πρακτικής πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες δραστηριότητες: παιχνίδια γνωριμίας, δημιουργία κολάζ φωτογραφιών, ερωτηματολόγιο έρευνας, κατασκευή κρυπτολέξων, δημιουργία ψηφιακού παζλ, παιχνίδι ρόλων, εφαρμογή της τεχνικής της παγωμένης εικόνας, δημιουργία ψηφιακής αφίσας, δημιουργία-εκτέλεση χορογραφίας, υλοποίηση διαγωνισμού φωτογραφίας με θέμα «Το μπλε ανάμεσά μας», θεατρικό παιχνίδι με θέμα: «Διαμάχη για τη χρήση του νερού», δημιουργική γραφή και εύρεση εναλλακτικού τίτλου με θέμα την κλιματική αλλαγή για συμμετοχή σε διαγωνισμό. Η υλοποίηση των παραπάνω δραστηριοτήτων πραγματοποιήθηκε με τις ακόλουθες μεθόδους και τεχνικές: καταιγισμός ιδεών, ομαδο-συνεργατική μέθοδος-project, βιωματική μέθοδος, ερωτηματολόγιο, παιχνίδι ρόλων, μελέτη περίπτωσης, ερωτο-αποκρίσεις, συζήτηση και εισήγηση. 3. Περιγραφή Εκπαιδευτικής Πρακτικής 3.1 Εκπαιδευτικός/οί Ομάδα μαθητών (μέγιστο 200 λέξεις) Παρακαλώ αναφέρετε τα ονοματεπώνυμα των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών και τον αριθμό των μαθητών/τριών: ΠΛΩΤΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΔΙΠΛΑΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ, ΧΑΛΚΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΗ, ΜΠΑΛΩΜΕΝΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ, ΣΙΔΗΡΑ ΜΑΙΡΗ, ΒΟΥΤΣΙΝΑ ΝΕΛΛΗ ΣΥΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 25 SAME WORLD p. 2 from 6 2017-05-18
3.2 Εκπαιδευτικό πλαίσιο Παρακαλώ επιλέξτε το εκπαιδευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο υλοποιήθηκε η εκπαιδευτική πρακτική σας: Σύντομη διδακτική παρέμβαση στο πλαίσιο ενός ή περισσοτέρων μαθημάτων (διάρκειας λίγων διδακτικών ωρών) v Σχολικό πρόγραμμα project (διάρκειας μερικών εβδομάδων ή μηνών) Άλλο: παρακαλώ προσδιορίστε 3.3 Μαθησιακές δραστηριότητες & Μαθησιακά αποτελέσματα Παρακαλώ περιγράψτε τις μαθησιακές δραστηριότητες και τα μαθησιακά αποτελέσματα της εκπαιδευτικής σας πρακτικής: Παιχνίδια γνωριμίας: σκοπός της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι διττός. Αρχικά η αλληλογνωριμία των μαθητών και σε δεύτερο επίπεδο μία πρώτη προσέγγιση αναφορικά με το θέμα. Τα παιχνίδια που υλοποιήθηκαν είναι τα ακόλουθα: (α) Μετακίνηση και εντολές Περπάτημα σε οριοθετημένα σημεία του χώρου. Προσέχουμε ο χώρος να γεμίζει και να μην υπάρχουν ομάδες. Κάθε μαθητής περπατά μόνος στον κύκλο. Όταν δοθεί το σύνθημα (σφύριγμα, σταμάτημα μουσικής, σταμάτημα ντέφι), ο εκπαιδευτικός δίνει ένα πρόσταγμα: π.χ. φτιάξτε ομάδες των 2 ατόμων. Στη συνέχεια δίνεται άλλο πρόσταγμα, π.χ. «Γνωριστείτε μεταξύ σας, πείτε τα ονόματα σας», «Βρείτε ένα κοινό χαρακτηριστικό του χαρακτήρα σας», Βρείτε κοινά χόμπι». Συνεχίζεται το παιχνίδι με διαφορετικές αλλαγές με διαφορετικές εντολές και αλλαγή στις ομάδες. (β) Το μολυσμένο (Ρύπανση, κίνδυνοι και διαχείριση) Σχηματίζουμε έναν κύκλο, όλοι οι συμμετέχοντες και κρατιόμαστε από τα χέρια. Ένας από τους συμμετέχοντες μπαίνει στο κέντρο του κύκλου και παριστάνει το μολυσμένο νερό. Του δίνεται ένα κείμενο, το οποίο διαβάζει δυνατά και εξηγεί τι είδους ρύπος είναι, από πού προέρχεται και πως έχει καταλήξει εκεί. Μετά του δένουμε τα μάτια και αφού τον στριφογυρίσουμε γύρω από τον εαυτό του, τον αφήνουμε ελεύθερο να κινηθεί προς όποια κατεύθυνση θέλει, με σκοπό να απεγκλωβιστεί από τον κύκλο και να είναι ελεύθερος να συνεχίσει ως μολυσμένο νερό τη διαδρομή του. Ο κύκλος πρέπει συντονισμένα και σε απόλυτη ησυχία να κινείται ταυτόχρονα και όμοια με το μολυσμένο νερό, έτσι ώστε να μην μπορέσει να ξεφύγει έξω από τον κύκλο. Αν παρόλα αυτά καταφέρει να σπάσει τον κύκλο και να βγει έξω από αυτόν, τότε θα πρέπει να μας περιγράψει την συνέχεια του ταξιδιού του, που θα καταλήξει και τι θα γίνει στο τέλος. Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση για τους τρόπους μόλυνσης του νερού, τους κινδύνους του προς το περιβάλλον, τον άνθρωπο, τη διαδρομή του, την ορθή και μη διαχείρισή του καθώς και τις δικές μας ευθύνες απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Δημιουργία κολάζ φωτογραφιών: Δραστηριότητα που λειτουργεί ως αφόρμηση για προβληματισμό στο μελετώμενο πρόβλημα. Κολάζ με φωτογραφίες από περιοδικά που περιέχουν στοιχεία σχετικά με τη μόλυνση του νερού και τις επιπτώσεις της στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Σε ομάδες των 5 ατόμων, τα παιδιά μελετώντας υλικό που τους έχει δοθεί (περιοδικά, εφημερίδες κτλ) προσπαθούν να φτιάξουν μια ιστορία σχετική με το θέμα, αποτυπώνοντάς την επάνω σε χαρτόνια. SAME WORLD p. 3 from 6 2017-05-18
Ερωτηματολόγιο έρευνας: δημιουργία ερωτηματολογίου από τους ίδιους τους μαθητές με σκοπό τη διερεύνηση των γνώσεων όλων των μαθητών του σχολείου σχετικά με το πόσιμο νερό και τις χρήσεις του. Ακολούθησε επεξεργασία των δεδομένων με το στατιστικό πακέτο spss (με τη βοήθεια της μαθηματικού του Σχολείου). Τα αποτελέσματα της έρευνας ανακοινώθηκαν σε σχετική εκδήλωση στο χώρο του σχολείου με ταυτόχρονες εισηγήσεις από Καθηγητές του Πανεπιστήμιου Πατρών. Κατασκευή κρυπτολέξων και ακροστιχίδων: (α) Ζητήθηκε από τους μαθητές να φτιάξουν ακροστιχίδες χρησιμοποιώντας ως αρχικά γράμματα κάθε στίχου λέξεις που αφορούν το νερό. (β) Ζητήθηκε από τους μαθητές να δημιουργήσουν κρυπτόλεξο με τη βοήθεια του λογισμικού crossword forge με λέξεις σχετικές με το νερό / μόλυνση περιβάλλοντος/κλιματική αλλαγή. Δημιουργία ψηφιακού παζλ: Ζητήθηκε από τους μαθητές να βρουν αρχικά φωτογραφίες που να σχετίζονται με το θέμα και να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό παζλ με τις φωτογραφίες αυτές. Για αυτή τη δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε το διαδικτυακό εργαλείο http://www.jigsawplanet.com/. Παιχνίδι ρόλων με θέμα «Διαμάχη για τη χρήση του νερού»: Στόχος του παιχνιδιού είναι η ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε διαφορετικές μορφές λήψης απόφασης, η συζήτηση για το τι είναι δίκαιο και τι άδικο κάτω από διαφορετικές συνθήκες και η κατανόηση του ρόλου τους στην κοινωνία. Μοιράζουμε ρόλους στους μαθητές σχετικά με τα υποθέματα α) πηγάδι και γείτονες, β) χώρα (πηγές-φράγματα), γ) χωριό-βουλευτές. Οι μαθητές ετοιμάζουν και υποδύονται τους αντίστοιχους ρόλους, αξιολογήσουν κριτικά διαφορετικές ιδέες και απόψεις με τις οποίες είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν. Με αυτόν τον τρόπο, διαπραγματεύονται, αποφασίζουν και δραστηριοποιούνται ως ενεργοί πολίτες, ώστε να μαθαίνουν να αξιολογούν κριτικά τον αντίκτυπο των δράσεων τους στην κοινωνία αλλά και ευρύτερα στον κόσμο. Εφαρμογή της τεχνικής της παγωμένης εικόνας: Οι μαθητές επινοούν μια «παγωμένη» εικόνα, χωρίς λόγια, για να αποδώσουν, με αυτόν τον τρόπο μια το πρόβλημα που διαπραγματευόμαστε. Με αυτό τον τρόπο, οι μαθητές εξασκούνται στη γλώσσα του σώματος, τη χρήση του χώρου και την αφήγηση, εκφράζοντας τον προβληματισμό τους με τη χρήση μιας άλλης καινοτόμας τεχνικής. Υλοποίηση διαγωνισμού φωτογραφίας με θέμα «Το μπλε ανάμεσά μας»: Κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής επίσκεψης στο ΚΠΕ Φιλιππιάδας, ζητήθηκε από τους μαθητές η λήψη φωτογραφιών σχετικές με το θέμα μας με απώτερο σκοπό την υλοποίηση διαγωνισμού φωτογραφίας με θέμα «Το μπλε ανάμεσά μας». Στόχος είναι η ενεργοποίηση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των μαθητών. Δημιουργία ψηφιακής αφίσας: Από το υλικό του διαγωνισμού φωτογραφίας, ζητήθηκε από τους μαθητές να δημιουργήσουν μία ψηφιακή αφίσα. Για αυτή τη δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε το διαδικτυακό εργαλείο https://www.canva.com/. Δημιουργική γραφή: Με αφορμή τη φράση «Στο διάβα του νερού βουνά και πόλεις φύτρωσαν», οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν μία ιστορία. Εύρεση εναλλακτικού τίτλου με θέμα την κλιματική αλλαγή για συμμετοχή σε διαγωνισμό: Ο Διαγωνισμός αναζητούσε τους πιο ευρηματικούς τίτλους ως προς την πρωτοτυπία, το ελκυστικό της διατύπωσης, την ανάδειξη της συνάφειας με το θέμα και την περιεκτική και σύντομη διατύπωση όπου οι μαθητές συμμετείχαν με μεγάλο ενδιαφέρον. SAME WORLD p. 4 from 6 2017-05-18
Ταξίδι στο μέλλον: Στόχος είναι ο αναστοχασμός των όσων έμαθαν και η κατανόηση του ρόλου τους ως ενεργοί πολίτες. Ζητήσαμε από τους μαθητές να κάνουν ένα ταξίδι στο μέλλον και να φανταστούν πως θα είναι το περιβάλλον σε 10 χρόνια από σήμερα. Τους θέσαμε τα ερωτήματα: «Το φοβάστε;», «Πως θα είναι ο κόσμος γύρω σας» κτλ και στη συνέχεια τους ζητήσαμε να αποτυπώσουν σε ένα μεγάλο χαρτόνι τα πράγματα που τους φοβίζουν αλλά και τους κάνουν ευτυχισμένους. 4. Αναστοχασμός της Εκπαιδευτικής Πρακτικής (μέγιστο 1200 λέξεις) Παρακαλώ αναστοχαστείτε την πρακτική σας, την εκπαιδευτική διαδικασία και τα μαθησιακά αποτελέσματα. Θα ήταν χρήσιμο ο αναστοχασμός σας να απαντά στα εξής σημαντικά ερωτήματα: Γιατί είναι μια καλή εκπαιδευτική πρακτική; Τι είδους δεξιότητες και ικανότητες βοήθησε να αναπτύξουν οι μαθητές και με ποιον τρόπο; Με ποιον τρόπο σύνδεσε τοπικές και παγκόσμιες διαστάσεις των θεμάτων που πραγματευόταν; Ποια είναι τα καινοτόμα στοιχεία της; Ποια ήταν τα αρχικά κίνητρα των εκπαιδευτικών και των μαθητών και οι λόγοι για τους οποίους συμμετείχαν σε αυτή την εκπαιδευτική πρακτική; Ποια είναι τα σημεία-κλειδιά, τα δυνατά και τα αδύναμα στοιχεία αυτής της εκπαιδευτικής πρακτικής; Υπάρχουν προτάσεις (συστάσεις) για άλλους εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται να προσαρμόσουν και χρησιμοποιήσουν την εκπαιδευτική πρακτική σας; Ποιος είναι ο αντίκτυπος της εκπαιδευτικής πρακτικής στους μαθητές, στο σχολείο ή/και στην κοινότητα; Καλή εκπαιδευτική πρακτική: Ο συμμετοχικός και συνεργατικός χαρακτήρας αυτής της πρακτικής, η ενοποίηση διδασκαλίας και έρευνας, η συνεπακόλουθη διασύνδεση θεωρίας και πράξης, η στοχαστική και αναστοχαστική διάσταση, η σύνδεση του μαθήματος με τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών, εξασφάλισε την αποτελεσματικότητα του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου και την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεξιότητες και ικανότητες: Οι μαθητές έδρασαν και στοχάστηκαν κριτικά με σκοπό την κατανόηση, την αλλαγή και τη βελτίωση των στάσεων, των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους. Καλλιεργήθηκαν οι οριζόντιες δεξιότητες με έμφαση στην κριτική σκέψη και στη δημιουργικότητα. Σύνδεση με τις τοπικές και παγκόσμιες διαστάσεις του θέματος της κλιματικής αλλαγής: οι δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν δεν περιορίστηκαν στα προβλήματα τοπικού χαρακτήρα αλλά γενικεύθηκε και σε παγκόσμιο επίπεδο. Κίνητρα εκπαιδευτικών και μαθητών για συμμετοχή σε αυτή την εκπαιδευτική πρακτική: Η εκπαιδευτική αλλαγή, το άνοιγμα του σχολείου στην τοπική κοινωνία, η παροχή ίσων ευκαιριών μάθησης για όλους τους μαθητές, η συστηματική μελέτη και προσέγγιση των προβλημάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή καθώς και η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης αποτέλεσαν κίνητρα για την συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε αυτή τη δράση. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές συμμετείχαν ενεργά στην παρούσα εκπαιδευτική διαδικασία καθώς SAME WORLD p. 5 from 6 2017-05-18
αυτή αποτέλεσε το έναυσμα για ενίσχυση των γνώσεων τους στο αντικείμενο της κλιματικής αλλαγής καθώς και των δεξιοτήτων τους. Καινοτόμα στοιχεία: Μέσω καινοτόμων δραστηριοτήτων και προσεγγίσεων, στοχεύσαμε στην αλλαγή της στάσης των μαθητών απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα (κλιματική αλλαγή, χρήση νερού, διαχείριση υδάτινων πόρων, υπεράντληση υπόγειων υδάτων), εμπνεύσαμε και προωθήσαμε στους μαθητές αξίες όπως η δημοκρατία, συμμετοχικότητα, αλληλεγγύη με στόχο την ενσωμάτωση των αξιών αυτών στην καθημερινότητά τους. Στοχεύσαμε στον εμπλουτισμό της διδακτικής πράξης με εναλλακτικούς και καινοτόμους τρόπους διδασκαλίας ώστε οι μαθητές να πάψουν να είναι παθητικοί δέκτες γνώσεων και να αναλάβουν τον ρόλο του ενεργού πολίτη. Αντίκτυπος της εκπαιδευτικής πρακτικής στους μαθητές, στο σχολείο ή/και στην κοινότητα: η συνεχής βελτίωση της διδακτικής πρακτικής μέσα στην τάξη και στη σχολική μονάδα, η ποιοτική ανάπτυξη της σχολικής ζωής καθώς και η αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης μπορούν να χαρακτηριστούν ως πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης δράσης σε σχολικό επίπεδο. Η διάδραση μεταξύ σχολείου και πανεπιστημιακών τμημάτων, η συμμετοχή των μαθητών σε διαγωνισμούς αλλά και σε εκθέσεις με περιβαλλοντικό χαρακτήρα εντός και εκτός της πόλης μας αποτελούν ένδειξη ανοίγματος της δράσης στην τοπική κοινότητα. Από την άλλη πλευρά, η διερεύνηση των βαθύτερων αιτιών του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο της αειφορίας αποτιμάται με θετικό πρόσημο όχι μόνο σε μικροεπίπεδο αλλά και σε μακροεπίπεδο. (μέγιστο 400 λέξεις) SAME WORLD p. 6 from 6 2017-05-18