Βιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Πρωτόκολλα Δειγματοληψίας εργασιών πεδίου, αξιολόγησης και κατάστασης διατήρησης ειδών χλωρίδας

Βιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Πρωτόκολλα Δειγματοληψίας εργασιών πεδίου, αξιολόγησης και κατάστασης διατήρησης ειδών χλωρίδας

Τι είναι βιοπαρακολούθηση Ως βιοπαρακολούθηση, ορίζουμε μια σειρά επαναλαμβανόμενων μελετών (repeated surveys) που έχουν ως σκοπό να διακρίνουν τυχόν αλλαγές στα οικοσυστήματα (Roberts, 1996). Βιοπαρακολούθηση: Ισχυρό εργαλείο για τη διαχείριση των φυσικών πόρων, για την αναγνώριση προβλημάτων σε αρχικά στάδια και για τη μέτρηση της επιτυχίας διαχείρισης Σκοπός/στόχος ενός προγράμματος διαχρονικής βιοπαρακολούθησης είναι να παρέχει τα δεδομένα για την έγκαιρη αναπροσαρμογή των μέτρων διαχείρισης με σκοπό/στόχο τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους

ΒΙΟΠΑΡΑΚΟΛΟYΘΗΣΗ Προγράμματα βιοπαρακολούθησης: απαιτούν ειδικό σχεδιασμό, ο οποίος λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιοχής, αξιολογεί τα χαρακτηριστικά της έτσι ώστε να καταλήξει σε αυτά που χρήζουν συστηματικής παρακολούθησης. Σημαντικό: Σαφείς στόχοι! (Clear objectives) Ακολουθεί η επιλογή παραμέτρων, π.χ. φυτικών ειδών και ενδιαιτημάτων, και τρόπων παρακολούθησης, μέτρησης και απεικόνισης των μεταβολών τους. Η μεταβολή τους καθορίζει τις δράσεις που πρέπει να ληφθούν για την ανάκαμψη τους. Σκοπός ενός προγράμματος βιοπαρακολούθησης: η προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της ποικιλότητας χλωρίδας και πανίδας των οικοσυστημάτων με συνεπακόλουθο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην περιοχή μελέτης

Βασικό στοιχείο βιοπαρακολούθησης: Θέσπιση αρχικού επίπεδου αναφοράς ( base-line ) Tεχνικές μελέτης που εφαρμόζονται: εξ αποστάσεως (remote sensing) στο πεδίο και εργαστήριο (proximal sensing)

Ένα σχέδιο βιοπαρακολούθησης περιλαμβάνει: i) Προπαρασκευαστική έρευνα (συλλογή πληροφοριών) ii) Προκαταρκτική Εργασία Πεδίου (Πιλοτική μελέτη) iii) Σχεδιασμό πειραματικού μέρους Εφαρμογή παρακολούθησης iv) Αξιολόγηση Ερμηνεία των αποτελεσμάτων v) Υλοποίηση διαχειριστικών δράσεων vi) Επανάληψη του προγράμματος και κριτήρια που ορίζουν το τέλος του Παράδειγμα Πλαισίου προγράμματος βιοπαρακολούθησης

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΧΕΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ / ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Πόσο εφικτή είναι η τακτική και συνεχής εφαρμογή του προγράμματος βιο-παρακολούθησης; Πιθανή αναθεώρηση βασικής υπόθεσης, παραμέτρων και μεθόδων Παράγοντες που πρέπει να εκτιμηθούν: διαθεσιμότητα καταρτισμένου προσωπικού πρόσβαση στις θέσεις δειγματοληψίας ή στις πηγές των δεδομένων διαθεσιμότητα και αξιοπιστία ειδικού εξοπλισμού μέσα για την ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων χρησιμότητα των δεδομένων και της εξαγόμενης από αυτά πληροφορίας τρόποι έγκαιρης παρουσίασης των αποτελεσμάτων Δεδομένα και πληροφορίες με το μικρότερο δυνατό κόστος Σημαντική η σχέση κόστους - αποτελεσματικότητας

Η βιοπαρακολούθηση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε πολλά επίπεδα: i) βιοπαρακολούθηση συγκεκριμένων φυτικών ή / και ζωικών ειδών ii) βιοπαρακολούθηση τύπων ενδιαιτημάτων (habitats) σε συγκεκριμένες περιοχές (sites) Η αξιολόγηση φυτικών taxa, φυτοκοινοτήτων (τύπων οικοτόπων) και περιοχών (sites), είναι καθοριστικής σημασίας στην επιλογή ειδών, ενδιαιτημάτων και περιοχών για βιοπαρακολούθηση

Προτεραιότητες βιοπαρακολούθησης Βιότοποι και Είδη: Εκτίμηση κατάστασης διατήρησης (conservation evaluation) Ευαισθησία Τρωτότητα (sensitivity vulnerability) Aπλός σχεδιασμός (simplicity), επανεντοπισμός δειγματοληπτικών επιφανειών/αρχείων/σχεδίου παρακολούθησης Οικονομικά εφικτή μέθοδος (cost effective)

Πρόγραμμα ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ Εποπτεία Tύπων Oικοτόπων και Eιδών κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα (περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 και Εθνικός χώρος), υποχρέωση σε Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ (γνωστή ως σήμερα 79/409/ΕΟΚ). Πρόγραμμα παρακολούθησης υλοποιείται σε δύο κύριους άξονες: Περιοχές του δικτύου NATURA 2000 (ΤΚΣ, ΖΕΠ), εκτός αρμοδιότητας υφιστάμενων Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ) Περιοχές του εθνικού χώρου εκτός του δικτύου NATURA 2000, εκτός αρμοδιότητας ΦΔΠΠ Η εποπτεία και η αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης υλοποιούνται για είδη και τύπους οικοτόπων στο σύνολο του εθνικού χώρου, καθώς η αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης ειδών και οικοτόπων σε εθνικό επίπεδο και η σύνταξη των Εθνικών Εκθέσεων προϋποθέτει την εποπτεία όχι μόνο εντός, αλλά και εκτός των περιοχών του δικτύου Natura 2000. Περισσότερα: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=889&language=el-gr Πρόγραμμα Εποπτείας

Βιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Βασίζεται σε κριτήρια που αφορούν στη σπουδαιότητα και σημαντικότητα των ειδών (Βαθμός απειλής ειδών, Σπανιότητα ειδών, Νομικό καθεστώς προστασίας κλπ.) Νομική υποχρέωση των Φορέων Διαχείρισης Ν. 3937, ΦΕΚ 60/201 (Άρθρο 10) Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Άρθρο 17) καθορισμός Ειδών για τα οποία απαιτείται παρακολούθηση Μέθοδος και Ένταση παρακολούθησης Πρόγραμμα Εποπτείας

Επιλογή ειδών προς παρακολούθηση Επιλέγονται είδη που αποτελούν προτεραιότητα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας: Ενδημικά (ελληνικά, τοπικά κλπ.) Προστατευόμενα (Red Data Book, IUCN, Σύμβαση Βέρνης, CITES, Π.Δ.67/1982, Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) Πρόγραμμα Εποπτείας

Άρθρο 17 (Οδηγ. 92/43/ΕΟΚ) 1. Κάθε έξι χρόνια τα κράτη μέλη συντάσσουν μια έκθεση για την εφαρμογή των διατάξεων που εκδίδονται στα πλαίσια της παρούσας οδηγίας. Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει ιδίως πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα καθώς και την εκτίμηση των επιπτώσεων αυτών των μέτρων στην κατάσταση διατήρησης των τύπων οικοτόπων του παραρτήματος I και των ειδών του παραρτήματος II και τα κυριότερα αποτελέσματα της εποπτείας που προβλέπει το άρθρο 11. Η έκθεση αυτή διαβιβάζεται στην Επιτροπή και γνωστοποιείται στο κοινό. 2. Η Επιτροπή συντάσσει μια συνολική έκθεση, βασιζόμενη στις παραπάνω εκθέσεις. Η εν λόγω έκθεση περιλαμβάνει μια αποτίμηση της προόδου που έχει σημειωθεί και ειδικότερα της συμβολής του Natura 2000 στην επίτευξη των στόχων που ορίζει το άρθρο 3. Το τελικό κείμενο της έκθεσης δημοσιεύεται από την Επιτροπή και διαβιβάζεται στα Κράτη μέλη, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. 3. Τα κράτη μέλη μπορούν να επισημαίνουν τις ζώνες, που έχουν χαρακτηρισθεί δυνάμει της παρούσας οδηγίας, με τις κοινοτικές πινακίδες που προπαρασκευάζει για το σκοπό αυτό η επιτροπή. http://anaptyxi.gov.gr/ergopopup.aspx?mis=349249&wnd=x&dnnprintmode=true Πρόγραμμα Εποπτείας

Παράμετροι παρακολούθησης των ειδών όπως ορίζονται στο Άρθρο 17 Εξάπλωση εύρος εξάπλωσης (range), κατανομή (distribution) Μέγεθος και Δομή πληθυσμού δυναμική πληθυσμού (population dynamics), ανάλυση βιωσιμότητας (viability analysis) Ενδιαίτημα (τύπος οικοτόπου/habitat type) έκταση και ποιότητα Απειλές κύριες πιέσεις (main pressures) προοπτικές διατήρησης Πρόγραμμα Εποπτείας

Για τον καθορισμό της κατάστασης ή του βαθμού διατήρησης, κάθε είδους έχουν προηγηθεί τα εξής βήματα: 1. Προσδιορισμός των Ευνοϊκών Τιμών Αναφοράς (ΕΤΑ, Favourable Reference Values) για το μέγεθος του πληθυσμού και το εύρος εξάπλωσης και σύγκριση των ΕΤΑ με τις σύγχρονες τιμές. 2. Προσδιορισμός του ενδιαιτήματος και του μεγέθους του επαρκούς ενδιαιτήματος και σύγκριση της τιμής αυτής με το διαθέσιμο ενδιαίτημα. 3. Προσδιορισμός της τάσης των τιμών των παραμέτρων παρακολούθησης (σύγκριση των τιμών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους). Πρόγραμμα Εποπτείας

Πρωτόκολλα αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των φυτικών taxa που εφαρμόζονται κατά τις επισκέψεις πεδίου

Σελ.2, Χαρτογράφηση Μέγεθος πληθυσμού Πρόγραμμα Εποπτείας

Από όλες τις δειγματοληψίες για το συγκεκριμένο είδος θα συμπληρωθεί ο Γενικός Πίνακας Αξιολόγησης της Κατάστασης Διατήρησης Ενός Είδους (ανά βιογεωγραφική περιοχή σε κάθε Κράτος-Μέλος) Η όσο το δυνατό πληρέστερη αποτύπωση του εύρους εξάπλωσης και της κατανομής των ειδών είναι πρωταρχικής σημασίας για την εκτίμηση του μεγέθους του πληθυσμού και για τη μετέπειτα αξιολόγηση των τάσεων του είδους και ως προς την εξάπλωση και ως προς το μέγεθος του πληθυσμού. Πρόγραμμα Εποπτείας

Μονάδα μέτρησης του μεγέθους του πληθυσμού, στα ανώτερα φυτά ο αριθμός των αναπαραγωγικών (ώριμων) ατόμων Ενδιαίτημα είδους, η διαθέσιμη έκταση οικοτόπου την οποία δυνητικά μπορούν να εποικίσουν τα άτομα ενός είδους Μελλοντική προοπτική είδους, με βάση τις μελλοντικές τάσεις των A, B, Γ, αφού έχουν εκτιμηθεί πιθανοί κίνδυνοι, πιέσεις ή απειλές που αυτό αντιμετωπίζει

Αποτελέσματα της 2ης αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης τύπων οικοτόπων και ειδών Κοινοτικού Ενδιαφέροντος στην Ελλάδα Δεύτερη αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων και των ειδών Κοινοτικού ενδιαφέροντος, με βάση τα αποτελέσματα των προγραμμάτων παρακολούθησης που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη. Η αξιολόγηση έγινε στο πλαίσιο εκπόνησης της 3ης Εθνικής Έκθεσης για την εφαρμογή της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ - Άρθρο 17). Περίοδος αναφοράς 2007 2014 Υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) τον Δεκέμβριο 2014 υπό τη μορφή βάσης δεδομένων (Reporting Tool - αναπτύχθηκε για τον σκοπό αυτό από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (European Environment Agency - EEA). Οριστικοποιήθηκε το 2015. https://dasarxeio.com/2016/03/13/415-6/ http://www.biodiversity-info.gr/index.php/el/news-biodiversity/item/214- apotelesmata-katastasis-diatirisis-typon-oikotopon-eidon

California Native Plant Society vegetation programme 2014 Σκοπός: Kαταγραφή χλωρίδας και βλάστησης της Καλιφόρνιας http://www.cnps.org/cnps/ vegetation/pdf/field_formcombined-2014.pdf

Βιοπαρακολούθηση με φυτικά είδη Aνάλογα με τον τρόπο εφαρμογής τους σε ένα πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης τα φυτικά είδη-δείκτες χαρακτηρίζονται: Περιβαλλοντικοί δείκτες (environmental indicators): ορισμένα φυτικά είδη ή ομάδες ειδών αντιδρούν σε αλλαγές της κατάστασης του περιβάλλοντος (indicators of ecosystem health) Οικολογικοί δείκτες (ecological indicators): Αντιδρούν σε αλλαγές του περιβάλλοντος (π.χ. ατμοσφαιρική ρύπανση ή άλλου τύπου στρες). Το πώς αντιδρά ένα φυτό οικολογικός-δείκτης αντιπροσωπεύει και το πώς θα αντιδράσει η αντίστοιχη μονάδα βλάστησης Δείκτες Βιολογικής ποικιλότητας (biodiversity indicators): η κατάσταση του είδους (αφθονία) είναι και δείκτης της βιοποικιλότητας της κοινότητας. Ο όρος έχει επεκταθεί και σε πιο «μετρήσιμες» παραμέτρους της βιοποικιλότητας (αφθονία είδους, ενδημισμός κ.ά.).

Επίπεδο αναφοράς (Base- line study) Καταγραφή της χλωρίδας και της βλάστησης της περιοχής Αξιολόγηση της χλωρίδας και της βλάστησης Χαρτογράφηση των τύπων οικοτόπων και χρήσεων γης και εκτίμηση της διαχρονικής μεταβολής τους Σχεδιασμός και δημιουργία προγράμματος βιοπαρακολούθησης

Μελέτη περίπτωσης: Σχεδιασμός προγράμματος Βιοπαρακολούθησης για την ευρύτερη περιοχή του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών Ν ο μ ό ς Α τ τ ι κ ή ς Κορωπί Σπάτα Μαρκόπουλο Ραφήνα Άρτεμις (Λούτσα) Βραυρώνα Περιοχή Μελέτης Έκταση: 247,27 Κm 2 Βάρη

i) Bιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών

i) Bιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Όλα τα είδη που προτάθηκαν υπόκεινται σε κάποιο καθεστώς προστασίας Προτείνεται η παρακολούθηση σε επίπεδο πληθυσμών για τα taxa: Κριτήρια επιλογής: Malcolmia graeca subsp. graeca Ενδημικό Silene η σημαντικότητα spinescens του κάθε είδους, Ενδημικό Campanula celsii subsp. celsii Ενδημικό η προτίμησή τους και παρουσία τους σε τύπους ενδιαιτημάτων, Centaurea spinosa Ενδημικό ώστε να καλύπτονται όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαιτήματα, Inula verbascifolia subsp. methanea Ενδημικό Scorzonera ο εντοπισμός crocifolia τους σε αρκετές διαφορετικές Ενδημικό περιοχές (sites), ώστε Crocus να δίνεται cartwrightianus η δυνατότητα δημιουργίας ενός Ενδημικό, δικτύου IUCN: παρακολούθησης για atticum την περιοχή μελέτης, Ενδημικό R Ornithogalum Tamarix smyrnensis D NATURA 2000 Juniperus η περίοδος oxycedrus της ανθοφορίας subsp. macrocarpa τους, ώστε IUCN: να καλύπτεται LR/lc όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρονική περίοδος ανθοφορίας. IUCN: LR/lc, UNEP/WCMC Juniperus phoenicea Pinus halepensis subsp. halepensis IUCN: LR/lc

i) Bιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Για τα taxa που προτείνονται για βιοπαρακολούθηση θα καταγράφονται 2 φορές το χρόνο: Το μέγεθος και η πυκνότητα των πληθυσμών τους Η κατανομή των πληθυσμών τους στα sites Εκτίμηση της κατάστασης των πληθυσμών και η δυνατότητα αποκατάστασης Ο βαθμός διατήρησης των χαρακτηριστικών των ενδιαιτημάτων που είναι σημαντικά για τα είδη που θα παρακολουθούνται Ο αριθμός των ανθέων, καψών, αχαινίων, κώνων ή άλλης μορφής αναπαραγωγικών οργάνων Kάθε απόκλιση ή διαφοροποίηση από τη σημερινή κατάσταση (base-line)

i) Bιοπαρακολούθηση φυτικών ειδών Campanula celsii subsp. celsii Ornithogalum atticum Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa Tamarix smyrnensis Malcolmia graeca subsp. graeca

Εργασία πεδίου Δειγματοληψίες Χλωρίδας & Βλάστησης Επισκέψεις πεδίου Δειγματοληψίες (relevés) χλωρίδας και βλάστησης (κλίμακα Braun-Blanquet) σε φυσικά οικοσυστήματα και αγροοικοσυστήματα Επίσης καταγραφή σε σχετικά πρωτόκολλα: τύπου ενδιαιτήματος, υψόµετρου, γεωλογικού υποστρώματος, ανθρώπινες δραστηριότητες επιδράσεις κ.ά. Λεπτομερειακή φωτογράφιση περιοχής και φυτικών taxa

χρησιμοποιήθηκαν ArcGIS 9 (ArcView 9.2 & ArcMap 9.2) για τη χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:25.000: Βλάστησης (1991, 1999, 2009), Γεωλογίας, ΨΥΜΕ (DEM), Κλίσεων, Xρήσεων γης, 5 Κριτηρίων αξιολόγησης, Κατανομής ενδημικών ειδών, Περιοχών που προτείνονται για βιοπαρακολούθηση Χρησιμοποιήθηκαν για την χαρτογράφηση και τον προσανατολισμό στο πεδίο : Τοπογραφικοί χάρτες, κλίμακας 1:50.000. και κλίμακας 1:25.000 της Γ.Υ.Σ Ορθοφωτοχάρτες, κλίμακας 1:20.000, Υπ. Γεωργίας (εκδ. 1967 και 1991). Αεροφωτογραφίες διαφόρων χρονικών περιόδων της Γ.Υ.Σ. Δορυφορικές φωτογραφίες (α/μ και έγχρωμες (πολυφασματικές): - ASTER (2001) - Land sat (2000, 2001, 2003, 2006 και 2009) - Κτηματολόγιο Α.Ε.

Πρωτόκολλο δειγματοληψίας χλωρίδας βλάστησης κατά Braun- Blanquet

Καταγράφη ενδημικών taxa (προτεραιότητα στη βιοπαρακολούθηση) 35 ελληνικά ενδημικά taxa (4,36% της συνολικής χλωρίδας της περιοχής μελέτης)

Φυτικά taxa σε καθεστώς προστασίας (προτεραιότητα στη βιοπαρακολούθηση) Από το σύνολο των φυτικών taxa της περιοχής μελέτης, 76 ανήκουν σε κάποιο καθεστώς προστασίας. Τα είδη αυτά έχουν προτεραιότητα σε ένα πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης. CITES: 25 taxa Προεδρικό Διάταγμα 67/81: 4 taxa IUCN: 6 taxa UNEP/WCMC: 47 taxa Σύμβαση Βέρνης: 1 taxon

Goniolimon sartorii Ophrys sphegodes Crocus laevigatus Ophrys scolopax Sternbergia lutea

Εργασία στο εργαστήριο Eισαγωγή δεδομένων σε βάσεις δεδομένων (ΤURBOVEG) Ταξινόμηση- Κατάταξη της Βλάστησης: Μέθοδος ανάλυσης διπλής κατεύθυνσης (TWINSPAN) Αναγνώριση και ταξινόμηση χλωριδικού υλικού. Μέθοδος DCA (Detrended Correspondence Analysis), πρόγραμμα PC-ORD Αξιολόγηση βλάστησης (τύπων οικοτόπων) Αξιολόγηση φυτικών taxa Eπιλογή φυτικών taxa και τύπων οικοτόπων για βιοπαρακολούθηση

Μέθοδος ανάλυσης διπλής κατεύθυνσης (TWINSPAN)

ΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 178 samples Spata DCA Στις δειγματοληψίες βλάστησης εφαρμόσαμε τη μέθοδο γραφικής κατάταξης (Οrdination) DCA (Detrended Correspondence Analysis), για να τις ξεχωρίσουμε σε ομάδες φυτών (groups) ή τύπων οικοτόπων με παρόμοια χαρακτηριστικά Αρχικά αναλύσαμε 178 δειγματοληψίες, όπως αυτές είχαν χωριστεί με τη μέθοδο TWINSPAN και αφορούσαν Σκληρόφυλλους θαμνώνες και Είδη των Δασών της Μεσογείου Ξεχώρισαν σχετικά καθαρά 5 ομάδες (groups) Αντιστοιχούν στους τύπους οικοτόπων: 1 9540, Mεσογειακά πευκοδάση 2 9320, Δάση ελιάς και χαρουπιάς (maquis) 3 5340, Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου 4 5420, Φρύγανα 5 5212, Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus phoenicea

ii) βιοπαρακολούθηση τύπων ενδιαιτημάτων (habitats) - περιοχών (sites) A. Όρια και εκτάσεις των τύπων ενδιαιτημάτων, περιοδική χαρτογράφηση των ορίων τους σε κάθε προτεινόμενη για βιοπαρακολούθηση περιοχή, σε κλίμακα 1:10.000 ή/και 1:5.000 με χρήση τηλεπισκοπικών δεδομένων (αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κ.ά.) σε συνδυασμό με δεδομένα πεδίου και φωτογραφικό υλικό. Τάση εξέλιξης Μοντέλα πρόβλεψης B. Δομή και σύνθεση της βλάστησης των τύπων ενδιαιτημάτων, τοποθέτηση μόνιμων δειγματοληπτικών επιφανειών (χλωρίδα, βλάστηση, στατιστικές αναλύσεις, ποικιλότητα)

ii) βιοπαρακολούθηση τύπων ενδιαιτημάτων (habitats) Κριτήρια για την επιλογή ενός μιας περιοχής προς βιοπαρακολούθηση είναι τα εξής: να είναι οικολογικά σημαντικές για τη χλωρίδα και τη βλάστηση κατόπιν αξιολόγησής, να αντιπροσωπεύονται σε αυτές όσο το δυνατόν περισσότεροι τύποι ενδιαιτημάτων, να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα χωρολογικά κατανεμημένες ως προς τον Αερολιμένα, να είναι εύκολα προσβάσιμες.

ΑΞΙΟΛOΓΗΣΗ ΤΥΠΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Κριτήρια που επιλέχθηκαν: Ποικιλότητα (D: Diversity) Φυσικότητα (N: Naturalness) Σπανιότητα (R: Rarity) Επικινδυνότητα - Απειλές (Τ: Threats) Δυνατότητα αποκατάστασης ή προσαρμογή μετά από κάποια διαταραχή (P: Replaceability or Resilience after disturbance) Για κάθε κριτήριο εφαρμόστηκε 10βαθμη κλίμακα αξιολόγησης. - Dimopoulos, P. et al. (2000), Loidi, J. (1994) και Seibert, P. (1980) και - τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης Για κάθε φυτοκοινότητα υπολογίστηκε η συνολική οικολογική αξία (CI = Conservation Ιnterest), (Loidi 1994): CI = D + N + R + T + P

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΟΣ (NATURA 2000) ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ (DIVERSITY) ΦΥΣΙΚΟΤΗΤΑ (NATURALNESS) ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑ (RARITY) ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ (THREATS) ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ (REPLACEABILITY OR RESILIENCE AFTER DISTURBANCE) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΑ [CONSERVATION INTEREST (CI)] 1160 3 6 6 7 7 29 1210 3 5 3 7 5 23 1240 3 6 3 4 5 21 1310 2 5 3 8 5 23 1410 3 5 3 7 5 23 1420 3 5 3 7 5 23 2110 4 5 4 8 5 26 2250* 4 5 7 9 6 31 2260 4 6 8 9 6 33 5211 5 6 4 5 4 24 5212 5 6 4 5 5 25 5340 5 5 1 5 3 19 5420 4 5 1 6 3 19 72A0 3 5 2 6 3 19 8216 4 8 5 3 5 25 92C0 4 5 3 7 5 24 92D0 4 6 3 6 5 24 9320 5 5 2 5 3 18 9540 4 5 1 6 3 19 Συνολική οικολογική αξία (CI), εύρος τιμών 18 έως 33, max = 50

οι περιοχές σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπόψη και στοιχεία για την πανίδα της περιοχής

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (SITE) ΤΥΠΟΙ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ (ΚΩΔΙΚΟΣ NATURA 2000) ΦΥΤΙΚΑ TAXA Παραλία Αγίας Μαρίνας 1240, 5212 Campanula celsii subsp. celsii, Juniperus phoenicea, Scorzonera crocifolia Λόφος Αγ. Δημητρίου 9540 C. celsii subsp. celsii, Inula verbascifolia subsp. methanea, J. phoenicea, Pinus halepensis subsp. halepensis Λόφος Αγ. Ιωάννη 9540 J. phoenicea, Malcolmia graeca subsp. graeca, P. halepensis subsp. halepensis Άρτεμις (Παραλία Λούτσας) 1210, 1310, 1410, 1420, 2110, 2250*, 2260, 92D0 Juniperus oxycedrus subsp. macrocarpa, J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis, Tamarix hampeana Λόφοι Μπαράκο-Δερβίση- Καψάλα 5212, 8216, 9540 C. celsii subsp. celsii, Crocus cartwrightianus, J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, Ornithogalum atticum, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Λόφος Μπούρα 9540 J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis Λόφος Δεδεσπότη 5212, 92D0, 9540 J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia, Tamarix smyrnensis Λόφος Γωνιά 5340 J. phoenicea, O. atticum, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Λόφος 105 5212, 9540 J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis Λόφος Μαύρος Βράχος 1420, 5212, 8216, 9540 J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Λόφοι Μερέντα και Κάστρο 5212, 9540 C. celsii subsp. celsii, C. cartwrightianus, Inula verbascifolia subsp. methanea, J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, O. atticum, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Λόφος Περατή 5212, 8216, 9540 I. verbascifolia subsp. methanea, J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Παραλία Περατής 1240, 5211, 9540 J. oxycedrus subsp. macrocarpa, J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, P. halepensis subsp. halepensis Λόφος Πετροκορυφή 9540 J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis Λόφοι Πυργάρι και Παπούτσι 8216, 9540 C. celsii subsp. celsii, I. verbascifolia subsp. methanea, J. phoenicea, M. graeca subsp. graeca, O. atticum, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Λόφος Πουρνάρι 5212, 9540 J. phoenicea, P. halepensis subsp. halepensis, S. crocifolia Ρέμα και παραλία Ραφήνας 1210, 1240, 2260, 5211, 5212, 9540 Centaurea spinosa, J. oxycedrus subsp. macrocarpa, J. phoenicea, T. smyrnensis

ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 261 δειγματοληψίες βλάστησης Ανάλυση TWINSPAN 7 ενότητες βλάστησης

Κωδικός Ενδιαιτήματος Ονομασία Ενδιαιτήματος Συνολικά (Natura από 2000) την περιοχή μελέτης περιγράφηκαν 21 τύποι οικοτόπων: 1020 Αγροτικές Καλλιέργειες 1070 Εγκαταλειμμένοι αγροί 1160 Αβαθείς κολπίσκοι και κόλποι 1210 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας (Cakiletea maritimae) 1240 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.) 1310 Μονοετής βλάστηση με Salicornia και άλλα είδη λασπωδών και αμμωδών ζωνών 1410 Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi) 1420 Μεσογειακές και θερμοατλαντικές αλόφιλες λόχμες (Arthrocnemetalia-fruticosi) 2110 Υποτυπώδεις κινούμενες θίνες 2250* Λόχμες των παραλιών με άρκευθους (Juniperus spp.) 2260 Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto-Lavanduletalia) 5211 Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus oxycedrus 5212 Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus phoenicea 5340 Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου 5420 Φρύγανα 72A0 Καλαμώνες 8216 Χασμοφυτική βλάστηση ασβεστολιθικών πρανών της Ελλάδας-Ευ-μεσογειακά βράχια 92C0 92D0 Δάση ανατολικής πλατάνου (Platanion orientalis) Θερμό-Μεσογειακές παραποτάμιες στοές (Nerio-Tamaricetea) 9320 Δάση ελιάς και χαρουπιάς 9540 Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου Η διάκριση και ονοματολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε στον «Νέο Τεχνικό Οδηγό Χαρτογράφησης Δίκτυο NATURA 2001» (Ντάφης et al. 2001).

Χάρτης Τύπων οικοτόπων και Χρήσεων γης

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΤΑ ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΘΕΣΗ ΣΕ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΟΙΚΙΛΟ- ΑΝΤΙΠΡΟΣΩ- ΜΟΝΑΔΙΚΟ- ΠΡΟΣΤΑΤΕΥ- ΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ & ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΑ ΣΥNΟΛΟ (max=27) Λ. Περατή 2 2 3 2 2 3 2 3 2 21 Λ. Μερέντα & Κάστρο 3 2 2 2 2 1 3 3 2 21 Λόφος Μαύρος Βράχος 1 2 2 2 2 3 2 3 2 19 Λόφοι Πυργάρι - Παπούτσι 2 3 1 2 2 3 2 2 3 20 Υγρότοπος Βραυρώνας 2 3 1 3 3 3 3 2 1 21 Παραλία & Ρέμα Ραφήνας 1 2 2 3 3 2 2 2 2 19 Παραλία Περατής 1 2 1 3 3 2 2 2 1 17 Λ. Παλάτι (Κορωπίου) 1 2 2 2 2 1 2 2 2 16 Πανόραμα Ραφήνας 1 1 2 1 3 2 2 3 2 17 Ρέμα Ραφήνας 1 1 2 3 2 2 2 3 0 16 Τούνελ λόφου Καψάλα 1 2 2 2 1 2 2 2 2 16 Λ. Μπαράκο Δερβίσι Καψάλα 2 3 1 1 1 2 2 1 2 17 Παραλία Αγ. Μαρίνας 1 2 2 2 1 2 2 2 2 17 Περιοχή Λεξανά 2 3 2 1 2 1 2 1 1 15 Λόφος Καμάρα 1 1 1 2 2 2 2 1 1 13 Αρχ. Χώρος Βραυρώνας 1 2 1 1 1 3 2 2 2 15 Λόφος Πετροκορυφή 1 2 2 1 2 2 2 2 1 15 Λόφος Δεδεσπότη 1 2 2 1 2 2 2 2 1 15 Όρμος Βάρης 1 3 2 2 1 2 2 2 1 16 Λόφος Έτος 1 1 2 1 2 2 2 2 2 15 Λόφος Αγ. Ιωάννη 2 2 1 1 2 1 2 2 1 15 Λόφος Αγ. Δημήτριος 2 1 2 1 2 1 2 2 2 15 Άρτεμις (Παραλία Λούτσας) 2 1 1 2 3 2 1 1 1 14 Περατή Ν. Ασπρονήσια 1 1 2 2 1 2 2 2 1 14 Λόφος Μπούρα 1 1 2 1 2 1 2 1 1 12 Λόφος 105 1 1 2 1 1 1 2 2 1 12 Λόφος Αγριοκρεμμύδα 1 1 1 1 2 1 2 1 1 11 Περιοχή Αγ. Ιωάννη 1 1 1 1 2 1 2 1 1 11 Περιοχή Κοκκινάδεζας 2 3 1 1 2 1 2 1 2 15 Γυαλού Μεγάλο Ρέμα 2 2 1 1 2 1 1 1 2 13 Λόφος Στρογγύλη 2 2 2 1 1 2 2 2 1 15 Λόφος Στρογγυλοπούλα 2 2 2 2 1 2 2 1 2 16 Λόφος Κέδρος 1 2 2 1 1 1 2 1 1 12 Λόφος Πουρνάρι 1 2 2 1 1 1 1 1 2 12 Περιοχή Πύρινα 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 Λόφος Γωνιά 2 2 1 1 1 2 2 2 2 15 Λόφος Μακριά Πεύκα 2 1 1 1 1 1 1 1 2 11 Λόφος Ζάγανη 1 2 1 1 2 1 1 1 1 11 Δυτ Αγροοικοσυστήματα 3 2 0 1 0 1 0 1 1 9 Λ. Λοφίο-Πυργάρι-Δάσος 1 1 2 1 2 1 2 2 2 14 Λ. Κορυφή (Κορωπίου) 1 1 1 1 2 1 1 1 1 10 Λόφος Κοβάτσι 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 Υγρότοπος Σπάτων 1 1 1 1 2 1 2 1 1 11 Βόρ. Αγροοικοσυστήματα 1 1 1 0 0 1 0 1 0 5 Πύργος Βραυρώνας 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 Νότ. Αγροοικοσυστήματα 3 2 0 1 0 1 0 1 1 9 Περιοχή Αγ. Θωμά 2 1 0 1 0 1 0 2 1 8

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Ομάδες τύπων οικοτόπων Έκταση 1991 (m 2 ) Έκταση 1999 (m 2 ) Έκταση 2009 (m 2 ) Παράκτιοι και Υγροτοπικοί 1.117.677 1.113.622 2.143.169,88 Φρύγανα 10.543.368,28 10.485.044,38 10.167.237,89 Θαμνώνες 35.239.739,04 36.759.794,36 35.243.196,3 Θάμνοι και Πεύκα 8.930.286 7.868.890 7.972.763,49 Δάση πεύκης 12.565.638,6 11.893.847,06 11.326.407,27 Φυσικοί (ολικό) 68.396.708,92 68.121.198 66.852.774,82 Ημι-φυσικοί 5.107.738,33 4.681.794,42 5.540.583,44 Ανθρωπογενείς 201.265.559 202.033.958 201.877.575,46

1991 2009

Γκανάτσας Π., Γεωργιάδης Θ. Δημητρέλλος Γ., Μελιάδης Ι., Λιβανίου-Τηνιακού Α., Σπανού Σ. 2009. Δράση Β1 - Εξάπλωση και χαρακτηριστικά του πληθυσμού του φυτικού είδους Centaurea niederi Heldr. Τελική Αναφορά για το Πρόγραμμα Πα ρακολούθησης των Περιβαλλοντικών Δεδομένων Προστατευόμενης Περιοχής (Monitoring) Κοτυχίου- Στροφυλιάς. Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στ ροφυλιάς

F.B. Goldsmith ISBN:9780412356001 Ian F. Spellerberg ISBN:9780521527286 William J. Sutherland ISBN:978-0521606363 D. Hill et al. ISBN:978-0521823685 C.Hurford & M.Schneider ISBN: 978-1402065651 Ben Collen et al. ISBN: 978-1444332926 D.B. Lindenmayer et al. ISBN: 978-1444332926 J.F. Artiola et al. ISBN:978-0120644773