ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Είδη ρύπανσης Το νέφος του Λονδίνου (1950) Πρωτογενείς ρύποι: Μονοξείδιο του άνθρακα, ιοξείδιο του θείου Καπνός Το νέφος του Λος Άντζελες (1970) ευτερογενείς ρύποι: Όζον Mόλυβδος 1
Νέφος 3ης γενιάς (2000) Αντιµετωπίστηκαν οι πρωτογενείς ρύποι Αιωρούµενα σωµατίδια Βενζόλιο Το φωτοχηµικό «νέφος» Πρώτη εµφάνιση: Λος Άντζελες Λονδίνο, Ρώµη, Αθήνα, Παρίσι Πόλη του Μεξικό, Πεκίνο, Νέο ελχί Ο µεγαλύτερος συντελεστής: τα οχήµατα Κίτρινο-καφέ-γκρι στην όψη Συνήθως µυρίζει 2
Πως σχηµατίζεται το νέφος; Κύρια αντιδρώντα (Πρωτογενείς ρύποι): Οξείδια του αζώτου (ΝΟ x ) VOCs (Πτητικές οργανικές ενώσεις) Εκπέµπονται από τις µηχανές εσωτερικής καύσης των οχηµάτων (κινούµενες πηγές) και άλλες σηµειακές πηγές (π.χ εργοστάσια) Απαραίτητο συστατικό: Ηλιοφάνεια Το τροποσφαιρικό όζον Αποτέλεσµα: µίγµα δεκάδων δευτερογενών αερίων ρύπων Κυριαρχεί το όζον (Ο 3 ) Αέριο ιδιαίτερα επιβλαβές για την ανθρώπινη υγεία όταν βρίσκεται κοντά στο σηµείο αναπνοής των ανθρώπων (τροπόσφαιρα) Προκαλεί ερεθισµό στο αναπνευστικό σύστηµα 3
Η δράση του όζοντος Τα οξείδια του αζώτου Τα NΟ x παράγονται κάθε φορά που καίγεται ένα καύσιµο σε υψηλή θερµοκρασία Τα ΝΟ και ΝΟ 2 καλούνται NΟ x Το ΝΟ 2 ευθύνεται για το κίτρινο χρώµα 4
Πηγές ΝΟx Ανθρωπογενείς Οχήµατα Σταθµοί παραγωγής ενέργειας Φυσικές Αντίδραση ατµοσφαιρικού αζώτου µε τους κεραυνούς και αστραπές ΝΟ x και αµµωνία από φυσικές πηγές Προέλευση πρωτογενών ρύπων για το σχηµατισµό φωτοχηµικού νέφους στην Ε.Ε. Απόβλητα 1% Λοιπές µεταφορές 11% Άλλα 20% Γεωργία 3% Ενέργεια 8% Εκποµπές 3% Βιοµηχανία 11% Οδικές µεταφορές 43% 5
Προϋποθέσεις εµφάνισης «νέφους» Ικανή κυκλοφορία για να υπάρχουν αυξηµένα επίπεδα πρωτογενών ρύπων Ηλιοφάνεια και ζέστη Μικρή κίνηση αερίων µαζών ένταση του ανέµου γεωγραφία του τόπου Βενζόλιο Χαρακτηριστική οσµή Βασικό συστατικό της αµόλυβδης βενζίνης για να αυξηθεί ο αριθµός οκτανίων Αποδεδειγµένα καρκινογόνο Εξουδετερώνεται από τους καταλυτικούς µετατροπείς 6
Μόλυβδος Βαρύ µέταλλο Πρόσθετο της βενζίνης ως αντικροτικό Προκαλεί βλάβες στο νευρικό σύστηµα των ανθρώπων, ιδιαίτερα των παιδιών Οι συγκεντρώσεις του στην ατµόσφαιρα έχουν µειωθεί λόγω της χρήσης της αµόλυβδης βενζίνης Παρακολούθηση αστικής ατµοσφαιρικής ρύπανσης ίκτυο σταθµών παρακολούθησης ατµοσφαιρικής ρύπανσης στο Λεκανοπέδιο (ΥΠΕKA) 18 σταθµοί παρακολούθησης Έκδοση ηµερήσιου δελτίου Όρια συναγερµού και λήψης έκτακτων µέτρων Το 1991 ξεπεράστηκαν τα όρια συναγερµού για 180 ηµέρες στην Αθήνα 7
Σταθµοί παρακολούθησης Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr Αστικοί Αθηνάς Αριστοτέλους Μαρούσι Νέα Σµύρνη Πατησίων Πειραιάς 1 και 2 Περιστέρι Γουδή Περιαστικοί Γεωπονική Λιόσια Λυκόβρυση Αγ. Παρασκευή Ελευσίνα Ζωγράφου Θρακοµακεδόνες 8
Μετρούµενοι ρύποι Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Οξείδια του αζώτου (NO, NO 2 ) Όζον (O 3 ) ιοξείδιο του θείου (SO 2 ) Αιωρούµενα σωµατίδια (PM 10 ) Βενζόλιο-Τολουόλιο-Ξυλόλιο (ΒΤΕΧ) Ηµερήσιο δελτίο ατµ. ρύπανσης www.minenv.gr 94 96 42 2,2 48 123 81 13 0,8 112 27 7 96 71 5 0,7 93 8 92 78 16 2,5 61 67 2 1,2 78 120 5 2,9 Οι µετρήσεις Ωριαία βάση Ωριαία βάση 24ωρη βάση 8ωρη βάση 24ωρη βάση γίνονται σε: * Οιτιµέςτωνρύπωνυπολογίζονταισεµg/m 3 εκτόςτου CO πουυπολογίζονταισε mg/m 3 9
ιαχρονική µεταβολή SO 2 στην Αττική Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr ιαχρονική µεταβολή SO 2 στην Αττική Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr 10
ιαχρονική µεταβολή Ο 3 στην Αττική Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr ιαχρονική µεταβολή Ο 3 στην Αττική Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr 11
Μέσες τιµές SO 2 Πατησίων 2006 Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr Μέσες τιµές O 3 Λυκόβρυση 2006 Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr 12
Ωριαία µεταβολή στο σταθµό Πατησίων - 2001 250 200 ΝΟ [ΝΟ],µg/m 3 150 100 50 140 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ΩΡΕΣ 120 100 ΝΟ 2 [NO2],µg/m 3 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ΩΡΕΣ ΩριαίαµεταβολήΟ 3 στοσταθµόμαρούσι - 2001 90 80 70 60 [Ο3],µg/m 3 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ΩΡΕΣ Πηγή: Έκθεση ΥΠΕΧΩ Ε 2001 13
Υπερβάσεις ορίου Ο 3 Πηγή: Έκθεση ατµοσφαιρικής ρύπανσης Αθήνας 2006 www.minenv.gr Κυριότερα συµπεράσµατα (έκθεσης ατµ. ρύπανσης Αθήνας 2006) CO: SO 2 : Τάση µείωσης Σηµαντική τάση µείωσης Βενζόλιο: Τάση µείωσης NO: ΝΟ 2 : Ο 3 : ΑΣ 10 : Τάση σταθεροποίησης Τάση µικρής µείωσης Τάση σταθεροποίησης Τάση σταθεροποίησης 14
Περιορισµός του νέφους Μείωση πρωτογενών ρύπων στις: µεταφορές βιοµηχανίες κεντρικές θερµάνσεις Τα αυτοκίνητα στην Ελλάδα Σηµαντικό στοιχείο της οικιακής και εθνικής οικονοµίας Σήµερα: 3,5 εκ. αυτοκίνητα κυκλοφορούν στην Ελλάδα Στοιχεία ΟΟΣΑ 1996 ΙΧΕ/1000 κατοίκους λίτρα βενζίνης/κεφαλή Ελλάδα 223 383 Ευρώπη 289 303 2005-2008: +120.000 αυτοκίνητα/έτος στην Αττική 1 στους 2 κατοίκους της Αθήνας έχει αυτοκίνητο 15
Μέτρα βελτίωσης Έργα υποδοµής του οδικού δικτύου Περιοριστικά µέτρα Έλεγχος των καυσαερίων Μείωση κατανάλωσης καυσίµου Βελτίωση της ποιότητας των καυσίµων Χρήση εναλλακτικών καυσίµων Οδικά έργα υποδοµής Αύξηση οδικού δικτύου Βελτίωση οδικού δικτύου Λωρίδες αποκλειστικής κυκλοφορίας ΜΜΜ Βελτιστοποίηση ρύθµισης σηµατοδοτών Πληροφόρηση οδηγών για πιθανά προβλήµατα ηµιουργία θέσεων στάθµευσης 16
Περιοριστικά µέτρα Απαγόρευση της πετρελαιοκίνησης των ΙΧ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από το 1982 Εκ περιτροπής κυκλοφορία στο δακτύλιο Πρόστιµα για µη ύπαρξη ΚΕΚ Φορολόγηση των υγρών καυσίµων Απαλλαγή τελών κυκλοφορίας ιόδια για είσοδο σε µεγάλα κέντρα Π.χ. Λονδίνο και Στοκχόλµη ράση τριοδικών καταλυτών Οξείδωση των ρύπων: Μονοξειδίου του άνθρακα Οξειδίων του αζώτου Άκαυστων υδρογονανθράκων Σε αβλαβή προϊόντα ιοξείδιο του άνθρακα Άζωτο Νερό 17
Τα ενεργά συστατικά τους είναι ευγενή µέταλλα Λευκόχρυσος, Παλλάδιο, Ρόδιο Τα ενεργά συστατικά τοποθετούνται πάνω σε κεραµικούς φορείς Κάθε γραµµάριο καταλύτη έχει επιφάνεια όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου 18
Οι καταλύτες Έχουν συγκεκριµένο χρόνο ζωής 80-100 χιλ. km ηλητηριάζονται όταν έρθουν σε επαφή µε µόλυβδο Υποχρεωτική η χρήση αµόλυβδης βενζίνης Όταν είναι ανενεργοί, δεν επιτελούν την οξείδωση των ρύπων Εξάλειψη των παλαιών ρύπων: CO, SO 2 αλλά Εµφάνιση νέων ρύπων: Βενζόλιο Από τα 200.000 καταλυτικά ΙΧ της περιόδου 1992-93, το 2008 είχε αντικατασταθεί ο καταλύτης µόνο στα 30.000 Εάν είχαν αλλαχθεί όλοι, 25% λιγότεροι ρύποι (ΕΣ ΚΝΑ) 19
Μείωση κατανάλωσης καυσίµων Περπάτηµα ή ποδήλατο Χρήση µέσων µαζικής µεταφοράς Συνδυασµός δροµολογίων µε συναδέλφους Οµαλή οδήγηση και εν γένει οδική συµπεριφορά Συστηµατική συντήρηση των οχηµάτων Βελτίωση ποιότητας καυσίµων Αυστηρότερες προδιαγραφές Εισαγωγή αµόλυβδης Αποθείωση καυσίµων Καταπολέµηση της νοθείας Υπουργείο Ανάπτυξης Εταιρείες εµπορίας 20
Προσοχή: Τα νοθευµένα καύσιµα προκαλούν ζηµιά Στο περιβάλλον Στην εθνική οικονοµία Στο αυτοκίνητό µας Το µέλλον Υβριδικά αυτοκίνητα Εναλλακτικά υγρά καύσιµα βιοαιθανόλη, βιοντίζελ Ηλεκτρικά αυτοκίνητα Ενεργειακές κυψέλες µε υδρογόνο 21
ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ Όξινη βροχή Ανακαλύφθηκε το 1850 Επανήλθε στην επικαιρότητα το 1950 Όξινα: βροχή, οµίχλη, χιόνι Σηµαντικές επιπτώσεις στο οικοσύστηµα Αλλά και στην ανθρώπινη υγεία και τα µνηµεία 22
ιακρατικό πρόβληµα Οι εκποµπές των Η.Π.Α. επηρέασαν τον Καναδά Οι εκποµπές της Γερµανίας επηρέασαν τη Σουηδία Κανονική βροχή: ph=5,6 Η κλίµακα του ph είναι λογαριθµική! Κλίµακα ph 23
Τα συστατικά της όξινης βροχής Πρωτογενείς ρύποι: NO x SO 2 ευτερογενείς: H 2 SO 4 : θειϊκό οξύ HNO 3 : νιτρικό οξύ Πηγές SO 2 Φυσικές: Ηφαίστεια Ανθρωπογενείς: Καύση ορυκτών καυσίµων Λιγνίτης Πετρέλαιο Φυσικό αέριο 24
Επιπτώσεις της όξινης βροχής Οι επιπτώσεις στο έδαφος εξαρτούνται από τη φύση του Ισχυρές : Γρανιτικά, πυριτικά εδάφη Ασθενείς : Ασβεστολιθικά Επιπτώσεις στην ανάπτυξη των φυτών Άµεσες Έµµεσες Μεγάλες επιπτώσεις στις λίµνες και τους υδρόβιους οργανισµούς Επιπτώσεις στα δάση Άµεση προσβολή Οξείδωση εδάφους 25
Ο παγκόσµιος χάρτης Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα Οι λίµνες µας σώζονται από τα εδάφη µας αλλά κινδυνεύουν τα µνηµεία µας 26
Μνηµεία και όξινη βροχή Με την παρουσία της βροχής Αντίδραση διάλυσης των µαρµάρων Προσβολή των µαρµάρων από θειϊκό και νιτρικό οξύ Χωρίς την παρουσία βροχής: «Γυψοποίηση» του µαρµάρου Αποτελέσµατα στα µάρµαρα Εξάλειψη εξοχών Ρηγµατώσεις Αποφλοιώσεις Αποκόλληση 27