20 Ισορροπία στον εξωτερικό τομέα

20 Ισορροπία στον εξωτερικό τομέα Σκοπός Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι η εξέταση της συνθήκης ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Στο προηγούμενο κεφάλαιο εξετάσαμε τον προσδιορισμό της τιμής του συναλλάγματος σε καθεστώς ελεύθερα κυμαινόμενης ισοτιμίας και σε καθεστώς σταθερής ισοτιμίας. Τώρα θα εξετάσουμε τη σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ εισοδήματος και επιτοκίου ώστε η αγορά συναλλάγματος, δηλαδή ο εξωτερικός τομέας, να είναι σε ισορροπία. Με άλλα λόγια, θα εξετάσουμε τη συνθήκη ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Προσδοκώμενα αποτελέσματα Όταν θα έχετε μελετήσει το κεφάλαιο αυτό θα γνωρίζετε: Πώς συνδέεται το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών με το εισόδημα και την τιμή του συναλλάγματος. Πώς συνδέεται το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων με το επιτόκιο. Πώς το επιτόκιο, το εισόδημα και η τιμή του συναλλάγματος συνδέονται στη συνθήκη ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Έννοιες-κλειδιά η καμπύλη ΒΡ Εισαγωγή Σε προηγούμενα κεφάλαια έχουμε εξετάσει το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών (εξαγωγές και εισαγωγές) και τη σχέση του με το εισόδημα και την τιμή του συναλλάγματος, και το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων και τη σχέση του με το επιτόκιο και με την προσδοκώμενη τιμή του συναλλάγματος. Στο παρόν κεφάλαιο θα εξετάσουμε πώς αυτές οι μεταβλητές, δηλαδή, εισόδημα, επιτόκιο, και τιμή συναλλάγματος συνδέονται στη συνθήκη ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Για λόγους απλούστευσης της ανάλυσης θα αγνοήσουμε την προσδοκώμενη τιμή του συναλλάγματος, υποθέτοντας ότι δεν επηρεάζει την ανάλυση. 20.1 Οι εξαγωγές, οι εισαγωγές, και το εισόδημα Τη σχέση μεταξύ εξαγωγών, εισαγωγών και εισοδήματος έχουμε ήδη εξετάσει σε προηγούμενο κεφάλαιο. Στο τμήμα αυτό θα υπενθυμίσουμε μόνον τα δύο βασικά διαγράμματα που είχαμε χρησιμοποιήσει. Το Διάγραμμα 20.1 παρουσιάζει στο μέρος (α) με τις συνεχείς γραμμές τις εξαγωγές και εισαγωγές σε σχέση με το εισόδημα για μία συγκεκριμένη τιμή συναλλάγματος (σ). Το μέρος (β) δείχνει πώς διαμορφώνεται η διαφορά εξαγωγών εισαγωγών (Χ Μ) καθώς το εισόδημα μεταβάλλεται. Όταν το εισόδημα αυξάνεται, το πλεόνασμα μειώνεται (ή το έλλειμμα αυξάνει) διότι ενώ οι εξαγωγές παραμένουν σταθερές οι εισαγωγές αυξάνουν. Εάν η τιμή του συναλλάγματος αυξηθεί, πράγμα που σημαίνει υποτίμηση του εγχωρίου νομίσματος, οι εξαγωγές θα αυξηθούν και οι εισαγωγές θα μειωθούν σε κάθε επίπεδο εισοδήματος. Αυτές οι μεταβολές παρουσιάζονται με τη μετατόπιση προς τα πάνω της ευθείας των εξαγωγών και προς τα κάτω της ευθείας των εισαγωγών (διακεκομμένες ευθείες). Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε επίπεδο εισοδήματος το πλεόνασμα θα είναι μεγαλύτερο και το έλλειμμα μικρότερο, όπως φαίνεται από τη διακεκομμένη γραμμή στο μέρος (β). Τα αντίθετα αποτελέσματα θα λάβουν χώρα εάν η τιμή του συναλλάγματος μειωθεί και το εγχώριο νόμισμα ανατιμηθεί. 263

Διάγραμμα 20.1 Ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών, τιμή συναλλάγματος, και εισόδημα. Στο παραπάνω Διάγραμμα (20.1) εμφανίζονται δύο μεταβλητές στους άξονες, (Χ,Υ) και (Μ,Υ), αλλά στην πραγματικότητα έχουμε τρεις. Η τρίτη, η τιμή του συναλλάγματος (σ), είναι «κρυμμένη» και η παρουσία της φαίνεται από τον καθορισμό της θέσης των ευθειών Χ και Μ. 20.1.1 Αριθμητικό παράδειγμα Ένα απλό παράδειγμα των παραπάνω είναι το εξής: Χ = 70 + 5σ Μ = 40 + 0,10Υ 2,5σ Σύμφωνα με τις παραπάνω εξισώσεις οι εξαγωγές αυξάνουν όταν το σ αυξάνει (υποτίμηση του νομίσματος), οι εισαγωγές αυξάνουν όταν το εισόδημα αυξάνει και μειώνονται όταν το σ αυξάνει. Η διαφορά εξαγωγών εισαγωγών (έλλειμμα ή πλεόνασμα) είναι Χ Μ = 30 + 7,5σ 0,10Υ Η εξίσωση αυτή δείχνει τη σχέση του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών με το επίπεδο εισοδήματος και την τιμή του συναλλάγματος. Τώρα, δίδοντας τιμές στο σ μπορούμε να πάρουμε ευθείες σαν αυτές του Διαγράμματος 20.1(β). 264

Από την παραπάνω εξίσωση μπορούμε, επίσης, να βρούμε τη σχέση μεταξύ εισοδήματος και τιμής του συναλλάγματος που εξισώνει εισαγωγές με εξαγωγές. Εάν Χ Μ = 0, τότε Υ = 300 + 75σ Η εξίσωση αυτή μάς πληροφορεί ότι εάν το εισόδημα αυξάνεται και επομένως αυξάνονται και οι εισαγωγές, τότε, για να είναι το ισοζύγιο εξισορροπημένο, πρέπει να αυξάνει και η τιμή του συναλλάγματος (να υποτιμάται το νόμισμα) για να αυξάνουν ισόποσα και οι εξαγωγές. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να βρούμε τη σχέση που θα ισχύει για κάποια άλλη τιμή της διαφοράς Χ Μ. Άσκηση 20.1 Το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών μιας οικονομίας έχει ως εξής: Χ = 100 + 8 σ Μ = 20 + 0,2Υ 2σ Να βρεθεί το έλλειμμα ή πλεόνασμα για Υ = 1.200 και σ = 10. Η κυβέρνηση θέλει να ισορροπήσει το ισοζύγιο και το εισόδημα να μείνει σταθερό. Πόσο πρέπει να μεταβάλει την τιμή του συναλλάγματος. Πόσο θα μεταβληθούν οι εισαγωγές οι εξαγωγές λόγω της μεταβολής του σ; Κατασκευάστε ένα διάγραμμα και δείξτε όλες τις μεταβολές. Απάντηση Για Υ = 1.200 και σ = 10, οι εξαγωγές είναι Χ = 180 και οι εισαγωγές Μ = 240. Άρα, το ισοζύγιο είναι ελλειμματικό κατά 60. Για ισορροπία με Υ = 1.200, η τιμή του συναλλάγματος πρέπει να αυξηθεί σε σ = 16 και το εγχώριο νόμισμα να υποτιμηθεί. Τότε οι εξαγωγές θα γίνουν Χ = 228, δηλαδή θα αυξηθούν κατά 48, και οι εισαγωγές θα γίνουν Μ = 228, δηλαδή θα μειωθούν κατά 12. το άθροισμα των 48 και 12 είναι 60, όσο το αρχικό έλλειμμα. Οι μεταβολές αυτές φαίνονται στο Διάγραμμα 20.2. Διάγραμμα 20.2 Η μεταβολή του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών λόγω μεταβολής της ισοτιμίας (Άσκηση 20.1). 20.2 Επιτόκιο και κίνηση κεφαλαίων Έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενα κεφάλαιο ότι η εισροή και εκροή κεφαλαίων προς και από μία χώρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως π.χ. η πολιτική σταθερότητα, η προοπτική της οικονομίας, οι προσδοκίες για τις μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας κ.ά. Στο τμήμα αυτό θα αναλύσουμε τη σχέση εκροών και εισροών κεφαλαίων με το επιτόκιο. Στην ανάλυση αυτή θα υποθέσουμε ότι το διεθνές επιτόκιο είναι σταθερό και συνεπώς οι μεταβολές του εγχωρίου επιτοκίου αυξάνουν ή μειώνουν τη διαφορά του από το διεθνές και καθιστούν τη χώρα περισσότερο ή λιγότερο ελκυστική αγορά. 265

Η αύξηση του επιτοκίου, ceteris paribus, αυξάνει την απόδοση των χρηματικών κεφαλαίων που τοποθετούνται στη χώρα για αγορά κρατικών ομολόγων, εντόκων γραμματίων, για καταθέσεις κ.λπ. και προκαλεί αύξηση της εισροής ξένων κεφαλαίων και μείωση των εκροών. Συνεπώς, τα ξένα κεφάλαια που μένουν στη χώρα αυξάνονται. Αντιθέτως, η πτώση του επιτοκίου προκαλεί μείωση τον εισροών και αύξηση των εκροών και συνεπώς μείωση των κεφαλαίων που μένουν στη χώρα. 20.2.1 Αριθμητικό παράδειγμα Οι σχέσεις επιτοκίου και εισροών και εκροών μπορούν να διατυπωθούν με ένα απλό παράδειγμα ως εξής: Ε κ = 210 1.000(r 0,06) εκροές κεφαλαίων E σ = 165 + 500 (r 0,06) εισροές κεφαλαίων Το διεθνές επιτόκιο είναι ίσο προς 0,06 και είναι σταθερό. Επομένως, οι παραπάνω εξισώσεις απλοποιούνται σε Ε κ = 270 1.000r Ε σ = 135 + 500r Η διαφορά εισροών-εκροών για κάθε ύψος επιτοκίου είναι Ε σ Ε κ = 135 + 1.500 r, και το επιτόκιο που εξισορροπεί το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων (Ε σ Ε κ = 0) είναι 0,09. Εάν το επιτόκιο αυξηθεί σε r = 0,11 οι εισροές υπερβούν τις εκροές κατά 30 και ανάλογες αλλαγές θα γίνουν σε μείωση του επιτοκίου. Το Διάγραμμα 20.3 παρουσιάζει στο μέρος (α) τις εισροές και εκροές σε σχέση με το επιτόκιο, και στο μέρος (β) τη διαφορά εισροών-εκροών σε σχέση το επιτόκιο. Η τομή των ευθειών στη σημείο Α αντιστοιχεί στο επιτόκιο r = 0,09 και το μέγεθος των εισροών και εκροών είναι 180. Στο μέρος (β) δείχνει το έλλειμμα ή πλεόνασμα στην κίνηση κεφαλαίων για διάφορα επιτόκια. Όταν το επιτόκιο είναι 0,09 η διαφορά εισροών εκροών είναι μηδενική, όπως φαίνεται στο σημείο Α. Σε μεγαλύτερα επιτόκια οι εισροές υπερβαίνουν τις εκροές και η διαφορά Ε σ Ε κ είναι θετική. Σε επιτόκια χαμηλότερα του r = 0,09 η διαφορά είναι αρνητική. Διάγραμμα 20.3 Οι εισροές και εκροές κεφαλαίων συναρτήσει του επιτοκίου (αριθμητικό παράδειγμα). Αξίζει να τονισθεί ότι το μέρος (α) του Διαγράμματος 20.3 δεν δείχνει τον μηχανισμό προσδιορισμού του επιτοκίου. Το επιτόκιο, όπως γνωρίζουμε προσδιορίζεται στην αγορά χρήματος. Απλούστατα, δείχνει πώς μεταβάλλονται οι εισροές και εκροές κεφαλαίων. Οι μεταβολές αυτές επιδρούν στην τιμή του συναλλάγματος, αλλά όχι άμεσα επί του επιτοκίου. Μία σημαντική παρατήρηση που έχει σχέση με την κλίση ευθείας (Ε σ Ε κ ) του μέρους (β) είναι η εξής. Όσο πιο ελαστικές είναι οι εισροές και εκροές κεφαλαίων ως προς το επιτόκιο, δηλαδή πιο οριζόντιες στο μέρος (α), τόσο πιο οριζόντια θα είναι η ευθεία (Ε σ Ε κ ) στο μέρος (β). Άσκηση 20.2 Στην οικονομία Α η κίνηση κεφαλαίων εμφανίζεται ως εξής: Ε κ = 400 500r και Ε σ = 200 + 1.500r. Στην οικονομία Β οι εκροές και εισροές είναι Ε κ = 450 1.000r και Ε σ = 150 + 2.000r. 266

Βρείτε τα επιτόκια ισορροπίας. Κατασκευάστε σε ένα διάγραμμα τις κινήσεις κεφαλαίων των δύο οικονομιών και προσδιορίστε σε ποια χώρα είναι μεγαλύτερη η κινητικότητα των κεφαλαίων. Σε ποιους συντελεστές οφείλεται η διαφορά; Απάντηση Το σημείο ισορροπίας του ισοζυγίου πληρωμών είναι και για τις δύο οικονομίες στο επιτόκιο r = 0,1 και οι εισροές και εκροές Ε κ = Ε σ = 350. Στο Διάγραμμα 20.4 οι συνεχείς ευθείες είναι για τη χώρα Α και οι διακεκομμένες για τη β. Όπως φαίνεται από το διάγραμμα, οι μετακινήσεις κεφαλαίων, για την ίδια μεταβολή επιτοκίου, είναι μεγαλύτερες στη χώρα Β. Αυτό οφείλεται στους μεγαλύτερους συντελεστές του επιτοκίου. Διάγραμμα 20.4 Οι εκροές και εισροές κεφαλαίων σε δύο χώρες με διαφορετική κινητικότητα κεφαλαίων (Άσκηση 20.2). 20.3 Η ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών Ισορροπία στον εξωτερικό τομέα υπάρχει όταν η ζητούμενη ποσότητα συναλλάγματος είναι ίση με την προσφερόμενη. Αυτό σημαίνει ότι η αξία των εισαγωγών και οι εκροές κεφαλαίων, που αντιστοιχούν σε ζήτηση συναλλάγματος, και η αξία των εξαγωγών και οι εκροές κεφαλαίων, που αντιστοιχούν σε προσφορά κεφαλαίων, πρέπει να είναι ίσες. Με άλλα λόγια, πρέπει να ισχύει η ισότητα Μ + Ε κ = Χ + Ε σ Αυτή είναι η συνθήκη ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Η συνθήκη αυτή μπορεί να γραφεί και ως Μ Χ = Ε σ Ε κ, η οποία λέει ότι το για να έχουμε ισορροπία το έλλειμμα (ή πλεόνασμα) του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών να είναι ίσο με το πλεόνασμα (ή έλλειμμα) του ισοζυγίου κίνησης κεφαλαίων. Η συνθήκη αυτή εφαρμοζόμενη στα παραδείγματα που χρησιμοποιήσαμε πιο πάνω δίδει την εξής σχέση: 70 + 5 σ + 135 + 500r = 40 + 0,10Υ 2,5σ + 270 1.000r ή 7,5σ + 1.500r = 105 + 0,10Y Από την τελευταία σχέση είναι φανερό ότι η ισορροπία στον εξωτερικό τομέα εξαρτάται από τις τιμές του εισοδήματος (Υ), του επιτοκίου (r), και της τιμής του συναλλάγματος (σ). Αυτά, βέβαια, ήταν ήδη γνωστά από τα προηγούμενα, αλλά η παραπάνω σχέση μάς επιτρέπει να βρούμε εύκολα τις τιμές των μεταβλητών για τις οποίες ισχύει η συνθήκη ισορροπίας. Εάν η τιμή μίας μεταβλητής προσδιορισθεί αυθαίρετα, μπορούμε να βρούμε τη σχέση που πρέπει να ισχύει μεταξύ των δύο άλλων προκειμένου να έχουμε ισορροπία. 267

Η συνηθισμένη περίπτωση είναι να προσδιορίζεται η τιμή του συναλλάγματος και έτσι να προκύπτει η σχέση εισοδήματος και επιτοκίου που δίδει ισορροπία. Εάν π.χ. υποθέσουμε ότι σ = 0,8, η ανωτέρω σχέση γίνεται Υ = 990 + 15.000 r και αναφέρεται ως καμπύλη ΒΡ, από τα αρχικά των λέξεων Balance of Payments, και μάς παρέχει τα ζεύγη τιμών για τα οποία το ισοζύγιο πληρωμών βρίσκεται σε ισορροπία. Η ΒΡ έχει θετική κλίση. Αυτό καθίσταται σαφές εάν συγκρίνετε τη συμπεριφορά της Χ Μ στο Διάγραμμα 20.1 με τη συμπεριφορά της Ε σ Ε κ στο Διάγραμμα 20.3. Όταν το εισόδημα αυξάνεται και αυξάνει το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών, το επιτόκιο πρέπει και αυτό να αυξάνεται για να αυξάνεται το πλεόνασμα από την κίνηση κεφαλαίων. Από τον τρόπο με τον οποίον εξήχθη η ΒΡ του παραδείγματος πρέπει να είναι σαφές ότι ο συντελεστής του επιτοκίου (το 15.000) προήλθε από τους συντελεστές του επιτοκίου που επηρεάζουν την εισροή και εκροή κεφαλαίων (το 1.000 και το 500) και την οριακή ροπή προς εισαγωγές (το 0,10). Έτσι, 15.000 = (1.000 + 500)/0,1. Τώρα πρέπει να είναι φανερό ότι η κλίση της ΒΡ εξαρτάται από τους τρεις αυτούς συντελεστές. Όσο πιο μεγάλη είναι η μετακίνηση κεφαλαίων σε μια μεταβολή του επιτοκίου, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η διαφορά εισροών εκροών και άρα τόσο μεγαλύτερη πρέπει να είναι η μεταβολή του εισοδήματος που α- παιτείται για φέρει ισόποση αντίθετη μεταβολή στο ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η οριακή ροπή προς εισαγωγές, τόσο μεγαλύτερο το έλλειμμα που θα δημιουργεί μια αύξηση του εισοδήματος και άρα τόσο μεγαλύτερη η απαιτούμενη αύξηση του επιτοκίου για να προκαλέσει πλεόνασμα από την κίνηση κεφαλαίων. Το Διάγραμμα 20.5 παρουσιάζει δύο καμπύλες ΒΡ που διαφέρουν ως προς την επίδραση του επιτοκίου στην κίνηση των κεφαλαίων. Η ΒΡ 1, που είναι σχεδόν οριζόντια, δείχνει μεγάλη κινητικότητα κεφαλαίων σε σχέση με την ΒΡ 2. Εάν το εισόδημα αυξηθεί από Υ 1 σε Υ 2, σύμφωνα με την ΒΡ 1 απαιτείται μικρή αύξηση του επιτοκίου κατά ΒΓ για αποκατάσταση της ισορροπίας, ενώ για την ΒΡ 2, που δείχνει μικρή κινητικότητα κεφαλαίων η αύξηση του επιτοκίου πρέπει να είναι μεγαλύτερη. Στην ακραία περίπτωση που υπάρχει πλήρης κινητικότητα κεφαλαίων και μία ελάχιστη αύξηση του επιτοκίου προκαλεί μεγάλες μετακινήσεις (εισροές και εκροές), η ΒΡ θα τείνει να γίνει οριζόντια παράλληλη προς τον άξονα του εισοδήματος. 1 2 Διάγραμμα 20.5 Κινητικότητα κεφαλαίων και κλίση BP. Το Διάγραμμα 20.6 παρουσιάζει την καμπύλη ΒΡ για σ = 0,8. Εάν η τιμή του συναλλάγματος αυξηθεί σε π. χ. σ = 1,2 η ΒΡ θα γίνει Υ = 960 + 15.000r και στο Διάγραμμα θα μετατοπισθεί προς τα κάτω. Η μετατόπιση αυτή εξηγείται ως εξής. Έστω ότι το ισοζύγιο βρισκόταν σε ισορροπία στο σημείο Α όταν το σ = 0,8. Τώρα που η τιμή του συναλλάγματος αυξή- 268

θηκε σε σ = 1,2 και το εγχώριο νόμισμα υποτιμήθηκε, οι εξαγωγές θα αυξηθούν και οι εισαγωγές θα μειωθούν. Άρα στο σημείο Α το ισοζύγιο παρουσιάζει πλεόνασμα. Για να εξαλειφθεί το πλεόνασμα πρέπει να αυξηθεί αρκετά το εισόδημα, ώστε να αυξηθούν οι εισαγωγές και η ζήτηση συναλλάγματος μέχρι να εξαφανισθεί το πλεόνασμα. Αυτό θα συμβεί όταν το εισόδημα αυξηθεί μέχρις εκεί που δείχνει το σημείο Β. Διαφορετικά, πρέπει να μειωθεί το επιτόκιο όπως δείχνει το σημείο Γ ώστε να μειωθούν οι εισροές και να αυξηθούν οι εκροές κεφαλαίων. Διάγραμμα 20.6 Η ισοτιμία και η θέση της BP. 20.3.1 Πλεονάσματα, ελλείμματα, και η ΒΡ Η καμπύλη ΒΡ είναι συνθήκη ισορροπίας, δηλαδή γεωμετρικός τόπος σημείων στα οποία το ισοζύγιο πληρωμών είναι εξισορροπημένο. Αυτό δεν σημαίνει ότι το επιτόκιο και το εισόδημα έχουν πάντοτε τιμές που βρίσκονται επί της ΒΡ, δηλαδή στην πραγματική οικονομία το ζεύγος τιμών (r, Y) μπορεί να είναι εκτός της ΒΡ, όπως π.χ. το σημείο Α στο Διάγραμμα 20.7. Συγκρίνοντας το σημείο Α με το σημείο Β που είναι επί της ΒΡ καταλαβαίνουμε ότι στο Α η οικονομία έχει πλεονάσματα. Το επιτόκιο που αντιστοιχεί στο Α είναι μεγαλύτερο και άρα οι εισροές κεφαλαίων μεγαλύτερες ενώ το εισόδημα είναι το ίδιο και το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών είναι στην ίδια κατάσταση. Διάγραμμα 20.7 Η BP και το πλεόνασμα ή έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών. 269

Αντιθέτως, στο σημείο Δ η οικονομία έχει ελλείμματα. Αυτό μπορεί να φανεί συγκρίνοντας το σημείο Δ με το Ε, όπως είχαμε κάνει αναλογικά με τα σημεία Α και Β. Μπορούμε, όμως, να συγκρίνουμε το σημείο Δ με το Γ, που αντιστοιχούν στο ίδιο επιτόκιο. Ενώ το επιτόκιο είναι το ίδιο, το εισόδημα που αντιστοιχεί στο Δ είναι μεγαλύτερο, οι εισαγωγές μεγαλύτερες και άρα το Δ δείχνει έλλειμμα. Εάν η τιμή του συναλλάγματος προσδιορίζεται ελεύθερα, τα σημεία Α και Δ δεν θα μπορούν να διατηρηθούν διότι σύντομα η τιμή του συναλλάγματος θα μεταβληθεί. Τις ανισορροπίες που δημιουργούνται σε σημεία όπως το Α και Δ θα μελετήσουμε στο επόμενο κεφάλαιο. Η κατανόηση των πλεονασμάτων και των ελλειμμάτων σε σχέση με την ΒΡ είναι απαραίτητη για την κατανόηση του περιεχομένου του επομένου κεφαλαίου. 20.4 Οι εξαγωγές, οι εισαγωγές, και η πραγματική ισοτιμία Κατά την εξέταση των εξαγωγών και εισαγωγών, στα προηγούμενα τμήματα αυτού του κεφαλαίου, χρησιμοποιήσαμε ως τιμή του συναλλάγματος την ονομαστική ισοτιμία (το σ). Η ανάλυση παραμένει η ίδια εάν χρησιμοποιήσουμε την πραγματική ισοτιμία ε = σρ*/ρ. Ουσιαστικά, στις προηγούμενες συζητήσεις υποθέσαμε σιωπηρά ότι το επίπεδο τιμών του εξωτερικού και του εσωτερικού ήταν σταθερό. Εάν οι τιμές αλλάζουν, δηλαδή το Ρ* και το Ρ μεταβάλλονται με δυσανάλογο τρόπο, έχουμε δύο πρόσθετες μεταβλητές στις εξισώσεις εξαγωγών και εισαγωγών. Στην περίπτωση αυτή, οι εξισώσεις εισαγωγών και εξαγωγών των προηγουμένων τμημάτων θα γίνουν Χ = 7 + 5(σΡ*/Ρ) Μ = 40 + 0,10Υ 2,5(σΡ*/Ρ) Από τις εξισώσεις αυτές μπορούμε τώρα να δούμε την επίδραση των τιμών. Εάν οι εγχώριες τιμές (Ρ) μειωθούν, με σταθερό το Ρ* και το σ, οι εξαγωγές θα αυξηθούν. Αυτό θα συμβεί διότι τώρα τα εγχώρια προϊόντα θα είναι φθηνότερα. Το αντίθετο θα συμβεί εάν οι εγχώριες τιμές αυξηθούν και τα εγχώρια προϊόντα γίνουν σχετικά ακριβότερα. Ανάλογα ισχύουν στις μεταβολές των διεθνών τιμών (Ρ*). Από τον ορισμό της πραγματικής ισοτιμίας φαίνεται ότι σημασία δεν έχουν οι απόλυτες τιμές αλλά οι σχετικές. Αξίζει να προστεθεί ότι όπως μετατοπίζεται η καμπύλη ΒΡ όταν αλλάζει η ονομαστική ισοτιμία συναλλάγματος με ανάλογο τρόπο μετατοπίζεται όταν αλλάζουν οι σχετικές τιμές. Άσκηση 20.3 Ο εξωτερικός τομέας μιας οικονομίας περιγράφεται ως εξής: Χ = 260 + 240σ Μ = 40 + 0,16Υ 200σ Ε κ = 400 500r Ε σ = 200 + 1.500r Η τιμή του συναλλάγματος είναι σ = 0,8. Βρείτε την ΒΡ και κατασκευάστε το σχετικό διάγραμμα. Βρείτε τα ελλείμματα ή τα πλεονάσματα για τα σημεία Α (Y = 1.875, r = 0,15) και Β (Υ = 1.875, r = 0,08). Απάντηση Αντικαθιστώντας την τιμή του σ = 0,8 βρίσκουμε την Χ και την Μ. Η συνθήκη ισορροπίας είναι 260 + 240 + 200 + 1.500r = 120 + 0,16Y + 400 500r Λύνοντας ως προς Υ, έχουμε την ΒΡ που είναι Υ = 2.625 + 12.500r και η οποία παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 20.8 μαζί με τα σημεία Α και Β. Στο σημείο Α το άθροισμα των εισροών Χ + Ε σ = 925 ενώ το άθροισμα των εκροών Μ + Ε κ = 825 και συνεπώς το ισοζύγιο παρουσιάζει πλεόνασμα. Στο σημείο Β, Χ + Ε σ = 820 και Μ + Ε κ = 860, και άρα παρουσιάζεται έλλειμμα. 270

Διάγραμμα 20.8 Υπολογισμός του ισοζυγίου πληρωμών (Άσκηση 20.3). Άσκηση 20.4 Με την άσκηση αυτή θα δείτε με σαφήνεια ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τη θέση και την κλίση της ΒΡ. Έστω ότι Χ = α 0 + α 1 σ (Ρ*/Ρ) Μ = m 0 + m 1 Y m 2 σ (Ρ*/Ρ) Ε κ = β 0 β 1 r Ε σ = γ 0 + γ 1 r Να βρείτε την ΒΡ και να εξετάσετε ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τη θέση και ποιοι την κλίση της. Απάντηση Εφαρμόζουμε τη συνθήκη ισορροπίας Χ + Ε σ = Μ + Ε κ Και κάνοντας τις αντικαταστάσεις, λύνουμε ως προς Υ και βρίσκουμε την ΒΡ α0 + γ 0 - m0 - β 0 α1 + m σp* æ 2 γ1 + β ö 1 Y = + + r m m P ç m 1 1 è 1 ø Από τη σχέση αυτή φαίνεται ότι η τιμή του συναλλάγματος, οι σχετικές τιμές των προϊόντων και οι διάφορες παράμετροι προσδιορίζουν τη θέση της ΒΡ, ενώ η κλίση της προσδιορίζεται από τους συντελεστές του επιτοκίου και την οριακή ροπή προς εισαγωγές. Σύνοψη Στο κεφάλαιο αυτό εξετάσαμε τη συνθήκη ισορροπίας του εξωτερικού τομέα. Το ισοζύγιο αγαθών και υ- πηρεσιών συνδέεται με τις μεταβολές του εισοδήματος, της συναλλαγματικής ισοτιμίας, και των σχετικών τιμών. Το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων συνδέεται με το επιτόκιο. Η συνθήκη ισορροπίας συνδέει το εισόδημα με το επιτόκιο με τρόπον ώστε το ισοζύγιο πληρωμών να είναι εξισορροπημένο. Αυτό συμβαίνει διότι το έλλειμμα του ισοζυγίου αντισταθμίζεται με το πλεόνασμα του άλλου. 271

Βιβλιογραφία Λιανός, Θ. Π. & Μπένος, Θ. Ε. (2013). Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική. Ζ έκδοση. Αθήνα: Εκδ. Μπένου. Kεφάλαια 16-17. Blanchard, O. (2000). Macroeconomics. New York: Prentice Hall. Κεφάλαια 18-20. Froyen, R. T. (1990). Macroeconomics: Theories and Policies. New York: MacMillan. Κεφάλαιο 19 (Παράρτημα). Hall, R. E. & Taylor, J. B. (1993). Macroeconοmics. New York: W.W. Norton & Co. Κεφάλαιο 12. Mankiw, G. (2002). Μακροοικονομική Θεωρία. Αθήνα: Gutenberg. Κεφάλαιο 12. 272