«ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ» Παναγιώτης Κουτρουβίδης ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ Υποκινεί τη σκέψη, το συναίσθημα, τη φαντασία. Έτσι το άτομο συμμετέχει στη μάθηση με όλες τις δυνάμεις του και τις ικανότητές του. Προσφέρει εναλλακτική ματιά σε αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία. Αναπτύσσει τη δημιουργικότητα. Αναπτύσσει τη δεκτικότητα σε νέες ιδέες που αντιμάχονται τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Οδηγεί στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. 1
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΣ Είναι μία μέθοδος που συσχετίζει το περιεχόμενο των έργων τέχνης με το περιεχόμενο (διδακτέα ύλη) θεμάτων που μελετούν μαθητές ή ενήλικοι, με στόχο την ανάπτυξη των κριτικών και δημιουργικών ικανοτήτων. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ 1. 2. 3. 4. Η τέχνη αξιοποιείται με έμφαση σε όλες τις διδακτικές ενότητες. Αξιοποιούνται έργα τέχνης, που ευνοούν την ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής σκέψης. Αξιοποιούνται έργα από όλες τις μορφές τέχνης. Δίνεται έμφαση στη μέριμνα για την πολιτισμική πρόσβαση των εκπαιδευομένων στα έργα τέχνης. Η μέθοδος «Μετασχηματίζουσα μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία» Στάδιο 1: Ανίχνευση των απόψεων των εκπαιδευομένων σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα λ.χ. «Η Σχέση του Ανθρώπου με το Περιβάλλον» 2
Στάδιο 2: Οι συμμετέχοντες εκφράζουν τις απόψεις τους για το θέμα Ατομικά ή σε μικρές ομάδες Γραπτά ή Προφορικά Στάδιο 3: Διαμορφώνονται και συζητούνται κριτικές ερωτήσεις επάνω στο θέμα Λ.χ. για το θέμα «Η Σχέση του Ανθρώπου με το Περιβάλλον» κριτικές ερωτήσεις μπορεί να είναι: 1. Γιατί ο άνθρωπος καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον ενώ γνωρίζει ότι αυτό επηρεάζει αρνητικά την υγεία του; 2. Ο άνθρωπος έχει όφελος από την εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος; Στάδιο 4: Επιλέγονται διάφορα έργα τέχνης ως εναύσματα επεξεργασίας των κριτικών ερωτήσεων (το νόημα των έργων τέχνης συσχετίζεται με το περιεχόμενο των κριτικών ερωτήσεων) Χρησιμοποιούνται έργα τέχνης από: τη ζωγραφική τη γλυπτική τη φωτογραφία τη λογοτεχνία, την ποίηση το θέατρο τον κινηματογράφο το χορό τη μουσική 3
Στάδιο 5: Επεξεργασία των έργων τέχνης Γίνεται αλλεπάλληλα επεξεργασία καθενός έργου τέχνης. ΦΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΕΧΝΗΣ 1η Φάση: Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Τι είναι αυτό; Τι βλέπετε; Τι σας κινεί το ενδιαφέρον; Τι σας κάνει να αναρωτιέστε; Οι άθλοι του Αλέξανδρου, Rene Magritte 2η Φάση: Ευρεία Παρατήρηση Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να συζητήσεις (εξετάσεις) περισσότερο; Υπάρχουν εκπλήξεις στο έργο; Τι θα ήθελες ακόμα να διερευνήσεις; Υπάρχουν συμβολισμοί; Ποια συναισθήματα σου προκαλεί; Ποιος είναι ο ρόλος των χρωμάτων, των σχημάτων, της προοπτικής, του φωτός, κ.λπ; ΦΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΕΧΝΗΣ 3η Φάση: Λεπτομερής και σε Βάθος Παρατήρηση Τι θα ήθελες ακόμα να διερευνήσεις; Τι άλλο σου κάνει εντύπωση (σύμβολα, λεπτομέρειες, αλληλοσυσχετίσεις στοιχείων κ.λπ); Ψάξε περισσότερο για το ρόλο των χρημάτων, των σχημάτων, των γραμμών, των συμβόλων, της σύνθεσης των στοιχείων. Οι άθλοι του Αλέξανδρου, Rene Magritte 4η Φάση: Σύνθεση /Συμπεράσματα (σε ομάδες ή ατομικά) Αναστοχαστείτε επάνω στο έργο/ Ξανασκεφτείτε το συνολικά. Με βάση όσα ήδη παρατηρήσατε: Ποια συμπεράσματα βγάζετε για το έργο; Ποιο είναι το μήνυμά του; Τι θέλει να μας πει ; 4
Θέμα: «Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον;» Ζίμπερ Άλτα Υπαρχεία Ιταλίας, Θεόφιλος Θέμα: «Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον;» Στον καιρό της αρμονίας, Paul Signac Θέμα: «Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον;» Καλλιτεχνική Φωτογραφία, Naoya Hatakeyama 5
Θέμα: «Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον;» Καλλιτεχνική Φωτογραφία, Naoya Hatakeyama Στη συνέχεια, οι εκπαιδευόμενοι συσχετίζουν: τις ιδέες που προέκυψαν από την ανάλυση των έργων με τις κριτικές ερωτήσεις Στάδιο 6: Αναστοχασμός -Επανεξέταση και εμπλουτισμός των αρχικών απόψεων των εκπαιδευομένων -Σύνθεση/ Συμπεράσματα 6
ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ Σε σχολεία Σε επιχειρήσεις και τράπεζες Σε τρία Πανεπιστήμια Σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας Στο ΚΕΘΕΑ Σε Ευρωπαϊκούς εκπαιδευτικούς φορείς ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ «Ήταν αλληλεπιδραστικό και βιωματικό. Συμμετείχα πλήρως, έχοντας την ευκαιρία να εκφράσω τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου. Είναι πολύ διαφορετικό από άλλα σεμινάρια». «Είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται έξω από το κουτί. Οι μέθοδοι ήταν πέρα από τις συνηθισμένες και σου επέτρεπαν να κατανοείς την όλη εικόνα και τις επιρροές». ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ «Ποτέ δεν είχα δει ένα έργο τέχνης με αυτό τον τρόπο, και είμαι σίγουρη ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι». «Δεν ενδιαφερόμουν για την τέχνη, αλλά ήταν ενδιαφέρον να μάθω ότι υπάρχουν πολλά να μάθω από αυτήν». 7
Παράδειγμα 1ο Θέμα: Σχέσεις εκπαιδευτήεκπαιδευόμενου Θέμα: Σχέσεις εκπαιδευτή - εκπαιδευομένων Κριτικές Ερωτήσεις 1.Ποιοι παράγοντες προωθούν ή εγκλωβίζουν τις σχέσεις σε μία ομάδα που μαθαίνει; 2.Τι σκεφτόμαστε για τους συμμετέχοντες που δεν μιλούν/ δρουν πολύ; Πώς τους αντιμετωπίζουμε; 3.Τι σκεφτόμαστε για τους συμμετέχοντες που συμπεριφέρονται «αρνητικά»; Πώς τους αντιμετωπίζουμε; Γιώργος Ιακωβίδης, Παιδική Συναυλία (2η εκδοχή) 8
Winslow Homer, Σχολείο στην εξοχή Henri Matisse, Game of Bowls Raphael, Η σχολή των Αθηνών 9
Vincent Van Gogh, Ηλιοτρόπια Γιώργος Ιακωβίδης, Παιδική Συναυλία (1η εκδοχή) 10
Emily Shanks, Newcomer at School Edgar Degas, Κυνήγι του Χορού 11