Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Αναφορών 2.5.2017 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά αριθ. 1389/2015, του/της Ρ.Κ., ελληνικής ιθαγένειας, η οποία συνοδεύεται από 7 υπογραφές, σχετικά με το συγχρηματοδοτούμενο έργο που εκτελείται στο μεγάλης περιβαλλοντικής σημασίας ρέμα της Πικροδάφνης (Αττική) και τις φερόμενες ως παραβάσεις της ενωσιακής νομοθεσίας σε αυτό 1. Περίληψη της αναφοράς Οι αναφέροντες καταγγέλλουν ότι σε συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΤΠΑ έργο που εκτελείται σε ρέμα της Αττικής στην Ελλάδα (Πικροδάφνη) και περιλαμβάνει αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις μετά τις πυρκαγιές του 1998, υπάρχουν σοβαρές παραβιάσεις της ενωσιακής νομοθεσίας λόγω υποβάθμισης του περιβάλλοντος, ασυμβατότητας με τους κανόνες χρηματοδότησης από το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και απουσίας διαβούλευσης με τους πολίτες. Παραθέτουν συγκεκριμένα νομοθετήματα που κατά τη γνώμη τους παραβιάζονται και ισχυρίζονται ότι το έργο έχει παρανόμως απαλλαγεί από την περιβαλλοντική αδειοδότηση, με το σκεπτικό ότι πρόκειται για υπόγειους αγωγούς όμβριων υδάτων εντός εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου, ενώ στην πραγματικότητα οι αγωγοί καταλήγουν στο ρέμα της Πικροδάφνης, τριπλασιάζοντας την πλημμυρική παροχή της Πικροδάφνης στο σημείο εκβολής τους. Υπογραμμίζουν ότι το έργο συνεπάγεται σοβαρούς κινδύνους πλημμύρας, εκτεταμένους κινδύνους διάβρωσης των πρανών και της κοίτης και πιθανές καταρρεύσεις πρανών καθώς και άνοδο της στάθμης του ύδατος του ρέματος Πικροδάφνης κατάντη της εκβολής των αγωγών, καταστρέφοντας ανεπανόρθωτα το ευαίσθητο αυτό οικοσύστημα το οποίο αποτελεί καταφύγιο προστατευόμενων άγριων πτηνών και γενικότερα άγριας ζωής, και το οποίο έχει αναγνωριστεί ως ρέμα ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και υγρότοπος προτεραιότητας Β. Παράλληλα αποστερεί την τροφοδοσία ύδατος προς άλλο κοντινό ρέμα, του οποίου οι εκβολές είναι προστατευόμενος υγρότοπος. Το έργο έχει ως συνέπεια την ουσιώδη αλλοίωση του αναγλύφου, της φυσικής μορφής των υδατορεμάτων και του τοπίου στις οικείες περιοχές τις οποίες τα ρέματα αυτά διατρέχουν. Επίσης υποστηρίζουν ότι για το έργο δεν υπάρχει υδρολογική υδραυλική και γεωτεχνική μελέτη, όσον αφορά το ρέμα Πικροδάφνης, που να αποδεικνύει ότι το ρέμα αντέχει καθ όλο το μήκος του τον τριπλασιασμό της παροχής του. Τέλος ζητούν από το ΕΚ CM\1124868.docx PE587.770v02-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
να υπάρξει άμεση παύση των εργασιών μέχρι την εξέταση της αναφοράς, συζήτηση της αναφοράς το συντομότερο και παρέμβαση ώστε να σταματήσει το έργο οριστικά. 2. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 10 Μαΐου 2016. Η Επιτροπή εκλήθη να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 216 παράγραφος 6 του Κανονισμού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 31 Αυγούστου 2016 Η αναφορά σχετίζεται με ένα έργο που κατασκευάζεται στην Αττική, στο ρέμα της Πικροδάφνης, και το οποίο περιλαμβάνει συγχρηματοδότηση από την ΕΕ. Ο αναφέρων/η αναφέρουσα θεωρεί ότι το έργο αυτό (διαχείριση πλημμυρών και όμβριων υδάτων) εγκρίθηκε κατά παράβαση της οδηγίας 2011/92/EΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (οδηγία ΕΠΕ) 1 και θα οδηγήσει σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος, και συγκεκριμένα: α) παραβίαση της οδηγίας 2000/60/EΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων 2 και της οδηγίας 2007/60/EΚ για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, 3 καθώς θα αυξήσει τον κίνδυνο πλημμύρας στην περιοχή και β) παραβίαση της οδηγίας 2009/147/EΚ περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών, 4 καθώς θα έθετε σε κίνδυνο τα διάφορα πτηνά που υπάρχουν στην περιοχή. Ο αναφέρων/η αναφέρουσα εκτιμά επίσης ότι έχουν παραβιαστεί οι κανονισμοί για τα διαρθρωτικά ταμεία: Κανονισμός 1083/2006 περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 5 Κανονισμός 1080/2006 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 6, και Κανονισμός 1828/2006 για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1083/2006 και του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1080/2006 7. Όσον αφορά την οδηγία 2011/92/EΕ, η Επιτροπή σημειώνει ότι το έργο για το οποίο διαμαρτύρεται ο αναφέρων/η αναφέρουσα αναγράφεται στο Παράρτημα II (σημείο 10. έργα υποδομής). Σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 2 της οδηγίας, «Με την επιφύλαξη του άρθρου 2 παράγραφος 4, για τα έργα που απαριθμούνται στο παράρτημα II, τα κράτη μέλη αποφασίζουν κατά πόσο το έργο θα υποβληθεί σε εκτίμηση σύμφωνα με τα άρθρα 5 έως 10. Τα κράτη μέλη αποφασίζουν βάσει: α) κατά περίπτωση εξέτασης ή 1 ΕΕ L 26 της 28.1.2012, σ.1 21. 2 ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ.1 73. 3 ΕΕ L 288 της 6.11.2007, σ.27 34. 4 ΕΕ L 20 της 26.1.2010, σ.7 25. 5 ΕΕ L 210 της 31.7.2006, σ.25 78. 6 ΕΕ L 210 της 31.7.2006, σ.1 11. 7 EE L 371 της 27.12.2006, σ.1 183. PE587.770v02-00 2/6 CM\1124868.docx
β) κατωτάτων ορίων ή κριτηρίων που καθορίζει το κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν και τις δύο διαδικασίες που αναφέρονται στα στοιχεία α) και β)». Ως εκ τούτου, για τα έργα που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ, εναπόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν αν πρέπει να διενεργηθεί τέτοια εκτίμηση. Στην παρούσα υπόθεση, οι ελληνικές αρχές έκριναν ότι το έργο δεν θα υποβληθεί σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και γνωστοποίησαν την απόφαση αυτή στο κοινό, όπως απαιτείται από το άρθρο 4 παράγραφος 4 της οδηγίας 2011/92/ΕΕ. Η διαδικασία της οδηγίας αυτής, συνεπώς, ακολουθήθηκε σωστά. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η οδηγία 2011/92/ΕΕ δεν παρέχει στην Επιτροπή αρμοδιότητα να επηρεάζει τις αποφάσεις των εθνικών αρχών (ανάγκη εκτέλεσης ενός συγκεκριμένου έργου, τοποθεσία έργου, κ.λπ.), ούτε να ελέγχει τις παρατηρήσεις των περιβαλλοντικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στην έκθεση. Τα ζητήματα αυτά ρυθμίζονται από τα κράτη μέλη χωρίς παρέμβαση της Επιτροπής. Όσον αφορά τις οδηγίες 2000/60/EΚ και 2007/60/EΚ, ο αναφέρων/η αναφέρουσα ισχυρίζεται ότι, αν το έργο ολοκληρωθεί, θα αυξήσει τον κίνδυνο πλημμύρας για την περιοχή, γεγονός που είναι αντίθετο προς τους στόχους αμφοτέρων των οδηγιών. Ωστόσο, δεν εξηγεί πώς το συγκεκριμένο έργο, στόχος του οποίου είναι η «προστασία των περιοχών της Αττικής από τις πλημμύρες», θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Όσον αφορά την οδηγία 2009/147/ΕΚ, ο αναφέρων/η αναφέρουσα ισχυρίζεται ότι, το έργο θα θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση των διαφόρων ειδών πτηνών που υπάρχουν στην περιοχή. Η Επιτροπή επιθυμεί αρχικά να επισημάνει ότι η περιοχή για την οποία κάνει λόγο ο αναφέρων/η αναφέρουσα δεν έχει χαρακτηριστεί ζώνη ειδικής προστασίας δυνάμει της παρούσας οδηγίας. Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι ο αναφέρων/η αναφέρουσα δεν παρέσχε καμία συγκεκριμένη πληροφορία που να αποδεικνύει με ποιο τρόπο το συγκεκριμένο έργο θα έχει επιπτώσεις σε κάποιο ή κάποια είδη που υπάρχουν στην περιοχή και θα οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου ο πληθυσμός κάποιου ή κάποιων ειδών θα μειωθεί σε επίπεδο που δεν ανταποκρίνεται στις οικολογικές, επιστημονικές και πολιτιστικές απαιτήσεις. Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 2 της οδηγίας, «Τα κράτη μέλη υιοθετούν όλα τα αναγκαία μέτρα με σκοπό να διατηρηθεί ή να προσαρμοσθεί ο πληθυσμός όλων των ειδών των πτηνών που αναφέρονται στο άρθρο 1 σε επίπεδο που να ανταποκρίνεται μεταξύ άλλων στις οικολογικές, επιστημονικές και μορφωτικές απαιτήσεις, λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη τις οικονομικές και ψυχαγωγικές απαιτήσεις». Τέλος, η Επιτροπή θα ήθελε επίσης να υπογραμμίσει ότι, σύμφωνα με τους κανονισμούς για τα διαρθρωτικά ταμεία, η ενίσχυση στο πλαίσιο των εν λόγω ταμείων παρέχεται σύμφωνα με μια προσέγγιση συμπληρωματικότητας και εταιρικής σχέσης μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής, λαμβανομένων δεόντως υπόψη των αρμοδιοτήτων τους. Σε αυτό το πλαίσιο και με βάση την αρχή της επικουρικότητας, η υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων υπάγεται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, στο πλέον ενδεικνυόμενο εδαφικό επίπεδο, και σύμφωνα με το θεσμικό σύστημα που ισχύει σε κάθε κράτος μέλος. Αυτό σημαίνει, ειδικότερα, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δύναται να παρεμβαίνει στην επιλογή των έργων. Η επιλογή εναπόκειται στην αποκλειστική αρμοδιότητα των εθνικών CM\1124868.docx 3/6 PE587.770v02-00
αρχών διαχείρισης, υπό την προϋπόθεση ότι οι επιλογές τους ευθυγραμμίζονται με τις αρχές που ορίζονται στα έγγραφα προγραμματισμού τα οποία εγκρίνονται σε διαβούλευση με την Επιτροπή και ότι συμμορφώνονται με την τρέχουσα νομοθεσία. Συμπέρασμα Η διαδικασία της οδηγίας 2011/92/ΕΕ έχει ακολουθηθεί σωστά και δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν παραβίαση των υπόλοιπων οδηγιών για τις οποίες κάνει λόγο ο αναφέρων/η αναφέρουσα. Εάν το έργο επρόκειτο να ολοκληρωθεί και να αρχίσει να λειτουργεί κατά τρόπο που δεν είναι συμβατός με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, ο αναφέρων/η αναφέρουσα θα καλείτο πρωτίστως να ασκήσει τα δικαιώματά του/της και να χρησιμοποιήσει τις εθνικές διαδικασίες και τα εθνικά μέσα προσφυγής για να αναζητήσει διορθωτική δράση. 4. Συμπληρωματική απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 2 Μαΐου 2017 Στην προηγούμενη ανακοίνωσή της, η Επιτροπή τόνισε ότι, αν το έργο επρόκειτο να αρχίσει να λειτουργεί κατά τρόπο που δεν είναι συμβατός με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, ο αναφέρων/η αναφέρουσα θα έπρεπε πρωτίστως να ασκήσει τα δικαιώματά του/της και να χρησιμοποιήσει τις εθνικές διαδικασίες και τα εθνικά μέσα προσφυγής για να αναζητήσει διορθωτική δράση. Από τις πρόσθετες πληροφορίες που παρέσχε ο αναφέρων/η αναφέρουσα, φαίνεται ότι το έργο δεν έχει ακόμη αρχίσει να λειτουργεί. Η Επιτροπή θα ήθελε να τονίσει ότι, όσον αφορά τις υποχρεώσεις της σύμβασης για την πρόσβαση σε πληροφορίες, η συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και η πρόσβαση στη δικαιοσύνη για θέματα περιβάλλοντος (Σύμβαση του Aarhus) 1 έχουν ενσωματωθεί στη σχετική εκτελεστική νομοθεσία, την οδηγία 2011/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (οδηγία ΕΠΕ) 2 στην εν λόγω υπόθεση. Συνεπώς, στην παρούσα υπόθεση, πρέπει απλώς να εξακριβωθεί η συμμόρφωση με αυτήν την οδηγία. Όσον αφορά την οδηγία 2011/92/ΕΚ, το άρθρο 4 παράγραφος 3, στο οποίο παραπέμπει ο αναφέρων/η αναφέρουσα, αναφέρει ότι «τα κριτήρια επιλογής που ορίζονται στο Παράρτημα ΙΙΙ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη». Αυτό δεν σημαίνει ότι απλώς και μόνον η ύπαρξη ενός στοιχείου που απαριθμείται στο παράρτημα III υποχρεώνει το κράτος μέλος να προβεί σε εκτίμηση σύμφωνα με τα άρθρα 5 έως 10 της οδηγίας 2011/92/ΕΚ. Στην προκειμένη περίπτωση, η Ελλάδα χρειαζόταν απλώς να «δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις ακόλουθες περιοχές: ( ) υγροτόπους» (Παράρτημα III.2.γ). Η Επιτροπή θα ήθελε επίσης να υπογραμμίσει ότι, βάσει της οδηγίας 2007/60/ΕΚ σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας 3, τα κράτη μέλη οφείλουν να καταρτίσουν χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας, στην πλέον κατάλληλη κλίμακα, σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού ή μονάδας 1 http://www.unece.org/fileadmin/dam/env/pp/documents/cep43e.pdf 2 ΕΕ L 26 της 28.1.2012, p. 1 21 3 ΕΕ L 288 της 6.11.2007, σ. 27 34 PE587.770v02-00 4/6 CM\1124868.docx
διαχείρισης, όπως αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 2 στοιχείο β), καθώς και να καταρτίσουν σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας που συντονίζονται στο επίπεδο της περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού ή της μονάδας διαχείρισης, όπως αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 2 στοιχείο β). Οι υποχρεώσεις αυτές θεσπίζονται, αντιστοίχως, στα άρθρα 6(1) και 7(1) της οδηγίας με στόχο την κατάρτιση, όπως απαιτείται από το άρθρο 1, πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα που συνδέεται με τις πλημμύρες στην Ένωση. Δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν έχει εκπονήσει τους χάρτες και τα σχέδια που απαιτούνται, η Επιτροπή αποφάσισε να ανοίξει έναν φάκελο επί παραβάσει για κάθε θέμα: έναν το 2015 (2015/2171) για την έλλειψη χαρτών και έναν φέτος (2017/2025) για την έλλειψη σχεδίων. Πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι η τρέχουσα πολιτική της Επιτροπής στον τομέα της επιβολής της νομοθεσίας συνίσταται στο να παρακολουθεί την εφαρμογή και την εκτέλεση της νομοθεσίας της ΕΕ, να επιλύει τα προβλήματα με τα κράτη μέλη με σκοπό την αντιμετώπιση κάθε πιθανής παραβίασης του δικαίου και να κινεί διαδικασία επί παραβάσει, κατά περίπτωση 1. Η Επιτροπή, η οποία είναι αρμόδια να εξασφαλίζει ότι η νομοθεσία της ΕΕ εφαρμόζεται σωστά, μπορεί, κατά την άσκηση του ρόλου της ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, να χρησιμοποιεί τη διακριτική εξουσία εκτιμήσεως που διαθέτει ώστε να επικεντρώνεται στις πλέον σημαντικές παραβιάσεις της νομοθεσίας της ΕΕ 2. Ορισμένα είδη παραβιάσεων μπορούν συχνά να αντιμετωπιστούν με πιο ικανοποιητικό τρόπο χρησιμοποιώντας άλλα κατάλληλα μέσα προσφυγής, είτε σε ευρωπαϊκό είτε σε εθνικό επίπεδο. Αυτό ισχύει για μεμονωμένες περιπτώσεις κακής εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ που δεν εγείρουν ευρύτερα ζητήματα ερμηνείας. Η Επιτροπή θα ήθελε να ενημερώσει την Επιτροπή Αναφορών ότι η καταγγελία που υπέβαλε ο αναφέρων/η αναφέρουσα δεν πληροί τα κριτήρια που καθορίζονται στην ανακοίνωση «Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα» και στις συνοδευτικές εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές. Η καταγγελία αφορά μια μεμονωμένη περίπτωση εσφαλμένης εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ όπου δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις 1) γενικευμένης πρακτικής, 2) προβλήματος συμμόρφωσης της εθνικής νομοθεσίας με το δίκαιο της ΕΕ ή 3) συστημικής μη συμμόρφωσης προς το δίκαιο της ΕΕ. Επιπλέον, τα προβλήματα που περιγράφει ο αναφέρων/η αναφέρουσα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν καλύτερα σε εθνικό επίπεδο από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, διότι η Επιτροπή δεν διαθέτει την ικανότητα να διενεργεί επιτόπιες επιθεωρήσεις ή να επηρεάζει τις αποφάσεις των εθνικών αρχών (π.χ. αναγκαιότητα διεξαγωγής συγκεκριμένου έργου, τοποθεσία έργου...). Συμπέρασμα Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω παρατηρήσεις και το γεγονός ότι η αναφορά δεν εμπίπτει στις προτεραιότητες που έχουν καθοριστεί στον τομέα της παρακολούθησης της εφαρμογής 1 Βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής - Δίκαιο της ΕΕ: καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα (2017/C 18/02). 2 Για τις περιπτώσεις στις οποίες τα κράτη μέλη δεν έχουν μεταφέρει μια συγκεκριμένη οδηγία ή όταν το έχουν πράξει ανεπαρκώς, όταν δεν έχουν συμμορφωθεί με απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ ή όταν έχουν επηρεάσει σημαντικά τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης ή έχουν παραβιάσει την αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ. CM\1124868.docx 5/6 PE587.770v02-00
της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ, οι υπηρεσίες της Επιτροπής δεν προτίθενται να εξετάσουν περαιτέρω την αναφορά. PE587.770v02-00 6/6 CM\1124868.docx