ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΟ Β.Α. ΑΙΓΑΙΟ METIERS IN SMALL SCALE FISHERIES IN N.E. AEGEAN

ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΟ Β.Α. ΑΙΓΑΙΟ Καββαδάς Σ., Πετράκης Γ., Σιαπάτης Α., Μπάρμπας Θ. 2, Δαμαλάς Δ. 2, Αδαμίδου Α. 3, Μάινα Ι. 4 και Κορναράκη Λ. 5 Ινστ. Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, stefanos@hcmr.gr 2 JRC, Institute for the Protection and Security of the Citizen Maritime Affairs Unit, Thomas.BARBAS@ec.europa.eu 3 Ινστ. Αλιευτικής Έρευνας, adamidou@inale.gr 4 Tμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, geom0903@geo.aegean.gr 5 Ναυμαχίας Έλλης 99, 800 Μυτιλήνη, lcorn@env.aegean.gr Περίληψη Οι ενασχολήσεις (métiers) της παράκτιας αλιείας στο Β.Α. Αιγαίο (Λέσβος-Λήμνος), η σύνθεση του αλιεύματος ανά ενασχόληση, η αλιευτική προσπάθεια και η εκτίμηση της συνολικής παραγωγής στην περιοχή μελέτης παρουσιάζονται στην εργασία. Η μελέτη στηρίχθηκε σε ημερήσια ημερολόγια αλιείας στα οποία 20 επαγγελματίες παράκτιοι αλιείς κατέγραφαν για ένα έτος την αλιευτική δραστηριότητα τους. Αναφέρθηκαν 68 τύποι αλιείας οι οποίοι ομαδοποιήθηκαν σε 20 ενασχολήσεις. Η σύνθεση των αλιευμάτων περιλαμβάνει 67 είδη/ομάδες ειδών με τις συλλήψεις να ανέρχονται σε 68. τόνους. Η εκτιμούμενη παραγωγή στο σύνολο του καταγεγραμμένου αλιευτικού στόλου στην περιοχή μελέτης ανήλθε σε 2,74 τόνους. Το μεγαλύτερο ποσοστό της αλιευτικής προσπάθειας κατανέμεται στις ενασχολήσεις «αλιεία με σουπιόδιχτα» (32.89%), «αλιεία με μπαρμπουνόδιχτα» (8.24%) και «αλιεία μεγάλων σπαροειδών» (9.34%). Οι μέγιστες τιμές αλιευτικής προσπάθειας καταγράφονται στην περίοδο Μαΐου-Οκτωβρίου. Ο αλιευτικός στόλος εμφανίζεται σε ποσοστό 44.25% ανενεργός με κύρια αιτία τις καιρικές συνθήκες. Δηλώθηκε σημαντική μείωση των συλλήψεων, σοβαρές διενέξεις με ερασιτέχνες αλιείς, απώλεια αλιεύματος και καταστροφή των αλιευτικών εργαλείων από θαλάσσια θηλαστικά. Λέξεις κλειδιά: Παράκτια αλιεία, αλιευτικά εργαλεία, εκτίμηση αλιευτικής παραγωγής, Αιγαίο. METIERS IN SMALL SCALE FISHERIES IN N.E. AEGEAN Kavadas S., Petrakis G., Siapatis A., Barbas T. 2, Damalas D. 2, Adamidou A. 3, Maina I. 4 and Kornaraki L. 5 Institute of Marine Biological Resources, Hellenic Centre for Marine Research, stefanos@hcmr.gr 2 JRC, Institute for the Protection and Security of the Citizen Maritime Affairs Unit, Thomas.BARBAS@ec.europa.eu 3 Fisheries Research Institute, adamidou@inale.gr 4 Department of Geography, University of Aegean, geom0903@geo.aegean.gr 5 Navmachias Ellis 99, 800 Mitilini, lcorn@env.aegean.gr Abstract For the numerous métiers of the small scale fisheries in the North-Eastern Aegean sea (Lesvos and Limnos isl.), herein we present the catch composition per métier, the fishing effort and the estimation of total production. Daily logbooks were distributed to 20 professional coastal fishermen to record for a one year period their fishing activity. In total, 68 type of fisheries were reported, grouped in 20 different métiers. The catch composition includesd67 species or group of species, corresponding to a production of 68. tons. The estimated total production for the registered coastal fishing fleet in the study area was 2,74 tons. The most intense fishing effort was distributed among three dominant métiers: Cuttlefish- Scorpion fish (32.89%), Mullet nets (8.24%) and Dentex (9.34%). Highest values of fishing effort were recorded in the period May-October. The fishing fleet remained inactive for an impressive 44.25% of the year, mainly due to unfavorable meteorological conditions. Fishermen complained about significant reduction in their recent catches, serious conflicts with sport fishermen, and loss of catch associated with destruction of fishing gears from marine mammals. Keywords: Coastal fishery, fishing gears, estimation of catch, Aegean Sea.. Εισαγωγή Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Ελληνικής αλιείας είναι o μεγάλος αριθμός των επαγγελματικών παράκτιων σκαφών που ανέρχεται σε 6,569 από ένα σύνολο 7,66 σύμφωνα με το Κοινοτικό Αλιευτικό Μητρώο (ΚΑΜ, 200). Η ακτογραμμή της Ελλάδας υπερβαίνει τα

5,000 χιλ., με μεγάλο αριθμό νησιών και πλήθος μικρών απομονωμένων λιμανιών, γεγονός που καθιστά εφικτή την άσκηση παράκτιας αλιείας στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας. Τα κύρια εργαλεία που χρησιμοποιούν οι παράκτιοι αλιείς είναι δίχτυα (μανωμένα, απλάδια και σύνθετα), παραγάδια (επιφανειακά και βυθού), βιντζότρατα και παγίδες. Τα παράκτια εργαλεία, εκτός της βιντζότρατας, στοχεύουν σε συγκεκριμένα είδη και μεγέθη αλιευμάτων με βάση τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους και τον τρόπο χρήσης τους. Οι αλιείς γνωρίζουν εμπειρικά την συμπεριφορά των ειδών, τις απαιτήσεις της αγοράς σε αλίευμα για κάθε εποχή και διαφοροποιούν ανάλογα μέσα στο έτος την ενασχόληση τους. Είναι αξιοπρόσεκτο το ότι σε έναν και μόνο κόλπο της Ελλάδας, τον Πατραϊκό, προσδιορίστηκαν δεκαπέντε ενασχολήσεις (Tzanatos et al., 2006). Εντούτοις, δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία για τις ενασχολήσεις στις Ελληνικές θάλασσες, και δεν υπάρχει γνώση για τις συλλήψεις και την αλιευτική προσπάθεια. Η εργασία στηρίχτηκε στα αποτελέσματα του προγράμματος «Métiers in Small Scale Fisheries» (ακρώνυμο: Met-Sma-Fish, Contract No: 2544, χρηματοδότηση: European Commision, invitation to Tender No IPSC/2008/04/0INC of 8/07/2008, Joint Research Centre, Institute for the Protection and Security of the Citizen Maritime Affairs Unit), το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Β.Α. Αιγαίο (νήσοι Λέσβου και Λήμνου) κατά το χρονικό διάστημα 2009-20 (Petrakis et al., 20). Ο κύριος στόχος του προγράμματος ήταν να προσδιοριστούν οι ενασχολήσεις της παράκτιας αλιείας, να καταγραφούν τα είδη, να εκτιμηθεί η αλιευτική προσπάθεια και η αλιευτική παραγωγή. Βασικό κορμό του προγράμματος απετέλεσε η ημερήσια καταγραφή των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν και η παραγωγή κατά τη διάρκεια ενός έτους από 20 επαγγελματίες παράκτιους αλιείς. Συγκεντρώθηκαν πρόσθετες πληροφορίες για τους λόγους μη άσκησης αλιείας, την επίδραση των θαλάσσιων θηλαστικών στην άσκηση αλιείας, καθώς και τυχόν διενέξεις με άλλες κατηγορίες επαγγελματιών και ερασιτεχνών αλιέων. 2. Υλικά και μέθοδοι 2. ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Είκοσι επαγγελματίες παράκτιοι αλιείς, 5 στη Λέσβο και 5 στη Λήμνο, κατέγραφαν σε ημερήσια βάση το εργαλείο που χρησιμοποίησαν και την παραγωγή τους για την περίοδο Ιούλιος 200- Ιούνιος 20. Τα κριτήρια επιλογής του δείγματος ήταν: α) η γεωγραφική κατανομή του αλιευτικού στόλου, β) η σύνθεση του στόλου ως προς τις ενασχολήσεις και τον αριθμό των σκαφών που μετέχουν σε αυτές, ώστε το δείγμα να είναι αντιπροσωπευτικό (Εικ. ). Συγχρόνως, πρόσθετες πληροφορίες συλλέχθηκαν σχετικές με τη διακύμανση της παραγωγής τα τελευταία χρόνια, τις διενέξεις με άλλες κατηγορίες επαγγελματιών ή ερασιτεχνών αλιέων, τις αιτίες ανενεργών ημερών και τις επαφές με θαλάσσια θηλαστικά. Οι πληροφορίες που συμπληρώθηκαν στα ημερήσια ημερολόγια χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) γενικές πληροφορίες που αφορούν στο λιμάνι αναχώρησης-άφιξης, ώρα και ημερομηνία, αιτία ανενεργούς ημέρας, διεύθυνση ανέμου, κατάσταση θάλασσας, περιοχή αλιείας, σχόλια, β) πληροφορίες σχετικές με την άσκηση αλιείας: τύπος βυθού, βάθος, εργαλείο, μήκος διχτυών ή αριθμός αγκιστριών, μέγεθος ματιού ή αγκιστριού, ένδειξη για επαφή με θαλάσσια θηλαστικά, ένδειξη για ύπαρξη αλιεύματος, γ) σύνθεση αλιεύματος: είδος, βάρος. Τα δεδομένα καταχωρήθηκαν σε βάση δεδομένων του IMAS-Fish (IMAS-Fish., 2007), όπου ειδικές ρουτίνες ποιοτικού ελέγχου εξασφάλιζαν την ακεραιότητα και την ορθότητα των δεδομένων κατά τη διαδικασία εισαγωγής. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα VMS (Vessel Monitoring System) για να εκτιμηθεί η πίεση που ασκείται στα αλιευτικά πεδία της περιοχής μελέτης από μηχανότρατες και γριγρί (Kavadas, 20).

Νήσος Λέσβος 2 2 2 2 Νήσος Λήμνος 2 Εικ.. Γεωγραφική κατανομή των ημερήσιων ημερολογίων στη Λέσβο και τη Λήμνο. 2.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Κατά την πρώτη φάση κατηγοριοποίησης, η οποία έγινε σύμφωνα με το είδος στόχο, το αλιευτικό εργαλείο και το μέγεθος ματιού/αγκιστριού, προσδιορίστηκαν 68 τύποι αλιείας. Στη δεύτερη φάση που ακολούθησε, η συμμετοχή του κάθε είδους ή ομάδας ειδών, όπως αυτά προέκυψαν κατά την πρώτη φάση, ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας για τον προσδιορισμό των ενασχολήσεων. Τελικά οι 68 τύποι αλιείας ομαδοποιήθηκαν σε 20 ενασχολήσεις (Πίν. ). Πίνακας. Ενασχολήσεις στην περιοχή μελέτης: αλίευμα (κιλά και %), αλιευτική προσπάθεια (Α.Π., ημέρες στη θάλασσα), μέσος όρος αλιεύματος/ημέρα (κιλά), αριθμός σκαφών στην ενασχόληση. Αλίευμα/ Κωδικός και περιγραφή ενασχόλησης Αλίευμα (Κιλά) Αλίευμα (%) Α.Π. ημέρα (Κιλά) Αρ. σκαφών M-0 Anchovy-Sardine net (Αλιεία μικρών πελαγικών) 3625 5.32 65 55.8 M-02 Bivalvia (Αλιεία οστράκων) 668 0.98 3 2.5 M-03 Boat seine (Αλιεία με βιντζότρατα) 9862 4.48 276 35.7 4 M-04 Bogue (Αλιεία με γοπόδιχτο) 247 3.5 47 4.6 6 M-05 Bonito, Little tunny (Αλιεία μεταναστευτικών ειδών) 88 0.3 6 4.7 M-06 Couch's sea bream (Αλιεία με παραγάδι βυθού μεσαίο) 07.49 93 0.9 8 M-07 Cuttle fish-scorpion fish (Αλιεία με σουπιόδιχτα) 20843 30.60 405 4.8 9 M-08 Dentex (Αλιεία μεγάλων σπαροειδών) 3892 5.7 399 9.8 2 M-09 Grey mullet (Αλιεία κέφαλου) 397 4.69 25 4.9 0 M-0 Hake (Αλιεία με μπακαλιαρόδιχτα) 429 6.06 255 6.2 4 M- Karteria nets (Αλιεία με μανωμένα καρτέρια) 55 2.28 20 7.4 5 M-2 Kouloura nets (Αλιεία με κουλούρα) 235 3.3 46 46.4 5 M-3 Mullet nets (Αλιεία με μπαρμπουνόδιχτα) 7073 0.39 779 9. 4 M-4 Cephalopods (Αλιεία με παγίδες) 4560 6.70 200 22.8 5 M-5 Picarel (Αλιεία με μαριδόδιχτα) 077.58 60 8.0 M-6 Saddled bream (Αλιεία με απλάδια καρτέρια) 564 0.83 27 20.9 2 M-7 Solea nets (Αλιεία με γλωσσόδιχτα) 37 0.05 3 2.3 M-8 Sparidae (Αλιεία με παραγάδι βυθού ψιλό) 0 0.5 6 6.3 2 M-9 Swordfish (Αλιεία ξιφία με παραγάδι αφρού) 657 0.96 2 3.3 2 M-20 Tuna (Αλιεία τόνου με παραγάδι αφρού) 883.30 8 49. Total 6804 4272 5.9 Τέσσερις ενασχολήσεις χαρακτηρίζονται «μονο-ειδικές» επειδή στοχεύουν σε λιγότερα από δύο είδη (M-0, M-02, M-9, M-20). Τέσσερις ενασχολήσεις χρησιμοποιούν τεχνικές αλιείας που τις διαχωρίζουν από τις υπόλοιπες (M-03, M-, M-2, M-4).

2.3 ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΛΙΕΥΜΑΤΟΣ Ο κατάλογος των ειδών που καταγράφηκαν στα ημερήσια ημερολόγια αριθμεί 67 είδη/ομάδες ειδών. Στην κατηγορία «Others» συμπεριλαμβάνονται είδη με μικρή αφθονία (Belone belone gracilis, Conger conger, Sciaena spp, Triglidae) και διάφορα άλλα είδη, κυρίως πετρόψαρα. Σε μεγαλύτερη αφθονία συναντώνται τα είδη σουπιά (3.92%), γόπα (9.36%), κέφαλος (8.32%), κουτσομούρα (5.48%), σκορπιοί (5%), κολιοί (4.94%), χταπόδια (4.4%), τα οποία αποτελούν το 5.42% του συνολικού αλιεύματος (Πίν. 2). Πίνακας 2. Κατάλογος ειδών ή ομάδων ειδών τα οποία συνθέτουν το αλίευμα, όπως καταγράφηκε στα ημερήσια ημερολόγια στα νησιά Λέσβου και Λήμνου. Catch (Kg) Total Scientific name English common name / group name Greek common name Lesvos Limnos catch (Kg) Engraulis encrasicolus Anchovy Γαύρος 37 37 Squatina squatina Angelshark Ρίνα 0 0 Lophius budegassa Angler fish Πεσκαντρίτσα 68 9 77 Diplodus annularis Annular bream Σπάροι 74 44 28 Pagellus acarne Axillary sea bream Μουσμούλι 47 47 Sphyraena sphyraena Barracuda Λούτσος 345 74 49 Epinephelus guaza Bass Ροφός 2 36 38 Spondyliosoma cantharus Black bream Σκαθάρια 355 54 409 Spicara maena Blotched picarel Μένουλα 49 327 87 Pomatomus saltator Blue fish Γοφάρι 38 2 59 Caranx spp Blue runner Κοκάλια 2 2 Boops boops Bogue Γόπα 502 353 6373 Euthynnus pelamis Bonito, Little tunny Λακέρδα 227 33 260 Sarda sarda Bonito, Little tunny Παλαμίδα 436 463 899 Melicertus kerathurus Caramote prawn Γάμπαρι 5 5 Mustelus spp Chondrichthyes Γαλέος 80 474 554 Scomber japonicus Chub mackerel Κολιοί 366 95 336 Serranus spp Comber Χάνοι Πέρκες 66 66 Solea vulgaris Common sole, Dover sole Γλώσσα 205 60 265 Pagrus pagrus Couch's sea bream Φαγγρί 53 837 990 Sepia officinalis Cuttle fish Σουπιά 7439 204 9480 Dentex dentex Dentex Συναγρίδα 274 684 958 Scyliorhinus spp, Squalus Dog fish, Spur dog fish Κουτάβια, κεντρόνια 229 290 59 Squalus spp Dog fish, Spur dog fish Κεντρόνια 85 50 35 Zeus faber Dory, John dory Χριστόψαρο 73 7 90 Sardinella aurita Round sardinella Φρίσσα 54 54 Sparus aurata Gilt-head Τσιπούρα 298 298 Epinephelus alexandrinus Golden grouper Στείρα 4 4 Seriola dumerili Greater amberjack Μαγιάτικο 65 28 346 Phycis blennoides Greater fork-beard Σαλούβαρδος 75 75 Mugil cephalus Grey mullet Κέφαλοι 4282 387 5669 Merluccius merluccius Hake Μπακαλιάρος 977 09 2086 Trachurus spp Horse mackerel Σαβρίδια 208 22 203 Palinurus elephas Lobster Αστακός 353 262 65 Scomber scombrus Mackerel Σκουμπριά 267 35 302 Nephrops norvegicus Nephrophs Καραβίδα 3 8 84 Octopus vulgaris Octapus Χταπόδια 284 8 2994 Belone belone gracilis Others Ζαργάνα 5 5 Conger conger Μουγγρί 29 40 Various species Αλλα 235 226 236 Sciaena spp Παντελής 30 32 62 Triglidae Καπόνια 6 6 Serranus scriba Painted comber Πέρκες 3 7 20 Pagellus erythrinus Pandora Λυθρίνι 585 4 626

Catch (Kg) Total Scientific name English common name / group name Greek common name Lesvos Limnos catch (Kg) Sparisoma cretense Parrotfish Σκάρος Spicara flexuosa Picarel Τσέρουλα 7 7 Spicara smaris Picarel Μαρίδα 07 07 Dasyatis spp Rays and skates Σαλάχι 34 0 44 Raja spp Rays and skates Ράσσες 95 50 245 Mullus barbatus Red mullet Κουτσομούρα 3387 345 3732 Pagellus bogaraveo Red sea bream Μπαλάδες 236 4 250 Oblada melanura Saddled bream Μελανούρια 322 382 704 Sardina pilchardus Sardine Σαρδέλα 2308 2308 Sarpa salpa Saure Σάρπα 505 275 780 Pecten jacobaeus Scalop Χτένια 668 668 Scorpaena spp Scorpion fish Σκορπιοί 2570 837 3407 Dicentrarchus labrax Seabass Λαβράκι 8 8 Diplodus puntazzo Sheepshead bream Χιόνες 47 47 Loligo vulgaris Squid Καλαμάρι 786 786 Mullus surmuletus Striped red mullet Μπαρμπούνι 034 06 2050 Lithognathus mormyrus Striped sea bream Μουρμούρες 79 37 6 Xiphias gladius Swordfish Ξιφίας 487 487 Thunnidae Tunas Τονοειδή 45 883 028 Diplodus vulgaris Two banded bream Καμπανάς 69 69 Diplodus sargus White bream Σαργός 22 60 282 Bothus podas Wide-eyed flounder Καλκάνι 4 4 Labridae Wrasse Λαπίνες 63 5 24 Total 50604 7500 6804 3. Αποτελέσματα 3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ Σύμφωνα με το Κοινοτικό Αλιευτικό Μητρώο (ενημέρωση Ιανουάριος 200), στα νησιά Λέσβου και Λήμνου εμφανίζονται εγγεγραμμένα,5 παράκτια σκάφη (85 ελλιμενίζονται στη Λέσβο και 300 στη Λήμνο) με συνολική ισχύ 7,307 kw και συνολική χωρητικότητα,730 GT. Τα σκάφη κατηγοριοποιήθηκαν σε τρεις ομάδες σύμφωνα με το συνολικό μήκος τους (<6 μ. VL0006, 6-0 μ. VL060, 0-2 μ. VL02), ώστε οι εκτιμήσεις της συνολικής παραγωγής να είναι ακριβέστερες. Στο δείγμα συμμετείχαν 20 σκάφη (5 από τη Λέσβο και 5 από τη Λήμνο) με συνολική ισχύ 92 kw και συνολική χωρητικότητα 78 GT (Πίν. 3). Από το δείγμα της Λήμνου απουσιάζει η κατηγορία σκαφών με μήκος μικρότερο των 6 μέτρων λόγω αδυναμίας συνεργασίας με αλιείς της περιοχής. Πίνακας 3. Κατηγοριοποίηση του συνολικού παράκτιου αλιευτικού στόλου και του δείγματος σε σχέση με το ολικό μήκος των σκαφών στην περιοχή μελέτης. Αλιευτικός στόλος στη Λέσβο-Λήμνο Δείγμα αλιευτικού στόλου Κλάση Αρ. παρ. Αρ. παρ. Νησί μήκους σκαφών GT Kw σκαφών GT Kw Λέσβος VL0006 457 265.7 3594.7 3.66 8.38 VL060 374 778.2 7266.5 9 27.43 36.83 VL02 20 54.6 407.0 3 23.8 294.03 Σύνολο Λέσβου 85 98.5 2268.2 5 52.27 629.24 Λήμνος VL0006 52 95.2 093.2 VL060 32 296.2 2809.4 3 8.3 37.46 VL02 6 40.5 36.4 2 7.6 54.37 Σύνολο Λήμνου 300 53.8 5038.9 5 25.29 29.83 Γενικό σύνολο 5 730.3 7307. 20 77.56 92.07

3.2 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 3.2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΩΝ Η πλέον χρησιμοποιούμενη ενασχόληση, σε σχέση με τον αριθμό των σκαφών, τα οποία συμμετέχουν σε αυτήν, είναι η M-07 (95% των σκαφών) ακολουθούμενη από τη M-3 (70% των σκαφών), M-08 (55% των σκαφών) και M-09 (50% των σκαφών). Σε σχέση με την ικανότητα σύλληψης, πρώτη ενασχόληση εμφανίζεται η M-07 (30.6% της παραγωγής), ακολουθούμενη από τη M-03 (4.5% της παραγωγής), τη M-3 (0.4% της παραγωγής) και τη M-4 (6.7% της παραγωγής). Ταυτόχρονα η υψηλότερη τιμή της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας (εκφραζόμενη σε ημέρες στη θάλασσα) καταγράφεται στην ενασχόληση M-07 (32.88%) ακολουθούμενη από τη M-3 (8.23%), τη M-08 (9.34%), τη M-03 (6.46%) και τη M-0 (5.97%). Κατά τη διάρκεια της αλιευτικής περιόδου, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι αλιείς επιστρέφουν χωρίς συλλήψεις σε ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 6.44% της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας (2.95% αντιστοιχεί στη Λέσβο και 5.48% στη Λήμνο). Στη Λέσβο τα ποσοστά χωρίς συλλήψεις αφορούν κυρίως στις ενασχολήσεις M-03 (0.87%), M- (7.45%) και M-3 (4.4%). Αντίστοιχα στη Λήμνο αφορούν στις M- (45.45%), M-2 (32.6%), M-3 (8.75%), M-08 (8.6%) και M-07 (4.05%). Ο παράγοντας που επηρεάζει περισσότερο στην απώλεια αλιεύματος και στην καταστροφή των διχτυών είναι τα θαλάσσια θηλαστικά, κυρίως τα δελφίνια. 3.2.2 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΗΨΕΩΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΙΔΩΝ Η γόπα απαντάται σε 8 από τις 20 ενασχολήσεις ακολουθούμενη από τους σκορπιούς, κολιούς, σαβρίδια, μπακαλιάρο (σε 7 ενασχολήσεις), μπαρμπούνι, καλαμάρι, λακέρδα-παλαμίδα, μελανούρια (σε 6 ενασχολήσεις). Το ποσοστό της συνολικής παραγωγής ανά είδος μέσα στην ενασχόληση είναι: σουπιά 73.2% στη M-07, γόπα 39.9% στη M-03, κέφαλοι 56.5% στη M-07, κουτσομούρα 60% στη M-3, σκορπιοί 95.2% στη M-07, κολιοί 38.9% στη M-0, χταπόδια 88.9% στη M-4, μπακαλιάρος 64.4% στη M-0, μπαρμπούνι 87% στη M-3, συναγρίδα 77.5% στη M-08, καλαμάρι 75.5% στη M-03. 3.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΩΝ Η περιγραφή των ενασχολήσεων παρουσιάζεται συνοπτικά στον Πίνακα 4 όπου καταγράφονται πληροφορίες που αφορούν: α) τον κωδικό ενασχόλησης, β) το εργαλείο/α που χαρακτηρίζει την ενασχόληση, γ) τη συνολική ετήσια παραγωγή (σε κιλά) και στο ποσοστό που αντιπροσωπεύει στη συνολική παραγωγή, δ) τον αριθμό των σκαφών που συμμετείχαν στην ενασχόληση, ε) την περίοδο αλιείας (μήνες που ασκήθηκε η αλιεία), στ) την αλιευτική προσπάθεια (Α.Π.) εκφραζόμενη σε ημέρες στη θάλασσα, ζ) τη μέση ημερήσια παραγωγή σε κιλά (Μ.Π.), η) το εύρος βαθών που ασκήθηκε η αλιεία και θ) τα κυρίαρχα είδη και το ποσοστό της σύλληψης τους στην ενασχόληση. Πίνακας 4. Περιγραφή των ενασχολήσεων Ενασχό ληση Εργαλείο Βάρος σε κιλά (% της παραγ) Σκάφη Περίοδος αλιείας Α.Π. Μ.Π. βάθη Κυρίαρχα είδη (% της Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ σύλληψης στο métier) M-0 Απλάδια 3,625 (5.32) 65 55.8 6-7 Γαύρος (36.0), σαρδέλα (64.0) M-02 Αργαλειός 668 (0.98) 3 2.5-3 Χτένια (00.0)

Ενασχό ληση Εργαλείο Βάρος σε κιλά (% της παραγ) Σκάφη Περίοδος αλιείας Α.Π. Μ.Π. βάθη Κυρίαρχα είδη (% της Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ σύλληψης στο métier) M-03 Βιντζότρατα 20 9,862 (4.48) 4 276 35.7 38-68 Γόπα (25.8), σαβρίδια (5.9), κουτσομούρα (5.), καλαμάρι (3.7) M-04 Απλάδια 8-24 2,47 (3.5) 6 47 4.6 4-50 Γόπα (69.7), κολιός (3.7) M-05 Απλάδια 40 88 (0.3) 6 4.7 6-7 Λακέρδα, παλαμίδα (52.7) M-06 Παραγάδια Νο 9, 0, 2, 3,07 (.49) 8 93 0.9 0-77 Φαγκρί 2 (42.9), σκαθάρι (4.3), λυθρίνι (2.2), συναγρίδα (.8), ράσσες (0.9) M-07 Μανωμένα 30-45 20,843 (30.60) 9,405 4.8 2-80 Σουπιά (33.3), σκορπιοί (5.6), κέφαλοι (5.4), μελανούρια (3.3), σάρπα (3.0) M-08 Παραγάδια 6-8, Μανωμένα 50, 70 M-09 Μανωμένα 28, Σύνθετα 26-32 3,892 (5.70) 2 399 9.8 2-70 Συναγρίδα (39.0), χονδριχθείς (22.3), φαγκρί (.5), ροφός (8.), μαγιάτικο (5.0) 3,97 (4.70) 0 25 4.9 2-50 Κέφαλοι (4.9), γόπα (2.0), πετρόψαρα (.4), μελανούρια (8.3), τσιπούρα (4.4) M-0 Απλάδια 26, 28-30 4,29 (6.0) 4 255 6.2 2-80 Μπακαλιάρος (32.5), κολιός (3.7), γόπα (6.5) M- Μανωμένα 22-24, 26-30,55 (2.30) 5 20 7.4 2-7 Μελανούρια (28.8), λακέρδαπαλαμίδα (4.9), καλαμάρι (0.5), γόπα (0.2) M-2 Κυκλ. μανωμένα 26-28 2,35 (3.0) 5 46 46.4 2-8 Σάρπα (39.5), κέφαλοι (39.0), λακέρδα-παλαμίδα (3.), γοφάρι (5.8) M-3 Απλάδια 7-24, 32 Μανωμένα 9-24 M-4 Βολκοί, γυαλί, πυροφάνι, καλαμαριέρα 7,073 (0.40) 4 779 9. 3-50 Κουτσομούρα (3.7), μπαρμπούνι (25.2), γόπα (.7), σουπιά (0.6), μένουλα (6.2), κολιός (3.7) 4,560 (6.70) 5 200 22.8 3-22 Χταπόδι (58.4), σουπιά (37.0), καλαμάρι (4.2) M-5 Απλάδια 7,077 (.60) 60 8.0 8-0 Μαρίδα (99.4), γόπα M-6 Απλάδια 34-36 564 (0.83) 2 27 20.9 7-30 Μελανούρια 33.5), κέφαλοι (33.2), σάρπα (33.) M-7 Μανωμένα 50 37 (0.05) 3 2.3 20 Γλώσσα (00.0) M-8 Παραγάδια 4-6 0 (0.5) 2 6 6.3 4-28 Σαργός (5.2), μουρμούρα (28.4), σκαθάρια (8.0), φαγκρί (7.0), τσιπούρα (5.5) M-9 Παραγάδια 2, 4, 5 3 657 (0.96) 2 2 3.3 Ξιφίας (74.), συνοδευτικά είδη: τόνος (22.), μαγιάτικο (3.8) M-20 Παραγάδια 2 3 883 (.30) 8 49. Τόνος (00) Η μαρίδα ήταν το είδος στόχος της βιντζότρατας πριν την παύση λειτουργίας της με την παραδοσιακή τεχνική, και αποτελούσε το 56.5% των συλλήψεων. Στη νέα τεχνική αλιείας που εφαρμόζεται μετά την η Οκτωβρίου 200, η μαρίδα απουσιάζει από τις συλλήψεις. 2 Συνήθως αποτελεί συνοδευτικό είδος για διάφορα μεγέθη παραγαδιών και μανωμένων διχτυών. 3 Η συγκεκριμένη τεχνική αλιείας ασκείται μετά από ειδική άδεια (περιορισμένου αριθμού) που δίνεται κατόπιν αίτησης των αλιέων.

3.4 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Η συνολική ετήσια παραγωγή από τα 20 σκάφη του δείγματος (5 στη Λέσβο, 5 στη Λήμνο) ανήλθε σε 68. τόνους. Για την εκτίμηση της συνολικής παραγωγής στο σύνολο του καταγεγραμμένου παράκτιου αλιευτικού στόλου στην περιοχή μελέτης, πολλαπλασιάστηκε η μέση παραγωγή ανά σκάφος (δεδομένα ημερήσιων ημερολογίων), που ανήκει στη συγκεκριμένη κλάση μήκους και περιοχή, με τον αντίστοιχο αριθμό σκαφών που ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Το άθροισμα των εκτιμήσεων ανά κατηγορία διαμορφώνει τη συνολική παραγωγή σε 2,74 τόνους θεωρώντας ότι ο αλιευτικός στόλος είναι 00% ενεργός *. Επιπλέον δίδονται 2 σενάρια εκτίμησης της συνολικής παραγωγής με τον αλιευτικό στόλο να εμφανίζεται ενεργός κατά 85% και 75%. Οι αντίστοιχες παραγωγές υπολογίστηκαν σε 2,307 και 2,035 τόνους. Τα αποτελέσματα των εκτιμήσεων της συνολικής παραγωγής παρουσιάζονται στον Πίνακα 5. Πίνακας 5. Εκτίμηση της παραγωγής για το σύνολο του επαγγελματικού παράκτιου αλιευτικού στόλου των νήσων Λέσβου και Λήμνου. Περιοχή μελέτης Κλάση μήκους σκαφών Παραγωγή δείγματος (κιλά) % παραγωγής (Αρ. σκαφών) Παραγωγή / σκάφος (κιλά) Συνολικός αριθμός σκαφών Εκτίμηση παραγωγής (κιλά) VL0006 3,777 5.55 (3),259 457 575,424 Λέσβος VL060 33,6 49.35 (9) 3,735 374,396,724 Λήμνος VL02 3,26 9.40 (3) 4,405 20 88,03 VL0006 δεν υπάρχει δείγμα **,259 52 9,388 VL060 8,949 3.4 (3) 2,983 32 393,752 VL02 8,55 2.56 (2) 4,276 6 68,408 Σύνολο 68,04 (20),5 2,73,799 Σενάρια για την εκτίμηση της συνολικής παραγωγής στη Λέσβο και Λήμνο. Σενάριο : 85% του στόλου ενεργός 2,306,729 Σενάριο 2: 75% του στόλου ενεργός 2,035,349 * Αλιευτικός στόλος, ο οποίος δεν είναι παροπλισμένος ** Θεωρητικά η μέση τιμή σύλληψης ανά σκάφος είναι όμοια με αυτή της Λέσβου. 4. Συμπεράσματα Στην εργασία παρουσιάζονται οι ενασχολήσεις της παράκτιας αλιείας στο Β.Α. Αιγαίο πέλαγος (νήσοι Λέσβου, Λήμνου), η χρήση τους μέσα στο έτος, οι συλλήψεις, η αλιευτική προσπάθεια που καταβλήθηκε, η εκτίμηση της συνολικής παραγωγής στην περιοχή μελέτης και οι επιδράσεις από παράγοντες που επηρεάζουν την άσκηση αλιείας. Απλάδια δίχτυα, μανωμένα δίχτυα, σύνθετα δίχτυα, μικρά κυκλικά δίχτυα, παραγάδια, βολκοί, παγίδες, βιντζότρατα και αργαλειός ήταν τα κύρια αλιευτικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από τους παράκτιους αλιείς. Ο προσδιορισμός των ενασχολήσεων έγινε σύμφωνα με το είδος στόχο, το αλιευτικό εργαλείο και την πρακτική αλιείας που εφαρμόστηκε. Τελικώς στην περιοχή μελέτης προέκυψαν είκοσι ενασχολήσεις των οποίων η ανάλυση οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα: Προσδιορίστηκαν επτά ενασχολήσεις οι οποίες στοχεύουν αποκλειστικά σε ένα, το πολύ δύο είδη: M-0, M-02, M-4, M-5, M-7, M-9, M-20. Σε τέσσερεις ενασχολήσεις, ο αριθμός των ειδών στόχων δεν υπερέβη τα δέκα (M-05, M-2, M-6, M-8). Σε έξι ενασχολήσεις ο αριθμός των ειδών στόχων κυμάνθηκε από έως 20 (M-03, M-04, M-06, M-08, M-0, M-3). Σε τρεις ενασχολήσεις ο αριθμός αυτός κυμάνθηκε από 22 έως 45 (M-07, M-09, M-).

Τα είδη με τη μεγαλύτερη αφθονία στο συνολικό αλίευμα είναι: σουπιά (3.92%), γόπα (9.36%), κέφαλοι (8.32%), κουτσομούρα (5.48%), σκορπιοί (5%), κολιός (4.94%), χταπόδι (4.4%), πετρόψαρα (3.63%), σαρδέλα (3.39%), σαβρίδι (3.09%), μπακαλιάρος (3.06%), μπαρμπούνι (3.0%), συναγρίδα (2.87%) και καλαμάρι (2.62%) τα οποία αποτελούν το 73% των συλλήψεων. Η μέγιστη τιμή αλιευτικής προσπάθειας (εκφραζόμενη σε ημέρες στη θάλασσα) καταγράφονται στις ενασχολήσεις M-07 (32.89%), M-3 (8.24%) και M-08 (9.34%). Έξι ενασχολήσεις εμφανίζονται σε όλους τους μήνες του έτους (M-07, M-08, M-09, M-, M-3, M- 4) συνεισφέροντας το 60.37% στις συνολικές συλλήψεις. Κατά τη διάρκεια της περιόδου Ιουνίου-Οκτωβρίου παρατηρήθηκαν οι υψηλότερες τιμές αλιευτικής προσπάθειας, αντίθετα οι χαμηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν στην περίοδο Δεκέμβριος-Μάρτιος. Ένα σύνολο παραγόντων επηρεάζουν τη δυνατότητα σύλληψης. Στη συνολική αλιευτική προσπάθεια που καταβλήθηκε, το 2.95% στη Λέσβο και το 5.46% στη Λήμνο είναι χωρίς συλλήψεις. Στη Λέσβο, ο κύριος παράγοντας είναι η καταστροφή των διχτυών από τα δελφίνια σε ποσοστό 39.56%, ακολουθώντας η καταστροφή των διχτυών από βράχια και ρεύματα (32.7%). Αντίστοιχα στη Λήμνο, ο κυρίαρχος παράγοντας είναι η καταστροφή των διχτυών από τα δελφίνια σε ποσοστό 76.09%. Στις ενασχολήσεις M-07, M- και M-3 καταγράφηκαν οι περισσότερες καταστροφές ή μερικές καταστροφές από δελφίνια. Κατά τη διάρκεια ενός έτους (/7/200-30/6/20), το ποσοστό ανενεργών ημερών αποτελεί το 44.25% των εν δυνάμει ημερών άσκησης αλιείας αριθμός που πλησιάζει τις εκτιμήσεις που έγιναν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (ΕΛΚΕΘΕ, 2008). Κυρίαρχος παράγοντας αναφέρονται οι καιρικές συνθήκες σε ποσοστό 63.0% στις δύο περιοχές, 58.5% στη Λέσβο και 78.3% στη Λήμνο (εκτεθειμένη περισσότερο στις καιρικές συνθήκες). Το συνολικό ετήσιο αλίευμα που καταγράφηκε από τα 20 σκάφη του δείγματος ανήλθε σε 68. τόνους. Η παραγωγή στο σύνολο του καταγεγραμμένου παράκτιου αλιευτικού στόλου που δραστηριοποιείται στην περιοχή μελέτης εκτιμήθηκε στους 2,74 τόνους με τις τιμές να διαμορφώνονται στους 2,307 και 2,035 τόνους θεωρώντας αντίστοιχα ότι το 85% και 75% του στόλου είναι ενεργό. Από την ανάλυση των δεδομένων VMS προέκυψε ότι στην περιοχή μελέτης υπάρχει ένας αριθμός τοπικών σκαφών αποτελούμενος από 0 μηχανότρατες και 8 γριγρί τα οποία αλιεύουν εντατικά στην περιοχή, κυρίως περιμετρικά των ακτών των νήσων Λέσβου-Λήμνου. Ένας αξιόλογος αριθμός σκαφών, προερχόμενος κυρίως από το Β. Αιγαίο καταφθάνει στην περιοχή και αλιεύει. Εκτιμήθηκε ότι στην αλιευτική περίοδο Οκτώβριος 200 έως Μάιο 20 η αλιευτική προσπάθεια της μηχανότρατας ανήλθε σε 4,87 ημέρες στη θάλασσα και οι συλλήψεις στους,77 τόνους. Σύμφωνα με δηλώσεις του συνόλου των παράκτιων αλιέων, τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν, επικεντρώνονται: α) στη σημαντική μείωση της παραγωγής τους η οποία τα τελευταία χρόνια ανέρχεται σε ποσοστό 50% - 70%, β) στη σημαντική αύξηση των επαφών με τα θαλάσσια θηλαστικά, κυρίως δελφίνια, που έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια εισοδήματος από το αλίευμα που χάνεται και από τα εργαλεία που καταστρέφονται, αιτούνται δε τη σύσταση ενός θεσμοθετημένου κρατικού μηχανισμού για την εκτίμηση των ζημιών και την καταβολή αντίστοιχης αποζημίωσης και γ) στην παράνομη αλιεία που ασκείται από τους ερασιτέχνες αλιείς, οι οποίοι στην πλειονότητά τους δεν εφαρμόζουν τους νόμους, αλιεύοντας μεγαλύτερες ποσότητες των επιτρεπτών, προξενώντας καταστροφές στα αλιευτικά εργαλεία τους, ενίοτε υφαρπάζοντας τα αλιεύματα τους και μειώνοντας την αξία πώλησης των προϊόντων τους.

6. Ευχαριστίες Ευχαριστούμε τους επαγγελματίες παράκτιους αλιείς, οι οποίοι στο σύνολο τους μας μετέφεραν τη γνώση και τις εμπειρίες τους προκειμένου να καταγράψουμε με σαφήνεια και ακρίβεια τις ενασχολήσεις που χρησιμοποιούνται στην περιοχή μελέτης. Ευχαριστούμε τις Λιμενικές Αρχές της Μυτιλήνης και τους υπαλλήλους της Εποπτείας Αλιείας Λέσβου-Λήμνου για τις πληροφορίες που μας παρείχαν σχετικά με την αλιευτική δραστηριότητα της περιοχής. 7. Βιβλιογραφικές αναφορές Adamidou A., 2007. Commercial fishing gears and methods used in Hellas. p. 8-3. In: SoHelFI, 2007, State of Hellenic Fisheries, C Papaconstantinou, A Zenetos, V. Vassilopoulou & G. Tserpes (Eds) HCMR publ., 466 pp. ΕΛΚΕΘΕ, 2008. Μελέτη της αλιευτικής βιωσιμότητας του Αργολικού Κόλπου, ΕΠΑΛ 2000-2006. Τελική τεχνική έκθεση, 383 σ. IMAS-Fish, 2007. Integrated Database & GIS Fisheries Information System, Institute of Marine Biological Resources / Hellenic Centre for Marine Research World Wide Web electronic version (http://amfitrion.ncmr.gr: 7778/imasfish). KAVADAS, S., 20. Vessel monitoring system. p. 74-80, Métiers in small scale fisheries, G Petrakis, S Kavadas, T Barbas, D Damalas, A Siapatis, A Adamidou, L Kornaraki & I Maina (Eds), Final Report. Petrakis, G., Kavadas, S., Barbas, T., Damalas, D., Siapatis, A., Adamidou, A., Kornaraki, L., & Maina I. 20. Métiers in small scale fisheries, HCMR & JRC Final Report, pp 90 + Annexes. Tzanatos, E., Somarakis, S.,,Tserpes, G., and Koutsikopoulos, C. 2006. Identifying and classifying small-scale fisheries métiers in the Mediterranean: A case study in the Patraikos Gulf, Greece. Fisheries Research, 8: 58-68.