3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου: Tα οικονομικά αποτελέσματα, η κεφαλαιουχική διάρθρωση και η χρηματοδότηση των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2010

3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου: Tα οικονομικά αποτελέσματα, η κεφαλαιουχική διάρθρωση και η χρηματοδότηση των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2010

3.1. Εισαγωγή Γενική εικόνα Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η συνολική εικόνα του ελληνικού εμπορίου, ο απολογισμός του 2010, οι εκτιμήσεις των εκπροσώπων του ελληνικού εμπορίου για το 2011 και οι προβλέψεις τους για το 2012. Καταγράφονται επίσης και αναλύονται τα οικονομικά αποτελέσματα των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ για το 2010. Με τον τρόπο αυτό πιστεύεται ότι δίνεται μια όσο το δυνατόν πιο επίκαιρη και ολοκληρωμένη εικόνα της πορείας της επιχειρηματικότητας του ελληνικού εμπορίου. Το κεφάλαιο αποτελείται από δύο ενότητες: Στην παρούσα (Eνότητα 3.1) έπειτα από μια σύντομη ενημέρωση για τη δομή της ανάλυσης παρουσιάζεται μια συνολική εικόνα των ευρημάτων. Στην Ενότητα 3.2 γίνεται απολογισμός των οικονομικών στοιχείων των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου κατά το έτος 2010. Ειδικότερα, παρουσιάζεται ανάλυση της πορείας των κερδών και των πωλήσεων (Υποενότητα 3.2.1), των συνολικών κεφαλαίων (Υποενότητα 3.2.2), της χρηματοδότησης του εμπορίου (Υποενότητα 3.2.3) και των βασικών χρηματοοικονομικών δεικτών αποδοτικότητας και ρευστότητας (Υποενότητα 3.2.4). 3.1.1. Ο οικονομικός απολογισμός για τις εμπορικές επιχειρήσεις το 2010 Η ελληνική οικονομία διέρχεται μια παρατεταμένη περίοδο βαθιάς κρίσης με κύρια χαρακτηριστικά τη συνεχή μείωση της οικονομικής δραστηριότητας και την ύφεση που παραμένει για τρίτη συνεχή χρονιά, γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο στη λειτουργία και στις επιδόσεις όλων των επιχειρήσεων της χώρας. Η επιδείνωση είναι πλέον διάχυτη και σε όλο το εύρος των εμπορικών δραστηριοτήτων, με κύρια χαρακτηριστικά την πτώση στον κύκλο εργασιών, την ανατροπή στην κερδοφορία και τη συρρίκνωση της κεφαλαιουχικής βάσης του εμπορίου. Η εικόνα που προκύπτει από τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσεως των εμπορικών επιχειρήσεων είναι εκείνη της πλήρους ανατροπής των μέχρι σήμερα δεδομένων. Ο μεν κύκλος εργασιών εμφάνισε νέα κάμψη, η δε κερδοφορία υπέστη βαρύτατο πλήγμα από την κρίση που ταλανίζει την οικονομία της χώρας. Τα συνολικά αποτελέσματα κατέστησαν ζημιογόνα, γεγονός πρωτόγνωρο για πάρα πολλά έτη. Η σημαντική αυτή επιδείνωση ήταν ανεξάρτητη από τη νομική μορφή των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, από την τελευταία δειγματοληπτική έρευνα που διεξήγαγε η ΕΣΕΕ προκύπτει ότι οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις στην πλειονότητά τους δήλωσαν σημαντική μείωση πωλήσεων και κερδών για το 2010. Ήταν μάλιστα το τρίτο συνεχόμενο έτος για το οποίο καταγράφεται από την έρευνα της ΕΣΕΕ διεύρυνση του μεριδίου όσων είδαν πωλήσεις και κέρδη να συρρικνώνονται, ωστόσο για πρώτη φορά εντοπίζεται το γεγονός ότι τείνουν να εκλείψουν οι επιχειρήσεις που δηλώνουν σημαντική αύξηση πωλήσεων-κερδών. Εξαιρετική επιδείνωση εμφανίζουν και οι επιδόσεις των ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου τo 2010. Από τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσης που δημοσιεύτηκαν αναδεικνύεται ξεκάθαρα το αρνητικό κλίμα που επικράτησε στην αγορά το 2010 με σημαντική μείωση των πωλήσεων, ενώ η υποχώρηση των μεικτών τους κερδών ήταν ακόμη εντονότερη, γεγονός ενδεικτικό της αδυναμίας των εταιρειών να περικόψουν το κόστος πωληθέντων τους. Οι εξελίξεις αυτές ήταν καθοριστικές καθώς οδήγησαν σε δραστική μείωση τα λειτουργικά αποτελέσματα και σε ανατροπή του τελικού αποτελέσματος. Οι ΑΕ και ΕΠΕ του εμπορίου κατέγραψαν ζημί- Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 97

ες ύψους 210 εκατ. περίπου το 2010, ενώ το 2009 είχαν εμφανίσει κέρδη προ φόρου 1,66 δισ. Ενδεικτικό της δοκιμασίας την οποία διέρχεται το ελληνικό εμπόριο είναι ότι τέτοιες δυσμενείς εξελίξεις καταγράφονται για πρώτη φορά σε έκθεση της ΕΣΕΕ. 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 3.1 Συνοπτικά ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσης των ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 ('000 ) Μέγεθος 2010 2009 2008 2010/2009 2009/2008 Πωλήσεις 71.145.377 79.220.771 88.552.833-10,2% -10,5% Κόστος πωληθέντων 56.758.599 62.275.392 70.602.598-8,9% -11,8% Μεικτά κέρδη 14.386.767 16.945.379 17.950.235-15,1% -5,6% Λοιπά λειτουργικά έσοδα 1.101.257 1.225.571 1.319.287-10,1% -7,1% Λοιπά λειτουργικά έξοδα 14.173.667 15.152.048 15.587.991-6,5% -2,8% Χρηματοοικονομικές δαπάνες 1.018.269 1.066.255 1.402.612-4,5% -24,0% Λειτουργικά κέρδη 296.088 1.952.647 2.278.919-84,8% -14,3% Μη λειτουργικά έσοδα 585.417 547.602 665.103 6,9% -17,7% Μη λειτουργικά έξοδα 1.057.692 803.480 870.991 31,6% -7,8% Μη ενσωματωθείσες αποσβέσεις 33.733 34.361 43.719-1,8% -21,4% Καθαρά κέρδη -209.920 1.662.407 2.029.312-112,6% -18,1% Πωλήσεις ΑΕ-ΕΠΕ Διάγραµµα 3.1 Πωλήσεις και κέρδη των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου το 2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 4,0 7,4 21,8 21,8 45,0 Πηγή: ΙCAP DATABANK Πωλήσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 1,9 3,2 17,1 21,8 56,0 Κέρδη ΑΕ-ΕΠΕ 3,5 6,4 18,3 27,7 44,1 Κέρδη ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 1,8 3,0 16,5 22,7 55,9 0,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Άνοδος 5+% 10% Στασιµότητα (±5%) Μείωση 5+% 10% Μείωση >10% Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ Από τη δειγματοληπτική έρευνα επίσης προέκυψε ότι περί τις 6 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι δεν πραγματοποίησαν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στη διετία 2009-2010, αναλογία ελάχιστα χαμηλότερη της αντίστοιχης περυσινής έρευνας σε αυτή την κατηγορία επιχειρήσεων, ενώ και στις ΑΕ και ΕΠΕ η απόλυτη πλειονότητα δήλωσε ότι απείχε των επενδύσεων την ίδια περίοδο. 98

Περαιτέρω, η αύξηση των ακαθάριστων παγίων των ΑΕ και ΕΠΕ που προκύπτει από τη σύγκριση των ισολογισμών του 2009 και του 2010 ανήλθε μόνο σε 706,8 εκατ. με αποτέλεσμα να υπάρξει συρρίκνωση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου. Μια άλλη σημαντική αρνητική εξέλιξη ήταν ότι η μείωση του συνολικού κεφαλαίου των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ που είχε επισημανθεί για πρώτη φορά το 2009 επαναλήφθηκε με ακόμη εντονότερο ρυθμό το 2010. Η μείωση του ενεργητικού αφορούσε κατά κύριο λόγο τις βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις έναντι των πελατών και κατά δεύτερο λόγο τα αποθέματα (τα οποία συρρικνώθηκαν κατά 12,9%), ενώ και τα ρευστά διαθέσιμα συρρικνώθηκαν. Αντίθετα, υπήρξε οριακή αύξηση των καθαρών παγίων. Η μείωση του συνολικού ενεργητικού αντανακλάται στο σκέλος της χρηματοδότησης από περιορισμό κυρίως των υποχρεώσεων (βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων) και κατά δεύτερο λόγο των ιδίων κεφαλαίων. Στο επίπεδο της τραπεζικής χρηματοδότησης καταγράφονται αντίρροπες τάσεις, όμως η αύξηση της βραχυπρόθεσμης τραπεζικής χρηματοδότησης δεν αντιστάθμισε τον περιορισμό της αντίστοιχης μακροπρόθεσμης. Συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το πλήγμα που δέχτηκε η εμπορική δραστηριότητα από την ύφεση στην εγχώρια αγορά σε συνδυασμό και με τη συμπίεση της χρηματοδότησης οδήγησαν στην ανατροπή της αναπτυξιακής πορείας του ελληνικού εμπορίου κατά το 2010. Πίνακας 3.2 Πηγές και χρήσεις των νέων κεφαλαίων των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το 2010-2009-2008 ('000 ) Πηγές νέων κεφαλαίων Μεταβολή Μερίδιο επί Μεταβολή Μερίδιο επί 2010/2009 της μεταβολής 2009/2008 της μεταβολής του παθητικού του παθητικού Α.1 Μετοχικά κεφάλαια 271.893-6,8% 323.707-26,0% Α.2 Αποθεματικά και αποτελέσματα σε νέον -1.401.558 35,3% -231.905 18,6% Α. Ίδια κεφάλαια -1.129.666 28,5% 91.802-7,4% Β.1 Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις -1.494.036 37,6% -1.502.710 120,7% Β.1.1 Βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις 964.908-24,3% -1.286.775 103,4% Β.1.2 Λοιπές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις -2.458.944 61,9% -215.936 17,4% Β.2 Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις -1.345.539 33,9% 166.425-13,4% Β.2.1 Μακροπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις -1.239.302 31,2% 165.723-13,3% Β.2.2 Λοιπές μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις -106.237 2,7% 703-0,1% Β. Υποχρεώσεις -2.839.575 71,5% -1.336.285 107,4% Αύξηση παθητικού -3.969.240 100,0% -1.244.483 100,0% Χρήσεις νέων κεφαλαίων Μεταβολή Μερίδιο επί Μεταβολή Μερίδιο επί 2010/2009 της μεταβολής 2009/2008 της μεταβολής του ενεργητικού του ενεργητικού Γ. Καθαρά πάγια 394.721-9,9% 434.093-34,9% Δ.1 Αποθέματα -1.581.541 39,8% -1.421.883 114,3% Δ.2 Βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις -2.017.369 50,8% -925.983 74,4% Δ. Κυκλοφορούν -3.598.910 90,7% -2.347.866 188,7% Ε. Διαθέσιμα -765.051 19,3% 669.290-53,8% Αύξηση ενεργητικού -3.969.240 100,0% -1.244.483 100,0% Πηγή: ΙCAP DATABANK Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 99

Διάγραµµα 3.2 Χρηµατοδότηση της αύξησης του ενεργητικού των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, 2010/2009 και 2009/2008 ('000 ) Μεταβολή 2009/2008 Μεταβολή 2010/2009-2.000.000-1.500.000-1.000.000-500.000 0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Μετοχικά κεφάλαια Αποθεµατικά και αποτελέσµατα εις νέον Βραχυπρόθεσµες τραπεζικές υποχρεώσεις Λοιπές βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις Μακροπρόθεσµες τραπεζικές υποχρεώσεις Λοιπές µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις Μεταβολή 2009/2008 Μεταβολή 2010/2009 323.707 271.893-231.905-1.401.558-1.286.775 964.908-215.936-2.458.944 165.723-1.239.302 703-106.237 Διάγραµµα 3.3 Αύξηση του ενεργητικού των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, 2010/2009 και 2009/2008 ('000 ) Μεταβολή 2009/2008 Μεταβολή 2010/2009-2.500.000-2.000.000-1.500.000-1.000.000-500.000 0 500.000 1.000.000 Καθαρά πάγια Αποθέµατα Βραχυπρόθεσµες απαιτήσεις Διαθέσιµα Μεταβολή 2009/2008 Μεταβολή 2010/2009 434.093 394.721-1.421.883-1.581.541-925.983-2.017.369 669.290-765.051 100

Ραγδαία ήταν η επιδείνωση σε όλους τους δείκτες αποδοτικότητας των ΑΕ και ΕΠΕ. Ο δείκτης της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων, αφού κατέγραψε αλλεπάλληλες ετήσιες μειώσεις τα τελευταία χρόνια, το 2010 διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα, ενώ την ίδια εξέλιξη είχε και το ποσοστό καθαρού κέρδους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρώτος από τους προαναφερθέντες δείκτες υπέστη απώλεια 12 ποσοστιαίων μονάδων μόνο το τελευταίο έτος. Η διαμόρφωση αρνητικού καθαρού αποτελέσματος (καταγραφή ζημιών) στο εμπόριο συνολικά, σε συνδυασμό και με τον περιορισμό των χρηματοοικονομικών δαπανών, είχε ως αποτέλεσμα τη νέα κάμψη της αποδοτικότητας των συνολικών κεφαλαίων. Από τους ισολογισμούς των ΑΕ και ΕΠΕ προκύπτει ότι η εντονότερη μείωση του κυκλοφορούντος και των διαθεσίμων, σε σχέση με τον περιορισμό των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων, είχε ως συνέπεια να περιοριστεί η γενική ρευστότητα στο 1,14 το 2010. 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0 Διάγραµµα 3.4 Αποδοτικότητα ιδίων και συνολικών κεφαλαίων και ποσοστό καθαρού κέρδους εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, 2008-2010 (%) 13,0 5,4 2,3 10,6 4,4 2,1 1,4 2008 2009 2010-1,4-0,3 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων Αποδοτικότητα συνολικών κεφαλαίων Περιθώριο καθαρού κέρδους Διάγραµµα 3.5 Η ρευστότητα των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου το 2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) Ρευστότητα ΑΕ-ΕΠΕ 3,0 5,4 29,7 28,2 33,7 Ρευστότητα ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 1,4 2,3 28,2 23,3 44,6 0,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος >10% Άνοδος 5+% 10% Στασιµότητα (±5%) Μείωση 5+% 10% Μείωση >10% Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 101

Και από την έρευνα της ΕΣΕΕ προκύπτει ότι η απόλυτη πλειοψηφία των εταιρειών αυτών των νομικών μορφών δήλωσαν ότι η ρευστότητά τους περιορίστηκε. Η αίσθηση για επιδείνωση της γενικής ρευστότητας ήταν ακόμη μεγαλύτερη στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, εκ των οποίων σχεδόν 7 στις 10 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι η επάρκειά τους σε κεφάλαιο κίνησης μειώθηκε. 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 3.1.2. Οι εκτιμήσεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2011 Η εκδήλωση της μεγάλης κρίσης του δημόσιου χρέους της ελληνικής οικονομίας βάθυνε την ύφεση που είχε ξεκινήσει το 2010. Η δειγματοληπτική έρευνα της ΕΣΕΕ αποτύπωσε τον αντίκτυπο της ύφεσης στις πωλήσεις, στα κέρδη, στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, στα αποθέματα και στην απασχόληση των επιχειρήσεων του ελληνικού εμπορίου. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων εκτίμησαν για μία ακόμη φορά ότι οι πωλήσεις τους θα είναι μειωμένες το 2011. Από την έρευνα είναι εμφανές ότι η επιδείνωση έπληξε με πολύ μεγαλύτερη ένταση τις μικρότερες επιχειρήσεις, αφού οι εκτιμήσεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων είναι δυσμενέστερες από αυτές των ΑΕ και ΕΠΕ. Οι 4 στις 5 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και 3 στις 5 ΑΕ και ΕΠΕ, εκτιμούν ότι οι πωλήσεις τους θα μειωθούν το 2011. Φαίνεται ακόμη ότι η μείωση των πωλήσεών τους το 2011 ήταν τέτοιας έκτασης, που αιφνιδίασε τις εμπορικές επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, αφού η μερίδα όσων στην περσινή έρευνα ανέμεναν επιδείνωση ήταν σημαντικά μικρότερη σε σχέση με τις παρούσες εκτιμήσεις. Ανάλογη με την εικόνα των πωλήσεων είναι και η εικόνα των εκτιμήσεων για την κερδοφορία κατά το 2011. Σχεδόν τα 3/4 των επιχειρήσεων εκτιμούν επιδείνωση, άποψη που ελάχιστα απέχει από την αντίστοιχη περσινή εκτίμηση που αφορούσε το 2010. Και πάλι οι εκτιμήσεις των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων είναι δυσμενέστερες σε σύγκριση με εκείνες των ΑΕ και ΕΠΕ. Μάλιστα, όπως και με τις πωλήσεις, η «έκπληξη» για τη δυσμενή αυτή εξέλιξη ήταν μεγαλύτερη ανάμεσα στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις. Διάγραµµα 3.6 Οι εκτιµήσεις των εµπορικών επιχειρήσεων για τις πωλήσεις και τα καθαρά κέρδη τους το 2011 (% ποσοστά επιχειρήσεων) Πωλήσεις ΑΕ-ΕΠΕ 7,4 29,7 62,9 Πωλήσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 3,2 15,4 81,4 Κέρδη ΑΕ-ΕΠΕ 7,4 27,2 65,3 Κέρδη ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,6 14,6 82,7 0,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 102

Διάγραµµα 3.7 Σύγκριση εκτιµήσεων και προβλέψεων των εµπορικών ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ για τις πωλήσεις και τα κέρδη του 2011 (% ποσοστά επιχειρήσεων) Εκτίµηση πωλήσεων 3,2 15,4 81,4 Πρόβλεψη πωλήσεων 11,2 26,5 59,2 3,0 Εκτίµηση κερδών 2,6 14,6 82,7 0,1 Πρόβλεψη κερδών 9,0 26,8 57,7 6,5 Εκτίµηση πωλήσεων Πρόβλεψη πωλήσεων 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Διάγραµµα 3.8 Σύγκριση εκτιµήσεων και προβλέψεων των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ για τις πωλήσεις και τα κέρδη του 2011 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 7,4 29,7 62,9 Πηγή: ΕΣΕΕ 10,2 24,9 58,9 6,1 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Εκτίµηση κερδών 7,4 27,2 65,3 Πρόβλεψη κερδών 10,2 23,4 59,4 7,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ Εκτιμάται επίσης ότι η επενδυτική άπνοια που παρατηρήθηκε το 2010 εντάθηκε το 2011, δεδομένου ότι η απόλυτη πλειοψηφία των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων και πάνω από το 40% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν ότι οι επενδύσεις τους ήταν χαμηλότερες το 2011, ενώ στην περσινή έρευνα η συντριπτική πλειοψηφία δήλωνε ότι η επενδυτική τους συμπεριφορά παρέμεινε αμετάβλητη. Η πλειονότητα των επιχειρήσεων του ελληνικού εμπορίου, ανεξάρτητα από νομική μορφή, θεώρησαν ότι τα αποθέματά τους είναι μειωμένα και το 2011. Συγκρίνοντας τις περσινές προσδοκίες και τις φετινές εκτιμήσεις για τα αποθέματα φαίνεται ότι η έκταση της μείωσης ήταν μεγαλύτερη των προσδοκιών. Ως προς τη μορφή των επιχειρήσεων, περισσότερο έντονη είναι η μείωση στην πλευρά των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, και μάλιστα σε ποσοστό που υπερέβη εμφανώς τις αντίστοιχες εκτιμήσεις τους κατά την έρευνα του 2010. 103

Διάγραµµα 3.9 Οι εκτιµήσεις των εµπορικών επιχειρήσεων για τα αποθέµατα και τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του ελληνικού εµπορίου το 2011 (% ποσοστά επιχειρήσεων) Αποθέµατα ΑΕ-ΕΠΕ 7,9 37,6 54,5 Αποθέµατα ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 5,8 31,5 62,5 0,2 Επενδύσεις ΑΕ-ΕΠΕ 5,4 51,0 43,6 Επενδύσεις ΑτΕ-ΟΕ-ΕΕ 2,4 45,0 52,5 0,1 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ Σαφώς επιδεινωμένη είναι και η εικόνα της απασχόλησης κατά το 2011, όπως άλλωστε και στο σύνολο της οικονομίας. Ωστόσο επιβεβαιώνεται πάλι ότι οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις επιδεικνύουν μεγαλύτερες αντιστάσεις σε σχέση με τις ΑΕ και ΕΠΕ σε θέματα μείωσης του προσωπικού τους. Συγκεκριμένα, το 48,0% των ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν ότι μειώνουν το προσωπικό τους, ενώ το ποσοστό αυτό στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις είναι σαφώς χαμηλότερο, 28,6% ωστόσο διευρύνθηκε σημαντικά συγκριτικά με πέρυσι (19,9%). 3.1.3. Οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2012 Απαισιόδοξες είναι και πάλι οι προσδοκίες και οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, για την εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών τους κατά το 2012. Ένα νέο στοιχείο που αναδύεται στην παρούσα έρευνα είναι η (εντυπωσιακά) αυξημένη αβεβαιότητα στο εμπόριο, αφού 1 στις 4 επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, αδυνατεί να προβλέψει την εξέλιξη βασικών μεγεθών το επόμενο έτος. Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, στις προβλέψεις των επιχειρήσεων για το 2012 υπάρχει και πάλι απαισιοδοξία, αν και λιγότερο έντονη σε σχέση με πέρυσι. Στην παρούσα έρευνα περίπου το 40% των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, αναμένουν μείωση πωλήσεων, ωστόσο παραμένει πολύ σοβαρή η διαφορά μεταξύ των απαισιόδοξων και των αισιόδοξων προβλέψεων, ενώ οι αισιόδοξες προβλέψεις συρρικνώθηκαν πλέον σε χαμηλό μονοψήφιο ποσοστό. Περισσότερο εδραιωμένη είναι η απαισιοδοξία μεταξύ των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων σε σχέση με τις ΑΕ και ΕΠΕ. 104

Διάγραµµα 3.10 Oι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τις πωλήσεις του 2012 και του 2011 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής (% ποσοστά επιχειρήσεων) ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 39,6 33,7 22,8 ΑΕ-ΕΠΕ 2011 10,2 24,9 58,9 6,1 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 3,0 32,1 41,3 23,6 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2011 11,2 26,5 59,2 3,0 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Διάγραµµα 3.11 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τα κέρδη του 2012 και του 2011 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής (% ποσοστά επιχειρήσεων) Πηγή: ΕΣΕΕ Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου ΑΕ-ΕΠΕ 2012 ΑΕ-ΕΠΕ 2011 4,0 39,1 34,2 22,8 10,2 23,4 59,4 7,1 Κεφάλαιο 3 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 2,5 31,1 42,4 24,1 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2011 9,0 26,8 57,7 6,5 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ Ανάλογη εικόνα προκύπτει και αναφορικά με τις προβλέψεις για την κερδοφορία τους το 2012. Η εκτίμηση για επιδείνωση είναι σαφώς λιγότερο έντονη σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, ωστόσο περισσότερες από 1 στις 3 επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, προβλέπουν και πάλι υποχώρηση της κερδοφορίας τους το επόμενο έτος. Υψηλότερο είναι το ποσοστό των απαισιόδοξων στην κατηγορία των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων. Περαιτέρω, διαπιστώνεται διεύρυνση του μεριδίου των επιχειρήσεων που προβλέπουν στασιμότητα όσο και εκείνων που αδυνατούν να κάνουν πρόβλεψη, ενώ οι αισιόδοξες προβλέψεις έχουν μειωθεί δραματικά. 105

Διάγραµµα 3.12 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του 2012 και του 2011 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής (% ποσοστά επιχειρήσεων) ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 39,1 34,2 22,8 ΑΕ-ΕΠΕ 2011 10,2 23,4 59,4 7,1 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 2,5 31,1 42,4 24,1 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2011 9,0 26,8 57,7 6,5 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ Όσον αφορά τον προγραμματισμό επενδύσεων παγίου κεφαλαίου για το 2011, η έρευνα αποκαλύπτει νέα έντονη εξασθένηση της επενδυτικής ροπής, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή της εμπορικής επιχείρησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ στην περσινή έρευνα το 7,7% των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων προέβλεπαν μείωση των επενδύσεών τους σε πάγιο κεφάλαιο το 2011, το αντίστοιχο ποσοστό για το 2012 εκτινάχθηκε στο 36,5%. Περαιτέρω, η στασιμότητα όσον αφορά τις επενδύσεις του 2012 είναι η επικρατούσα άποψη και στις δύο ομάδες επιχειρήσεων. Διάγραµµα 3.13 Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων του ελληνικού εµπορίου για την απασχόληση του 2012 και του 2011 Ανάλυση ανά κατηγορία νοµικής µορφής (% ποσοστά επιχειρήσεων) ΑΕ-ΕΠΕ 2012 4,0 44,6 28,2 23,3 ΑΕ-ΕΠΕ 2011 3,6 45,7 43,7 7,1 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2012 1,5 55,3 18,9 24,3 ΟΕ-ΕΕ-ΑτE 2011 3,0 76,2 15,0 5,9 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Άνοδος Στασιµότητα Μείωση Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 106

Οι προβλέψεις για την απασχόληση κατά το 2012 δεν είναι ενθαρρυντικές και παρουσιάζουν διαφορά ανάλογα με τη νομική μορφή των επιχειρήσεων. Στις ΑΕ και ΕΠΕ η κατάσταση παραμένει απαισιόδοξη, όμως το αρνητικό ισοζύγιο (μεταξύ θετικών και αρνητικών απαντήσεων) περιορίστηκε σημαντικά. Όσον αφορά τις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις, όσες προβλέπουν στασιμότητα απασχόλησης εξακολουθούν να είναι η απόλυτη πλειονότητα, ωστόσο το μερίδιό τους εμφανίζει κάμψη σε σχέση με την περσινή έρευνα επιπρόσθετα δε, το αρνητικό ισοζύγιο σε αυτή την ομάδα διευρύνθηκε. Όπως και πέρυσι, το ποσοστό των ΑΕ και ΕΠΕ που προβλέπουν περικοπές είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, όμως η διαφορά μεταξύ των δύο έχει μειωθεί σημαντικά. Το μερίδιο όσων σχεδιάζουν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας το 2012 είναι ασήμαντο και στις δύο κατηγορίες εμπορικών επιχειρήσεων. Τέλος, από την εξέταση παραμέτρων που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων προκύπτει ότι κατά το 2011 υπήρξε στροφή προς τα ελληνικά προϊόντα και μείωση της εξάρτησης από εμπορεύματα ασιατικής παραγωγής, γεγονός που συνάδει με τη σημαντική υποχώρηση των ελληνικών εισαγωγών γενικά. Επίσης, παραμένουν οι εκτιμήσεις για αυξημένες πιέσεις από αθέμιτο άτυπο ανταγωνισμό. Τέλος, προκύπτει ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων πιστεύουν ότι τόσο η ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους όσο και το κόστος τους δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο «πόλεμος τιμών» μεταξύ των επιχειρήσεων οξύνθηκε, κυρίως στην πλευρά των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων, ενώ οι ΑΕ και ΕΠΕ κατά πλειοψηφία δηλώνουν ότι κράτησαν σταθερές τις τιμές τους. 3.2. Ο οικονομικός απολογισμός για τις ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2010 Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Οι βασικές διαπιστώσεις για το 2010 Οι πωλήσεις και τα μεικτά κέρδη σημείωσαν για δεύτερο συνεχές έτος πτώση, κατά 10,2% και 15,1% αντίστοιχα. Η βαθιά οικονομική κρίση έπληξε βαρύτατα την κερδοφορία του εμπορίου. Το 2010 το αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο. Ο μοναδικός τομέας που παρέμεινε κερδοφόρος ήταν το χονδρικό εμπόριο, και σε αυτόν όμως υπήρξε δραματική πτώση κερδών. Το ποσοστό καθαρού κέρδους και η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων διαμορφώθηκαν σε αρνητικά επίπεδα. Το συνολικό ενεργητικό μειώθηκε κυρίως λόγω μείωσης των αποθεμάτων και των πιστώσεων. Η αύξηση των παγίων ήταν ισχνή όπως και το 2009. Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου παρέμειναν σε πολύ χαμηλά επίπεδα το 2010. Το συνολικό χρέος περιορίστηκε κατά 6%. Υψηλότερος ήταν ο ρυθμός μείωσης των μεσομακροπρόθεσμων υποχρεώσεων. Η γενική ρευστότητα επιδεινώθηκε το 2010. 107

3.2.1. Οι πωλήσεις και η κερδοφορία των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2010 Ο κύκλος εργασιών 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων χρήσης που έχουν δημοσιευτεί και υπάρχουν στο αρχείο της ICAP προκύπτει ότι το 2010 υπήρξε για δεύτερο συνεχές έτος πτώση του κύκλου εργασιών των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου. Η πτώση των πωλήσεων διαμορφώθηκε σε 10,2% συνολικά και ήταν ανάλογης έντασης με την πτώση που είχε καταγραφεί και το 2009. Μεταξύ των ΑΕ και ΕΠΕ η μείωση των πωλήσεων καταγράφηκε σε όλους τους τομείς και τους κλάδους του εμπορίου. 1 Εντονότερη ήταν στον τομέα της εμπορίας αυτοκίνητωνανταλλακτικών και μικρότερη στο χονδρικό εμπόριο. Μεταξύ των κλάδων οι σημαντικότερες μειώσεις καταγράφηκαν στο εμπόριο αυτοκινήτων (με εντυπωσιακό ποσοστό μείωσης 42,4%), στο λιανικό εμπόριο τροφίμων-ποτών-καπνού και στο «άλλο χονδρικό εμπόριο». Ο μοναδικός κλάδος στον οποίο καταγράφηκε πλήρης στασιμότητα του κύκλου εργασιών ήταν τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Πωλήσεις 2010 Πτώση πωλήσεων και στους τρεις τομείς. Ιδιαίτερα αισθητή στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά και λιγότερο έντονη στο λιανικό εμπόριο (σε απόλυτα μεγέθη). Διάγραµµα 3.14 Ρυθµός αύξησης των πωλήσεων, 2008-2010 (%) 2010-10,2 2009-10,5 2008 5,4-12,0-10,0-8,0-6,0-4,0-2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 1. Εάν εξαιρεθεί η (ονομαστική) στασιμότητα πωλήσεων του κλάδου ανταλλακτικών αυτοκινήτων. 108

Πίνακας 3.3 Οι πωλήσεις των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2010 2009 2008 Μεταβολή Μεταβολή 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα 5.158.791 8.953.738 10.573.512-42,4% -15,3% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 1.312.993 1.312.050 1.481.691 0,1% -11,4% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 6.471.784 10.265.788 12.055.204-37,0% -14,8% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 752.508 778.698 974.962-3,4% -20,1% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 6.912.321 7.061.606 7.332.077-2,1% -3,7% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 15.702.107 19.045.249 18.507.661-17,6% 2,9% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 14.322.832 11.945.064 15.048.794 19,9% -20,6% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 3.556.706 3.896.008 5.766.963-8,7% -32,4% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 5.687.031 6.854.227 8.229.245-17,0% -16,7% Άλλο χονδρικό εμπόριο 1.273.786 1.771.944 1.960.193-28,1% -9,6% Χονδρικό εμπόριο 48.207.292 51.352.795 57.819.896-6,1% -11,2% Γενικό λιανικό εμπόριο 10.642.347 10.772.917 11.194.311-1,2% -3,8% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 89.016 126.462 124.015-29,6% 2,0% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 1.492.201 1.876.819 1.952.315-20,5% -3,9% Λ/Ε καλλυντικών 537.104 625.646 642.383-14,2% -2,6% Λ/Ε οικιακών συσκευών 1.130.402 1.390.578 1.946.016-18,7% -28,5% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 2.575.232 2.809.765 2.818.692-8,3% -0,3% Λιανικό εμπόριο 16.466.301 17.602.188 18.677.732-6,5% -5,8% Γενικό σύνολο 71.145.377 79.220.771 88.552.833-10,2% -10,5% Από την έρευνα της ΕΣΕΕ στις ΑΕ και ΕΠΕ προκύπτει ότι σχεδόν οι 9 στις 10 επιχειρήσεις του εμπορίου δήλωσαν περιορισμό ή στασιμότητα των πωλήσεών τους το 2010 ενώ ποσοστό 45% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι οι πωλήσεις τους μειώθηκαν σημαντικά (πάνω από 10%). Επιπλέον, η πλειονότητα των εμπορικών επιχειρήσεων (66,8%) είδε τις πωλήσεις της να μειώνονται περισσότερο από 5% κατά το 2010. Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Διάγραµµα 3.15 Διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεων των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του εµπορίου, 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 0,0 0,0 0,0 100% 80% 28,3 49,2 45,0 60% 53,0 40% 39,6 51,0 20% 0% 18,7 11,2 4,0 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 109

Διάγραµµα 3.16 Οι πωλήσεις των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου το 2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 0,0 100% 45,0 80% 60% 40% 20% 21,8 21,8 7,4 4,0 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 0% Σηµαντικά υψηλότερες Υψηλότερες Περίπου στάσιµες Χαµηλότερες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Μεικτά, λειτουργικά και καθαρά κέρδη 2010 έναντι του 2009 Πηγή: ΕΣΕΕ Δυσάρεστες ήταν οι επιπτώσεις και στο επίπεδο των μεικτών κερδών των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, αφού η κάμψη που είχε ήδη καταγραφεί το 2009 εντάθηκε πολύ περισσότερο το 2010. Συγκεκριμένα, τα μεικτά κέρδη τους διαμορφώθηκαν σε 14.386,8 εκατ. και ήταν μειωμένα κατά 15,1% έναντι του 2009. Το γεγονός ότι η ποσοστιαία μείωση των μεικτών κερδών ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη των πωλήσεων είναι ενδεικτικό της αδυναμίας των εταιρειών να περικόψουν το κόστος πωληθέντων τους, το οποίο αντίθετα αυξήθηκε κατά 8,9%. Είναι προφανές ότι η ταυτόχρονη μείωση των πωλήσεων και του κόστους των πωληθέντων οφείλεται στην ύφεση, που περιόρισε τη δραστηριότητα των εταιρειών και η οποία ήταν βαθύτερη το 2010. Τα μεικτά κέρδη μειώθηκαν και στους τρεις τομείς δράσης των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, και μάλιστα με ταχύτερο ρυθμό συγκριτικά με το 2009. Μεγαλύτερη ήταν η πτώση στον τομέα εμπορίας αυτοκινήτων-ανταλλακτικών οχημάτων (υπερδιπλάσιο ποσοστό μείωσης το 2010) και μικρότερη στο λιανικό εμπόριο. Στο χονδρικό εμπόριο ο μονοψήφιος ρυθμός μείωσης του 2009 υπερτριπλασιάστηκε και διαμορφώθηκε σε διψήφιο ρυθμό. Σε αντιστοιχία προς την προαναφερθείσα εξέλιξη των πωλήσεων, οι κλάδοι στους οποίους τα μεικτά κέρδη μειώθηκαν δραστικά ήταν στο εμπόριο αυτοκινήτων, στο «άλλο χονδρικό εμπόριο» και στο λιανικό εμπόριο τροφίμων-ποτών-καπνού. Ο μοναδικός κλάδος στον οποίο καταγράφηκε αύξηση μεικτών κερδών, έστω και οριακή, ήταν το χονδρικό εμπόριο προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής. 110

Πίνακας 3.4 Τα μεικτά κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2010 2009 2008 Μεταβολή Μεταβολή 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα 713.586 1.192.344 1.435.500-40,2% -16,9% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 249.710 291.673 314.866-14,4% -7,4% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 963.296 1.484.018 1.750.366-35,1% -15,2% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 172.981 168.497 201.193 2,7% -16,3% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.385.594 1.407.077 1.402.955-1,5% 0,3% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 4.402.631 5.485.920 5.219.944-19,7% 5,1% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 910.271 1.068.666 1.117.823-14,8% -4,4% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 721.231 784.356 1.099.634-8,0% -28,7% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 1.251.422 1.469.356 1.787.133-14,8% -17,8% Άλλο χονδρικό εμπόριο 232.664 324.224 354.539-28,2% -8,6% Χονδρικό εμπόριο 9.076.795 10.708.096 11.183.222-15,2% -4,2% Γενικό λιανικό εμπόριο 2.424.313 2.475.994 2.546.807-2,1% -2,8% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 20.785 27.806 29.116-25,3% -4,5% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 658.328 812.367 872.075-19,0% -6,8% Λ/Ε καλλυντικών 161.560 193.493 202.930-16,5% -4,7% Λ/Ε οικιακών συσκευών 332.980 402.436 562.710-17,3% -28,5% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 748.709 841.169 803.008-11,0% 4,8% Λιανικό εμπόριο 4.346.676 4.753.266 5.016.647-8,6% -5,3% Γενικό σύνολο 14.386.767 16.945.379 17.950.235-15,1% -5,6% Η ταχύτερη μείωση των μεικτών κερδών σε σύγκριση με εκείνη των πωλήσεων είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του ποσοστού μεικτού κέρδους των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ σε 20,2%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο χονδρικό εμπόριο και κατά δεύτερο λόγο στο λιανικό εμπόριο, ενώ στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά το ποσοστό μεικτού κέρδους εμφανίζεται οριακά αυξημένο σε σύγκριση με το 2009. Από κλαδική πλευρά, δεν υπάρχει ξεκάθαρη τάση σε σχέση με την εξέλιξη του δείκτη σε κάποιον τομέα, οι δε διαφορές στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν μικρές. Συνολικά 8 κλάδοι εμφανίζουν βελτίωση (έστω και οριακή), 6 εμφανίζουν επιδείνωση του δείκτη κατά το 2010 και 1 κλάδος απόλυτη στασιμότητα. Αξιόλογη αύξηση του ποσοστού μεικτού κέρδους κατεγράφη στους κλάδους χονδρικού εμπορίου προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής και λιανικού εμπορίου τροφίμων-ποτών-καπνού. Αντίθετα, μειώσεις μεγαλύτερες των δύο ποσοστιαίων μονάδων εντοπίζονται στο χονδρικό εμπόριο καυσίμων και στο εμπόριο ανταλλακτικών αυτοκινήτων. Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 111

Πίνακας 3.5 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Ποσοστό μεικτού κέρδους των ΑΕ και ΕΠΕ κατά τομέα και κλάδο: 2010-2008 Κλάδος 2010 2009 2008 Αυτοκίνητα 13,8% 13,3% 13,6% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 19,0% 22,2% 21,3% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 14,9% 14,5% 14,5% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 23,0% 21,6% 20,6% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 20,0% 19,9% 19,1% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 28,0% 28,8% 28,2% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 6,4% 8,9% 7,4% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 20,3% 20,1% 19,1% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 22,0% 21,4% 21,7% Άλλο χονδρικό εμπόριο 18,3% 18,3% 18,1% Χονδρικό εμπόριο 18,8% 20,9% 19,3% Γενικό λιανικό εμπόριο 22,8% 23,0% 22,8% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 23,3% 22,0% 23,5% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 44,1% 43,3% 44,7% Λ/Ε καλλυντικών 30,1% 30,9% 31,6% Λ/Ε οικιακών συσκευών 29,5% 28,9% 28,9% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 29,1% 29,9% 28,5% Λιανικό εμπόριο 26,4% 27,0% 26,9% Γενικό σύνολο 20,2% 21,4% 20,3% Ο περιορισμός των λοιπών λειτουργικών δαπανών (στις οποίες περιλαμβάνονται και τα έξοδα διοίκησης και διάθεσης των προϊόντων των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου) και των πληρωμών για τόκους δεν ήταν ικανός να εμποδίσει τη δραστική κάμψη κατά 84,8%, της λειτουργικής κερδοφορίας, η οποία και διαμορφώθηκε σε 296,1 εκατ. το 2010. Ήταν η τρίτη συνεχής χρονιά που καταγράφηκε επιδείνωση της οργανικής κερδοφορίας, αυτή δε τη φορά οφειλόταν καθαρά στην κάμψη των αντίστοιχων μεικτών κερδών. Η επιδείνωση των λειτουργικών κερδών υφίσταται και στους τρεις τομείς της εμπορικής δραστηριοποίησης. Ωστόσο εντυπωσιακές διαστάσεις έλαβε στον τομέα αυτοκινήτωνανταλλακτικών, όπου για πρώτη φορά υπήρξε ανατροπή σε επίπεδο τομέων, από λειτουργικά κέρδη σε ζημίες. Ιδιαίτερα αισθητή ήταν η πτώση και στο λιανικό εμπόριο όπου τα κέρδη περιορίστηκαν κατά 87,4%, αλλά και στο χονδρικό εμπόριο, όπου η οργανική κερδοφορία υπέστη πτώση 69,1%. Από κλαδική σκοπιά, ανατροπή, από λειτουργικά κέρδη σε ζημίες, κατέγραψαν οι κλάδοι εμπορίας αυτοκινήτων και λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης. Περαιτέρω, εμφάνιση λειτουργικής ζημίας για δεύτερη συνεχή χρονιά κατεγράφη στο λιανικό εμπόριο καλλυντικών και στο λιανικό εμπόριο οικιακών συσκευών, με επέκταση των ζημιών το 2010. Οι κλάδοι που κινήθηκαν αντίθετα με το ρεύμα και βελτίωσαν σημαντικά το λειτουργικό τους αποτέλεσμα ήταν το χονδρικό εμπόριο προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής, το χονδρικό εμπόριο λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων και το λιανικό εμπόριο τροφίμωνποτών-καπνού όπου όμως το λειτουργικό αποτέλεσμα ως απόλυτο μέγεθος παρέμεινε πολύ χαμηλό. 112

Πίνακας 3.6 Τα λειτουργικά κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2010 2009 2008 Μεταβολή Μεταβολή 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα -220.443 59.325 75.416-471,6% -21,3% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 2.425 27.830 36.081-91,3% -22,9% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -218.018 87.155 111.497-350,1% -21,8% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 25.837 16.300 41.183 58,5% -60,4% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 144.364 217.244 184.222-33,5% 17,9% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 123.402 956.864 947.039-87,1% 1,0% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 76.077 118.139 79.136-35,6% 49,3% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 46.596 40.138 205.404 16,1% -80,5% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 25.460 135.421 171.512-81,2% -21,0% Άλλο χονδρικό εμπόριο 29.327 38.500 51.185-23,8% -24,8% Χονδρικό εμπόριο 471.062 1.522.607 1.679.681-69,1% -9,4% Γενικό λιανικό εμπόριο 56.869 228.323 274.745-75,1% -16,9% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 951 140-1.851 578,2% 107,6% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -50.519 2.204 73.945-2.391,7% -97,0% Λ/Ε καλλυντικών -14.126-1.321 5.860-969,3% -122,5% Λ/Ε οικιακών συσκευών -22.152-12.425 26.407-78,3% -147,1% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 72.020 125.963 108.636-42,8% 16,0% Λιανικό εμπόριο 43.043 342.885 487.741-87,4% -29,7% Γενικό σύνολο 296.088 1.952.647 2.278.919-84,8% -14,3% Καθαρά αποτελέσματα 2010 Η βαθιά οικονομική κρίση έπληξε βαρύτατα την κερδοφορία του εμπορίου. Το 2010 το αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο. Ο μοναδικός τομέας που παρέμεινε κερδοφόρος ήταν το χονδρικό εμπόριο, και σε αυτόν όμως υπήρξε δραματική πτώση κερδών. Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Η οικονομική κρίση έπληξε με σφοδρότητα το εγχώριο εμπόριο συνολικά δημιουργώντας πρωτόγνωρες συνθήκες. Η δραστική επιδείνωση των λειτουργικών κερδών, σε συνδυασμό και με το αρνητικό μη λειτουργικό αποτέλεσμα, είχε δραματικές επιπτώσεις στην κερδοφορία των επιχειρήσεων. Συνέπεια των δυσμενών μεταβολών ήταν στο επίπεδο του καθαρού αποτελέσματος να υπάρξει αναστροφή, από κέρδη σε εκτεταμένες ζημίες, το 2010. Δεδομένου ότι ο κλάδος μετατράπηκε σε ζημιογόνος, το ποσοστό καθαρού κέρδους διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα. 113

Διάγραµµα 3.17 Ποσοστό καθαρού κέρδους των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2008-2010 Ανάλυση κατά τοµέα (%) 3 2 1 0 0,97 0,68 2,45 2,47 0,11 2,62 1,82-0,17 2,29 2,09-0,29-1 -2-3 -3,66 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου -4 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο 2008 2009 2010 Όσον αφορά τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας της ΕΣΕΕ στις ΑΕ και ΕΠΕ, φαίνεται ότι η απόλυτη πλειονότητα των εταιρειών αυτών δήλωσε ότι η κερδοφορία της παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη, ενώ 2 στις 5 επιχειρήσεις δήλωσαν σημαντική επιδείνωση κερδοφορίας (μεγαλύτερη από 10%). Ωστόσο, από το 52,5% των επιχειρήσεων που δήλωσαν σχετική στασιμότητα (μεταβολή ±10%), περίπου 3 στις 10 υπέστησαν μείωση κερδών από 5-10%. Η εξέταση της κερδοφορίας των ΑΕ και ΕΠΕ από τομεακής πλευράς αποκαλύπτει ότι το βαρύτερο πλήγμα το 2010 υπέστη και πάλι το εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, οι συνολικές ζημίες του οποίου ανήλθαν σε 237,2 εκατ., και (σε πολύ μικρότερη κλίμακα) το λιανικό Διάγραµµα 3.18 Διαχρονική εξέλιξη των καθαρών κερδών των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου: 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 100% 0,0 0,0 0,0 80% 34,2 50,8 44,1 60% 40% 50,7 36,5 52,5 20% 0% 15,1 12,7 3,5 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 114

Διάγραµµα 3.19 Tα καθαρά κέρδη των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου το 2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 0,0 100% 44,1 80% 60% 40% 20% 27,7 18,3 6,4 3,5 0% 2010 έναντι του 2009 Σηµαντικά υψηλότερα Υψηλότερα Περίπου στάσιµα Χαµηλότερα Σηµαντικά χαµηλότερα Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ εμπόριο με καταγραφή ζημιών ύψους 29 εκατ. περίπου. Μοναδικός τομέας που παρέμεινε κερδοφόρος ήταν το χονδρικό εμπόριο, όμως η κερδοφορία του σχεδόν εξανεμίστηκε, αφού τα προ φόρου κέρδη του συρρικνώθηκαν κατά 95,6%. Όσον αφορά τους επιμέρους κλάδους, κατ αρχάς επισημαίνεται ότι το φαινόμενο της ανατροπής από κέρδη το 2009 σε ζημίες το 2010 εντοπίζεται σε 6 επιμέρους κλάδους, ενώ 2 ακόμη ήταν ζημιογόνοι και τα δύο έτη. Κερδοφόροι κατά το 2010 παρέμειναν 7 κλάδοι, σχεδόν όλοι όμως υπέστησαν συρρίκνωση των κερδών τους. Μοναδική «φωτεινή» εξαίρεση αποτέλεσε ο κλάδος του χονδρικού εμπορίου προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής, στον οποίο σημειώθηκε μεγάλη ετήσια αύξηση κερδών, με συνέπεια ο εν λόγω κλάδος να συνεισφέρει το 55% των κερδών του τομέα συνολικά. Οι υψηλότερες ζημίες καταγράφηκαν στον κλάδο της εμπορίας αυτοκινήτων και στο εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης, τόσο σε επίπεδο χονδρικού όσο και λιανικού εμπορίου. Τα υψηλότερα κέρδη, παρ όλη τη μείωσή τους στην τελευταία χρήση, πραγματοποίησε ο κλάδος του χονδρικού εμπορίου τροφίμων-ποτών-καπνού και του λιανικού εμπορίου Η/Υ, μηχανών γραφείου και λοιπού λιανικού εμπορίου. Όσον αφορά το ποσοστό καθαρού κέρδους, αυτό παρέμεινε οριακά θετικό μόνο στον τομέα του χονδρικού εμπορίου, με το δείκτη να υποχωρεί σε μόλις 0,1% από 2,5% το 2009. Στους άλλους δύο τομείς οι δείκτες κατέστησαν αρνητικοί το 2010, με εμφανώς μεγαλύτερη επιδείνωση στο εμπόριο αυτοκινήτων-ανταλλακτικών, όπου ο σχετικός δείκτης από 0,7% διαμορφώθηκε σε -3,7% το τελευταίο έτος. Από κλαδική σκοπιά τους δυσμενέστερους δείκτες κατά το 2010 εμφανίζουν οι κλάδοι λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης (-5,1%) και εμπορίας αυτοκινήτων (-4,5%). Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 115

2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Πίνακας 3.7 Τα προ φόρου κέρδη των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος 2010 2009 2008 Μεταβολή Μεταβολή 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα -234.603 42.613 86.491-650,5% -50,7% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων -2.573 27.788 30.477-109,3% -8,8% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -237.176 70.401 116.968-436,9% -39,8% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 31.187 16.258 37.077 91,8% -56,2% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 102.005 196.716 172.189-48,1% 14,2% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -114.527 876.178 901.964-113,1% -2,9% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 38.126 115.641 10.382-67,0% 1013,9% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων -9.734 29.025 163.767-133,5% -82,3% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού -18.444 8.063 85.169-328,8% -90,5% Άλλο χονδρικό εμπόριο 27.638 29.105 51.475-5,0% -43,5% Χονδρικό εμπόριο 56.252 1.270.985 1.422.024-95,6% -10,6% Γενικό λιανικό εμπόριο 29.423 198.067 279.781-85,1% -29,2% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.034 1.264-718 -18,3% 276,2% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -76.391-962 78.687-7.844,8% -101,2% Λ/Ε καλλυντικών -17.468 7.380 1.906-336,7% 287,3% Λ/Ε οικιακών συσκευών -21.978-13.588 25.716-61,7% -152,8% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 56.384 128.861 104.948-56,2% 22,8% Λιανικό εμπόριο -28.997 321.022 490.320-109,0% -34,5% Γενικό σύνολο -209.920 1.662.407 2.029.312-112,6% -18,1% Η τάση διεύρυνσης του ζημιογόνου τμήματος των ΑΕ και ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου που ξεκίνησε το 2009 επιταχύνθηκε δραματικά το 2010. Συγκεκριμένα, οι ζημιογόνες ανήλθαν σε 3.298 και ήταν κατά 28,5% περισσότερες έναντι του 2009. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί δραστικά η αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες εταιρείες και να διαμορφωθεί σε 1,52:1 έναντι 2,46:1 που ήταν το 2009. Η επιδείνωση καταγράφηκε και στους τρεις τομείς της εμπορικής επιχειρηματικής δράσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο συγκεκριμένος δείκτης στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά διαμορφώθηκε σε μόλις 0,75:1 και στο λιανικό εμπόριο σε 1,12:1. Στο χονδρικό εμπόριο η αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τους άλλους δύο τομείς, ήταν όμως δραματικά μειωμένη έναντι του 2009. Από κλαδική σκοπιά η μείωση του δείκτη καταγράφηκε σχεδόν σε όλους τους κλάδους (εξαιρουμένου του Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής). Ο δείκτης διαμορφώθηκε σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα στους κλάδους αυτοκινήτων, λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής χρήσης και στο λιανικό εμπόριο οικιακών συσκευών. Πίνακας 3.8 Αριθμός εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010-2008 Κατανομή κατά τύπο κερδοφορίας Κερδοφόρες Ζημιογόνες Σύνολο 2010 2009 2008 2010 2009 2008 2010 2009 2008 5.002 6.308 6.904 3.298 2.565 2.031 8.300 8.873 8.935 Πηγή: ΙCAP DATABANK 116

Διάγραµµα 3.20 Αναλογία κερδοφόρων προς ζηµιογόνες εµπορικές ΑΕ και ΕΠΕ: 2008-2010 4,0:1 3,97:1 3,5:1 3,40:1 3,0:1 2,5:1 2,0:1 1,5:1 2,16:1 2,64:1 1,60:1 2,80:1 2,00:1 2,46:1 1,83:1 1,52:1 1,0:1 0,5:1 0,75:1 1,12:1 0,0:1 Πίνακας 3.9 2008 2009 2010 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο Σύνολο Αναλογία κερδοφόρων προς ζημιογόνες εταιρείες: 2010-2008 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο Κλάδος 2010 2009 2008 Αυτοκίνητα 0,52:1 1,30:1 1,77:1 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 1,59:1 2,67:1 3,78:1 Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 0,75:1 1,60:1 2,16:1 Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 2,22:1 2,16:1 3,63:1 Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 2,78:1 3,44:1 3,71:1 Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 1,60:1 2,84:1 3,60:1 Χ/Ε καυσίμων και χημικών 2,15:1 3,21:1 4,57:1 Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 1,46:1 2,37:1 4,33:1 Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 1,72:1 2,76:1 4,58:1 Άλλο χονδρικό εμπόριο 2,46:1 3,01:1 3,76:1 Χονδρικό εμπόριο 1,83:1 2,80:1 3,97:1 Γενικό λιανικό εμπόριο 1,84:1 2,50:1 2,94:1 Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1,74:1 3,79:1 2,24:1 Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 0,82:1 1,69:1 2,46:1 Λ/Ε καλλυντικών 2,13:1 2,33:1 4,90:1 Λ/Ε οικιακών συσκευών 0,99:1 1,69:1 2,31:1 Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 1,16:1 2,11:1 2,80:1 Λιανικό εμπόριο 1,12:1 2,00:1 2,64:1 Γενικό σύνολο 1,52:1 2,46:1 3,40:1 Πηγή: ΙCAP DATABANK Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 117

3.2.2. Η κεφαλαιουχική διάρθρωση των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το 2010 Η ανάπτυξη του ενεργητικού 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το γεγονός της μείωσης του συνολικού ενεργητικού των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, το οποίο πέρυσι είχε επισημανθεί για πρώτη φορά σε Ετήσια Έκθεση για το Ελληνικό Εμπόριο, επαναλήφθηκε και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερη έκταση το 2010. Τα συνολικά κεφάλαια των εταιρειών αυτών συρρικνώθηκαν κατά 6,3%, σε συνέχεια της προηγούμενης μείωσης, κατά 1,9%, το 2009. Η μείωση των ενεργητικού οφείλεται κυρίως στον περιορισμό του κυκλοφορούντος κατά 3.598,9 εκατ. ή κατά 9,0%. Πέραν τούτου, και τα ρευστά διαθέσιμα (που είναι μικρότερα σε μέγεθος σε σύγκριση με το κυκλοφορούν) μειώθηκαν κατά 16,4%. Η άνοδος των παγίων ήταν και πάλι ασθενής και σηματοδοτεί εξασθένιση της επενδυτικής δραστηριότητας. Η μείωση των συνολικών κεφαλαίων καταγράφηκε και στους τρεις τομείς, ήταν μάλιστα ιδιαίτερα σοβαρή στον τομέα αυτοκινήτων-ανταλλακτικών. Οι κλάδοι στους οποίους υπήρξε σοβαρή συρρίκνωση των κεφαλαίων ήταν τα αυτοκίνητα, το «άλλο χονδρικό εμπόριο» και το λιανικό εμπόριο ειδών ένδυσης-υπόδησης-οικιακής χρήσης, καθώς και των οικιακών συσκευών. Το μέσο μέγεθος (ενεργητικό ανά εταιρεία) των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ σταμάτησε να αυξάνεται την τελευταία διετία και διαμορφώθηκε σε 7,1 εκατ. περίπου, παραμένοντας ουσιαστικά στάσιμο σε σχέση με το 2009. Σημαντική ήταν η μείωση του μέσου μεγέθους στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά, στο χονδρικό εμπόριο παρέμεινε πρακτικά αμετάβλητο, ενώ, αντίθετα με τους δύο άλλους τομείς, το μέσο μέγεθος των ΑΕ και ΕΠΕ του λιανικού εμπορίου διευρύνθηκε αισθητά το τελευταίο έτος. Μείωση του μέσου ενεργητικού σημειώθηκε στην πλειοψηφία των επιμέρους κλάδων. Οι κλάδοι στους οποίους η μείωση ήταν εντονότερη είναι το «άλλο χονδρικό εμπόριο» και το λιανικό εμπόριο ειδών ένδυσης-υπόδησης-οικιακής χρήσης. Αντίθετα, εντυπωσιακή αύξηση του μέσου μεγέθους καταγράφηκε στους κλάδους του γενικού λιανικού εμπορίου και του χονδρικού εμπορίου καυσίμων και χημικών. Πίνακας 3.10 Οι μεταβολές των βασικών μεγεθών του ενεργητικού του ελληνικού εμπορίου: 2010-2008 ('000 ) Μέγεθος Απόλυτη Απόλυτη Ποσοστιαία Ποσοστιαία μεταβολή μεταβολή μεταβολή μεταβολή 2010/2009 2009/2008 2010/2009 2009/2008 Καθαρά πάγια 394.721 434.093 2,2% 2,5% Συσσωρευμένες αποσβέσεις 312.113 99.748 3,9% 1,3% Μεικτά πάγια 706.834 533.841 2,7% 2,1% Κυκλοφορούν -3.598.910-2.347.866-9,0% -5,5% Ρευστά διαθέσιμα -765.051 669.290-16,4% 16,7% Σύνολο ενεργητικού -3.969.240-1.244.483-6,3% -1,9% Πηγή: ΙCAP DATABANK 118

Πίνακας 3.11 Ο ρυθμός μεγέθυνσης του ενεργητικού των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ: 2010/2009 και 2009/2008 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο Κλάδος 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα -18,7% -18,2% Ανταλλακτικά αυτοκινήτων -6,3% -5,3% Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά -16,9% -16,6% Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής -6,6% -6,2% Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 3,5% 2,5% Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης -8,0% 10,8% Χ/Ε καυσίμων και χημικών 2,5% -3,0% Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων -8,9% -13,1% Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού -7,2% -8,7% Άλλο χονδρικό εμπόριο -23,1% -5,9% Χονδρικό εμπόριο -5,8% 0,9% Γενικό λιανικό εμπόριο 6,3% -1,6% Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού -12,1% 11,6% Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης,ειδών οικιακής χρήσης -21,6% -2,1% Λ/Ε καλλυντικών -7,9% -0,9% Λ/Ε οικιακών συσκευών -20,6% -20,3% Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 1,1% 8,3% Λιανικό εμπόριο -2,2% -1,9% Γενικό σύνολο -6,3% -1,9% Πίνακας 3.12 Ενεργητικό ανά εταιρεία: 2010-2008 Ανάλυση κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Πηγή: ΙCAP DATABANK Κλάδος Μέσο Μέσο Μέσο % % ενεργητικό ενεργητικό ενεργητικό Μεταβολή Μεταβολή 2010 2009 2008 2010/2009 2009/2008 Αυτοκίνητα 8.035 8.701 10.053-7,7-13,4 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 3.297 3.311 3.484-0,4-5,0 Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 6.512 7.046 8.109-7,6-13,1 Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 2.912 2.944 3.200-1,1-8,0 Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 5.547 5.253 4.831 5,6 8,7 Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 9.759 9.713 8.817 0,5 10,2 Χ/Ε καυσίμων και χημικών 15.595 13.526 14.172 15,3-4,6 Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 4.705 4.747 5.422-0,9-12,5 Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 4.545 4.915 5.452-7,5-9,9 Άλλο χονδρικό εμπόριο 3.068 3.678 3.541-16,6 3,9 Χονδρικό εμπόριο 6.806 6.827 6.703-0,3 1,8 Γενικό λιανικό εμπόριο 42.033 34.509 32.971 21,8 4,7 Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.487 1.313 1.160 13,2 13,3 Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 4.381 5.183 4.985-15,5 4,0 Λ/Ε καλλυντικών 8.531 7.719 7.923 10,5-2,6 Λ/Ε οικιακών συσκευών 3.339 3.877 4.832-13,9-19,8 Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 4.401 4.177 4.420 5,4-5,5 Λιανικό εμπόριο 8.477 7.990 8.340 6,1-4,2 Γενικό σύνολο 7.069 7.060 7.150 0,1-1,3 Πηγή: ΙCAP DATABANK Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 119

Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου παρέμειναν σε πολύ χαμηλά επίπεδα και το 2010. Η αποεπένδυση συνεχίζεται στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά. 2011 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Το 2010 για δεύτερη φορά η επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ παρέμεινε ιδιαίτερα χαμηλή συγκριτικά με την προ κρίσης περίοδο, σημειώνοντας μικρή ανάκαμψη σε σχέση με το 2009. Τα νέα πάγια που προστέθηκαν στο σύνολο των ακαθάριστων παγίων ανήλθαν μόνο σε 706,8 εκατ., ενώ το 2008 (έτος καμπής) τα νέα πάγια είχαν ξεπεράσει τα 3,4 δισ. Την τελευταία διετία το μέγεθος της πτώσης των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου που προκύπτει από τη σύγκριση των ισολογισμών είναι τόσο μεγάλο, ώστε δεν υπάρχουν αμφιβολίες για τη μείωσή τους εν μέσω οικονομικής κρίσης. Στα αυτοκίνητα-ανταλλακτικά καταγράφεται για μία ακόμη φορά εικόνα αποεπένδυσης (μείωσης δηλαδή του πάγιου ενεργητικού). Στον τομέα του χονδρικού εμπορίου σημειώθηκε μεν σημαντική ετήσια αύξηση το 2010, η συρρίκνωση όμως των επενδύσεων σε σχέση με τα παλαιότερα δεδομένα είναι εμφανέστατη. Στο λιανικό εμπόριο η εικόνα παρέμεινε ουσιαστικά σταθερή. Από κλαδική άποψη, η εικόνα της αποεπένδυσης παγίων είναι διάχυτη και υφίσταται σε 9 κλάδους. Το φαινόμενο ήταν εντονότερο στο «άλλο χονδρικό εμπόριο», στην εμπορία αυτοκινήτων και στο λιανικό εμπόριο οικιακών συσκευών, καθώς και των ειδών ένδυσηςυπόδησης-οικιακής χρήσης. Αντίθετα, οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου επιταχύνθηκαν σημαντικά στο χονδρικό εμπόριο ένδυσης-υπόδησης-ειδών οικιακής, στο χονδρικό εμπόριο τροφίμων-ποτών-καπνού, καθώς και στο γενικό λιανικό εμπόριο (περιλαμβάνει σουπερμάρκετ-πολυκαταστήματα). Διάγραµµα 3.21 Ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου των εµπορικών ΑΕ και ΕΠΕ, 2009 και 2010 ('000 ) 1.000.000 800.000 269.660 600.000 400.000 200.000 0 256.100 303.671-25.930 598.549-161.376-200.000 2009 2010 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων Χονδρικό εµπόριο Λιανικό εµπόριο 120

Πίνακας 3.13 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου * των ΑΕ και ΕΠΕ το 2010 και το 2009 Κατανομή κατά τομέα και κλάδο ('000 ) Κλάδος Μεικτά πάγια Μεικτά πάγια Μεικτά πάγια Επενδύσεις Επενδύσεις 2010 2009 2008 2010 2009 Αυτοκίνητα 2.513.351 2.670.057 2.720.824-156.706-50.768 Ανταλλακτικά αυτοκινήτων 350.879 355.549 330.711-4.670 24.838 Αυτοκίνητα-Ανταλλακτικά 2.864.230 3.025.606 3.051.535-161.376-25.930 Χ/Ε προϊόντων πρωτογενούς παραγωγής 320.745 377.403 414.135-56.659-36.731 Χ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 1.913.930 1.634.871 1.710.933 279.059-76.062 Χ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 5.072.750 4.648.673 3.898.069 424.077 750.604 Χ/Ε καυσίμων και χημικών 2.697.583 2.633.942 2.815.439 63.642-181.498 Χ/Ε λοιπών ενδιάμεσων προϊόντων 1.823.723 1.850.942 1.835.515-27.220 15.427 Χ/Ε μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού 2.280.851 2.134.229 2.250.003 146.623-115.774 Άλλο χονδρικό εμπόριο 401.546 632.519 684.814-230.973-52.295 Χονδρικό εμπόριο 14.511.128 13.912.579 13.608.908 598.549 303.671 Γενικό λιανικό εμπόριο 5.838.178 5.452.693 5.321.557 385.484 131.136 Λ/Ε τροφίμων, ποτών, καπνού 43.173 48.545 48.990-5.373-445 Λ/Ε ένδυσης, υπόδησης, ειδών οικιακής χρήσης 1.181.006 1.285.844 1.242.770-104.838 43.074 Λ/Ε καλλυντικών 289.708 291.975 291.390-2.267 585 Λ/Ε οικιακών συσκευών 528.990 670.512 725.273-141.522-54.761 Λ/Ε Η/Υ, μηχανών γραφείου, λοιπό Λ/Ε 1.332.381 1.194.205 1.057.694 138.176 136.511 Λιανικό εμπόριο 9.213.435 8.943.775 8.687.676 269.660 256.100 Γενικό σύνολο 26.588.794 25.881.960 25.348.119 706.834 533.841 * Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου = Ετήσια μεταβολή ακαθάριστων παγίων Πηγή: ΙCAP DATABANK Περαιτέρω, όπως προέκυψε και από την τελευταία έρευνα της ΕΣΕΕ στις εταιρείες ΑΕ και ΕΠΕ, οι επιχειρήσεις που δηλώνουν ότι δεν πραγματοποίησαν καθόλου επενδύσεις την τελευταία διετία συνιστούν πλέον την απόλυτη πλειοψηφία, ενώ τείνουν να εκλείψουν οι εταιρείες που δηλώνουν πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων. Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου Κεφάλαιο 3 Διάγραµµα 3.22 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου των ΑΕ και ΕΠΕ του εµπορίου 2008-2010 (% ποσοστά επιχειρήσεων) 100% 0,0 0,0 0,0 80% 47,0 39,1 53,0 60% 40% 20% 0% 10,2 11,9 5,4 26,0 38,6 38,6 15,1 12,2 3,0 2008 έναντι 2007 2009 έναντι 2008 2010 έναντι 2009 Σηµαντικά υψηλότερες Περίπου στάσιµες Σηµαντικά χαµηλότερες Δεν υφίστανται (και για τα δύο έτη) Δ/Γ-Δ/Α Πηγή: ΕΣΕΕ 121