ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΑ ΒΛΗΜΑΤΑ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΑ ΒΛΗΜΑΤΑ Αρχές λειτουργίας και επιχειρησιακή χρησιµοποίησή τους στην ανοικτή θάλασσα και στο παράκτιο περιβάλλον του Αιγαίου

ªπ À π ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ - ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Το ελληνικό πολεµικό ναυτικό στο τέλος της δεκαετίας του 60, ήταν το πρώτο ναυτικό παγκοσµίως που εισήγαγε στο οπλοστάσιό του ένα νέο όπλο: τα κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας επιφανείας. Τα πρώτα βλήµατα που τοποθετήθηκαν σε πλοία, ήταν τα ΕΧΟCET MM38 τα οποία εξόπλισαν τις τέσσερις πυραυλακάτους τύπου «COMBAΤΤΑΝΤΕ ΙΙ» (Κονίδης, Μπάτσης, Αρλιώτης και Άννινος). Του Αχιλλέα Ζάλου

H F G H I K I J G H I J Εκτόξευση H I K Η καινοτόµος, για τα τότε δεδοµένα, απόφαση του Π.Ν. αποδείχθηκε ιδιαιτέρα επιτυχής και υιοθετήθηκε από το σύνολο των υπόλοιπων ναυτικών. Το ελληνικό ναυτικό συνέχισε να εξοπλίζει µε κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας επιφανείας τις µονάδες επιφανείας του και πλέον σήµερα στο οπλοστάσιο του περιλαµβάνονται τα βλήµατα ΕΧΟCET ΜΜ38, ΜΜ40 Block 2, MM40 Block3, HARPOON RGM 84D (Block 1C) και PENGUIN ΜΚ2 Mod3. Η είσοδος των κατευθυνόµενων βληµάτων, άλλαξε όλη τη φιλοσοφία του ναυτικού πολέµου, η οποία έως τότε στηριζόταν στη χρήση των, διαφόρων διαµετρηµάτων, πυροβόλων όπλων. Το κυριότερο πλεονέκτηµα τους είναι βέβαια, η δυνατότητα πλήγµατος πλοίων µε ακρίβεια σε µεγάλες αποστάσεις. Παρόλα αυτά, η χρήση τους σε παράκτια ύδατα έχει σοβαρούς περιορισµούς. Σε αυτό το άρθρο ακολουθεί µια σύντοµη παρουσίαση των αρχών λειτουργίας και δυνατοτήτων των κατευθυνόµενων βλη- µάτων επιφανείας επιφανείας ΕΧΟCET, HARPOON και PENGUIN που περιέχονται στο ελληνικό οπλοστάσιο. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται όµως, στον τρόπο µε τον οποίο αυτά θα χρησι- µοποιηθούν από τις µονάδες επιφανείας του Π.Ν. τόσο στο παράκτιο επιχειρησιακό περιβάλλον του Αιγαίου όσο και στην ανοικτή θάλασσα. [ Αρχές λειτουργίας και γενικά χαρακτηριστικά Κ/Β επιφανείας - επιφανείας Τα γενικά χαρακτηριστικά των τεσσάρων βληµάτων φαίνονται στο σχετικό πίνακα. Αν και υπάρχουν σηµαντικότατες διαφορές όσον αφορά τις εµβέλειες, τις δυνατότητες των αισθητήρων, τις τροχιές και τους τερµατικούς ελιγµούς όλα τα βλήµατα επιφανείας επιφανείας είναι σχεδιασµένα στη φιλοσοφία του «fire and forget sea skimming missile» έχοντας αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Έτσι και τα τέσσερα βλήµατα είναι υποηχητικά µε δυνατότητα πτήσης σε χαµηλό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας. Τυπικοί στόχοι τους είναι πλοία µεγέθους φρεγάτας ή αντιτορπιλικού µήκους 110-130µ., ενώ οι µικρότεροι στόχοι που µπορεί να προσβληθούν είναι πλοία µεγέθους πυραυλακάτου ή κανονιοφόρου µήκους 50µ. Η πρόωση τους πραγµατοποιείται µέσω δύο κινητήρων στερεών καυσίµων: βλήµατος Penguin Mk 2 Mod 3 από πυραυλάκατο τύπου Combattante IIIB. Το συγκεκριµένο βλήµα δεν χρησιµοποιεί ενεργό αισθητήρα, αλλά παθητικό διάταξης απεικόνισης υπέρυθρου ειδώλου (IIR) γεγονός που αποτρέπει τον εντοπισµό του από συστήµατα ESM των εχθρικών σκαφών επιφανείας G H I J 76 ªµƒπ - øµƒπ 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

ªπ À π Εκτόξευση βλήµατος Penguin Mk2 Mod 7 από ελικόπτερο του ΠΝ τύπου S-70B. Η µέγιστη εµβέλεια του βλήµατος ποικίλει από 23 έως και 27 χλµ. ανάλογα του ύψους εκτόξευσης από το ελικόπτερο του προωθητικού κινητήρα (booster engine) ο οποίος ενεργοποιείται µε την εκτόξευση, η καύση του διαρκεί µερικά δευτερόλεπτα και προσδίδει στο βλήµα την αρχική του ταχύτητα, του κινητήρα σταθερής ώσης (sustainer engine) ο οποίος ενεργοποιείται µετά την καύση του προωθητικού, η καύση του διαρκεί όσο και η πτήση του βλήµατος και σκοπός του είναι να διατηρήσει την ταχύτητα του σταθερή. Παρά τις παραπλήσιες υποηχητικές ταχύτητες και τα κοινά χαρακτηριστικά, όσον αφορά την ώση, οι εµβέλειες των βληµάτων διαφέρουν αισθητά, µε αυτή του HARPOON να αγγίζει τα 75ν.µ., ενώ αυτή του Exocet MM40 Block3, να αγγίζει τα 100ν.µ.(180 χλµ.), ξεπερνώντας κατά πολύ τις επιδόσεις των υπολοίπων. H κατεύθυνση και των τεσσάρων βληµάτων προς τους στόχους, επιτυγχάνεται αυτόνοµα µέσω των αισθητήρων που διαθέτουν (seekers). Πιο συγκεκριµένα, τα βλήµατα πριν την εκτόξευση, λαµβάνουν τις συντεταγµένες του στόχου από τους αισθητήρες (κυρίως ραντάρ) του πλοίου. Μετά την εκτόξευση κινούνται αδρανειακά προς το στόχο, µέσω αυτόµατου πιλότου, βάσει των στοιχείων που έχει λάβει. Για αυτό το σκοπό είναι εξοπλισµένα µε ραδιουψόµετρο, δύο γυροσκόπια (οριζόντιο και κάθετο) και τους απαραίτητους ηλεκτρονικούς µηχανισµούς για την παραγωγή εντολών προς τα πηδάλια. Σε αυτή τη φάση της πτήσης ίπτανται σε χαµηλό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας. Σε προκαθορισµένη απόσταση από στόχο ενεργοποιούνται οι αισθητήρες τους. Αρχικά, λειτουργούν σε διαµόρφωση έρευνας σε ένα συγκεκριµένο τοµέα. Αυτός ο τοµέας, ή αλλιώς παράθυρο έρευνας, έχει επιλεγεί πριν την εκτόξευση ανάλογα µε τη θέση του στόχου και την τακτική κατάσταση. Μετά τον εντοπισµό του στόχου, µεταπίπτουν σε κατάσταση εγκλωβισµού, παρέχοντας στοιχεία για την κατεύθυνση του βλήµατος. Κατά την τελευταία φάση της πτήσης τους εκτελούν τερµατικούς ελιγµούς για την αντιµετώπιση των συστηµάτων εγγύς αντιβληµατικής προστασίας των πλοίων. Οι αισθητήρες των HARPOON Block 1C, και EXOCET ΜΜ40 είναι ψηφιακά µονοπαλµικά ραντάρ εγκλωβισµού, τα οποία εκπέ- µπουν στην «J», και «Κu» µπάντα συχνοτήτων αντίστοιχα και ενσωµατώνουν όλες τις σύγχρονες τεχνικές που χρησιµοποιούνται στα ραντάρ των κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας επιφανείας. Ο αισθητήρας του EXOCET ΜΜ38 είναι και αυτός µονοπαλµικό ραντάρ εγκλωβισµού, λειτουργεί όµως στην «X» µπάντα συχνοτήτων και χρησιµοποιεί αναλογική τεχνολογία. Από την άλλη ο αισθητήρας του PENGUIN είναι ένα παθητικό IR σύστηµα ηλεκτροοπτικών κατόπτρων. Όπως όλα τα IR συστήµατα, έτσι και ο αισθητήρας του PENGUIN, συγκριτικά µε τους ενεργούς αισθητήρες ραντάρ, έχει το πλεονέκτηµα της παθητικής λειτουργίας µε ότι συνεπάγεται αυτό σε τακτικό επίπεδο. Από τη µία όµως, η εξάρτηση όλων των IR συστηµάτων από τις καιρικές συνθήκες και οι υψηλές απώλειες και από την άλλη η ώριµη τεχνολογία των συστηµάτων ραντάρ, έχουν αποδείξει στην πράξη ότι οι αποδόσεις των ενεργητικών βληµάτων επιφανείας επιφανείας είναι αρκετά καλύτερες από αυτές των IR. Για την καταστροφή του στόχου, τα δύο βλήµατα EXOCET ΜΜ38 και ΜΜ40 είναι εφοδιασµένα, µε κεφαλή µάχης, που διαθέτει δύο πυροσωλήνες, έναν προσεγγίσεως και έναν προσκρούσεως µε επιβράδυνση. Ο πυροσωλήνας προσεγγίσεως ενεργοποιείται όταν λάβει εντολή µηδενικής απόστασης του στόχου από τον αισθητήρα του βλήµατος. Ο πυροσωλήνας προσκρούσεως ενεργοποιείται µε µία µικρή χρονική καθυστέρηση µετά την είσοδο του βλήµατος στο στόχο µε σκοπό η έκρηξη να λάβει χώρα εντός αυτού. Τα HARPOON και PENGUIN διαθέτουν µόνο πυροσωλήνα προσκρούσεως µε επιβράδυνση. Τέλος και τα τέσσερα κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας επιφανείας αποθηκεύονται, µεταφέρονται και εκτοξεύονται από κάνιστρα πολλαπλών χρήσεων (Transport-Launch Canister - TLC). ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ - øµƒπ 2008 77

[ Επιχειρήσεις στην ανοικτή θάλασσα και επιχειρησιακή εκµετάλλευση των Κ/Β επιφανείας - επιφανείας Κύρια επιδίωξη, στις επιχειρήσεις στην ανοικτή θάλασσα, είναι ο έγκαιρος εντοπισµός και η προσβολή των αντίπαλων µονάδων επιφανείας, σε όσο το δυνατόν µεγαλύτερες αποστάσεις και πριν αυτές εκδηλώσουν την επίθεσή τους. Η ανοιχτή θάλασσα σε γενικές γραµµές ευνοεί ιδιαίτερα τη χρήση µεγάλων πλοίων µεγέθους φρεγάτας και άνω. Είναι προφανές ότι καταλυτικό ρόλο παίζει η εµβέλεια του κατευθυνόµενου βλήµατος. Όσο µεγαλύτερο είναι αυτό, σε τόσο µεγαλύτερες αποστάσεις µπορούν να προσβληθούν οι αντίπαλες µονάδες επιφανείας. Με βάση αυτή τη φιλοσοφία σχεδιάστηκε αρχικά το HARPOON, που σκοπός του ήταν, η προσβολή µεµονωµένων στόχων στον ωκεανό, στις µέγιστες δυνατές αποστάσεις. Το µεγάλο βεληνεκές του, που αγγίζει τα 75 ν.µ, προσδίδει σοβαρό τακτικό πλεονέκτηµα έναντι µόνο του EXOCET MM40 Block2 (33.8 ν.µ.) αλλά όχι του Block3 υστερώντας κατά 30ν.µ. περίπου. Από τη άλλη πλευρά, το EXOCET MM38 και το PENGUIN MK2 mod3 µε εµβέλειες 22ν.µ και 14.6ν.µ αντίστοιχα, υστερούν σηµαντικά στην επιχειρησιακή τους χρησιµοποίηση σε ανοικτές θάλασσες, άλλωστε δεν κατασκευάστηκαν για αυτό το σκοπό. [ Στοχοποίηση πέραν του ορίζοντα Το πρόβληµα όλων των πλοίων µε τις µεγάλες αποστάσεις είναι ότι η στοχοποίηση περιορίζεται από τον ορίζοντα. Πράγµατι, οι συχνότητες λειτουργίας των ραντάρ επιτρέπουν εντοπισµούς σε αποστάσεις λίγο µεγαλύτερες από αυτή της οπτικής επαφής (Line of Sight). Αυτό, ουσιαστικά σηµαίνει αποστάσεις εντοπισµού των ραντάρ, που µε δυσκολία ξεπερνούν τα 20ν.µ. και είναι κατά πολύ µικρότερες από τις εµβέλειες των HARPOON RGM84D και EXOCET MM40. Λύση στο πρόβληµα δίνεται µε τη στοχοποίηση µέσω τρίτου ή, όπως συνηθίζεται να λέγεται, στοχοποίηση πέραν του ορίζοντα (Over The Horizon Targeting - ΟΤHΤ). Με αυτή τη διαδικασία, µία Εκτόξευση βλήµατος Exocet ΜΜ38 από την πυραυλάκατο ΤΠΚ Τρουπάκης τύπου Combattante III. Η µέγιστη εµβέλεια του MM 38 µπορεί να φτάσει έως και τα 40 χλµ. 78 ªµƒπ - øµƒπ 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

ªπ À π Οι τέσσερις νεοαποκτηθείσες πυραυλάκατοι τύπου Super Vita φέρουν οκτώ εκτοξευτές βληµάτων επιφανείας-επιφανείας τύπου MM40 Block2, µε αυξηµένη εµβέλεια σε σχέση µε τα ΜΜ38 στα 70 χλµ. πλατφόρµα που διαθέτει τους κατάλληλους αισθητήρες, συλλέγει, αξιολογεί και εκπέµπει στοιχεία από την περιοχή επιχειρήσεων. Η πλατφόρµα αυτή ονοµάζεται «Target Reporting Unit» και µπορεί να είναι αεροσκάφος, ελικόπτερο, πλοίο, υποβρύχιο ή µη επανδρωµένο UAV. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, τα ιπτάµενα µέσα, αεροσκάφη, ελικόπτερα ή UAV, είναι τα πλέον κατάλληλα για να εκτελέσουν αυτό το έργο λόγω της υψηλής τους ταχύτητας, της κάλυψης µεγάλης περιοχής και του µεγάλου ραδιοορίζοντα που έχουν λόγω ύψους. Για την επιτυχία του εγχειρήµατος απαιτούνται ακριβή στοιχεία του στόχου που πρόκειται να προσβληθεί αλλά και σαφή εικόνα των υπολοίπων πλοίων που επιχειρούν στην ευρύτερη περιοχή σε πραγµατικό χρόνο (real time). Η αυτόνοµη κατεύθυνση (fire and forget missile) των βληµάτων υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανάκλησης τους µετά την εκτόξευση και δεν αφήνει ιδιαιτέρα περιθώρια για αµφιβολία ή λάθη. Η καλύτερη λύση είναι η µετάδοση όλων αυτών των πληροφοριών µέσω κάποιας µ ª Κ/Β EXOCET MM38 Κ/Β EXOCET MM40 BLΚ2 MOD1 Κ/Β EXOCET MM40 BLΚ3 K/B HARPOON RGM 84D (BLOCK 1C) K/B PENGUIN ΜΚ2 mod3 ª πº π ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ LA COMBATTANTE III ΛΑΣΚΟΣ - ΜΠΛΕΣΣΑΣ - ΜΥΚΟΝΙΟΣ - ΤΡΟΥΠΑΚΗΣ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ LA COMBATTANTE IIΑ ΤΠΚ ΒΟΤΣΗΣ - ΠΕΖΟΠΟΥΛΟΣ ΤΠΚ ΣΑΚΙΠΗΣ - ΤΟΥΡΝΑΣ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ Super Vita ΡΟΥΣΣΕΝ - ΑΝΙΟΛΟΣ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ Super Vita ΚΡΥΣΤΑΛΛΙ ΗΣ - ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΡΙΤΣΟΣ Φ/Γ τύπου ΜΕΚΟ Υ ΡΑ - ΣΠΕΤΣΑΙ - ΨΑΡΑ - ΣΑΛΑΜΙΣ Φ/Γ τύπου STANDARD ΕΛΛΗ - ΛΗΜΝΟΣ - Α ΡΙΑΣ - ΑΙΓΑΙΟΝ - ΝΑΒΑΡΙΝΟ - ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ - ΚΑΝΑΡΗΣ - ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ - ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ LA COMBATTANTE IIΑ ΒΛΑΧΑΒΑΣ - ΜΑΡΙ ΑΚΗΣ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΟΙ TΥΠΟΥ LA COMBATTANTE IIIB ΚΑΒΑΛΟΥ ΗΣ - ΝΤΕΓΙΑΝΝΗΣ - ΞΕΝΟΣ - ΣΙΜΙΤΖΟΠΟΥΛΟΣ - ΣΤΑΡΑΚΗΣ ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ - øµƒπ 2008 79

EXOCET MM38 HARPOON RGM84D (BLOCK 1C) PENGUIN ΜΚ2 mod3 EXOCET MM40 ΜΜ40 BLΚ2/BLΚ3 Εταιρεία Aerospatiale - MBDA Boeing Integrated Kongsberg Vaapenfabrikk Aerospatiale - MBDA Defense Systems Τύπος Κατευθυνόµενο βλήµα Κατευθυνόµενο βλήµα Κατευθυνόµενο βλήµα Κατευθυνόµενο βλήµα επιφανείας επιφανείας επιφανείας επιφανείας επιφανείας επιφανείας επιφανείας επιφανείας Είσοδος στην υπηρεσία 1971 1977 για το BLOCK 1 1980 1993 1983 για το BLOCK1C Μήκος 5.22m 4.55m 2.963m 6,3 m ιάµετρος 34.4cm 34.29cm 0.28cm 65cm Άνοιγµα πτερυγίων 1.135m 0.91m 1.428m 1.14m Βάρος 670kg 661.5kg 338kg 400 kg Πρόωση ύο κινητήρες στερεών ύο κινητήρες στερεών ύο κινητήρες στερεών ύο κινητήρες στερεών καυσίµων καυσίµων booster και sustainer, καυσίµων booster καύσης καυσίµων booster και sustainer booster και sustainer καύσης 3 sec καύσης 2sec και 150 sec 3 sec και sustainer 540sec και sustainer 212sec αντίστοιχα αντίστοιχα αντίστοιχα Μέγιστη Εµβέλεια 38 km έως 41km 75ν.µ (139km) 23km έως 27km 72km (33.8ν.µ.) (20 έως 22ν.µ) (11.3 έως 14.6ν.µ.) 180 km (100ν.µ.) Ελάχιστη απόσταση βολής 4.4 km έως 7.7 km 5ν.µ 3 km έως 5km 2.7ν.µ (1.6 έως 2.7ν.µ.) Ταχύτητα πτήσης 0.93mach 0.83mach 0.8mach 0.93mach Ύψος πτήσης Χειροκίνητη επιλογή πριν την Αυτόµατη επιλογή χαµηλού 80µ. Αυτόµατη επιλογή χαµηλού ύψους εκτόξευση µεταξύ τριών υψών ύψους από τη επιφάνεια (sea από τη επιφάνεια (sea skimming) (2,2 4,2 7µ) από τη επιφάνεια skimming) ανάλογα µε την ανάλογα µε την κατάσταση ανάλογα µε την κατάσταση κατάσταση θαλάσσης θαλάσσης θαλάσσης Αισθητήρας ADAC (AutoDirecteur ACtif) Seeker 3900, Παθητικό IR σύστηµα Ψηφιακό µονοπαλµικό ραντάρ µονοπαλµικό ραντάρ ψηφιακό µονοπαλµικό ραντάρ ηλεκτροοπτικών κατόπτρων εγκλωβισµού στη «Κu BAND» εγκλωβισµού στη «X BAND» εγκλωβισµού στη «J-BAND» Κατεύθυνση Αρχικά αδρανειακά και στη Αρχικά αδρανειακά και στη Αρχικά αδρανειακά και στη Αρχικά αδρανειακά και στη συνέχεια συνέχεια µέσω των στοιχείων συνέχεια µέσω των στοιχείων συνέχεια µέσω των στοιχείων µέσω των στοιχείων που παρέχει ο που παρέχει ο αισθητήρας που παρέχει ο αισθητήρας που παρέχει ο αισθητήρας αισθητήρας Τροχιά στο Ευθύγραµµη υνατότητα σχεδιασµού υνατότητα σχεδιασµού υνατότητα επιλογής ευθύγραµµης οριζόντιο επίπεδο τεθλασµένης τροχιάς µε µέχρι τεθλασµένης τροχιάς µε ένα ή αριστερού και δεξιού γωνιακού τρία σηµεία (way points) σηµείο (way points) αλλαγής ελιγµού αλλαγής πορείας όχι πορείας µεγαλύτερης των 135 µοιρών σε καθένα από αυτά Τερµατικοί ελιγµοί Αναρρίχηση και κάθοδος Αναρρίχηση και κάθοδος Αναρρίχηση και κάθοδος Ελικοειδής ελιγµοί (pop-up) (pop-up) ή sea skim (pop-up) (Cork screw maneuvers) Κεφαλή µάχης Βάρους 165 Kg (περιέχει 43Kg Βάρους 221Kg (περιέχει 97,5 Kg Βάρους 141Kg (περιέχει 47Kg Βάρους 155 kg (περιέχει 43Kg εκρηκτικής γόµωσης HEXOLITE εκρηκτικής γόµωσης DESTEX-I) εκρηκτικής γόµωσης Η6) εκρηκτικής γόµωσης HEXOLITE 60/40RDT) 60/40) Πυροσωλήνες Προσεγγίσεως και κρουστικός Κρουστικός µε επιβράδυνση Κρουστικός µε επιβράδυνση Προσεγγίσεως και κρουστικός µε επιβράδυνση (Χειροκίνητη µε επιβράδυνση επιλογή πριν την εκτόξευση) (Χειροκίνητη επιλογή πριν την εκτόξευση) 80 ªµƒπ - øµƒπ 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

ªπ À π Το αρµαταγωγό Κως L-116, καθώς δέχεται τα συνδυασµένα πλήγµατα βλήµατος Penguin και τορπιλών από άσκηση του ΠΝ ανοικτά της Κρήτης. Αν και η προσβολή ενός βλήµατος επιφανείας-επιφανείας δεν προκαλεί τη βύθιση µεγάλων σκαφών επιφανείας εντούτοις µπορεί να τα θέσει εκτός µάχης γεγονός που ισοδυναµεί µε απώλεια πλοίου κατά την περίοδο επιχειρήσεων ζεύξης δεδοµένων - (LINK -11Β). Όσον αφορά τις φρεγάτες του ελληνικού στόλου, ένας συνήθης τρόπος αµφίδροµης, µεταβίβασης της τακτικής κατάστασης επιφανείας πέραν του ορίζοντα στην περιοχή επιχειρήσεων, είναι µέσω της χρήσης των ελικοπτέρων τους. Εναλλακτικά αυτές οι πληροφορίες µπορούν να διαβιβαστούν µε τη χρήση των αεροσκαφών ναυτικής επιτήρησης όπως το Ρ 3. Η ένταξη του Αεροφερόµενου Συστή- µατος Έγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ) της Π.Α. αναµένεται να δώσει νέες µεγάλες δυνατότητες σε αυτόν τον τοµέα. Αυτά τα αεροσκάφη διαθέτουν αξιοσηµείωτες δυνατότητες συλλογής πληροφοριών και δυνατότητα real time µετάδοσης µέσω LINK. [ Επιχειρήσεις σε παράκτια ύδατα (Littoral Warfare) και επιχειρησιακή εκµετάλλευση των Κ/Β επιφανείας - επιφανείας Ο ναυτικές επιχειρήσεις σε παράκτια ύδατα είναι τελείως διαφορετικές από αυτές στην ανοικτή θάλασσα στο πέλαγος. Σε γενικές γραµµές, τα παράκτια περιβάλλοντα δράσης, ευνοούν ιδιαίτερα τη χρήση παντός είδους FΜPB (Fast Missile Patrol Boat). Με αυτό τον όρο, εννοούµε τα πλοία όπως οι πυραυλάκατοι, που έχουν τα χαρακτηριστικά του µικρού εκτοπίσµατος και βυθίσµατος (συνήθως µέχρι 500 τόνους και 2,5µ. αντίστοιχα), της µεγάλης ταχύτητας (µεγαλύτερης των 30 κόµβων) και της µεγάλης ισχύος πυρός. Ο λόγος είναι ότι τα παράκτια ύδατα και ειδικότερα το Αιγαίο, που περιλαµβάνει συστάδες νησιών, δίνει τη δυνατότητα απόκρυψης αυτών των πλοίων κοντά στις ακτές. Η δυνατότητα αυτή, σε συνδυασµό µε τη µικρή ανακλαστική επιφάνεια που παρουσιάζουν τα συγκεκριµένα σκάφη, οδηγούν στη δραµατική µείωση των αποστάσεων εντοπισµού τους αλλά και στη δυσκολία αναγνώρισης και στοχοποίησης τους. Με αυτά τα δεδοµενα, οι µεγάλες µονάδες επιφανείας όπως οι φρεγάτες, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο αιφνιδιασµού. Η έγκαιρη προειδοποίηση που µπορεί να υπάρξει στο ανοικτό πέλαγος, εδώ πλέον γίνεται ιδιαίτερα δύσκολή υπόθεση. Τελικά, όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσµα οι διατιθέµενοι χρόνοι αντίδρασης των πλοίων στις διάφορες απειλές να είναι ιδιαίτερα µικροί. Όσον αφορά τα κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας επιφανείας, οι περιορισµοί στη χρησιµοποίηση τους σε παράκτιο περιβάλλον είναι σοβαροί: Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει αδυναµία εκµετάλλευσης του µέγιστου βεληνεκούς. Αυτό είναι ιδιαιτέρα αισθητό στην περίπτωση του HARPOON αλλά και του EXOCET MM40 όπου η εµβέλεια του βλήµατος είναι µεγάλη και πλέον δεν είναι εφικτή η δυνατότητα προσβολής πέραν του ορίζοντα. Υπάρχει αδυναµία διακρίβωσης και εντοπισµού των πλοίων που επιχειρούν κοντά στις ακτές από τους seeker των κατευθυνόµενων βληµάτων. Πράγµατι, παρόλο που οι αισθητήρες των HARPOON RGM84D και EXOCET MM40 είναι ιδιαιτέρα προηγ- µένα ψηφιακά µονοπαλµικά ραντάρ που ενσωµατώνουν όλες τις σύγχρονες τεχνικές, η διακρίβωση ενός πλοίου µικρής ανακλαστικής επιφάνειας που βρίσκεται 50 ή 100 µέτρα από τις ακτές, είναι µια αρκετά δύσκολη υπόθεση. Συχνά η στοχοποίηση και εκτέλεση βολής δεν µπορεί να εκτελεστεί λόγω παρέµβασης γεωγραφικών εµποδίων, όπως βραχονησίδων και µικρών νήσων. Τα HARPOON RGM84D και EXOCET MM40, όπως φαίνεται και στο σχετικό σχήµα, έχουν δυνατότητα παράκαµψης τµηµάτων ξηράς χαµηλού ύψους πριν κατέβουν στο χαµηλό ύψος πτήσεως τους. Επίσης, η δυνατότητα σχεδιασµού τεθλασµένης τροχιάς ενίοτε δίνει τη δυνατότητα αποφυγής των εµποδίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις όµως, ο γεωγραφικός παράγοντας επιτρέπει την απόκρυψη σε σηµεία όπου οι παραπάνω λύσεις δεν επαρκούν. Τέλος σε αρκετά σενάρια δεν µπορεί να εκτελεστεί βολή λόγω έλλειψη επαρκούς απόστασης. Αυτό είναι ιδιαιτέρα αισθητό στην περίπτωση όπου η ελάχιστη απαιτούµενη απόσταση για την εκτέλεση βολής είναι µεγάλη όπως στην περίπτωση του HARPOON που είναι της τάξης των 5ν.µ. Όλοι οι παραπάνω περιορισµοί είναι πραγµατικότητα στο παρά- ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ - øµƒπ 2008 81

κτιο περιβάλλον του ανατολικού Αιγαίου. Η πολύ µεγάλη συγκέντρωση δυνάµεων σε πολύ µικρό γεωγραφικό χώρο, κοντά στις ακτές, έχει ως αποτέλεσµα την αδυναµία χρησιµοποιήσεως κατευθυνόµενων βληµάτων. Αυτή άλλωστε ήταν και η κατάσταση κατά την τελευταία µεγάλη κρίση στην περιοχή των Ιµίων. [ Κορεσµός της αντιβληµατικής άµυνας των πλοίων Είτε στην ανοικτή θάλασσα, είτε σε παράκτια ύδατα, για να είναι επιτυχής µία επίθεση µε κατευθυνόµενα βλήµατα, θα πρέπει να επιδιωχθεί ο κορεσµός των συστηµάτων αντιβληµατικής προστασίας των στόχων. Η πράξη έχει αποδείξει ότι, η πρόσκρουση ενός και µόνο βλήµατος, µπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για ένα πλοίο µεγέθους φρεγάτας. Αυτό το γεγονός, δεν οφείλεται τόσο στη κεφαλή µάχης, αλλά στη κινητική ενέργεια του βλήµατος και τη διαρροή και ανάφλεξη του καυσίµου που δεν είχε καταναλωθεί. Το ερώτηµα λοιπόν είναι, πόσα κατευθυνόµενα βλήµατα απαιτείται να βληθούν ώστε τουλάχιστον ένα να προσκρούσει στο στόχο. Αυτός ο αριθµός εξαρτάται από τον αριθµό και τις αντιβληµατικές δυνατότητες των πλοίων που θα προσβληθούν. Οι αντιβληµατικές δυνατότητες των πλοίων επιφανείας καθώς και οι τακτικές αντιµετώπισης της απειλής έχουν αυξηθεί σηµαντικά. Όλα τα σύγχρονα πλοία είναι εξοπλισµένα µε συστήµατα εγγύς αντιπυραυλικής προστασίας και κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας - αέρος παρέχοντας δυνατότητες αντιπυραυλικής άµυνας (hard Kill) σε βάθος. Επιπλέον, η αντιβληµατική προστασία των πλοίων συµπληρώνεται µε µεθόδους παραπλάνησης των Κ/Β (soft kill) κατά την πτήση προς τον στόχο τους. Η παραπλάνηση µπορεί να γίνει είτε µε ενεργητικές εκποµπές στα πλαίσια του ηλεκτρονικού πολέµου, είτε µε ψευδοστόχους (chaffs και decoys). Συνεκτιµώντας όλα αυτά, η εκτόξευση των βληµάτων πρέπει να είναι συγχρονισµένη µε απώτερο σκοπό την ταυτόχρονη άφιξη τους στα πλοία, από διαφορετικούς άξονες. Ο κορεσµός θα πραγ- µατοποιηθεί, µόνον όταν ο αριθµός των βληµάτων που θα προσεγγίσουν το στόχο, είναι µεγαλύτερος από αυτόν που µπορεί να αντιµετωπίσει µία µεµονωµένη µονάδα ή µία ναυτική δύναµη. Τα HARPOON RGM84D και EXOCET MM40 αλλά και το PENGUIN MK2 Mod3 δίνουν τη δυνατότητα σχεδιασµού τεθλασµένης τροχιάς επιτρέποντας την προσβολή στόχων από διαφορετικούς άξονες. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασµό µε τη δυνατότητα εκτέλεσης οµοβροντίας βληµάτων (salvo mode) αυξάνει την πιθανότητα κορεσµού της αντιβληµατικής δυνατότητας του στόχου. Εκτόξευση βλήµατος ΜΜ 40 κατά τη διάκρεια δοκιµών. Η είσοδος του συγκεκριµένου βλήµατος σε υπηρεσία µε το Π.Ν. αναµένεται να αναβαθµίσει σηµαντικά τις δυνατότητές του σε ό,τι αφορά τις προσβολές σε µέσες-µεγάλες αποστάσεις 82 ªµƒπ - øµƒπ 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

ªπ À π Οι κύριες µονάδες επιφανείας του στόλου δηλαδή φρεγάτες STANDARD και ΜΕΚΟ είναι εξοπλισµένες µε το βλήµα επιφανείας-επιφανείας Harpoon ΡΓΜ-84D. Eκτόξευση βλήµατος EXOCET MM40 BLK3, τσ συγκεκριµένα βλήµατα εξοπλίζουν τις πυραυλακάτους Super Vita και έχουν µέγιστη εµβέλεια 180χλµ. [ Συµπεράσµατα και σκέψεις Αν και ο πόλεµος επιφανείας, τόσο στην ανοικτή θάλασσα όσο και σε παράκτια ύδατα, διέπεται από τις κοινές και βασικές αρχές της έγκαιρης προειδοποίησης και του επιθετικό πνεύµατος, τα πράγµατα διαφοροποιούνται εντελώς, ανάλογα µε το περιβάλλον δράσης. Το ΠΝ, ειδικά µετά την υιοθέτηση του ενιαίου αµυντικού δόγµατος, έχει δύσκολο έργο και είναι υποχρεωµένο να µπορεί να διεξάγει επιχειρήσεις τόσο στο κλειστό και παράκτιο περιβάλλον του Αιγαίου πελάγους όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Είδαµε ότι στην ανοικτή θάλασσα, καταλυτικό ρόλο παίζει το µέγιστο βεληνεκές του κατευθυνόµενου βλήµατος και οι επιτυχείς διαδικασίες στοχοποίησης πέραν του ορίζοντα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το EXOCET MM40 Block3 και το HARPOON, βλήµατα κατεξοχήν σχεδιασµένα για την ανοικτή θάλασσα, έχουν σηµαντικό πεονέκτηµα. Από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση όπου το επιχειρησιακό περιβάλλον περιλαµβάνει συστάδες νησιών, όπως στο Αιγαίο, οι επιχειρησιακοί περιορισµοί στη χρήση των κατευθυνόµενων βληµάτων είναι σοβαροί. Πράγµατι, σε πολλές περιπτώσεις, το παράκτιο περιβάλλον καθιστά δύσκολη ή και ανέφικτη τη χρησι- µοποίηση τους κυρίως εναντίον µονάδων που βρίσκονται σε µικρή απόσταση από τις ακτές. Σε αυτό το περιβάλλον δράσης, βλήµατα όπως τα PENGUIN και τα EXOCET, έχουν µεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, επιδίωξη είναι ο κορεσµός των συστηµάτων αντιβληµατικής προστασίας των στόχων µε την συγχρονισµένη εκτόξευση µεγαλύτερου αριθµού βληµάτων από αυτόν που µπορεί να αντιµετωπίσει µία µεµονωµένη µονάδα ή µία ναυτική δύναµη. ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ - øµƒπ 2008 83