ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER+ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΑΝ.ΚΟ. Α.Ε.

ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER+ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΑΝ.ΚΟ. Α.Ε. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΝΑ ΟΧΟΣ Ε.Π.Ε. ΜΑΙΟΣ 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1 ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...3 1.2 ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 1.3 ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ LEADER+...5 1.4 ΙΑΣΥΝ ΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2... 11 2. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ... 11 2.1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ... 11 2.2 ΦΥΣΙΚΟ-ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ... 12 3. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 13 3.1 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ (ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ 1981, 1991, 2001, ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ)... 13 3.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙ ΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (ΑΦΟΡΑ ΟΛΟΥ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ)... 19 4. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 21 4.1 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ (ΓΕΝΙΚΑ)... 21 5. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ... 25 5.1 ΓΕΝΙΚΑ... 25 5.1.1 ιάρθρωση των Εκµεταλλεύσεων... 26 5.1.2 Κατανοµή των Παραγωγών σε σχέση µε των Αριθµό Στρεµµάτων Μήλων που Καλλιεργούν.... 27 5.1.3 Ακαθάριστη Πρόσοδος της Μηλοκαλλιέργειας και Σύγκριση τις µε την Επιτυγχανόµενη Ακαθάριστη Πρόσοδο στο Σύνολο της Φυτική και Ζωική Παραγωγή στην Περιοχή Μελέτης, στην Επαρχεία Εορδαίας και στον Νοµό Κοζάνης... 28 5.1.4 Οικονοµικότητα της Μηλοκαλλιέργειας σε σύγκριση µε άλλους κλάδους φυτικής παραγωγής... 29 5.2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 32 5.2.1 Φυσικά διαθέσιµα ( υνατότητα Άρδευσης, βροχοπτώσεις)... 32 5.2.1.1 Βροχοπτώσεις και Μέσες Θερµοκρασίες... 32 5.2.1.2 Αρδεύσεις... 33 5.2.1.3 Εδαφολογικές Συνθήκες... 34 5.2.2 Τεχνικές υποδοµές (Συλλογικά αρδευτικά δίκτυα, αγροτική οδοποιία, βαθµός εκµηχάνισης)... 36 AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 1

5.2.3 Ποικιλίες και Υποκείµενα µηλιάς... 39 5.2.3.1 Ποικιλίες και Χαρακτηριστικά τους... 39 5.2.3.2 Υποκείµενα... 39 5.2.3.3 Ηλικία ένδρων... 41 5.2.4 Τεχνικές και Πρακτικές Καλλιέργειας... 42 5.2.4.1 Σχήµατα Φύτευσης... 42 5.2.4.2 Λίπανση... 44 5.2.4.3 Καλλιεργητικές Φροντίδες... 45 5.2.4.4 Φυτοπροστασία (Ασθένειες Εχθροί Και Καταπολέµηση)... 46 5.2.4.5 Συγκοµιδή... 54 6. ΕΜΠΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ - ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ... 56 6.1 ΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ... 56 6.1.1 Ε.Α.Σ. ΕΟΡ ΑΙΑΣ... 56 6.1.2 Α.Σ. ΠΥΡΓΩΝ... 57 6.1.3 Α.Σ. ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ... 58 6.1.4 Α.Σ. ΜΗΛΟΧΩΡΙΟΥ... 58 6.1.5 ραστηριοποίηση Συνεταιρισµών στην εµπορία του µήλου... 59 6.1.6 Ιδιωτική Πρωτοβουλία στην εµπορία του µήλου... 60 6.2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ- ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ... 62 6.2.1 Εσωτερική Αγορά... 62 6.2.2 Εξαγωγές... 64 7. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΜΗΛΩΝ... 66 7.1 ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΣΤΗ ΧΩΡΑ... 66 7.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΖΗΤΗΣΗ ΜΗΛΩΝ... 68 7.3 ΙΑΙΤΗΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΜΗΛΩΝ... 71 7.4 ΕΘΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ε.Ε... 72 7.4.1 Εθνική Πολιτική... 72 7.4.2 Πολιτική της Ε.Ε.... 75 7.5 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 78 AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Εισαγωγή 1.1 Πλαίσιο και Στόχοι της Μελέτης Η µελέτη «Συνολική ιαχείριση του Μήλου και Παραγωγή Νέων Προϊόντων» εντάσσεται στο πλαίσιο του Τοπικού Αναπτυξιακού Προγράµµατος ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ LEADER+ 2000 2006. Ειδικότερα η µελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο του άξονα Ι «Ολοκληρωµένες κα Πιλοτικού Χαρακτήρα Στρατηγικές Αγροτικής Ανάπτυξης» στην ενέργεια 1.3.2 «Παροχή Συµβουλευτικής Υποστήριξης». Στο πλαίσιο της Μελέτης περιλαµβάνεται η φυσιογνωµία της περιοχής, το ανθρωπογενές περιβάλλον, το παραγωγικό περιβάλλον και οι συνθήκες παραγωγής του µήλου στην περιοχή, που αποτελείται από τρεις οικισµούς της Επαρχίας Εορδαίας, τους Πύργους και το Μεσόβουνο που ανήκουν στον ήµο Βερµίου και το Μηλοχώρι που ανήκει στον ήµο Μουρικίου. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται διερεύνηση του ρόλου της Ε.Α.Σ. Εορδαίας, των κατά τόπους συνεταιρισµών, άλλα και ιδιωτών στην συνολική διαχείριση του µήλου στην περιοχή. Επιπλέον, στο πλαίσιο της Μελέτης, καθορίζονται τα πλεονεκτήµατα, οι αδυναµίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές για την καλλιέργεια του µήλου στην περιοχή µελέτης. Γίνεται αξιολόγηση των προβληµάτων της καλλιέργειας του µήλου και εξετάζονται οι προοπτικές ανάπτυξης της. Επίσης γίνεται διερεύνηση εφαρµογής της ολοκληρωµένης διαχείρισης στην καλλιέργεια του µήλου. Στόχος της µελέτης είναι η αναλυτική παρουσίαση της συνολικής διαχείρισης του µήλου και οι προοπτικές βελτιώσεων προς την κατεύθυνση της αποδοτικότερης διαχείρισής του, µε σκοπό τη µεγιστοποίηση του οφέλους για τον παραγωγό. Επίσης στόχο αποτελούν οι προοπτικές για την δηµιουργία και παραγωγή νέων προϊόντων µε βάση το µήλο. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 3

1.2 Σκοπιµότητα της Μελέτης Η σκοπιµότητα της µελέτης συνίσταται στο γεγονός ότι η παραγωγή µήλου στην περιοχή είναι µια από τις βασικότερες γεωργικές καλλιέργειες, που απορροφά σηµαντικό αριθµό συντελεστών παραγωγής και κυρίως εργασία και κεφαλαίο. Η απαιτητικότητα της καλλιέργειας αυτής σε παραγωγικούς συντελεστές, σε συνδυασµό µε την υψηλή τιµή που διαχρονικά λαµβάνει η παραγωγή αυτή από την αγορά, θέτει το ζήτηµα της ολοκληρωµένης διαχείρισής της ώστε να µεγιστοποιηθεί το όφελος των παραγωγών. Επιπλέον, οι δυνατότητες που παρουσιάζονται για τη δηµιουργία νέων προϊόντων, µε βάση την παραγωγή µήλου της περιοχής, κάνουν επιτακτική την ανάγκη για µια ολοκληρωµένη προσέγγιση στην διαδικασία παραγωγής και αξιοποίησης του µήλου. Σκοπός της µελέτης είναι να καταλήξει σε πρόταση για το οργανωτικό σχέδιο του φορέα ή των φορέων που θα αναλάβουν τη διαχείριση της παραγωγής µήλου στην περιοχή, να περιγράψει ή αναπτυξιακή στρατηγική, οι στόχοι και ο τρόπος µε τον οποίο θα διαµορφωθεί η συνολική διαχείριση, καθώς και οι δράσεις που είναι σχετικές µε αυτήν. Η µελέτη καταλήγει σε ένα σχέδιο προγράµµατος υλοποίησης, που περιλαµβάνει τις προτεινόµενες δράσεις και την ανάλυση του κόστους αυτών. Επιπλέον, προτείνεται για κάθε µια από αυτές ο αναγκαίος εξοπλισµός και οι συµπληρωµατικές επενδύσεις που απαιτούνται. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 4

1.3 Σύντοµη Περιγραφή του Τοπικού Προγράµµατος LEADER+ Η Περιοχή παρέµβασης του τοπικού προγράµµατος LEADER+ περιλαµβάνει το σύνολο του νοµού Κοζάνης, εκτός των αστικών κέντρων Κοζάνης και Πτολεµαΐδας. Η συνολική έκταση που περιλαµβάνεται στο πρόγραµµα είναι 3.401,02 km 2 µε συνολικό πληθυσµό 90.542 άτοµα. Ο φορέας του τοπικού προγράµµατος είναι Αναπτυξιακή Εταιρεία υτικής Μακεδονίας (ΑΝΚΟ) Α.Ε. µε έδρα την πόλη της Κοζάνης. Κεντρικό θέµα συσπείρωσης του τοπικού προγράµµατος είναι «Επιχειρηµατικότητα και περιβάλλον υπό το πρίσµα της ποιότητας και της καινοτοµίας». Το συνολικά προϋπολογιζόµενο κόστος του είναι 8.71.258,57, που διαρθρώνεται από την δηµόσια συµµετοχή σε ποσοστό 72.14% και στην ιδιωτική συµµετοχή σε ποσοστό 27,86%. Η ποσοστιαία ετήσια κατανοµή των δεσµεύσεων της δηµόσιας δαπάνης παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. ΕΤΟΣ 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ηµόσια απάνη % 1,6 11,4 20,7 30,2 22,7 8,8 4,7 Το πρόγραµµα διαρθρώνεται ως εξής : ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΤΡΟ 1.1 : Τεχνική στήριξη Φορέων υλοποίησης Οµάδων Τοπικής ράσης ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 1.335.000,00 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 1.315.000,00 ΣΤΟΧΟΣ : Η στήριξη της δηµιουργίας και λειτουργίας της Οµάδας Τοπικής ράσης της ΑΝΚ0 ΑΕ που θα αναλάβει την υλοποίηση του προγράµµατος LEADER+ στην AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 5

περιοχή παρέµβασης (Νοµός Κοζάνης πλην των πόλεων Κοζάνης και Πτολεµαΐδας), συµβάλλοντας έτσι στην τοπική ανάπτυξη µέσω της bottom up διαδικασίας. Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων που προβλέπεται να περιληφθούν στο πλαίσιο του µέτρου είναι: 1.1.1 Στελέχωση και λειτουργία της Οµάδας Τοπικής ράσης (Ο.Τ..). 1.1.2 Ευαισθητοποίηση και ενηµέρωση τοπικού πληθυσµού, 1.1.3 Αξιολόγηση προγράµµατος και επενδυτικών σχεδίων. 1.1.4 Εξοπλισµός και µηχανοργάνωση της Οµάδας Τοπικής ράσης ΜΕΤΡΟ 1.2 : Ενισχύσεις σε επενδύσεις - στήριξη στην επιχειρηµατικότητα ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 5.866.930,00 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 3.269.300,00 ΣΤΟΧΟΣ : η ορθολογική αξιοποίηση της φέρουσας ικανότητας της περιοχής αναφοράς µέσα από την ενεργοποίηση του ιδιωτικού τοµέα της οικονοµίας. Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων που προβλέπεται να περιληφθούν στο πλαίσιο του µέτρου είναι: 1.2.1 Παρεµβάσεις αγροτικού τουρισµού ολοκληρωµένης προσέγγισης 1.2.1.1 Η δηµιουργία και βελτίωση υποδοµών διανυκτέρευσης για τη συµπλήρωση της δυναµικότητας της περιοχής 1.2.1.2 Η δηµιουργία και βελτίωση χώρων εστίασης µε ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τοπική παραδοσιακή κουζίνα 1.2.1.3 Αγροκτήµατα µε υποδοµή διανυκτέρευσης 1.2.1.4 Εναλλακτικές και ειδικές µορφές τουρισµού 1.2.1.5 Τοπικά κέντρα οργάνωσης, πληροφόρησης και προώθησης αγροτικού τουρισµού 1.2.1.7 Βελτίωση επιχειρήσεων αγροτικού τουρισµού για την προσαρµογή στις ανάγκες πιστοποίησης και δικτύωσης 1.2.2 Μικρές επιχειρήσεις του αγροτικού και των λοιπών τοµέων της οικονοµίας 1.2.2.1 Μονάδες οικοτεχνίας, χειροτεχνίας και ειδών παραδοσιακής τέχνης. 1.2.2.2 Επιχειρηµατική αξιοποίηση τοπικών φυσικών πόρων. 1.2.2.3 Επιχειρήσεις µεταποίησης τυποποίησης προϊόντων φυτικής παραγωγής. 1.2.2.4 Επιχειρήσεις µεταποίησης τυποποίησης προϊόντων ζωικής παραγωγής. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 6

1.2.2.5 Επιχειρήσεις αξιοποίησης αρωµατικών και φαρµακευτικών φυτών σε πρωτότυπες εφαρµογές. 1.2.2.6 Επιχειρήσεις παραγωγής ειδών διατροφής µετά την πρώτη µεταποίηση. 1.2.2.7 Αξιοποίηση παραδοσιακών τεχνικών και χώρων (πατητήρια κελάρια, επισκέψιµα οινοποιία). 1.2.2.8 Εκτροφεία θηραµάτων. 1.2.2.9 Επιχειρήσεις αξιοποίησης ήπιων και ανανεώσιµων πηγών ενέργειας εκτός πρωτογενούς παραγωγής 1.2.2.10 Βελτίωση επιχειρήσεων κυρίως προς την κατεύθυνση προστασίας περιβάλλοντος. 1.2.2.12 Βελτίωση επιχειρήσεων για προσαρµογή στις ανάγκες πιστοποίησης ή δικτύωσης. 1.2.3 Επενδύσεις που ενισχύουν τη συλλογική, τοµεακή και διατοµεακή δράση µε τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας, τεχνογνωσίας και νέων τεχνικών 1.2.3.1 Εγκατάσταση συστηµάτων διασφάλισης ποιότητας (ISO και HACCP). 1.2.3.2 ικτύωση οµοειδών ή συµπληρωµατικών επιχειρήσεων (Clusters). 1.2.3.3 Ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών πληροφόρησης για τις ΜΜΕ (π.χ. web site). 1.2.3.5 Ανάπτυξη, πιστοποίηση και έλεγχος ποιοτικών σηµάτων (ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικών προϊόντων κ.λ.π.). ΜΕΤΡΟ 1.3 : Υποστηρικτικές ενέργειες ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 362.660,72 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 266.700,00 ΣΤΟΧΟΣ : Στόχος του µέτρου είναι η στήριξη της υλοποίησης των παρεµβάσεων που θα ενταχθούν στην Πρωτοβουλία LEADER+ µε την παροχή τεχνικής υποστήριξης προς τους φορείς που συγκροτούν την τοπική κοινωνία και εµπλέκονται στην υλοποίηση των παρεµβάσεων αυτών. Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων που προβλέπεται να περιληφθούν στο πλαίσιο του µέτρου είναι: 1.3.1 Αναβάθµιση δεξιοτήτων και εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναµικού - κατάρτιση 1.3.2 Παροχή συµβουλευτικής υποστήριξης 1.3.3 Ενέργειες προώθησης - προβολής AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 7

ΜΕΤΡΟ 1.4 : Προστασία-ανάδειξη και αξιοποίηση φυσικής και πολιτικής κληρονοµιάς. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 1.354.000,00 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 1.354.000,00 ΣΤΟΧΟΣ : Στόχος του µέτρου είναι η αναβάθµιση, ανάδειξη και τελικά η συµβολή στην αξιοποίηση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς, έτσι ώστε να ενισχυθεί ο κοινωνικοοικονοµικός ιστός και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στην περιοχή παρέµβασης. Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων που προβλέπεται να περιληφθούν στο πλαίσιο του µέτρου είναι: 1.4.1 Προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος 1.4.1.1 Αξιοποίηση, ανάδειξη και προστασία περιοχών φυσικού κάλλους, τοπίων και περιοχών Natura 2000 1.4.1.2 Σύστηµα προστασίας περιβάλλοντος 1.4.1.3 Βελτίωση καταφυγίων 1.4.1.4 ρόµοι πρόσβασης µονοπάτια 1.4.2 Αναβάθµιση οικιστικού περιβάλλοντος και ανάδειξη παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς του αγροτικού χώρου 1.4.2.1 Οικιστική αναβάθµιση περιοχών (οικισµών, γειτονιών κ.λπ) µε αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον 1.4.2.2 Ανάδειξη µνηµείων και κτιρίων αγροτικής κληρονοµιάς (µνηµεία, µύλοι, γεφύρια, κ.λ.π) 1.4.2.3 Μουσεία αγροτικής, λαογραφικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς κέντρα πολιτιστικά δραστηριοτήτων 1.4.2.5 Σήµανση αξιοθέατων, µνηµείων, µονοπατιών 1.4.3 ράσεις για την ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκδηλώσεων ανάδειξης και διατήρησης της τοπικής κληρονοµιάς. 1.4.3.1 Ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων 1.4.3.2 Ανάδειξη παραδοσιακού οικισµού µέσα από τη διοργάνωση φεστιβάλ παραµυθιού σε «παραµυθοχώρι». ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2 : «ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ» AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 8

ΜΕΤΡΟ 2.1 : Συνεργασία µεταξύ περιοχών της Ελλάδας: διατοπική διαπεριφερειακή συνεργασία ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 187.000,00 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 149.000,00 ΣΤΟΧΟΣ : Στόχος του µέτρου είναι η ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της αποµόνωσης της περιοχής αναφοράς. Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων που προβλέπεται να περιληφθούν στο πλαίσιο του µέτρου είναι: 2.1.1 Συνεργασίες σε θέµατα Αγροτικού τουρισµού 2.1.2 Συνεργασίες σε θέµατα µικρών επιχειρήσεων αγροτικού και λοιπών τοµέων της οικονοµίας ΜΕΤΡΟ 2.2 : Συνεργασία µεταξύ περιοχών δύο ή περισσοτέρων κρατών: διακρατική συνεργασία ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : 63.000,00 ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΑΝΗ : 50.400,00 ΣΤΟΧΟΣ : Στόχος του µέτρου είναι η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πρακτικών µεταξύ περιοχών δύο ή περισσοτέρων Χωρών, που θα µπορούσαν να βοηθήσουν στην από κοινού επίλυση προβληµάτων ή στη διαµόρφωση ανάλογων πολιτικών κυρίως στην προώθηση υπηρεσιών και προϊόντων, ώστε να καταστούν ελκυστικότερες οι περιοχές αυτές. 2.2.1 Συνεργασίες σε θέµατα Αγροτικού τουρισµού AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 9

1.4 ιασύνδεση της Μελέτης µε τις ράσεις του Προγράµµατος Η εµπειρογνωµοσύνη «ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» εντάσσεται στο πλαίσιο του άξονα 1 «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ» στο µέτρο 1.3. «Υποστηρικτικές Ενέργειες» και στην ενέργεια 1.3.2. «Παροχή συµβουλευτικής υποστήριξης». Η διασύνδεση της εµπειρογνωµοσύνης µε το υπόλοιπο τοπικό πρόγραµµα LEADER+ εντοπίζεται στα µέτρα και στις αντίστοιχες ενέργειες τους, όπως παρουσιάζονται παρακάτω. ΜΕΤΡΟ 1.2 : Ενισχύσεις σε επενδύσεις - στήριξη στην επιχειρηµατικότητα 1.2.2 Μικρές επιχειρήσεις του αγροτικού και των λοιπών τοµέων της οικονοµίας 1.2.2.2 Επιχειρηµατική αξιοποίηση τοπικών φυσικών πόρων. 1.2.2.3 Επιχειρήσεις µεταποίησης τυποποίησης προϊόντων φυτικής παραγωγής. 1.2.2.6 Επιχειρήσεις παραγωγής ειδών διατροφής µετά την πρώτη µεταποίηση. 1.2.2.12 Βελτίωση επιχειρήσεων για προσαρµογή στις ανάγκες πιστοποίησης ή δικτύωσης. 1.2.3 Επενδύσεις που ενισχύουν τη συλλογική, τοµεακή και διατοµεακή δράση µε τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας, τεχνογνωσίας και νέων τεχνικών 1.2.3.1 Εγκατάσταση συστηµάτων διασφάλισης ποιότητας (ISO και HACCP). 1.2.3.2 ικτύωση οµοειδών ή συµπληρωµατικών επιχειρήσεων (Clusters). 1.2.3.5 Ανάπτυξη, πιστοποίηση και έλεγχος ποιοτικών σηµάτων (ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικών προϊόντων κ.λ.π.). ΜΕΤΡΟ 1.3 : Υποστηρικτικές ενέργειες 1.3.2 Παροχή συµβουλευτικής υποστήριξης 1.3.3 Ενέργειες προώθησης προβολής ΜΕΤΡΟ 2.1 : Συνεργασία µεταξύ περιοχών της Ελλάδας: διατοπική διαπεριφερειακή συνεργασία 2.1.2 Συνεργασίες σε θέµατα µικρών επιχειρήσεων αγροτικού και λοιπών τοµέων της οικονοµίας AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. Φυσιογνωµία της Περιοχής 2.1 Χαρακτηριστικά της περιοχής Η περιοχή παρέµβασης αποτελείται από τα.. Πύργων και Μεσόβουνου του ήµου Βερµίου και το.. Μηλοχωρίου του δήµου Μουρικίου. Η περιοχή βρίσκεται στο βόρειο τµήµα του Νοµού Κοζάνης και ανήκει στο σύνολό της στην Επαρχεία Εορδαίας. Οι δύο δήµοι γειτνιάζουν µε το ήµο Πτολεµαΐδας ο ένας από ανατολικά και ο άλλος βορειοδυτικά. Ο συνολικός πληθυσµός της περιοχής ανέρχεται, σύµφωνα µε την απογραφή του 2001, σε 2.130 κατοίκους, µέγεθος που ισοδυναµεί µε το 25,4% του πληθυσµού των δυο ήµων και µε το 0,01 του πληθυσµού του Νοµού Κοζάνης. Η έκταση που καταλαµβάνουν οι δύο δήµοι ανέρχεται σε 355.000 στρ. και αντιστοιχεί σε ποσοστό ίσο µε το 10% της συνολικής έκτασης του Νοµού Κοζάνης. Στην οικονοµική και κοινωνική εξέλιξη της περιοχής παρατηρείται η έντονη εξάρτηση από τα αστικά κέντρα του νοµού και κυρίως αυτό της Πτολεµαΐδας, τόσο στο σκέλος των εισροών πρώτων υλών για την υποστήριξη της παραγωγικής διαδικασίας που συντελείτε στην ύπαιθρο, όσο και στο σκέλος των εκροών για την απορρόφηση των τελικών προϊόντων. Οι τρεις οικισµοί της περιοχής χαρακτηρίζονται ως γεωργικοί, αφού πάνω από το 30% των απασχολουµένων είναι γεωργοί. Οι συνθήκες της περιοχής ευνοούν την καλλιέργεια του µήλου, η οποία εξελίχθηκε σε δυναµική γεωργική δραστηριότητα και αποτελεί σήµερα σηµαντική συνιστώσα της οικονοµικής διάρθρωσης της περιοχής. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 11

2.2 Φυσικό-γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής Οι φυσικοί πόροι γενικά στον νοµό Κοζάνης είναι από τους πλουσιότερους της Ελλάδας και ειδικά σε ορυκτό πλούτο. Ο λιγνίτης ο χρωµίτης, ο αµίαντος και τα µάρµαρα αποτελούν τους σηµαντικότερους ορυκτούς πόρους. Στη λεκάνη Φλώρινας - Πτολεµαΐδας - Κοζάνης - Σερβίων υπάρχει το 70% των µέχρι σήµερα γνωστών λιγνιτικών κοιτασµάτων της χώρας. Ειδικότερα στην περιοχή τα υπόγεια υδάτινα αποθέµατα που έχουν εντοπισθεί µέχρι σήµερα είναι : Υδρογεωλογική ενότητα Β Βερµίου - Νότιο τµήµα όρους Βόρρας, ετήσια ανανεώσιµα αποθέµατα 200x10 6 µ 3 περίπου. Υδρογεωλογική ενότητα Ν Βερµίου - Ασκιου όρους, ετήσια ανανεώσιµα αποθέµατα 300x10 6 µ 3 περίπου. Υδρογεωλογικές ενότητες ΝΑ Βερµίου - Κεντρικού, ανατολικού Βερµίου - Βόρειου, ανατολικού Βερµίου, ετήσια ανανεώσιµα αποθέµατα 230x10 6 µ 3 περίπου. Από γεωλογικής άποψης οι επαρχία Εορδαίας αποτελείται από πετρώµατα της Πελαγονικής Ζώνης. Η ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης εµφανίζει ιδιαίτερη σεισµικότητα µετρίου και µεγάλου κυρίως µεγέθους. Οι µεγαλύτερες σεισµικές δονήσεις σηµειώθηκαν το 1994 στις Νότιες περιοχές της Πτολεµαΐδας και το 1995 στην περιοχή του Βούρινου Κοζάνης Γρεβενών, ίδιου µεγέθους της τάξης του 6,6R. Το όρος Βέρµιο έχει την πολυπλοκότερη ίσως γεωτεκτονική δοµή στον ελληνικό χώρο. Η δοµή αυτή επηρεάζει την κίνηση του υπόγειου νερού που φιλοξενείται στα ανθρακικά πετρώµατα, τα οποία απαρτίζουν κατά κύριο λόγω τον ορεινό όγκο του Βερµίου. Από το σύνολο των βροχοπτώσεων, ότι αποµένει κατά τις απώλειες της εξατµισοδιαπνοής το µεγαλύτερο µέρος ρέει ανατολικά και εκφορτίζεται στις πηγές του ανατολικού Βερµίου (Έδεσσα, Νάουσα, Βέροια), ενώ το υπόλοιπο εκφορτίζεται στις µικρής παροχής καρστικές πηγές του. Βερµίου (πηγές Γκιώνας, Ερµακιάς, Ανατολικού, Μεσόβουνου, Πύργων κλπ.). Το κλίµα γενικά στην περιοχή χαρακτηρίζεται από ψυχρό και υγρό χειµώνα και θερµό και ξηρό καλοκαίρι, στοιχεία που το κατατάσσουν στο ηπειρωτικό. Ψυχρότερος µήνας είναι ο Ιανουάριος µε µέση θερµοκρασία 2.36 0 C. Επικρατέστεροι άνεµοι είναι οι βόρειοι κατά τη διάρκεια του χειµώνα. Το καλοκαίρι επικρατούν άνεµοι ψυχροί µικρής εντάσεως και νοτιοδυτικής κατευθύνσεως που είναι συνήθως ασθενείς. Οι βόρειοι άνεµοι είναι κύρια υπεύθυνοι για τις χαµηλές θερµοκρασίες του χειµώνα καθώς και για τις ηµέρες χιονιού, που είναι αρκετές. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 12

3. Ανθρωπογενές Περιβάλλον 3.1 ηµογραφικές τάσεις και ηλικιακή διάρθρωση (απογραφές 1981, 1991, 2001, σύγκριση στοιχείων) Είναι χρήσιµο να παρατεθούν τα στοιχεία των δηµογραφικών τάσεων άλλα και στοιχεία για την ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσµού στην περιοχή έρευνας και να συγκριθούν και διαχρονικά µεταξύ τους, άλλα και σε σχέση µε το Νοµό και την Περιφέρεια, για να φανεί η εικόνα που σήµερα υπάρχει, να εξεταστούν οι διαχρονικές µεταβολές και να γίνει εκτίµηση της τάση που υπάρχει για το µέλλον. Ο πίνακας 2.1. που ακολουθεί, παρουσιάζει της απογραφές πληθυσµού των δήµων Βερµίου και Μουρικίου και των δηµοτικών τους διαµερισµάτων καθώς και του νοµού Κοζάνης και της Περιφέρειας. Μακεδονίας για τα έτη 1971, 1981, 1991 και 2001, επίσης, παρουσιάζεται και η έκταση που καταλαµβάνουν σε τετραγωνικά χιλιόµετρα. Υπολογίζεται η πυκνότητα του πληθυσµού και διαχρονικές µεταβολές του. Παρατηρούµε ότι η αύξηση του πληθυσµού στην περιοχή µελέτης από το 1971 έως το 2001 φτάνει το 10%, όταν η αντίστοιχη αύξηση των δύο δήµων δεν ξεπερνά το 6%. Ο Νοµός και η Περιφέρεια έχουν αύξηση πληθυσµού το ίδιο χρονικό διάστηµα που ξεπερνά το 17% και το 12,5% αντίστοιχα. Παρατηρώντας τις µεταβολές του πληθυσµού στα τρία.. της περιοχής µελέτης βλέπουµε ότι για το ίδιο χρονικό διάστηµα παρατηρείται αύξηση του πληθυσµού µε µεγαλύτερη αυτή στο.. Μηλοχωρίου του ήµου Μουρικίου που αγγίζει το 22%, ένα ποσοστό από τα µεγαλύτερα στο νοµό Κοζάνης. Οι ποιο έντονες µεταβολές του πληθυσµού διαχρονικά παρατηρούνται στο.. Μεσόβουνου του ήµου Βερµίου οπού από το 1971 έως το 1981 παρατηρείται µείωση του πληθυσµού κατά 15% περίπου, κατά την επόµενη δεκαετία παρατηρείται αύξηση κατά 32,5%, ενώ στην τελευταία δεκαετία παρατηρείται µείωση που δεν ξεπερνά το 3%. Αντίθετα, στο.. Πύργων του ήµου Βερµίου παρατηρούνται µικρές πληθυσµιακές µεταβολές µε αυξητικές τάσεις διαχρονικά. Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε ότι η πυκνότητα του πληθυσµού στην περιοχή µελέτης και σε σχέση µε το σύνολο των δύο δήµων αλλά και του Νοµού και της Περιφέρειας παρουσιάζει διαφοροποιήσεις από ήµο σε ήµο και Από.. σε.. Από τα στοιχεία του πίνακα 2.1. γίνεται φανερό ότι σε σχέση µε την πυκνότητα του πληθυσµού η περιοχή µελέτης χωρίζεται σε δύο περιοχές. Η πρώτη, αυτή που ανήκει στον ήµο Βερµίου και ειδικότερα το.. Μεσόβουνου εµφανίζει πυκνότητα πληθυσµού για το έτος 2001, 10,6 άτοµα ανά τ.χλµ., ενώ η δεύτερη στο ήµο Μουρικίου και ειδικότερα στο.. Μηλοχωρίου εµφανίζει πυκνότητα πληθυσµού για το έτος 2001, 55,9 άτοµα ανά τ.χλµ., όταν ο αντίστοιχος δείκτης για τον Νοµό είναι 44,5 και της Περιφέρειας 32. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 13

Η διαφοροποίηση αυτή εξηγείται κατά ένα πολύ µεγάλο µέρος στο γεγονός ότι τα.. Μεσόβουνου και Πύργων του ήµου Βερµίου καταλαµβάνουν σηµαντικά µεγαλύτερο χώρο, 48,5 τ.χλµ. και 45,5 τ.χλµ. αντίστοιχα, σε σχέση µε το.. Μηλοχωρίου του ήµου Μουρικίου που καταλαµβάνει µόνο 13,1 τ.χλµ. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1. ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΗΜΟΣ.. ΗΜΟΣ ΒΕΡΜΙΟΥ ΕΚΤΑΣΗ (σε τ.χλµ.) 1971 1981 Πυκνό-τητα Πυκνότητα Μεταβολή 81/71 ΚΟΜΝΗΝΩΝ 62,47 1.010 16,17 _ 1.047 16,76 3,66% ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ 30,59 849 27,75 _ 1.020 33,34 20,14% ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ 48,55 470 9,68 _ 400 8,24-14,89% ΠΥΡΓΩΝ 45,55 847 18,59 _ 817 17,94-3,54% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 187,16 3.176 16,97 _ 3.284 17,55 3,40% ΗΜΟΣ ΜΟΥΡΙΚΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 14,95 917 61,34 _ 924 61,81 0,76% ΑΝΑΡΡΑΧΗΣ 30,45 1.131 37,14 _ 1.192 39,15 5,39% ΑΡ ΑΣΣΑΣ 37,58 1.165 31 _ 1.284 34,17 10,21% ΜΗΛΟΧΩΡΙΟΥ 13,07 600 45,91 _ 632 48,36 5,33% ΦΟΥΦΑ 16,01 911 56,9 _ 850 53,09-6,70% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 112,06 4.724 42,16 _ 4.882 43,57 3,34% ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 107,17 1.917 17,89 _ 1.849 17,25-3,68% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΩΝ 299,22 7.900 26,40 _ 8.166 27,29 3,26% ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 3.516,00 133.484 37,96 _ 147.051 41,82 10,16% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 9.451,00 268.960 28,46 _ 289.071 30,59 7,48% ΗΜΟΣ.. ΗΜΟΣ ΒΕΡΜΙΟΥ 1991 2001 Μεταβολή 91/81 Πληθυσµός Μεταβολή Πληθυσµός Πληθυσµός Πυκνότητα Πληθυσµός Πυκνότητα Μεταβολή 01/91 Μεταβολή 01/71 ΚΟΜΝΗΝΩΝ 1.047 16,76 0,00% 1.131 18,1 8,02% 11,98% ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ 965 31,55-5,39% 974 31,84 0,93% 14,72% ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ 530 10,92 32,50% 515 10,61-2,83% 9,57% ΠΥΡΓΩΝ 855 18,77 4,65% 884 19,41 3,39% 4,37% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 3.397 18,15 3,44% 3.504 18,72 3,15% 10,33% ΗΜΟΣ ΜΟΥΡΙΚΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 922 61,67-0,22% 999 66,82 8,35% 8,94% ΑΝΑΡΡΑΧΗΣ 1.151 37,8-3,44% 1.166 38,29 1,30% 3,09% ΑΡ ΑΣΣΑΣ 1.201 31,96-6,46% 1.149 30,57-4,33% -1,37% ΜΗΛΟΧΩΡΙΟΥ 796 60,9 25,95% 731 55,93-8,17% 21,83% ΦΟΥΦΑ 827 51,66-2,71% 846 52,84 2,30% -7,14% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 4.897 43,7 0,31% 4.891 43,65-0,12% 3,54% ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.181 20,35 15,22% 2.130 19,87-2,39% 10,00% ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΩΝ 8.294 27,72 1,54% 8.395 28,06 1,20% 5,90% ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 150.386 42,77 2,27% 156.464 44,5 4,04% 17,22% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 293.015 31 1,36% 302.750 32,03 3,32% 12,56% ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 14

Στον πίνακα 2.2 που ακολουθεί παρουσιάζεται η κατανοµή του πληθυσµού των δήµων Βερµίου και Μουρικίου και των δηµοτικών τους διαµερισµάτων καθώς και του νοµού Κοζάνης για το έτος 1991. Από τον τα στοιχεία του πίνακα προκύπτουν δύο σηµαντικοί δείκτες, ο δείκτης γήρανσης και ο δείκτης εξάρτησης, καθώς και οι πυραµίδες ηλικιών που µπορούν να µας δώσουν την τάση του πληθυσµού για τα επόµενα χρόνια. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΟΜΑ ΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΈΤΟΣ 1991 ΗΜΟΣ.. ΑΜΦΟΤΕ- ΡΩΝ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ 0-14 15-29 30-44 45-64 65+ ΣΥΝΟΛΟ 0-14 15-29 30-44 45-64 65+ ΚΟΜΝΗΝΩΝ 1.047 517 98 113 83 161 62 530 79 109 77 166 99 ΗΜΟΣ ΒΕΡΜΙΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ 965 462 99 96 82 119 66 503 82 106 89 128 98 ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ 530 258 56 58 50 83 11 272 52 67 40 86 27 ΠΥΡΓΩΝ 855 429 78 103 76 119 53 426 88 86 67 130 55 ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 3.397 1.666 331 370 291 482 192 1.731 301 368 273 510 279 ΗΜΟΣ ΜΟΥΡΙΚΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 922 450 88 87 95 113 67 472 92 102 62 144 72 ΑΝΑΡΡΑΧΗΣ 1.151 571 124 143 90 156 58 580 112 135 84 160 89 ΑΡ ΑΣΣΑΣ 1.201 585 123 135 91 175 61 616 116 128 104 171 97 ΜΗΛΟΧΩΡΙΟΥ 796 408 81 106 75 104 42 388 81 85 60 109 53 ΦΟΥΦΑ 827 425 76 90 68 134 57 402 56 82 54 136 74 ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΥ 4.897 2.439 492 561 419 682 285 2.458 457 532 364 720 385 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.181 1.095 215 267 201 306 106 1.086 221 238 167 325 135 8.294 4.105 823 931 710 1.164 477 4.189 758 900 637 1.230 664 ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 150.386 75.026 16.638 16.938 14.899 18.523 8.028 75.360 15.807 16.903 13.737 18.819 10.094 ΕΙΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΗΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΕΙΚΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ 55,28% 72,17% 55,85% ΕΙΚΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ 45,01% 48,85% 50,66% ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 15

Ο δείκτης γήρανσης δείχνει την αναλογία του πληθυσµού ηλικίας µεγαλύτερης των 65 ετών σε σχέση µε τα άτοµα ηλικίας µικρότερης των 14 ετών και ουσιαστικά παρουσιάζει των αριθµό των ατόµων µε ηλικία µεγαλύτερη των 65 ετών που αντιστοιχούν σε 100 άτοµα ηλικίας κάτω των 14 ετών, δηλαδή όσο αυτός ο δείκτης µικραίνει τόσο πιο νεανικός θεωρείται ο πληθυσµός ενώ αντίθετα όσο µεγαλώνει τόσο πιο γερασµένος είναι. Στην περιοχή µελέτης ο δείκτης αυτός είναι 55,3 και βρίσκετε στα ίδια επίπεδα µε τον αντίστοιχο δείκτη στο σύνολο του Νοµού Κοζάνης δηλαδή για κάθε ένα γερασµένο άτοµο αντιστοιχούν δύο νέα. Παρόλα αυτά παρατηρείται ότι, στο σύνολο των ήµων της περιοχής µελέτης, αυτός ο δείκτης είναι αρκετά υψηλός και ξεπερνά το 72%. Ο δείκτης εξάρτησης του πληθυσµού δείχνει την αναλογία των ατόµων σε ηλικίες µέχρι τα 14 και πάνω από 65 σε σχέση µε τις ηλικίες από 15 έως 64 ετών. Ουσιαστικά παρουσιάζει των αριθµό των ατόµων που δεν µπορούν να εργαστούν σε σχέση µε 100 άτοµα που µπορούν, δηλαδή, όσο µεγαλώνει είναι ο δείκτης αυτός τόσο περισσότερα άτοµα είναι εξαρτηµένα ενώ αντίθετα όσο µικραίνει τόσο λιγότερα άτοµα είναι εξαρτηµένα. Στην περιοχή µελέτης ο δείκτης αυτός είναι 45% και είναι σηµαντικά µικρότερος από τον αντίστοιχο δείκτη στο σύνολο του Νοµού Κοζάνης. Για να διαβλέψουµε τις τάσεις εξελίξεις του πληθυσµού στο µέλλον δηµιουργούµε τις πυραµίδες ηλικιών. Η πυραµίδα ηλικιών ουσιαστικά είναι η σχηµατική παράσταση των ηλικιών χωριζόµενες σε κλάσης και κατά φύλο. Ονοµάζεται πυραµίδα ηλικιών γιατί η θεωρητική µορφή της πρέπει να έχει το σχήµα της πυραµίδας µε βάση της µικρές ηλικίες και κορυφή τις µεγάλες. Μια τέτοια µορφή πυραµίδας σηµαίνει ότι ο πληθυσµός της περιοχής έχει σηµαντικές πιθανότητες να αυξηθεί τα επόµενα χρόνια. Συγκεκριµένα για την περιοχή µελέτης η πυραµίδα ηλικιών παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήµα. Παρατηρούµε δυο σηµαντικά στοιχεία, πρώτων ότι η υστέρηση της πυραµίδας στην κλάση ηλικιών από 30 έως 44 ετών και δεύτερων την υστέρηση της πυραµίδας στην κλάση ηλικιών από 0 έως 14 ετών. Το πρώτο σηµείο οφείλεται κατά κύριο λόγω στο µεγάλο µεταναστευτικό ρεύµα που παρατηρήθηκε στην περιοχή αλλά και ευρύτερα την περίοδο 1950 έως το 1960. Οι νέοι της εποχής εγκατέλειψαν τον τόπο καταγωγής τους για να µετακινηθούν κυρίως στο εξωτερικό στην αρχή της περιόδου άλλα και στα µεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας αργότερα. Η δεύτερη παρατήρηση οφείλεται κατά µεγάλο µέρος στις συνέπειες της πρώτης, άλλα συγχρόνως και στο γεγονός ότι υπάρχει υπογεννητικότητα και ειδικά σε µια περιοχή αγροτική όπως αυτή που επιπλέον υπάρχουν τα πρώτα δείγµατα µειωµένης γαµήλιοτητας. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 16

-400 0 400-1500 0 1500 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙ Α ΗΛΙΚΙΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 65+ 135 106 ΚΛΑΣΕΙΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 45-64 30-44 15-29 325 238 167 201 267 306 0-14 221 215 ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ Στα δύο παρακάτω σχήµατα παρουσιάζονται αντίστοιχα η πυραµίδα ηλικιών στο σύνολο των δυο δήµων της περιοχής µελέτης και στο σύνολο του Νοµού Κοζάνης. Παρατηρείται ότι η σύγκριση τους µε αυτή της πυραµίδας στην περιοχή µελέτης δεν διαφέρει σηµαντικά. Συµπεραίνουµε, δηλαδή ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν της εξέλιξη του πληθυσµού δεν είναι διαφορετικοί στην περιοχή µελέτης από ότι στην ευρύτερη περιοχή. ΠΥΡΑΜΙ Α ΗΛΙΚΙΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΥΟ ΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 65+ 664 477 ΚΛΑΣΕΙΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 45-64 30-44 15-29 1230 900 637 710 931 1164 0-14 758 823 ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 17

- 19. 500 0 19. 500 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙ Α ΗΛΙΚΙΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ 65+ 10.094 8.028 ΚΛΑΣΕΙΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 45-64 30-44 15-29 18.819 16.903 13.737 14.899 16.938 18.523 0-14 15.807 16.638 ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 18

3.2 Οικονοµικές επιδόσεις της περιοχής (αφορά όλου τους τοµείς της οικονοµίας) Οι οικονοµικές επιδόσεις της περιοχής έχουν άµεση εξάρτηση από τον αριθµό των απασχολούµενων, οικονοµικά ενεργών ατόµων, την κατανοµή αυτών στους κλάδους παραγωγής καθώς και από τον αριθµό των ανέργων. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο οικονοµικά ενεργός πληθυσµός, οι απασχολούµενοι και οι άνεργοι στους δήµους της περιοχής έρευνας στην Επαρχία Εορδαίας και στο σύνολο του Νοµού Κοζάνης, που προκύπτουν από τα στοιχεία της απογραφής πληθυσµού του 1991. Από τον πίνακα αυτό παρατηρείται ότι και στους δύο δήµους τις περιοχής παρουσιάζονται τα ίδια ποσοστά ανεργίας που θεωρούνται σηµαντικά υψηλότερα, σε σχέση µε το ποσοστό ανεργία στο σύνολο του νοµού Κοζάνης. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΥΤΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΕΠΑΡΧΙΑ, ΗΜΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ (1991) ήµος / Κοινότητα Οικονοµικά Ενεργός Πληθυσµός Απασχολούµενοι Άνεργοι % Κατανοµή στον Οικονοµικά Ενεργό Πληθυσµό Απασχολούµενοι / Κάτοικο Άνεργοι / Κάτοικο Απασχολούµενων Ανέργων (%) (%) ήµος Βερµίου 1.270 1.058 212 83,31 16,69 31 6 ήµος Μουρικίου Επαρχία Εορδαίας Νοµός Κοζάνης ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ 1.576 1.350 226 85,66 14,34 28 5 14.256 12.093 2.163 84,83 15,17 28 5 50.998 44.423 6.575 87,11 12,89 30 4 Στον πίνακα 2.4. παρουσιάζεται η κατανοµή των απασχολούµενων ανά τοµέα της οικονοµίας, όπως καταγράφηκαν από την απογραφή πληθυσµού του 1991. Στον πίνακα αυτό εµφανίζονται χαρακτηριστικές διαφορές µεταξύ των δύο δήµων της περιοχής µελέτης. Είναι σηµαντικό το στοιχείο που δείχνει ότι στον ήµο Βερµίου, το ποσοστό των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµές ξεπερνά το 49%, σε αντίθεση µε τον δήµο Μουρικίου που το αντίστοιχο ποσοστό είναι 24%. Ακόµα, η σύγκριση αυτών σε σχέση µε το αντίστοιχο ποσοστό στην επαρχεία Εορδαίας, που δεν ξεπερνά το 11%, δείχνει ότι η περιοχή µελέτης είναι καθαρά γεωργική περιοχή και το µεγαλύτερο µέρος του εισοδήµατος της προέρχεται από εκεί. Αντίθετα, πολύ µικρό είναι το ποσοστό τον απασχολουµένων στον τριτογενή τοµέα. Στοιχείο που είναι αναµενόµενο, αφού και ο τοµέας των υπηρεσιών συγκεντρώνεται AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 19

στο µεγάλο αστικό κέντρο της περιοχής την πόλη της Πτολεµαΐδας. Σηµαντικό κοµµάτι του εισοδήµατος της περιοχής διαµορφώνεται από τον δευτερογενή τοµέα, και αυτό κυρίως στην περιοχή του ήµου Μουρικίου, όπου το 43% περίπου των απασχολούµενων ανήκει εκεί. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.4. ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 1991 ΟΤΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΕΝ ΗΛΩΣΑΝ ΑΡΙΘΜΟΣ % ΑΡΙΘΜΟΣ % ΑΡΙΘΜΟΣ % ΑΡΙΘΜΟΣ % ΣΥΝΟΛΟ. ΒΕΡΜΙΟΥ 520,00 49,15% 295,00 27,88% 216,00 20,42% 27,00 2,55% 1.058,00. ΜΟΥΡΙΚΙΟΥ 324,00 24,00% 575,00 42,59% 426,00 31,56% 25,00 1,85% 1.350,00 ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΟΡ ΑΙΑΣ 844,00 35,05% 870,00 36,13% 642,00 26,66% 52,00 2,16% 2.408,00 1.260,00 10,89% 5.626,00 48,61% 4.450,00 38,45% 237,00 2,05% 11.573,00 ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΜΟΥ 8.284,00 18,65% 17.403,00 39,18% 17.846,00 40,17% 890,00 2,00% 44.423,00 ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ Την περίοδο 1971-1981 παρατηρείται µείωση της απασχόλησης στον Νοµό Κοζάνης, που οφείλεται στην σηµαντικότατη µείωση του αριθµού των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα. Το ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα στο Ν. Κοζάνης από 52,23% το 1971 µειώθηκε σε 31,70% το 1981. Η σηµαντική αύξηση της απασχόλησης στον δευτερογενή και τον τριτογενή τοµέα δεν απορρόφησε το σύνολο των απασχολουµένων που εγκατέλειψαν τον πρωτογενή τοµέα, µε αποτέλεσµα την µείωση του αριθµού των απασχολουµένων στην δεκαετία. Σηµειώνεται εδώ, ότι στο Ν. Κοζάνης το ποσοστό απασχόλησης στον δευτερογενή τοµέα από 27,36% το 1971 έφτασε στο 41,71% το 1981 και στο τριτογενή τοµέα από 20,41% το 1971 σε 26,58% το 1981. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 20

4. Παραγωγικό Περιβάλλον 4.1 Πρωτογενής τοµέας (γενικά) Στον πίνακα 2.5 που ακολουθεί φαίνονται οι χρήσεις γης στους δήµους της περιοχής, στην επαρχία Εορδαίας και στο σύνολο του νοµού Κοζάνης. Παρατηρούµε ότι οι καλλιεργούµενες εκτάσεις στον δήµο Βερµίου ξεπερνούν το 49% της έκτασης του δήµου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το δήµο Μουρικίου δεν ξεπερνά το 35% της έκτασης του. Παρατηρούµε επίσης ότι το 64% περίπου των καλλιεργούµενων εκτάσεων της επαρχίας Εορδαίας ανήκει στους δύο δήµους της περιοχής µελέτης, ενώ στο σύνολο του νοµού Κοζάνης το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνά το 16%. Βοσκότοποι και δάση αποτελούν σηµαντικό µέρος της συνολικής επιφάνειας των δήµων Βερµίου και Μουρικίου αντίστοιχα, ενώ ελάχιστες είναι οι εκτάσεις που καλύπτονται µε νερό. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.5. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΗΜΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΕΟΡ ΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1991 ήµος / Κοινότητα ήµος Βερµίου ήµος Μουρικίου Επαρχία Εορδαίας Νοµός Κοζάνης Σύνολο Καλλιεργούµενες εκτάσεις Βοσκότοποι άση Εκτάσεις καλυπτόµενε ς µε νερά Οικισµοί Άλλες εκτάσεις στρ. % στρ. % στρ. % στρ. % στρ. % στρ. % στρ. % 245.262 6,9 121.035 49,3 116.256 47,4 3.913 1,6 2.820 1,1 1.238 0,5 110.945 3,1 38.200 34,4 37.204 33,5 26.561 23,9 1.090 1,0 4.750 4,3 3.140 2,8 698.643 19,8 250.188 35,8 313.002 44,8 57.692 8,2 6.460 0,9 18.675 2,7 52.626 7,5 3.526.476 100,0 984.793 27,9 1.846.422 52,3 395.150 11,2 87.503 2,5 84.419 2,4 128.189 3,6 ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ Για τον πρωτογενή τοµέα της περιοχής, που αποτελείται κυρίως από την φυτική παραγωγή και δευτερευόντως από την ζωική, σε επίπεδο.. και ήµου δεν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία. Έτσι η ανάλυση γίνεται στο επίπεδο του Νόµου Κοζάνης, στις υπάρχουσες καλλιέργειες. Από τον πίνακα 2.6, όπου παρουσιάζονται οι συνολικά καλλιεργούµενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις στο νοµό Κοζάνης, παρατηρούµε ότι η πλειοψηφία των καλλιεργούµενων εκτάσεων καταλαµβάνονται από αροτραίες καλλιέργειες (92,6%). AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 21

Με ποσοστό 2,3% συµµετέχουν, στο σύνολο της καλλιεργούµενης γης, οι δενδρώδεις καλλιέργειες, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για τα αµπέλια και τη κηπευτική γη είναι 1,3% και 0,8%. Τέλος οι αγραναπαύσεις αντιστοιχούν στο 3% της συνολικής καλλιεργούµενης γης. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.6. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΈΤΟΣ 1999. Σύνολο Καλλιεργούµενων Εκτάσεων και Αγραναπαύσεων Αροτραίες Κηπευτική Γη Καλλιέργειες Αµπέλια ενδρώδεις Καλλιέργειες Αγραναπαύσεις 980.983 909.222 7.541 12.022 22.759 29.439 ΠΗΓΗ: ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 1999 Από τα στοιχεία της γεωργικής στατιστικής για το έτος 1999, τα τελευταία που δηµοσίευσε η ΕΣΥΕ, παρουσιάζονται οι εκτάσεις και η παραγωγή των βασικών καλλιεργειών στο νοµό Κοζάνης (Πίνακας 2.7). ΠΙΝΑΚΑΣ 2.7. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΈΤΟΣ 1999. Καλλιέργειες Έκταση σε στρ. Παραγωγή σε τόνους Σιτάρι Μαλακό 285.613 73.807 Σιτάρι Σκληρό 385.482 81.141 Κριθάρι 95.179 29.317 Σίκαλη 9.676 2.523 Αραβόσιτος 36.618 38.070 Φασόλια 1.789 1.240 Καπνός Ανατολικού Τύπου 14.296 2.981 Καπνός Μπέρλευ & Βιρτζίνια 1.630 309 Ζαχαρότευτλα 19.632 101.818 Μηδική 34.571 27.927 Τριφύλλι 2.388 3.610 Κοφτολίβαδα 4.273 1.029 Αµπέλια 22.621 11.788 Μηλιές 7.685 26.898 Ροδακινιές 7.658 34.461 Αµυγδαλιές 3.121 1.561 Καρυδιές 2.144 1.930 ΠΗΓΗ: ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 1999 AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 22

Όπως αναφέρθηκε και προηγουµένως, τις µεγαλύτερες εκτάσεις καταλαµβάνουν οι αροτραίες καλλιέργειες, µε πρώτο το σκληρό σιτάρι που καλύπτει περισσότερο από το 39% της συνολικής καλλιεργούµενης έκτασης. Αυτή η καλλιέργεια µαζί µε το µαλακό σιτάρι καλύπτουν περισσότερο από το 68% της συνολικής καλλιεργούµενης έκτασης στο Νοµό Κοζάνης. Σηµαντικές καλλιέργειες για τον Νοµό αποτελούν ο καπνός ανατολικού τύπου, τα ζαχαρότευτλα, τα κτηνοτροφικά φυτά (µηδική και τριφύλλι), τα αµπέλια, οι ροδακινιές και οι µηλιές. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι κατανοµή των καλλιεργούµενων εκτάσεων στους δήµους και τα.. της περιοχής, κατά κατηγορίες καλλιεργειών για το έτος 2001. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται συλλέχθηκαν από τα στατιστικά δεδοµένα που διατηρούν οι δήµοι. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.8 ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΗΜΟ ΚΑΙ.. ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2001 ΗΜΟΣ &.. ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΝ ΡΩ ΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΑΜΠΕΛΙΑ ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΗΜΟΣ ΜΟΥΡΙΚΙΟΥ 38.138 35.657 1.781 317 383.. Εµπορίου 3.276 2.890 312 30 44.. Αναρράχης 10.910 10.587 84 142 97.. Αρδάσσης 12.231 12.070 48 95 18.. Μηλοχωρίου 3.540 2.170 1.242 14 114.. Φούφα 8.181 7.940 95 36 110 ΗΜΟΣ ΒΕΡΜΙΟΥ 60.568 53.960 6.281 178 150.. Κοµνηνών 19.731 19.480 131 87 33.. Ανατολικού 17.634 17.420 180 22 12.. Μεσοβούνου 9.633 8.315 1.250 12 56.. Πύργων 13.571 8.745 4.720 57 49 ΠΗΓΗ: ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Παρατηρούµε ότι και στο σύνολο των δήµων άλλα και στα.. τους, όπως συµβαίνει και στο σύνολο του νοµού, κυριαρχούν οι ετήσιες καλλιέργειες. Σηµαντικό είναι όµως ότι στα τρία υπό εξέταση.. η αναλογία των ετήσιων καλλιεργειών στο σύνολο της καλλιεργούµενης γης δεν φτάνει στα αντίστοιχα ποσοστά που συναντάµε στα υπόλοιπα, γιατί σε αυτά υπάρχουν σηµαντικές εκτάσεις µε δενδρώδεις καλλιέργειες, κυρίως µήλων. Η κατανοµή των εκτρεφόµενων ζώων ανά κατηγορία παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. Παρατηρούµε ότι στους δήµους της περιοχής µελέτης επικρατούν τα βοοειδή, αν και σε σχέση µε το σύνολο του νοµού, ο αριθµός τους είναι µικρός. Επίσης στην περιοχή υπάρχουν αρκετά αιγοπρόβατα και κυρίως στον ήµο Μουρικίου, ενώ χοιροτροφία ουσιαστικά δεν υπάρχει. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 23

ΠΙΝΑΚΑΣ 2.9 ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΤΡΕΦΟΜΕΝΩΝ ΖΩΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΗΜΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ 1999 ήµος / Κοινότητα Εγχώρια αβελτίωτα Βοοειδή Χοίροι Αιγοπρόβατα Εγχώρια βελτιωµένα Ξενικά Σύνολο βοοειδών Αναπαραγωγήγωγής Κρεοπαρα- Σύνολο χοίρων Κοπαδιάρικα Οικόσιτα Νοµαδικά Σύνολο Προβάτων ήµος Βερµίου ήµος Μουρικίου Επαρχία Εορδαίας Νοµός Κοζάνης 1.028 24 1.052 3 3 3.960 498 4.458 167 544 150 861 8 36 44 8.333 8.333 233 2.522 174 2924 156 48 204 675 21.875 498 23.048 1.901 11.515 1.366 14.732 944 2.381 3.298 30.003 201.179 51.314 257.847 ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ Η ακαθάριστη πρόσοδος της φυτικής παραγωγής για το Νοµό Κοζάνης είναι 116.807.852, ενώ της ζωικής παραγωγής είναι 39.625.249, µε ποσοστά συµµετοχής 74,7% και 25,3% αντίστοιχα. Στους παρακάτω πίνακες φαίνεται η κατανοµή της ακαθάριστης προσόδου κατά κλάδο και Επαρχία. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.10: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗΣ ΠΡΟΣΟ ΟΥ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΤΑ ΕΠΑΡΧΙΑ Α/Α Επαρχίες Νοµού Ακαθάριστη πρόσοδος Ποσοστό (%) 1. Βοίου 22.379.401 19,2 2. Κοζάνης 65.874.503 56,4 3. Εορδαίας 28.553.948 24,4 ΣΥΝΟΛΟ 116.807.852 100,0 ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.11: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗΣ ΠΡΟΣΟ ΟΥ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΤΑ ΕΠΑΡΧΙΑ Α/Α Επαρχίες Νοµού Ακαθάριστη πρόσοδος Ποσοστό (%) 1. Βοίου 8.994.931 22,7 2. Κοζάνης 25.796.038 65,1 3. Εορδαίας 4.834.280 12,2 ΣΥΝΟΛΟ 39.625.249 100,0 ΠΗΓΗ: ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER+ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 24

5. Καλλιέργεια του µήλου στην περιοχή µελέτης 5.1 Γενικά Στο νοµό Κοζάνης, κατά το έτος 1999, καλλιεργούνται 7.685 στρ. µε µηλιές, που αντιστοιχούν στο 5,14% του συνολικού αριθµού στρεµµάτων που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Οι ήµοι, όπου καλλιεργούνται µήλα στο νοµό Κοζάνης βρίσκονται κυρίως στην Επαρχία Εορδαίας και είναι ο ήµος Μουρικίου και ο ήµος Βερµίου. Ακόµα µήλα καλλιεργούνται και στον ήµο Βελβεντού. Στην περιοχή µελέτης, η καλλιέργεια του µήλου αποτελεί παράδοση για περισσότερα από 40 χρόνια. Τα ιδιαίτερα κλιµατολογικά και εδαφικά χαρακτηριστικά, σε συνδυασµό µε το υψόµετρο, καθιστούν τα παραγόµενα προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας άλλα και αντοχής. Από το τέλος της δεκαετίας του 1980 έχουν συντελεστεί σηµαντικές αλλαγές στην καλλιέργεια αυτή. Νέες ποικιλίες, περισσότερα στρέµµατα και νέες τεχνικές εφαρµόζονται συνεχώς, µε στόχο την αύξηση της ποσότητας παραγωγής και τη βελτίωση της ποιότητας του παραγόµενου προϊόντος. Έτσι, από τους παλαιούς δενδρώνες µε σπορόφυτα (φύτευση 6µ χ 5µ), σήµερα σχεδόν το σύνολο των στρεµµάτων καλλιεργείται µε σύστηµα παλµέτας και ειδικά υποκείµενα, µικρού ύψους δένδρα, µε πολύ πυκνή φύτευση που µπορεί να φτάσει και τα 250 δένδρα ανά στρέµµα. Στον πίνακα 2.12. παρουσιάζονται τα στρέµµατα και η παραγωγή της καλλιέργειας του µήλου στα τρία.. της περιοχής έρευνας για τα έτη 1989 έως 2003. Παρατηρούµε ότι στο.. Πύργων του δήµου Βερµίου καλλιεργείται πάνω από το 67% των µήλων της περιοχής µελέτης. Παρατηρούµε ακόµα µια τάση αύξησης των καλλιεργούµενων στρεµµάτων, µια τάση που παρατηρείται ιδιαίτερα στο δηµοτικό διαµέρισµα Πύργων κα'θόλη την διάρκεια των χρόνων που εξετάζονται. Στην στήλη όπου εµφανίζεται η παραγωγή, παρατηρούµε σηµαντικές διακυµάνσεις. Αυτές, για το 2001, οφείλονται σε ακαρπία, ενώ για το 2003 σε παγετό. Γίνεται κατανοητό ότι η παραγωγή του µήλου υπόκειται σε πολύ µεγάλες διακυµάνσεις που οφείλονται κυρίως σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, που οι παραγωγοί δεν µπορούν να ελέγξουν. Η πραγµατικότητα αυτή δηµιουργεί προβλήµατα και στο εισόδηµα των παραγωγών άλλα και στην εµπορία του προϊόντος. Έτσι, οποιαδήποτε προσπάθεια αξιοποίησης παραγωγής και ελέγχου της εµπορίας, δεν µπορεί παρά να λάβει υπόψη το φαινόµενο αυτό. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 25

ΠΙΝΑΚΑΣ 2.12: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΗΛΟΥ ΑΝΑ.. ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 1989 ΈΩΣ 2003 ηµοτικό ιαµέρισµα ΕΤΟΣ 1989 1990 1991 ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.. Πύργων 2.800 11.200.000 2.900 9.860.000 3.000 10.740.000.. Μεσόβουνου 980 3.822.000 1.024 3.584.000 1.063 3.922.470.. Μηλοχωρίου 500 2.000.000 550 1.787.500 600 2.376.000 Σύνολο 4.280 17.022.000 4.474 15.231.500 4.663 17.038.470 ηµοτικό 1992 1993 1994 ιαµέρισµα ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.. Πύργων 3.110 12.440.000 3.110 10.574.000 3.457 12.376.060.. Μεσόβουνου 1.200 4.680.000 1.200 4.200.000 1.200 4.428.000.. Μηλοχωρίου 650 2.600.000 650 2.112.500 650 2.574.000 Σύνολο 4.960 19.720.000 4.960 16.886.500 5.307 19.378.060 ηµοτικό 1995 1996 1997 ιαµέρισµα ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.. Πύργων 3.457 13.482.300 3.457 10.371.000 3.565 11.051.500.. Μεσόβουνου 1.200 3.720.000 1.200 3.480.000 1.050 3.412.500.. Μηλοχωρίου 711 2.133.000 790 2.212.000 820 2.952.000 Σύνολο 5.368 19.335.300 5.447 16.063.000 5.435 17.416.000 ηµοτικό 1998 1999 2000 ιαµέρισµα ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.. Πύργων 3.950 13.746.000 4.120 10.300.000 4.212 15.584.400.. Μεσόβουνου 1.000 3.200.000 1.080 2.484.000 1.080 3.888.000.. Μηλοχωρίου 870 3.132.000 920 2.852.000 1.100 3.960.000 Σύνολο 5.820 20.078.000 6.120 15.636.000 6.392 23.432.400 ηµοτικό 2001 2002 2003 ιαµέρισµα ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.. Πύργων 4.320 1.296.000 4.400 17.160.000 4.500 4.275.000.. Μεσόβουνου 1.110 333.000 1.180 4.838.000 1.200 960.000.. Μηλοχωρίου 1.122 125.800 1.010 4.755.677 1.010 406.790 Σύνολο 6.552 1.754.800 6.590 26.753.677 6.710 5.641.790 ΠΗΓΗ: ΕΠΙΤΟΠΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Η καλλιέργεια κατ εξοχή περιλαµβάνει ποικιλίες µεταξύ των δύο µεγάλων οµάδων: Red Delicious και Golden Delicious, µε ποσοστό καλλιεργούµενης έκτασης 80% και 20% αντίστοιχα. 5.1.1 ιάρθρωση των Εκµεταλλεύσεων Οι γεωργικές εκµεταλλεύσεις της περιοχής έχουν την τυπική διάρθρωση των δενδροκοµικών εκµεταλλεύσεων. Ο τύπος αυτός της εκµετάλλευσης παράγει το µεγαλύτερο µέρος του οικονοµικού αποτελέσµατός της από τη δεντροκαλλιέργεια. Ο AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 26

συγκεκριµένος τύπος εκµετάλλευσης στο σχέδιο παραγωγής, εκτός από τα δέντρα, που καταλαµβάνουν το 20% έως το 30% της καλλιεργούµενης έκτασης, περιλαµβάνει, σιτηρά (κυρίως σιτάρι σκληρό και σιτάρι µαλακό) που καταλαµβάνουν το 30% έως 40%, αραβόσιτο, που καταλαµβάνει το 20% έως το 30%, κτηνοτροφικά φυτά σε ποσοστό που δεν ξεπερνά το 10%. Πρέπει να παρατηρήσουµε όµως πως στην περιοχή δεν υπάρχουν εκµεταλλεύσεις µονοκαλλιέργειας µήλων. Ένα σηµαντικό στοιχείο για την που χαρακτηρίζει τους µηλοκαλλιεργητές της περιοχής είναι ότι στην µεγαλύτερη πλειοψηφία τους εµφανίζονται να είναι γυναίκες. Το φαινόµενο αυτό δεν επικρατεί µόνο στην περιοχή αλλά είναι γενικότερο. Οι άντρες της οικογένειας που έχουν άλλη εργασία, (υπάλληλοι, εργάτες, έµποροι), δεν µπορούν να εµφανίζονται σαν αγρότες, έτσι την γεωργική εκµετάλλευση φαίνεται ότι την διαχειρίζεται η σύζυγος ή η µητέρα της οικογένειας. 5.1.2 Κατανοµή των Παραγωγών σε σχέση µε των Αριθµό Στρεµµάτων Μήλων που Καλλιεργούν. Το πρώτο και σηµαντικότερο στοιχείο που προκύπτει από τα στοιχειά που συγκεντρώθηκαν από τους συνεταιρισµούς (αριθµός παραγωγών και συνολική έκταση) είναι ότι κατά µέσο όρο κάθε παραγωγός διαθέτει 18,8 στρ. µήλα. Το µέγεθος αυτό σαν µέσος όρος θεωρείται ικανοποιητικό και ικανό να στηρίξει της οικονοµικότητα µια εκµετάλλευσης. Αριθµός Παραγωγών Έκταση σε Στρέµµατα Α.Σ. Πύργων 227 4500 Α.Σ. Μεσόβουνου 70 1200 Α.Σ. Μηλοχωρίου 60 1010 Σύνολο 357 6710 Θεωρώντας τον µέσο όρο σαν τοµή διερευνούµε την κατανοµή των εκτάσεων και των παραγωγών πάνω και κάτω από αυτό το όριο. Στρέµµατα % των Παραγωγών % των Στρεµµάτων Μικρότερο του 18,8 στρ 50,7% 17,51% Μεγαλύτερο του 18,8 στρ. 49,3% 82,49% Αναγκαίο θεωρείται όµως να παρουσιαστεί µια κατηγοριοποιηµένη κατανοµή σε σχέση µε το µέγεθος της καλλιεργούµενης έκτασης. Επιλέγονται για το λόγω αυτό οι κλάσης των εκτάσεων που θα εξεταστούν. Αυτές είναι: πρώτη= µέχρι 10 στρ., δεύτερη = 10 έως 18,8 στρ., τρίτη = 18,8 έως 40 στρ., τέταρτη = 40 έως 60 στρ. και τέλος η Πέµπτη = περισσότερα από 60 στρ. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 27

Στρέµµατα % των Παραγωγών % των Στρεµµάτων Μέχρι 10 στρ. 31,1% 5,7% 10-18,8 στρ. 18,9% 11,3% 18,8-40 στρ. 27,7% 27,9% 40-60 στρ. 12,8% 24,2% 60 στρ. και άνω 9,5% 30,9% Από τα παραπάνω στοιχεία παρατηρούµε ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των παραγωγών (31,1%) καλλιεργούν µέχρι 10 στρ. µήλα, ενώ το µεγαλύτερο µέρος της καλλιεργούµενης έκτασης (30,9%) ανήκει σε παραγωγούς που καλλιεργούν περισσότερα από 60 στρ. µήλου. Το συµπέρασµα του συνάγεται από την παραπάνω ανάλυση είναι ότι υπάρχουν αρκετές µικρές εκµεταλλεύσεις αλλά παράλληλα ένα σηµαντικό µέρος των καλλιεργούµενων στρεµµάτων ανήκει σε λίγους µεγαλοκαλλιεργητές. Παρόλα αυτά, περισσότερο από το 63% των καλλιεργούµενων εκτάσεων ανήκει σε µέσου µεγέθους εκµεταλλεύσεις, από 10 έως 60 στρ., που τις κατέχουν το 59% περίπου των παραγωγών. 5.1.3 Ακαθάριστη Πρόσοδος της Μηλοκαλλιέργειας και Σύγκριση τις µε την Επιτυγχανόµενη Ακαθάριστη Πρόσοδο στο Σύνολο της Φυτική και Ζωική Παραγωγή στην Περιοχή Μελέτης, στην Επαρχεία Εορδαίας και στον Νοµό Κοζάνης Γνωρίζοντας στοιχεία, όπως τη συνολική παραγωγή µήλου καθώς και τις τιµές αγοράς κάθε ποιότητας, σε συνδυασµό µε το ποσοστό που κάθε ποιότητα κατέχει στο σύνολο της παραγωγής, είναι δυνατόν να προσεγγίσουµε το ύψος της ακαθάριστης προσόδου που επιτυγχάνεται από την καλλιέργεια αυτή. Οι υπολογισµοί γίνονται µε βάση το παραγωγικό έτος 2002 διότι σε αυτό δεν υπάρχουν αλλοιώσεις στην αγορά (µειωµένη παραγωγή ή πολύ χαµηλές τιµές). Από τους υπολογισµούς προκύπτει ότι για το 2002 η ακαθάριστη πρόσοδος από την καλλιέργεια του µήλου ανέρχεται σε 9.000.000 περίπου. Η σύγκριση του στοιχείου αυτού µε τα στοιχεία των ακαθάριστών προσόδων ανά επαρχία και τοµέα παραγωγής που παρουσιάζονται στους πίνακες 2.10 και 2.11, δείχνουν ότι σε σχέση µε την επαρχία Εορδαίας και την φυτική παραγωγή, η καλλιέργεια µήλου παράγει το 30% της ακαθάριστης προσόδου, αντίστοιχα στο σύνολο του νοµού Κοζάνης το ποσοστό αυτό είναι το 7,5 %. Συγκρινόµενο το επίπεδο της ακαθάριστης προσόδου της καλλιέργειας µήλου µε το σύνολο του πρωτογενή τοµέα (φυτική και ζωική παραγωγή), τα αντίστοιχα ποσοστά για την επαρχία Εορδαίας είναι 20% και για το σύνολο του νοµού Κοζάνης 5.6%. Υπολογίζεται ακόµα ότι τα αντίστοιχα ποσοστά για την περιοχή µελέτης υπερβαίνουν το 70%. AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 28

5.1.4 Οικονοµικότητα της Μηλοκαλλιέργειας σε σύγκριση µε άλλους κλάδους φυτικής παραγωγής. Σύµφωνα µε τους επίσηµους δείκτες που εκδίδονται από την ιεύθυνση Γεωργικής Ανάπτυξης της Περιφερείας υτικής Μακεδονίας επιχειρείται µια προσέγγιση της οικονοµικότητας του κλάδου της µηλοκαλλιέργιας σε σχέση µε τις ποιο διαδεδοµένους κλάδους φυτικής παραγωγής που υπάρχουν στην περιοχή. Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται αναλυτικά όλα στοιχεία που αποτελούν κόστος παραγωγής για κάθε καλλιέργεια καθώς και οι µέσες αποδόσεις και τιµές των προϊόντων τους. Με την βοήθεια αυτών των στοιχείων υπολογιζεταί το οικονοµικό αποτέλεσµα που θεωρείται καταλληλότερο για την σύγκριση των κλάδων παραγωγής δηλαδή η καθαρή πρόσοδος. Η καθαρή πρόσοδος υπολογίζεται εάν από την ακαθάριστη πρόσοδο αφαιρεθούν όλες οι µεταβλητές δαπάνες. Σηµειώνεται ότι στην καθαρή πρόσοδο περιλαµβάνονται και οι άµεσες επιδοτήσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.13: ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΘΑΡΗΣ ΠΡΟΣΟ ΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ απάνες / Οικονοµικά Αποτελέσµατα Κυπέλλου & κανονικής φύτευσης Μηλιά ποτιστική σε σχήµα Ελεύθερης & πυκνής φύτευσης Παλµέτας & πυκνής φύτευσης Παλµέτας & υπέρ πυκνής φύτευσης Λιπάσµατα 57,52 97,43 97,43 105,43 Γεωργικά φάρµακα και ζιζανιοκτόνα 107,38 154,22 154,22 143,22 Μηχανική συλλογή (ποσοστό % της αξίας παραγωγής) 28,20 47,78 47,78 47,78 Απαιτήσεις σε εργασία (Ώρες/στρέµ.) Απαιτήσεις σε εργασία ((ΕΥΡΩ/στρέµ.) 70 9,0 105 11,0 95 10,0 90 10,0 154,07 25,09 231,11 30,67 209,10 27,88 198,09 27,88 ΣΥΝΟΛΟ Μεταβλητών δαπανών (ΕΥΡΩ/στρέµ.) 372,27 561,20 536,40 522,40 Παραγωγή : (κιλά/στρέµ.) 3000 6000 6000 6100 Τιµές προϊόντων (ΕΥΡΩ/κιλό) 0,35 0,35 0,35 0,35 Ακαθάριστη Πρόσοδο (ΕΥΡΩ/στρέµ.) 1050,00 2100,00 2100,00 2135,00 Επιδοτήσεις (ΕΥΡΩ/στρ.) Ακαθάριστη Πρόσοδο µε Επιδοτήσεις (ΕΥΡΩ/στρέµ.) 1050,00 2100,00 2100,00 2135,00 Καθαρή Πρόσοδο (ΕΥΡΩ/στρέµ.) 677,73 1538,80 1563,60 1612,60 Καθαρή Πρόσοδο µε Επιδοτήσεις (ΕΥΡΩ/στρέµ.) 677,73 1538,80 1563,60 1612,60 ΠΗΓΗ: ΕΙΚΤΕΣ ΕΤΟΥΣ 2003 ΑΑ-Π Μ AGROPOLE ΕΠΕ ΜΑΙΟΣ 2004 29