Ξένα σώματα τραχειοβρογχικού δέντρου σε παιδιά. 10ετης εμπειρία & διερεύνηση των κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων

Ωτορινολαρυγγολογία - Χειρουργική Κεφαλής & Τραχήλου: τεύχος 39, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2010, σελίδες 16-21 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΑΡΘΡΟ Ξένα σώματα τραχειοβρογχικού δέντρου σε παιδιά. 10ετης εμπειρία & διερεύνηση των κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων Μαγγανάρης Αργύρης, Κωτούλα Μαρία, Κιουτσούκη Αικατερίνη, Κόντζογλου Γεώργιος Ω.Ρ.Λ. ΚΛΙΝΙΚΗ - ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Κωνσταντινουπόλεως 49, TK: 54642 Περίληψη Εισαγωγή: Τα ξένα σώματα στο τραχειοβρογχικό δέντρο είναι μια επείγουσα κατάσταση που εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά παρά σε ενήλικες. Οι επιπτώσεις στην υγεία τους μπορεί να αποβούν μοιραίες ή να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές αν παραμείνουν αδιάγνωστα. Υλικό - Μέθοδος: Αναδρομική μελέτη 121 περιστατικών που αντιμετωπίστηκαν στην κλινική μας από τον Ιανουάριο του 2000 έως και τον Ιανουάριο του 2010 με βρογχοσκόπηση και αφαίρεση του ξένου σώματος. Οι γονείς απάντησαν σε τηλεφωνικό ερωτηματολόγιο που αφορούσε στις κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους που πιθανόν να συνετέλεσαν στην πρόκληση αυτού του γεγονότος. Κατέστει δυνατή η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων για 48 περιστατικά. Αποτελέσματα: Τα 26 εκ των 48 περιστατικών ήταν αγόρια και τα 22 κορίτσια. Το μικρότερο ηλικιακά ήτανε 8 μηνών και το μεγαλύτερο 5 ετών. Σε 43 περιστατικά είχαμε θετική βρογχοσκόπηση, όπου σε 29 εξ αυτών το ξένο σώμα εντοπίστηκε στον δεξιό κύριο βρόγχο. Οι ξηροί καρποί αποτελούν το συχνότερο ξένο σώμα. Η πλειοψηφία των οικογενειών που ανταποκρίθηκαν στο ερωτηματολόγιο ήταν Ελληνικής καταγωγής και διέμενε στην επαρχία. Συμπεράσματα: Η ηλικία κατά την έναρξη της βάδισης του παιδιού καθίσταται η πλέον επισφαλής για την εκδήλωση της εισρόφησης ξένου σώματος, με τα αγόρια να εμφανίζονται πιο επιρρεπή από τα κορίτσια. Η επαγγελματική δραστηριότητα των γονέων και η ιδιότητα του επιβλέποντος κατά την στιγμή του συμβάντος δεν φαίνεται να επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης τέτοιων περιστατικών. Η αυξημένη συχνότητα των περιστατικών στην επαρχία πιθανόν να σχετίζεται με το γενικότερο μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας, χωρίς ωστόσο από τη μελέτη μας να προκύπτουν στοιχεία που να συνηγορούν υπέρ αυτού. Λέξεις - κλειδιά: Βρογχοσκόπηση, εισρόφηση, κοινωνικο-οικονομικές παράμετροι. Εισαγωγή Η πρώτη αναφορά σε αφαίρεση ξένου σώματος από την τραχεία με βρογχοσκόπηση πραγματοποιήθηκε από τον Gustav Killian το 1897 1. Στα χρόνια που μεσολάβησαν η βρογχοσκόπηση καθιερώθηκε ως η θεραπεία εκλογής για την αφαίρεση ξένων σωμάτων από το τραχειοβρογχικό δέντρο. Το 1974, οι Zavala και Rhodes εισήγαγαν το εύκαμπτο ινοπτικό βρογχοσκόπιο σαν μία εναλλακτική μέθοδο για την επιλεκτική αφαίρεση ξένων σωμάτων από το τραχειοβρογχικό δέντρο, μετά από εκτεταμένες πειραματικές εφαρμογές σε ζώα 2,3. Η απόφραξη του τραχειοβρογχικού δέντρου από ξένα σώματα είναι σημαντικά συχνότερη στα παιδία παρά σε ενήλικες, και ιδιαίτερα σε αυτά που είναι μικρότερα των 3 ετών (79%) με σαφή υπεροχή των αγοριών έναντι των κοριτσιών 4. Θεωρείται άκρως επικίνδυνη κατάσταση δεδομένου ότι στις ΗΠΑ αναφέρονται κάθε χρόνο περισσότεροι από 600 αιφνίδιοι θάνατοι που οφείλονται σε απόφραξη του αναπνευστικού από την εισρόφηση ξένου σώματος 5. Υλικό - Μέθοδος Αναδρομική μελέτη 121 περιστατικών που αντιμετωπίστηκαν στην κλινική μας από τον Ιανουάριο του 2000 έως και τον Ιανουάριο του 2010 με βρογχοσκόπηση για την αφαίρεση πιθανού ξένου σώματος. Οι γονείς απάντησαν σε ένα τηλεφωνικό ερωτηματολόγιο που αφορούσε στις κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους 16

που πιθανόν να συνετέλεσαν στην πρόκληση αυτού του γεγονότος. Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε ερωτήσεις που αφορούν στη σύνθεση της οικογένειας, στην εθνικότητα και το επάγγελμα των γονέων και στο ποιος είχε την επίβλεψη του παιδιού κατά τη διάρκεια του συμβάντος. Επιπλέον, εστιάσαμε την προσοχή μας στον τόπο διαμονής της οικογένειας (αστικό κέντρο ή επαρχία), εκτιμώντας ότι αυτό πιθανόν να επηρεάζει το πόσο ενημερωμένοι είναι οι γονείς από τους αρμοδίους υγειονομικούς φορείς σε θέματα φροντίδας και υγείας του παιδιού αλλά και πόσο εύκολη πρόσβαση έχουν σε αυτούς, ώστε να πραγματοποιηθεί έγκαιρη και σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση του περιστατικού. Στη δεκαετία που μελετήσαμε αντιμετωπίσαμε συνολικά 121 περιστατικά ηλικίας 8 μηνών έως 11 ετών με απόφραξη της αναπνευστικής οδού από εισρόφηση ξένου σώματος. Από τα 121 περιστατικά συλλέξαμε πλήρη στοιχειά για τα 48 εξ αυτών (39,7%) λόγω αδυναμίας επικοινωνίας με όλες τις υπό διερεύνηση οικογένειες. Ηλικιακή κατανομή 8.30% 4.20% 12.50% 27.10% 47.90% < 1 έτος 1-2 έτη 2-3 έτη 3-5 έτη > 5 έτος Αποτελέσματα Από την ανάλυση των στοιχείων από τα 48 πλήρως απαντημένα ερωτηματολόγια πρόεκυψαν τα ακόλουθα στοιχειά. Τα 26 εκ των περιστατικών ήταν αγόρια (54,2%) και τα 22 κορίτσια (45,8%). Το μικρότερο ηλικιακά ήταν 8 μηνών και το μεγαλύτερο 5 ετών με μέσο όρο τους 23,4 μήνες. Η πλειοψηφία των ασθενών (47,9%) ήταν ηλικίας μεταξύ 12 και 24 μηνών (23/48). Πραγματοποιήθηκε βρογχοσκόπηση στο σύνολο των περιστατικών. Σε 43 περιστατικά (89,6%) είχαμε θετική βρογχοσκόπηση ενώ σε ποσοστό 10,4% η βρογχοσκόπηση απέβη αρνητική. Μόνο σε ένα εκ των περιστατικών κατέστει αδύνατη η αφαίρεση του ξένου σώματος λόγω ενσφήνωσης αυτού σε περιφερικότερη θέση και συνοδού έντονου οιδήματος του τοιχώματος του βρόγχου. Το περιστατικό αντιμετωπίσθηκε επιτυχώς με θωρακοτομή στο νοσοκομείο όπου διεκομίσθει. Σε 2 περιστατικά (4,2%) κρίθηκε απαραίτητη η διενέργεια δεύτερης βρογχοσκόπησης λόγω υποψίας πιθανού υπολείμματος του ξένου σώματος. Σε 29 (67,4%) εκ των περιστατικών το ξένο σώμα εντοπίστηκε στον δεξιό κύριο βρόγχο ενώ σε 14 (32,6%) στον αριστερό. Αφαιρέθηκαν ποικίλα ξένα σώματα, με τους ξηρούς καρπούς να αποτελούν το συχνότερο σε 34 εκ των περιστατικών και πιο ειδικά σε ποσοστό 39,5% το ξένο σώμα ήταν φυστίκι. 9.30% 6.90% 4.70% 27.90% Ξένα Σώματα 11.60% 39.50% Φυστίκι Ηλιόσπορος Λοιποί Ξ.Κ. Τμήμα Φυτού Πλαστικό Άλλη τροφή 17

Τα 43 εκ των 48 περιστατικών προέρχονταν από τυπικές οικογένειες, ενώ μόνο τα 5 από μονογονεϊκές οικογένειες (10,4%). Σε ποσοστό 33,3% εργάζονταν και οι δυο γονείς, ενώ στις μονογονεϊκές οικογένειες εργαζόταν οι 2 εκ των 5 μητέρων. Στην πλειοψηφία τους οι οικογένειες είχαν περισσότερα από ένα παιδιά (68,75%) και σε ποσοστό 81,8% το πάσχων παιδί ήταν το νεότερο μέλος της οικογένειας. Από τα στοιχειά αναφορικά με τον τόπο διαμονής των οικογενειών προκύπτει, ότι σε ποσοστό 64% διέμεναν στην επαρχία και σε πολλές εκ των περιπτώσεων σε κάποιο χωριό. Σε ποσοστό 36% οι οικογένειες διέμεναν σε μεγάλο αστικό κέντρο και πιο συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη. Το ποσοστό των γονέων που μας δήλωσαν Ελληνική καταγωγή ανέρχεται στο 79% ενώ οι αλλοδαποί γονείς περιορίζονται στο 21%. Από τα στοιχεία μας προκύπτει μια σαφής αύξηση των αλλοδαπών κατά το δεύτερο ήμισυ της μελέτης (μετά το 2005). Αναφορικά με τον επιβλέποντα το παιδί κατά τη διάρκεια του συμβάντος προκύπτει ότι το ποσοστό των περιστατικών υπό την επίβλεψη της μητέρας ήταν αντίστοιχο αυτού όπου την επίβλεψη είχε κάποιος τρίτος (γιαγιά, αδελφός, λοιποί συγγενείς) ή όπου ήταν παρούσα όλη η οικογένεια. Αξίζει να επισημανθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις τα μεγαλύτερα αδέρφια (2/12) ηλικίας έως 10 ετών είχαν εξ ολοκλήρου αναλάβει την επίβλεψη του παιδιού κατά τη διάρκεια του επεισοδίου. Μόνο τα οκτώ από το σύνολο των περιστατικών είχαν προηγούμενη νοσηλεία στο ιστορικό τους και κατά κύριο λόγο η νοσηλεία αύτη αφορούσε σε κάποια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού. Από το ιατρικό ιστορικό των ασθενών δεν πρόεκυψαν αλλά στοιχειά που να προδιέθεταν σε εισρόφηση ξένου σώματος. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΟ Μητέρα 19 39,58% Οικογένεια 17 35,41% 3ο άτομο 12 25% μού, γ) το αντανακλαστικό του βήχα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένο και δ) η θέση του λάρυγγα είναι υψηλότερη συγκριτικά με τους ενήλικες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τα παιδιά πιο επιρρεπή στην κατάσταση αυτή 6,7,8. Πέρα από τους προαναφερθέντες παράγοντες, μια σειρά άλλων παραμέτρων όπως η ανεπαρκής ενημέρωση των γονέων, η πλημμελής επίβλεψη των παιδιών, ο μη ασφαλής σχεδιασμός διαφόρων παιχνιδιών αλλά και άλλοι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες που συνθέτουν το περιβάλλον στο οποίο ζει το παιδί έχουν εμπλακεί στο φαινόμενο που μελετάμε. Από τα βιβλιογραφικά δεδομένα προκύπτει ότι τα περισσότερα ξένα σώματα περνούν τον λάρυγγα και την τραχεία και καθηλώνονται στον έναν κύριο ή στους τμηματικούς βρόγχους του τραχειοβρογχικού δέντρου. Συχνότερη εντόπιση είναι ο δεξιός κύριος βρόγχος (48-49%), και ακολουθούν ο αριστερός με ποσοστό 39-44% και μόνο 4-13% η υπογλωττιδική περιοχή 9,10. Το γεγονός αυτό εξηγείται από την ανατομία του τραχειοβρογχικού δέντρου, δηλαδή από το ότι ο δεξιός κύ- Συζήτηση Η απόφραξη του τραχειοβρογχικού δέντρου από την εισρόφηση ξένου σώματος είναι στατιστικά συχνότερη σε παιδιά κάτω των 3 ετών λόγω του ότι α) ο μηχανισμός κατάποσης είναι σχετικά ανώριμος, β) δεν έχουν αναπτυχτεί πλήρως οι γομφίοι και οι προγόμφιοι με αποτέλεσμα να γίνεται ατελής σύγκλειση του οδοντικού φραγριος βρόγχος είναι πιο βραχύς σε μήκος, έχει μεγαλύτερη διάμετρο και αποτελεί σχεδόν γραμμική προέκταση της τραχείας σε αντίθεση με τον αριστερό βρόγχο, η έκφυση του οποίου είναι πιο κάθετη προς την τραχεία. Τα στοιχειά της παρούσας μελέτης δεν παρουσιάζουν ουσιαστική στατιστική απόκλιση από τα βιβλιογραφικά δεδομένα. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις έχει αναφερθεί μετατόπιση του ξένου σώματος και αλλαγή της θέσης ενσφήνωσης του 11. Στην κλινική μας αντιμετωπίστηκαν δυο αντίστοιχα περιστατικά όπου κρίθηκε απαραίτητη η διενέργεια δεύτερης βρογχοσκόπησης, αφού κατά την πρώτη βρογχοσκόπηση προκλήθηκε κατακερματισμός του ξένου σώματος και περιφερική μετατόπιση τμήματος αυτού. Η πλειοψηφία των ξένων σωμάτων είναι κυρίως οργανικής φύσεως, με το 75% αυτών να αντιστοιχεί σε ξηρούς καρπούς, 13% σε μικρά πλαστικά αντικείμενα και νομίσματα, 7% σε κόκκαλα ή τμήμα φυτού και ένα 5% σε πιο σπανίας μορφής ξένα σώματα 10. Τα στοιχεία της μελέτης μας επιβεβαιώνουν τα ποσοστά αυτά. Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες προκύπτει Η απόφραξη του τραχειοβρογχικού δέντρου από την εισρόφηση ξένου σώματος είναι στατιστικά συχνότερη σε παιδιά κάτω των 3 ετών λόγω του ότι α) ο μηχανισμός κατάποσης είναι σχετικά ανώριμος, β) δεν έχουν αναπτυχτεί πλήρως οι γομφίοι και οι προγόμφιοι με αποτέλεσμα να γίνεται ατελής σύγκλειση του οδοντικού φραγμού, γ) το αντανακλαστικό του βήχα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένο και δ) η θέση του λάρυγγα είναι υψηλότερη συγκριτικά με τους ενήλικες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τα παιδιά πιο επιρρεπή στην κατάσταση αυτή 6,7,8. Πέρα από τους προαναφερθέντες παράγοντες, μια σειρά άλλων παραμέτρων όπως η ανεπαρκής ενημέρωση των γονέων, η πλημμελής επίβλεψη των παιδιών, ο μη ασφαλής σχεδιασμός διαφόρων παιχνιδιών αλλά και άλλοι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες που συνθέτουν το περιβάλλον στο οποίο ζει το παιδί έχουν εμπλακεί στο φαινόμενο που μελετάμε. 18

συσχέτιση του ξένου σώματος με τη γεωγραφική θέση του υπό διερεύνηση πληθυσμού. Πιο συγκεκριμένα στην Τουρκία είναι πολύ συχνά τα κουκούτσια από καρπούζι, στην Ασία τα κόκκαλα από ψάρια ενώ στην Ελλάδα τα φιστικιά 12,13. Κλινική εικόνα Η κλινική εικόνα ποικίλει ανάλογα με τη θέση ενσφήνωσης του ξένου σώματος. Τα μεγαλύτερα καθηλώνονται στη γλωττίδα ή υπογλωττιδικά οπότε προκύπτει μια εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση με εικόνα ασφυξίας που μπορεί να επιφέρει και το θάνατο, ενώ τα μικρότερα προωθούνται προς τους κύριους βρόγχους και έχουν πιο ήπια κλινική εικόνα ή μπορεί και να παραμείνουν ασυμπτωματικά. Βιβλιογραφικά έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ασθενείς ήταν ασυμπτωματικοί για περισσότερο από 25 χρόνια ή το ξένο σώμα αποτέλεσε τυχαίο νεκροτομικό εύρημα 14,15. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται από το ιστορικό των γονέων επεισόδιο «πνιγμονής» με παροξυσμικό βήχα, συριγμό, έκλυση του αντανακλαστικού του εμετού, ασθματική αναπνοή και κυάνωση. Τα συμπτώματα αυτά διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα έως λεπτά μέχρι να εγκατασταθεί το ξένο σώμα σε κάποιο σημείο των βρόγχων. Εν συνεχεία συχνά ακολουθούν προσβολές βήχα, πυρετική κίνηση ή δύσπνοια στην περίπτωση κατά την οποία εγκαθίσταται το ξένο σώμα στην τρόπιδα. Ωστόσο, αντίστοιχη συμπτωματολογία δύναται να εκδηλωθεί και χωρίς την παρουσία ξένου σώματος. Γίνεται λοιπόν αντιληπτή η ιδιαίτερη σημασία του ιστορικού που λαμβάνεται από το περιβάλλον του παιδιού για τη χρονική στιγμή του συμβάντος. Οι επιπλοκές από ένα αδιάγνωστο ξένο σώμα στο τραχειοβρογχικό δέντρο περιλαμβάνουν την πνευμονία, την ατελεκτασία, τον πνευμοθώρακα, τον υδροπνευμοθώρακα, τη στένωση βρόγχων, τις βρογχιεκτασίες όπως και την πιθανή μετατόπιση του ξένου σώματος και ενσφήνωση αυτού σε περιφερικότερη θέση 11,16. Τέτοιες επιπλοκές εκδηλώνονται σε ποσοστό 22-33%, με συχνότερη αυτών την πνευμονία 17. Η διάγνωση θα τεθεί με βάση το ιστορικό της εισρόφησης του ξένου σώματος, την κλινική εικόνα και τον ακτινολογικό έλεγχο. Σε ένα παιδί που είναι κλινικά σταθερό και συνεργάσιμο η απλή ακτινογραφία θώρακος μπορεί να εμφανίσει μεγάλη ποικιλία ευρημάτων, από φυσιολογικό πνευμονικό παρέγχυμα έως ατελεκτασία του ενός πνεύμονα (σε πλήρη απόφραξη του ενός βρόγχου), εμφύσημα με παρεκτόπιση του μεσαυλίου και της καρδίας προς την υγιή πλευρά, απεικόνιση του ξένου σώματος (εφόσον αυτό είναι ακτινοσκιερό), ή και πνευμονίτιδα σε παραμελημένες καταστάσεις. Σε σειρά μελετών που έχουν δημοσιευθεί επιβεβαιώνεται ότι η ευαισθησία και η ειδικότητα της απλής ακτινογραφίας θώρακα είναι σχετικά χαμηλή με ποσοστά 66% και 51% αντίστοιχα 18. Η αξία της αξονικής τομογραφίας είναι επίσης περιορισμένη για το λόγο ότι οι τροφές που αποτελούν τα συχνότερα ανευρισκόμενα ξένα σώματα δεν απεικονίζονται καλά. Στην πλειοψηφία των περιστατικών μας δεν ανευρέθησαν αξιόπιστα ακτινοσκοπικά ευρήματα που να συνέβαλαν στη διάγνωση. Όπως προκύπτει και από τη βιβλιογραφία σε ποσοστό 24% των θετικών βρογχοσκοπήσεων προκύπτει φυσιολογικός ακτινογραφικός έλεγχος 11,19 Διάγνωση - Θεραπεία Η διάγνωση θα τεθεί με βάση το ιστορικό της εισρόφησης του ξένου σώματος, την κλινική εικόνα και τον ακτινολογικό έλεγχο. Σε ένα παιδί που είναι κλινικά σταθερό και συνεργάσιμο η απλή ακτινογραφία θώρακος μπορεί να εμφανίσει μεγάλη ποικιλία ευρημάτων, από φυσιολογικό πνευμονικό παρέγχυμα έως ατελεκτασία του ενός πνεύμονα (σε πλήρη απόφραξη του ενός βρόγχου), εμφύσημα με παρεκτόπιση του μεσαυλίου και της καρδίας προς την υγιή πλευρά, απεικόνιση του ξένου σώματος (εφόσον αυτό είναι ακτινοσκιερό), ή και πνευμονίτιδα σε παραμελημένες καταστάσεις. Σε σειρά μελετών που έχουν δημοσιευθεί επιβεβαιώνεται ότι η ευαισθησία και η ειδικότητα της απλής ακτινογραφίας θώρακα είναι σχετικά χαμηλή με ποσοστά 66% και 51% αντίστοιχα 18. Η αξία της αξονικής τομογραφίας είναι επίσης περιορισμένη για το λόγο ότι οι τροφές που αποτελούν τα συχνότερα ανευρισκόμενα ξένα σώματα δεν απεικονίζονται καλά. Στην πλειοψηφία των περιστατικών μας δεν ανευρέθησαν αξιόπιστα ακτινοσκοπικά ευρήματα που να συνέβαλαν στη διάγνωση. Όπως προκύπτει και από τη βιβλιογραφία σε ποσοστό 24% των θετικών βρογχοσκοπήσεων προκύπτει φυσιολογικός ακτινογραφικός έλεγχος 11,19 Ανεξάρτητα με το φυσιολογικό ή μη ακτινοσκοπικό έλεγχο, σε παιδιά με ύποπτο ιστορικό ή με χαρακτηριστική συμπτωματολογία εισρόφησης ξένου σώματος κρίνεται απαραίτητη η διενέργεια διερευνητικής βρογχοσκόπησης για επιβεβαίωση ή όχι της παρουσίας του ξένου σώματος και αντιμετώπισης αυτού. Πριν την εξέλιξη της τεχνικής της βρογχοσκόπησης η θνητότητα από την εισρόφηση ξένων σωμάτων κυμαινόταν γύρω στο 50% ενώ σήμερα η νοσηρότητα έχει περιοριστεί στο 2-17% και η θνητότητα μόλις στο 0-0,8% 12,20,21,22. Παρά το ότι θεωρείται ως μια απλή και ασφαλής τεχνικά διαδικασία, εντούτοις δεν στερείται επιπλοκών (6-8%), το ποσοστό των οποίων αυξάνεται δραματικά (έως 36%) σε περιπτώσεις καθυστερημένης διάγνωσης (>7 ημέρες από την εισρόφηση του ξένου σώματος). Η σοβαρότερη των επιπλοκών είναι ο τραυματισμός και η ρήξη του τοιχώματος της τραχείας ή του βρόγχου με επακόλουθο εμφύσημα και έντονη δύσπνοια. Η κατάσταση αυτή απαιτεί άμεση θωρακοχειρουργική παρέμβαση με θωρακοτομή (αναφέρεται στο 1,8% στη βιβλιογραφία) 12. Άλλες σπανιότερες επιπλοκές είναι το πνευμομεσοθωράκιο, η ρήξη των φωνητικών χορδών και το υπογλωττιδικό οίδημα. Συμπεράσματα Από την επεξεργασία των στοιχείων μας καταλήγουμε ότι τα αγόρια εμφανίζονται πιο επιρρεπή από τα κορίτσια, 19

Από την επεξεργασία των στοιχείων μας καταλήγουμε ότι τα αγόρια εμφανίζονται πιο επιρρεπή από τα κορίτσια, δεδομένου ότι εμφανίζουν συγκριτικά αυξημένη κινητικότητα. Επιπλέον η ηλικία κατά την έναρξη της βάδισης και κατ επέκταση της αυτονόμησης του παιδιού καθίσταται η πλέον επισφαλής για την εκδήλωση της εισρόφησης ξένου σώματος. Η επαγγελματική δραστηριότητα των γονέων και η ιδιότητα του επιβλέποντος κατά την στιγμή του συμβάντος δεν φαίνεται να επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης τέτοιων περιστατικών. Αναφορικά με τη σύνθεση της οικογένειας η μόνη παράμετρος που προδιαθέτει στην εμφάνιση τέτοιων περιστατικών είναι ο αριθμός των παιδιών (περισσότερα του ενός). Η αυξημένη συχνότητα των περιστατικών στην επαρχία πιθανόν να σχετίζεται με το γενικότερο μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας, χωρίς ωστόσο από τη μελέτη μας να προκύπτουν στοιχεία που να συνηγορούν υπέρ αυτού. δεδομένου ότι εμφανίζουν συγκριτικά αυξημένη κινητικότητα. Επιπλέον η ηλικία κατά την έναρξη της βάδισης και κατ επέκταση της αυτονόμησης του παιδιού καθίσταται η πλέον επισφαλής για την εκδήλωση της εισρόφησης ξένου σώματος. Η επαγγελματική δραστηριότητα των γονέων και η ιδιότητα του επιβλέποντος κατά την στιγμή του συμβάντος δεν φαίνεται να επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης τέτοιων περιστατικών. Αναφορικά με τη σύνθεση της οικογένειας η μόνη παράμετρος που προδιαθέτει στην εμφάνιση τέτοιων περιστατικών είναι ο αριθμός των παιδιών (περισσότερα του ενός). Η αυξημένη συχνότητα των περιστατικών στην επαρχία πιθανόν να σχετίζεται με το γενικότερο μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας, χωρίς ωστόσο από τη μελέτη μας να προκύπτουν στοιχεία που να συνηγορούν υπέρ αυτού. Tracheobronchial foreign body aspiration in childhood: a 10-year experience investigating predisposing socio-economic parameters. Manganaris A, Kotoula M, Kioutsouki A, Kontzoglou G. E.N.T. Department - HIPPOKRATEIO General Hospital, Thessaloniki, Greece Abstract Objective: Tracheobronchial foreign body aspiration is more common in children than in the adult population. They comprise the majority of accidental deaths in childhood. Diagnostic delay may cause an increase in mortality and morbidity. Patients & Methods: Retrospective study of bronchoscopies, which were performed on 121 pediatric patients with the diagnosis of tracheobronchial foreign body aspiration in our department between 2000 and 2010. Parents were asked to respond to a questionnaire evaluating various socio-economic parameters, which could potentially have lead to the unfortunate event. Fortyeight parents responded. Results: Of these cases, 54.2% were male and 45.8% female. Their ages ranged from 8 months to 5 years (average 23.4 months). Diagnosis was based on history, physical examination, radiological evaluation and bronchoscopy. Foreign bodies were localized in the right bronchial tree in 29 cases (67.4%) and the left in 14 cases (32.6%). Foreign body was not found during bronchoscopy in 5 cases (10.4%). The majority of the foreign bodies were peanuts. The majority of the families were of Greek origin and were living in rural areas. Conclusion: Boys, especially around the 20

age of 1-2 years appear more prone to tracheobronchial foreign body aspiration. Furthermore, a rural habitat appears to impact on the possibility of foreign body aspiration, possibly because it relates to an inferior cultural family background, and limited awareness of the risks involved by the parents and caregivers. However, no solid evidence has emerged from our study to strongly support this argument. Key words: Aspiration, Bronchoscopy, Socio-economic parameters. aspiration in children: diagnosis and treatment. Pediatr Surg Int 2003;19:485-88. 19. Svedstrom E, Phakka H, Kero P. How accurate is chest radiography in the diagnosis of tracheobronchial foreign bodies in children? Pediatr Radiol 1989;19:520-22. 20. Nakhosteen JA. Tracheobronchial foreign bodies. Eur Respir J, 1994, 7, 429-30. 21. Mahmood K, Al-Ghamdi SA. A Retrospective review of foreign body inhalation in the asir region. Ann Saudi Med 1997;17:654-55. 22. Pasaoglu I, Dogan R, Demircin M, Hatipoglu A, Bozer AY. Bronchoscopic removal of foreign bodies in children: retrospec- tive analysis of 822 cases. Thorac Cardiovasc Surg 1991;39:95-98. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Killian G. Meeting of the Society of Physicians of Freiburg, Freiburg. 1897, Dec 17; Munchen Med Wschr 1898; 45:378. 2. Zavala DC, Rhodes ML. Experimental removal of foreign bodies by fibreoptic bronchoscopy. Am Rev Respir Dis 1974; 110:357-60. 3. Zavala DC, Rhodes ML. Foreign body removal: a new role for the fibreoptic bronchoscope. Ann Otol Rhinol Laryngol 1975; 84:650-56. 4. Laks Y, Barzilay Z. Foreign body aspiration in childhood. Pediatr Emerg Care 1988;4:102-6. 5. Accident Facts. US: National Safety Council; 1980:7. 6. Gregori D, Salerni L, Scarinzi C, et al. Foreign bodies in the upper airways causing complications and requiring hospitalization in children aged 0-14 years: results from the ESFBI study. Eur Arch Otorhinolaryngol 2008;265:971-78 7. Brown TC, Clark CM. Inhaled foreign bodies in children. Med J Aust 1983;2:322-26. 8. Yeh LC, Li HY, Huang TS. Foreign bodies in tracheobronchial tree in children: a review of cases over a twenty-year period. Changgeng Yi Xue Za Zhi 1998;21:44-49. 9. Black RE, Johnson DG, Matlak ME. Bronchoscopic removal of aspirated foreign bodies in children. J Pediatr Surg 1994;29:682-84. 10. Causey AL, Talton DS, Miller RC et al. Aspirated safety pin requiring thoracotomy: report of a case and review. Pediatr Emerg Care 1997;13:397-400. 11. Travassos Jr. RR, Barbas SV, Fernandes JM et al. Foreign-body aspiration in adults. Rev Hosp Clin Fac Med S Paulo 1991;46:193-95. 12. Eren S, Balci AE, Dikici B, Doblan M, Eren MN. Foreign body aspiration in children: experience of 1160 cases. Ann Trop Paediatr 2003;23:31-37. 13. Mu L, He P, Sun D. Inhalation of foreign bodies in Chinese children: a review of 400 cases. Laryngoscope 1991;101:657-60. 14. Al-Majed SA, Ashour M, al-mobeireek AF, al- Hajjaj MS, Alzeer AH, al-kattan K. Overlooked inhaled foreign bodies: late sequelae and the likelihood of recovery. Respir Med 1997;91:293-96. 15. Pritt B, Harmon M, Schwartz M, Cooper K. A tale of three aspirations: foreign bodies in the airway. J Clin Pathol 2003;56:791-94. 16. Wiseman NE. The diagnosis of foreign body aspiration in childhood. J Pediatr Surg 1984;19:531-35. 17. Steen KH, Zimmermann T. Tracheobronchial aspiration of foreign bodies in children: a study of 94 cases. Laryngoscope 1990;100:525-30. 18. Ayed AK, Jafar AM, Owayed A. Foreign body 21