Διάλεξη 12 η : Μεταφορά καινοτομίας, συστήματα καινοτομίας και γνώσης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Διάλεξη 12 η : Μεταφορά καινοτομίας, συστήματα καινοτομίας και γνώσης Διδάσκουσα: Ελένη Καρφάκη, Πτυχιούχος Διοίκησης Επιχειρήσεων, ΜΒΑ, PhD

Το οικοσύστημα της καινοτομίας

Να κατανοήσουν οι φοιτητές την έννοια και πρακτική της μεταφοράς τεχνολογίας και τους μηχανισμούς επίτευξής της. Να κατανοήσουν τη λογική του συστήματος καινοτομίας. Να μπορούν να αναγνωρίζουν τις διαφορές ανάμεσα στα ανοικτά/κλειστά και στα τοπικά/περιφερειακά/εθνικά συστήματα καινοτομίας. Να χαρτογραφούν το εθνικό σύστημα καινοτομίας. Να εμπεδώσουν την έννοια των συνεργατικών χώρων, των θερμοκοιτίδων, των επιταχυντών. Να μπορούν να συγκρίνουν το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας με άλλων χωρών. Να εξοικειωθούν με τα δυνατά/αδύνατα σημεία, της ευκαιρίες/απειλές του ελληνικού συστήματος καινοτομίας. Να μπορούν να καθοδηγούν μια επιχειρηματική ιδέα μέσα στο οικοσύστημα.

United Nations Conference on Trade and Development, 1976 σημαίνει εισαγωγή κάποιων τεχνολογικών παραγόντων από αναπτυγμένες χώρες στις αναπτυσσόμενες επιτρέποντας στις δεύτερες να οργανώσουν και να λειτουργήσουν νέες παραγωγικές εγκαταστάσεις και να επεκτείνουν τις υφιστάμενες. η μεταφορά εφαρμοσμένης γνώσης από ένα χώρο εφαρμογής θεματικό, γεωγραφικό, τεχνολογικό, θεσμικό, λειτουργικό ή και εταιρικό σε έναν άλλο χώρο για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων και επιδόσεων (Carayiannis et al., 2014)

Ξένες άμεσες επενδύσεις Licencing συμφωνίες χρηματοδοτικής μίσθωσης Joint ventures Franchising Συμβόλαια marketing Συμβόλαια τεχνικής βοήθειας Συμβόλαια turnkey Διεθνείς υπεργολαβίες Προσωπικές επαφές Διεθνής βιβλιογραφία Αντίστροφη σχεδίαση Αντίστροφο brain-drain, brain-gain Εξαγωγές Κεφαλαιουχικά αγαθά Εκθέσεις, έντυπα μέσα και δικτύωση

Ανάγκες Προβλήματα αποστολέα Ανάγκες Γνώση αποστολέα για το ιστορικό του δέκτη Αποστολέας Τεχνολογία Παραλήπτης Προθυμία Προβλήματα που προκαλεί ο δέκτης Γενικό πρότυπο μεταφοράς τεχνολογίας (Δοϊνάκης, 2005) Εντιμότητα Αξιολόγηση μεταφοράς τεχνολογίας Ιστορικό δέκτη Αγορές Πρώτες ύλες Εργασία Τεχνογνωσία Προθυμία Ικανότητα Κριτήρια αξιολόγησης π.χ. Συνεχής καινοτομία Αντικειμενικοί στόχοι, καταλληλότητα τεχνολογίας Συνέπειες της μεταφοράς τεχνολογίας.

Το σύνολο αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων που δουλεύουν προς ένα κοινό στόχο. Τα συστήματα αποτελούνται από στοιχεία, σχέσεις και χαρακτηριστικά. Στοιχεία είναι τα λειτουργούντα μέρη ενός συστήματος. Μπορούν να είναι ποικίλων τύπων: φυσικά πρόσωπα ή οργανισμοί, φυσικά ή τεχνολογικά αντικείμενα, θεσμοί υπό τη μορφή νομοθετικών δομών. Σχέσεις είναι οι συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων.

Σύμφωνα με τον Edquist (1997) ένα σύστημα καινοτομίας ορίζεται ως: «Το σύνολο των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, οργανωτικών και άλλων παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία, τη διάχυση και τη χρήση των καινοτομιών». Τα Συστήματα Καινοτομίας θεωρούνται ως ανοιχτά, δυναμικά και κοινωνικά (Lundvall et. al. 1992), που σημαίνει πως οι καινοτομίες παράγονται σαν αποτέλεσμα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των οικονομικών φορέων (Olazarán and Gómez Uranga eds. 2000). Αυτό σημαίνει πως είναι συστήματα που αλληλεπιδρούν με το γύρω περιβάλλον τους (den Hertog et al. 1995).

Στόχος Η δημιουργία, η διάχυση και η αξιοποίηση της καινοτομίας (Carlsson & Stankieewicz (1995) και Galli & Teubal (1997)) Χαρακτηριστικά Μεµονωµένα άτοµα ή οργανισµοί (επιχειρήσεις, τράπεζες, πανεπιστήµια, ερευνητικά ιδρύµατα, τοπικοί φορείς, ΜΚΟ, δημόσιοι φορείς, Το θεσµικό περιβάλλον µε τη µορφή ρυθµιστικών νόµων, κανόνων, παραδόσεων και κοινωνικών δοµών. Μέλη Παραγωγοί γνώσης και τεχνολογίας Χρήστες γνώσης Κατηγορίες συστηµάτων καινοτοµίας Εθνικά Συστήµατα Καινοτοµίας, Περιφερειακά Συστήµατα Καινοτοµίας, Κλαδικά Συστήµατα Καινοτοµίας.

Πηγή: Καραγιάννης & Μπακούρος (2010), Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εκδόσεις: Κριτική.

Ένα ανοικτό σύστημα καινοτομίας περιλαμβάνει στρατηγικές με τις οποίες τα μέλη αποκτούν τεχνολογίες τις οποίες έχουν ανάγκη και αξιοποιούν τεχνολογίες που έχουν ήδη αναπτύξει. Στην περίπτωση του ανοιχτού συστήματος καινοτομίας τα μέλη λαμβάνουν τεχνολογία και γνώση από πολλαπλές πηγές. Οι στρατηγικές του ανοιχτού τύπου καινοτομίας επιδιώκουν να ενισχύσουν την αποδοτικότητα μέσω της οικοδόμησης αποτελεσματικών σχέσεων με άλλους εταίρους. Ένα κλειστό σύστημα καινοτομίας αναπτύσσει τα δικά του νέα προϊόντα και υπηρεσίες και τα διαθέτει πρώτο στην αγορά. Οι δαπάνες για Ε&Α αποκτά δίνουν την ηγετική θέση στην αγορά, ενώ απαιτείται ιδιάιτερη προσοχή ως την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Πλεονεκτήματα του κλειστού συστήματος: Μείωση του κόστους εξωτερικών συναλλαγών. Αποφυγή εσωτερικής πολυπλοκότητας. Η εξειδίκευση μπορεί να είναι κερδοφόρα. Μειονεκτήματα του κλειστού συστήματος: Έκθεση σε τυχαία γεγονότα. Απώλεια της «προσαρμοσμένης ικανότητας» (εξειδίκευσης).

Ένα σύστημα το οποίο είναι ικανό για μάθηση καταφέρνει να συνδυάσει τέσσερα στοιχεία: 1. Γνώση του περιβάλλοντος 2. Ανάμνηση παλιών εμπειριών 3. Προσδοκίες του περιβάλλοντος 4. Ικανότητα να αναγνωρίζει και να ενεργεί ενάντια στις απογοητεύσεις.

1. Αλληλεπιδράσεις Μεταξύ Επιχειρήσεων τυπικές συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων, πχ τεχνική συνεργασία και συνεργασία για Ε&Α άτυπες αλληλεπιδράσεις και διασυνδέσεις αλληλεπιδράσεις ενδοεταιρικά, μεταξύ των ορίων των διαφόρων τμημάτων των επιχειρήσεων με την ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσης. 2. Αλληλεπιδράσεις Μεταξύ Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα συνεργασία για Ε&Α βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών κέντρων ευρεσιτεχνίες από τη συνεργασία βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών ινστιτούτων εκδόσεις και δημοσιεύσεις έπειτα από συνεργασία βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών ινστιτούτων χρήση από τη βιομηχανία ευρεσιτεχνιών πανεπιστημίων/ερευνητικών ινστιτούτων διανομή πληροφοριών μεταξύ βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών ινστιτούτων.

3. Διάχυση Τεχνολογίας Μέσω ενδιάμεσων και κεφαλαιούχων αγαθών (εξοπλισμού, υλικών και προϊόντων π.χ. υψηλής τεχνολογίας) κ.α. Μέσω της ενσωματωμένης τεχνολογίας και άρρητης γνώσης στο ανθρώπινο δυναμικό (επιστημονικό και τεχνολογικό προσωπικό ή φοιτητές) που σημαίνει πως η τεχνολογία μεταφέρεται μέσω της εργασιακής εκπαίδευσης, των άτυπων και τυπικών δικτύων των ανθρώπων κ.α. Μέσω τεχνολογίας σε κωδικοποιημένη μορφή (έγγραφα, δημοσιεύσεις, επιστημονικές εκδόσεις, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων) καθώς και τεχνολογίας ενσωματωμένης σε διπλώματα ευρεσιτεχνιών και άδειες (licences).

4. Κινητικότητα του Προσωπικού Μετακίνηση των επιστημόνων και του ειδικευμένου προσωπικού προς άλλες επιχειρήσεις της αγοράς Μετακίνηση αποφοίτων από τα πανεπιστήμια στη βιομηχανία και στα ερευνητικά ινστιτούτα καθώς και μετακίνηση πανεπιστημιακών ερευνητών και προσωπικού από ερευνητικά ινστιτούτα στη βιομηχανία Μέσω ερευνητών που ακολουθούν τον επιχειρηματικό τομέα, οι οποίοι δεν συνεχίζουν την έρευνα αλλά ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες μέσα στην εταιρεία τους Μετακίνηση τεχνικού και ειδικευμένου προσωπικού από ερευνητικά κέντρα προς πανεπιστήμια Άτυπα δίκτυα μεταξύ των ερευνητών (επαγγελματικές σχέσεις, συνέδρια, συσκέψεις, κ.τ.λ.) που είναι δύσκολο όμως να μετρηθούν

Ένα κλαδικό σύστηµα καινοτοµίας αποτελείται από ένα σύνολο επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται ή ανήκουν στον ίδιο κλάδο δραστηριότητας (π.χ. κλάδος τροφίµων και ποτών, πληροφορικής, κλωστοϋφαντουργίας, κ.λ.π.) και μπορεί να περιλαµβάνει ερευνητικά κέντρα και οργανισµούς που αναπτύσσουν έρευνα σχετική µε τον κλάδο. Βασικά στοιχεία: Η οικονομική ικανότητα: το σύνολο των ικανοτήτων μιας εταιρείας να δημιουργήσει και να επωφεληθεί των επιχειρηματικών ευκαιριών. Συστάδες επιχειρήσεων και δίκτυα καινοτομίας: μια επιτυχής καινοτομία φαίνεται να απαιτεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των παραγόντων με διαφορετικές ειδικότητες. Θεσμική υποδομή: ένα σύνολο θεσμικών ρυθμίσεων άμεσα ή έμμεσα υποστηρίζει, υποκινεί, και ρυθμίζει τη διαδικασία της καινοτομίας και της διάχυσης της τεχνολογίας. Μήτρες ανάπτυξης: η μήτρα ανάπτυξης είναι δυναμικής φύσης και ενσωματώνει το χαρακτηριστικό της ανισορροπίας.

Ένα σύνολο από φορείς, ιδρύµατα και παίκτες καινοτοµίας σε µια περιφέρεια που συνδέονται άµεσα µε την δηµιουργία, τη διάχυση και την αξιοποίηση της καινοτοµίας και µε τις σχέσεις αλληλεξάρτησής τους. "Μοχλός" για την ενίσχυση και αξιοποίηση τοπικών πόρων και ικανοτήτων. Παράγοντες που διευκολύνουν (Cooke,1997): Οικονομική ικανότητα Θεσμική εκμάθηση Παραγωγικός πολιτισμός Κρίσιμα πολιτιστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα για επιτυχή ΠΣΚ. κουλτούρα συνεργασίας συνειρμικός πολιτισμός δυνατότητα και η εμπειρία για να πραγματοποιηθεί η θεσμική αλλαγή συντονισμός και δημόσια/ ιδιωτική συναίνεση παραγωγικός πολιτισμός υπάρχοντες μηχανισμοί διεπαφών

Οι κυριότεροι φορείς που το συνιστούν: Κυβερνήσεις Φορείς γεφύρωσης, υποστηρικτικοί και ενδιάμεσοι, όπως ερευνητικά συμβούλια και ερευνητικοί σύνδεσμοι, τεχνολογικά πάρκα, θερμοκοιτίδες Ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα ερευνητικά ιδρύματα που αυτές χρηματοδοτούν Πανεπιστήμια και σχετιζόμενοι φορείς που παρέχουν βασικές ικανότητες και γνώση στην αγορά Άλλοι ιδιωτικοί φορείς (πχ εργαστήρια, γραφεία πατεντών, οργανισμοί εκπαίδευσης κ.λπ.). (ΟΟΣΑ, 1999)

Καραγιάννης & Μπακούρος (2010), Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη, Εκδόσεις: Κριτική.

Καραγιάννης & Μπακούρος (2010), Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη, Εκδόσεις: Κριτική.

Δυνάμεις Αδυναμίες Πηγή: Eric Soderquist & Ιωάννης Ν. Κατσίκης Innovation and Knowledge Management Center Εργαστήριο ιοικητικής Επιστήµης (MSL) Τµήµα ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών (ΟΠΑ) Τάσεις για αυξηµένα δη µόσια και ιδιωτική δαπάνη Ε & Α. Τάσεις για νέες πατέντες. Καινοτοµικότητα του κλάδου παροχής υπηρεσιών. Παράδοση δηµιουργικότητας και επιχειρηµατικότητας. Ερευνητικό προσωπικό υψηλών ικανοτήτων. Ευκαιρίες Η παγκοσµιοποίηση δηµιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για τη δηµιουργία και τη µεταφορά της γνώσης. Άνοιγµα των οικονοµιών των Βαλκανικών, Παρευξείνιων και Μεσογειακών Χωρών. Το ελληνικό σύστηµα Ε &Α είναι µέρος του ευρύτερου Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Έλλειψη συνεργασίας ανάµεσα σε διαφορετικές κρατικές αρχές υπεύθυνες για την ανάπτυξη πολιτικών. Έλλειψη διεπιστηµονικότητας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Απουσία συστήµατος αξιολόγησης για τα ερευνητικά κέντρα. Ασθενής καινοτοµική επίδοση του ιδιωτικού τοµέα. Κατάτµηση των δραστηριοτήτων έρευνας σε πανεπιστήµια και ερευνητικά κέντρα. Χαµηλό επίπεδο υποδοµών πληροφορικής. Έντονη χωρική συγκέντρωση ερευνητικών υποδοµών Απειλές Η κινητικότητα φοιτητών και ερευνητών αποθαρρύνεται. "Αν φεύγεις δεν γυρίσεις" Κυβερνητική αδυναµία εφαρµογής πολιτικών. ιοικητική πολυπλοκότητα και γραφειοκρατία. Χαµηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιοµηχανίας.

Καραγιάννης & Μπακούρος (2010), Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη, Εκδόσεις: Κριτική. Elias G. Carayannis, Elpida T. Samara, Yannis L. Bakouros (2014) Innovation and Entrepreneurship: Theory, Policy and Practice. Carlsson, B., and Stankiewicz R. (1995): On the Nature, Function and Composition of Technological Systems, in Carlsson, B, (ed.) Technological systems and economic performance: the case of factory automation, Boston, Dordrecht and London, Kluwer Academic Publishers. Galli, R. and Teubal, M. 1997. Paradigmatic shifts in national innovation systems. In Edquist (1997), 342 370. Edquist, C. (ed.) 1997. Systems of Innovation: Technologies, Institutions and Organizations, Pinter, London. Lundvall, B.-Å. (ed.) 1992. National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning, Pinter, London. Cooke, P., Gomez Uranga M., Etxebarria, G. (1997) Regional innovation systems: Institutional and organisational dimensions, Vol. 26, No.4 5, pp. 475 491. den Hertog, P. et al. (1995), Assessing the Distributional Power of National Innovation Systems: Pilot Study of the Netherlands, TNO Centre for Technology and Policy Studies, Apeldoorn, Netherlands. ΟΟΣΑ Εκθέσεις για την Καινοτομία http://www.oecd.org/science/inno/

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!!!