ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Transcript

1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ 7 η Συστήματα καινοτομίας και το Ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας Διδάσκων Δρ. Καφετζόπουλος Δημήτριος

2 Μέρη διδακτικής ενότητας Συστήματα καινοτομίας βασικές αρχές συστημάτων καινοτομίας Κλειστό/ανοικτό σύστημα καινοτομίας Εθνικά συστήματα καινοτομίας και παράγοντες διαμόρφωσής του Δικτυώσεις καινοτομίας (clusters) Καινοτομία στην Ελλάδα Καινοτομία στον κόσμο Σκοπός της διδακτικής ενότητας Σκοπός αυτής της διδακτικής ενότητας είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με τη λογική των συστημάτων καινοτομίας ώστε να μπορούν να καθοδηγούν μια επιχειρηματική ιδέα μέσα στο οικοσύστημα. Στόχος είναι οι φοιτητές να εμπεδώσουν την έννοια των συνεργατικών χώρων, των θερμοκοιτίδων, και των επιταχυντών. Τέλος να εξοικειωθούν με τα δυνατά/αδύνατα σημεία, της ευκαιρίες/απειλές του Ελληνικού συστήματος καινοτομίας και να μπορούν να συγκρίνουν το Ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας με άλλων χωρών.

3 Τι είναι Σύστημα: Σύστημα Καινοτομίας (1) Σύστημα είναι ένα σύνολο αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων που δουλεύουν προς ένα κοινό στόχο. Τα συστήματα αποτελούνται από στοιχεία, σχέσεις και χαρακτηριστικά. Στοιχεία είναι τα λειτουργούντα μέρη ενός συστήματος. Μπορούν να είναι ποικίλων τύπων: φυσικά πρόσωπα ή οργανισμοί, φυσικά ή τεχνολογικά αντικείμενα, θεσμοί υπό τη μορφή νομοθετικών δομών. Σχέσεις είναι οι συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων.

4 Σύστημα Καινοτομίας (2) Οι ιδιότητες και η συμπεριφορά κάθε στοιχείου επηρεάζει τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά του συνόλου. Ένα μη-ισχυρό σύστημα θα κατέρεε απλά εάν ένα ουσιαστικό στοιχείο αφαιρούνταν. Η ανάδραση (αλληλεπίδραση) είναι αυτή που καθιστά τα συστήματα δυναμικά. Όσο μεγαλύτερη η αλληλεπίδραση μεταξύ των στοιχείων ενός συστήματος, τόσο δυναμικότερο είναι αυτό. Τα χαρακτηριστικά είναι οι ιδιότητες των στοιχείων και οι σχέσεις μεταξύ τους, αυτά χαρακτηρίζουν το σύστημα.

5 Ορισμοί Συστημάτων Καινοτομίας (1) Ένα σύστημα καινοτομίας ορίζεται ως: «Το σύνολο των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, οργανωτικών και άλλων παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία, τη διάχυση και τη χρήση των καινοτομιών». Τα Συστήματα Καινοτομίας θεωρούνται ως ανοιχτά, δυναμικά και κοινωνικά που σημαίνει πως οι καινοτομίες παράγονται σαν αποτέλεσμα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των οικονομικών φορέων. Αυτό σημαίνει πως είναι συστήματα που αλληλεπιδρούν με το γύρω περιβάλλον τους.

6 Ορισμοί Συστημάτων Καινοτομίας (2) Η προσέγγιση των συστημάτων καινοτομίας δεν είναι βεβαίως μια επίσημη θεωρία, αλλά η ανάπτυξή της έχει επηρεαστεί από τις διαφορετικές θεωρίες της καινοτομίας όπως οι διαλογικές θεωρίες εκμάθησης και οι εξελικτικές θεωρίες. Ο στόχος ενός συστήματος καινοτομίας μπορεί να λεχθεί πως είναι η δημιουργία, η διάχυση και η αξιοποίηση της καινοτομίας.

7 Τύποι συστημάτων καινοτομίας Εθνικό σύστημα της καινοτομίας. Σε αυτήν την προσέγγιση η χώρα είναι η κύρια μονάδα της ανάλυσης. Μέρη του Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας είναι : Τα περιφερειακά συστήματα καινοτομίας Τα τομεακά συστήματα καινοτομίας ( Τεχνολογικά συστήματα που είναι συστήματα καινοτομίας που εστιάζουν στην τεχνολογία ή και την απόδοση αυτών των συστημάτων καινοτομίας. Ένα τεχνολογικό σύστημα ορίζεται όπως: «το δίκτυο των παραγόντων που αλληλεπιδρούν σε ένα συγκεκριμένο τομέα τεχνολογίας κάτω από μια ιδιαίτερη θεσμική υποδομή που παράγει, που διασκορπίζει, και που χρησιμοποιεί την τεχνολογία. Τα τεχνολογικά συστήματα καθορίζονται από την άποψη της γνώσης ή των ροών της ικανότητας παρά των ροών των συνηθισμένων αγαθών και υπηρεσιών. Αποτελούνται από τα δίκτυα γνώσης και ικανότητας».

8 Βασικές Αρχές Συστημάτων Καινοτομίας Ένα σύστημα καινοτομίας περιλαμβάνει όλους τους σημαντικούς παράγοντες και θεσμούς που συντελούν στη δημιουργία, ανάπτυξη, διάχυση και χρήση των καινοτομιών καθώς και τις διασυνδέσεις και αλληλεπιδράσεις όλων αυτών των παραγόντων και θεσμών. Ένα σύστημα καινοτομίας μπορεί να αναλυθεί σε εθνικό, περιφερειακό, τομεακό καθώς και διεθνές επίπεδο. Συντελεστές και δραστηριότητες σε ένα σύστημα επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας

9 Η Προοπτική Ενός Ανοικτού Συστήματος Η γνώση δεν είναι μια αφηρημένη ουσία. Το ενδιαφέρον μας είναι στη ζωντανή γνώση που ονομάζεται δυναμικά εξελισσόμενη γνώση και χρησιμοποιείται πρακτικά για διαμόρφωση πολιτικών και για χρήσιμους οικονομικούς σκοπούς, στα πλαίσια της κοινής λογικής Η ζωντανή γνώση είναι εμφυτευμένη στο μυαλό, στους χώρους, στα ιδρύματα, στους οργανισμούς, στις κοινές πρακτικές, όπως επίσης και στις κοινές επίσημες μορφές γνώσης. Η τάση μεταξύ της ετερογένειας - η οποία οδηγεί σε μεγάλες αλλαγές που πηγάζουν από τυχαία γεγονότα(ριζοσπαστική καινοτομία)- και της δομής, η οποία τείνει να δώσει στην εξέλιξη μια συγκεκριμένη κατεύθυνση Ποια είναι λοιπόν η σχέση μεταξύ ενός ανοιχτού και κλειστού συστήματος; Η απάντηση είναι ότι ενώ ένα κλειστό σύστημα ακολουθεί το δικό του εσωτερικό καθοριστικό μονοπάτι- μέχρι τελικά να χτυπηθεί από μια αναπάντεχη καταστροφήενώ ένα ανοιχτό σύστημα μπορεί να προσαρμοστεί με τις αλλαγές του περιβάλλοντος

10 Συνεργασία, Συν-εξειδίκευση και Συν-εξέλιξη της Τεχνολογίας και των Οργανισμών «Η τεχνολογία και η δομή της βιομηχανίας αλληλο- εξελίσσονται και αυτή η διαδικασία οδηγεί στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας, η οποία είναι μια στατιστική ιδιοκτησία του συστήματος στο σύνολο». Συμπεριλαμβάνοντας και τη διαδικασία της εφεύρεσης - καινοτομίας, ο Bauwhof υποστηρίζει ότι οι Huges και Latour διέκριναν μια μεταδοτική διαδικασία (συμμετοχική μάθηση) όπου διαφορετικές μορφές γνώσεων συγχωνεύονται μέσω διαδικασιών «μετάφρασης» του γνωσιολογικού γονιδιώματος, που επιτρέπει τους συνδυασμούς γνώσεων. Στην αρχική φάση των εφευρέσεων, το προϊόν της αγοράς( η καινοτομία) ήταν μια αφηρημένη ιδέα, η οποία ορίστηκε ξανά και μεταμορφώθηκε από τους παίκτες στην προσπάθεια να βρουν τρόπο να το εισάγουν στην αγορά. Το «σύστημα εφεύρεσης» ήταν ανοιχτό, καθώς ελέγχονταν οι διαφορετικές επιλογές. Σε αντίθεση με τη φάση της εφεύρεσης, το ώριμο προϊόν μέσα στο υπάρχον τεχνολογικό περιβάλλον προκύπτει με ένα σύνολο διαφόρων μορφών γνώσης, οι οποίες συνδέονται με μια συγκεκριμένη δομή.

11 Κλειστά Συστήματα των Ανθρώπινων Γνώσεων Πολλοί συγγραφείς, αναγνώρισαν μορφές «παραδοσιακής» οργάνωσης, όπως η αμοιβαιότητα, η οποία όχι μόνο ευημερεί, αλλά επίσης έχει επιτυχία στον ανταγωνισμό στις σύγχρονες αγορές, όπως φαίνεται στις περιπτώσεις των βιομηχανικών περιοχών. Επιπλέον, η απόλυτη απομόνωση από το εξωτερικό περιβάλλον, ή αλλιώς εσωστρέφεια είναι ειδική περίπτωση. Η αγορά σαν επιλεγμένος μηχανισμός συνεχώς καταστρέφει μεθόδους γνώσεων. Μεταξύ άλλων, η καταστροφή γνώσεων έχει να κάνει με την ταχύτητα των αλλαγών που δημιουργούνται από τις αγορές. Η μεγάλη εσωστρέφεια μπορεί να είναι ένα θανάσιμο αμάρτημα

12 Ανοικτά Συστήματα μέσω της Αύξησης Ετερογένειας Εσωτερικά του Συστήματος Θα πρέπει να εκτιμήσουμε τις στρατηγικές της εξειδίκευσης στα πλαίσια των εξωτερικών απειλών της αγοράς και της ικανότητας σε ευκινησία, αναπροσαρμογή και πισωγυρίσματα. Οι συστάδες επιχειρήσεων υψηλής ενοποίησης - ολοκλήρωσης μπορεί, κυρίως αν αναγκαστούν από την αγορά, να ανοιχτούν για νέα είδη γνώσεων. Αυτό που κάνει εφικτή αυτή τη στρατηγική είναι ο πολυδιάστατος και πολυεπίπεδος χαρακτήρας των ανθρώπινων συστημάτων γνώσης (σε αντιπαράθεση με τα τεχνολογικά συστήματα γνώσης). Οι άνθρωποι μπορεί να κατέχουν τα διάφορα είδη ειδικευμένων γνώσεων σε στιβάδες γνώσης. Αυτές οι στιβάδες μπορεί να συσχετίζονται μέσων βαθμών ισχυρής συμμετοχικότητας, όπου η συμμετοχική μάθηση είναι πιθανή. Οι πολύπλοκες διαδικασίες της συμμετοχικής μετάφρασης και επικοινωνίας μεταξύ διαφόρων ειδικεύσεων είναι πιθανές. Για παράδειγμα, δύο αρκετά διαφορετικά συστήματα γνώσεων θα μπορούσαν να ζευγαρώσουν σε έναν άνθρωπο (εφευρέτη-επιχειρηματία), έχοντας ως αποτέλεσμα ένα επιχειρηματικό επίτευγμα.

13 Ανοικτά ή Κλειστά Συστήματα σαν Στρατηγικές Επιλογές Τα Πλεονεκτήματα των Κλειστών Συστημάτων Τα Μειονεκτήματα των Κλειστών Συστημάτων. Μείωση του κόστους εξωτερικών συναλλαγών. Αποφυγή εσωτερικής πολυπλοκότητας Η εξειδίκευση μπορεί να είναι κερδοφόρα Έκθεση σε τυχαία γεγονότα Απώλεια της «προσαρμοσμένης ικανότητας». Η κατάλληλη περίπτωση είναι ένα «ημι-ανοιχτό» σύστημα, το οποίο συνδυάζει ένα σύνορο μαζί με έναν ορίζοντα. Το σύνορο προστατεύει τον εσωτερικό πυρήνα από τις πολυπλοκότητες του περιβάλλοντος, επιτρέποντας τις στρατηγικές εσωτερικής εξειδίκευσης να προχωρούν. Ο «ορίζοντας» είναι η γνώση που το σύστημα έχει εσωτερικά για το δικό του περιβάλλον, αναθεωρώντας πιθανούς μελλοντικούς συνεταίρους και απειλές.

14 Συστήματα Γνώσης Ένα σύστημα το οποίο είναι ικανό για μάθηση καταφέρνει να συνδυάσει τέσσερα στοιχεία: Γνώση του περιβάλλοντος περιλαμβάνοντας τους πιθανούς συνέταιρους, καθώς επίσης απειλές και ευκαιρίες μη εκμεταλλεύσιμες προς το παρόν. Ανάμνηση παλιών εμπειριών. Η ανάμνηση περιλαμβάνει εμπειρίες παλιών γεγονότων. Δημιουργεί την ικανότητα να επισέλθει η απογοήτευση στο μέλλον, αν οι προσδοκίες δεν επιτευχθούν. Προσδοκίες του περιβάλλοντος, απλοποιημένες υποθέσεις, στις οποίες βασίζεται Ικανότητα να αναγνωρίζει και να ενεργεί ενάντια στις απογοητεύσεις και να διορθώνει το λάθος.

15 Περιφερειακά Συστήματα Καινοτομίας (ΠΣΚ) Οι θεσμικές μορφές που διευκολύνουν τη συστημική καινοτομία σε περιφερειακό επίπεδο είναι: την οικονομική ικανότητα τη θεσμική εκμάθηση και τον παραγωγικό πολιτισμό Τα περιφερειακά συστήματα της καινοτομίας δίνουν έμφαση επίσης στο γεγονός ότι η γεωγραφική και πολιτιστική εγγύτητα στους προηγμένους χρήστες και ένα δίκτυο των θεσμοποιημένων σχέσεων είναι σημαντικές πηγές καινοτομίας. Μερικά κρίσιμα πολιτιστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα για επιτυχή ΠΣΚ: μια κουλτούρα συνεργασίας ένας συνειρμικός πολιτισμός η δυνατότητα και η εμπειρία για να πραγματοποιηθεί η θεσμική αλλαγή συντονισμός και δημόσια/ ιδιωτική συναίνεση ένας παραγωγικός πολιτισμός με τα υποστοιχεία των σχέσεων εργασίας, της συνεργασίας στην εργασία, της εταιρικής ευθύνης για την κοινωνία, και της παραγωγικής ειδίκευσης οι υπάρχοντες μηχανισμοί διεπαφών που βρίσκονται στους επιστημονικούς, τεχνολογικούς, παραγωγικούς και οικονομικούς τομείς.

16 Εθνικά Συστήματα Καινοτομίας (ΕΣΚ) Οι κυριότεροι φορείς μέσα σε ένα ΕΣΚ, μπορούν να χωριστούν σε πέντε κύριες κατηγορίες: Κυβερνήσεις που παίζουν το ρόλο κλειδί στο να θέτουν τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές των πολιτικών για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Φορείς γεφύρωσης (bridging institutions), υποστηρικτικοί και ενδιάμεσοι, όπως ερευνητικά συμβούλια και ερευνητικοί σύνδεσμοι, τεχνολογικά πάρκα, θερμοκοιτίδες κ.λπ. που δρουν σαν μεσάζοντες για την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, εκτελεστών και χρηστών της έρευνας δηλ. επιχειρήσεων και βιομηχανιών, πανεπιστημίων κ.λπ. Ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα ερευνητικά ιδρύματα που αυτές χρηματοδοτούν. Σε αυτή την κατηγορία προστίθενται και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην καινοτομία και στην υψηλή τεχνολογία, όπως οι εταιρείες τεχνοβλαστών (spin-ups & spin-outs). Πανεπιστήμια και σχετιζόμενοι φορείς που παρέχουν βασικές ικανότητες και γνώση στην αγορά, όπως ερευνητικοί δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί (ερευνητικά ινστιτούτα και κέντρα). Άλλοι ιδιωτικοί φορείς, που παίζουν ένα ρόλο στο ΕΣΚ (εργαστήρια, γραφεία πατεντών, οργανισμοί εκπαίδευσης κ.λπ.).

17 Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για την Καλή του Λειτουργία: 5 βασικές δραστηριότητες, για τον προσδιορισμό των λειτουργικών συνόρων ενός ΕΣΚ: Έρευνα (βασική, αναπτυξιακ ή, μηχανολογι κή). Υλοποίηση (κατασκευα στική). Τελική χρήση (πελάτες ενός προϊόντος ή εξαγωγές διαδικασίας). Διασυνδέσε ις (συνδυασμ ός συμπληρω ματικής γνώσης). Εκπαίδευση.

18 Προϋποθέσεις για την καλή λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας: Ύπαρξη κατάλληλων θεσμών και κατάλληλη υποδομή (υποδομή γνώσης, τεχνική υποδομή). Στήριξη των θεσμών και σωστή χρήση αυτών καθώς και κατάλληλο περιβάλλον για την λειτουργία τους. Καλή λειτουργία και ποιότητα των διασυνδέσεων μεταξύ των θεσμών. Ανταπόκριση του ολικού συστήματος στις απαιτήσεις και ανάγκες της εκάστοτε χώρας.

19 Διάκριση των Εθνικών Συστημάτων Καινοτομίας Τα Εθνικά Συστήματα Καινοτομίας μπορούν να χωριστούν στις δύο παρακάτω γενικές κατηγορίες με βάση το εύρος των θεσμών που περιλαμβάνουν: Το «Στενό» Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας (narrow NIS), το οποίο είναι ένα σύστημα που εστιάζεται στους φορείς που προωθούν άμεσα τη δημιουργία και χρήση της καινοτομίας σε μια εθνική οικονομία» (Adeoti, 2002). Το «Ευρύ» Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας (Broad NIS), το οποίο περιλαμβάνει επιπλέον με τα στοιχεία που εξετάζονται μέσα στο «στενό» ΕΣΚ, το γενικότερο οικονομικό, πολιτιστικό, θεσμικό, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της εξεταζόμενης χώρας, που επηρεάζει την καινοτομία. Αυτό σημαίνει ότι ένα ΕΣΚ ουσιαστικά εξαρτάται από: το δίκτυο αλληλεπιδράσεων (μικροοικονομικό περιβάλλον) και τους ίδιους τους φορείς που σχετίζονται με την καινοτομία (επιχειρήσεις, ερευνητικοί φορείς, φορείς γεφύρωσης, πανεπιστήμια, κτλ.) και από το γενικότερο περιβάλλον μιας χώρας, που το συνθέτουν παράγοντες όπως: το μακροοικονομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον, το σύστημα εκπαίδευσης, οι συνθήκες της αγοράς, οι συντελεστές παραγωγής, οι υποδομές επικοινωνίας κτλ.

20 Η Κατάσταση στο Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας της Ελλάδος Η οικονομική στρατηγική της Ελλάδας δεν εμφανίζεται να έχει σχέση με την καινοτομία Λαμβάνοντας υπόψη τη μελέτη των Komninos και Tsamis 2008, προκύπτουν διάφορα θέματα: Γιατί η οικονομική ανάπτυξη της χώρας δε συντελεί στη βελτίωση της καινοτόμου απόδοσής της? Έχει κλειδωθεί η Ελλάδα σε ένα συνεχές μονοπάτι χαμηλής δημιουργίας σε καινοτομίες και τεχνολογίες? Ποιοι είναι οι λόγοι και οι παράμετροι που εμποδίζουν την ανάπτυξη της καινοτόμου δραστηριότητας στη χώρα? Ποια είναι η φύση και ο ρόλος των καινοτόμων πολιτικών, θεσμών και υποστηρικτικών δομών? Έχουν κάνει ενέργειες προς την εύρεση των αδυναμιών του συστήματος καινοτομίας της χώρας?

21 Στο γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί μόνο εισαγωγέα καινοτομιών και χρήστη καινοτομικών τεχνολογιών παρά δημιουργό, συντελούν κυρίως τα παρακάτω στοιχεία: Η εθνική υποδομή που δεν είναι αναπτυγμένη αρκετά ώστε να στηρίζει τις καινοτομικές δραστηριότητες. Η κυριαρχία της δραστηριότητας Ε&Α από το δημόσιο τομέα σε σχέση με τον ιδιωτικό. Η συγκέντρωση των ελληνικών βιομηχανιών σε παραδοσιακούς τομείς χαμηλής και μεσαίας τεχνολογίας. Μια ασυμμετρία μεταξύ της δημιουργίας γνώσης και της εφαρμογής της για την εξαγωγή καινοτομικών αποτελεσμάτων.

22 Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας Ελλάδος

23 Παράδειγμα Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας Βελγίου

24 Παράδειγμα Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας Νορβηγίας

25 Τεχνολογικές Συστάδες Επιχειρήσεων έναντι Συστάδων Επιχειρήσεων Γνώσης (1) Μια τεχνολογική συστάδα επιχειρήσεων αποτελεί μια κρίσιμη μάζα γνώσης, πείρας, προσωπικού και πόρων που χρησιμοποιούνται από τις τοπικές εταιρείες για να αποκομίσουν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Εννοιολογικά είναι παρόμοια με μια επιχειρηματική θερμοκοιτίδα, αλλά θωρακισμένη καλύτερα και αποτελούμενη από περισσότερες νέοιδρυθείσες επιχειρήσεις. Ο σχηματισμός συστάδας επιχείρησης καθορίζεται από τις ακόλουθες ιδιότητες Γεωγραφικό πεδίο: φυσικές vs. εικονικών συστάδων επιχειρήσεων Πυκνότητα: πυκνό vs. αραιού Εύρος: οριζόντια-σχετιζόμενες βιομηχανίες Βάθος: κάθετα-σχετιζόμενες βιομηχανίες Βάσει δραστηριότητας: ρύθμιση στρατηγική -πυρήνα Αναπτυξιακό δυναμικό: καινοτόμος vs. ώριμου Καινοτόμος ικανότητα: υψηλή vs.χαμηλής Βιομηχανική οργάνωση: σχέσεις επιχειρήσεων Συντονισμός: ιεραρχίες, αγορές ή ενδιάμεσες μορφές

26 Τεχνολογικές Συστάδες Επιχειρήσεων έναντι Συστάδων Επιχειρήσεων Γνώσης (2) Οι γεωγραφικές συστάδες μπορούν να αντιμετωπίσουν διάφορες παγίδες, όπως (Porter, 2001): Αποτυχία επικοινωνίας σε σημαντικούς φορείς Ανταγωνιστικές στρατηγικές που καταστρέφουν τις συστάδες εταιρειών Αποθάρρυνση της εισόδου των τοπικών ανταγωνιστών Παραμέληση της επένδυσης στους κινητήριους μοχλούς της καινοτομίας σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Παραμέληση της φυσικής υποδομής Αποθάρρυνση επένδυσης της κυβερνητικής πολιτικής και περιορισμοί κανονισμών Εστίαση στις κοντινές γεωγραφικές περιοχές Προκαταλήψεις κατά των συστάδων υψηλής τεχνολογίας Αδιαφορία των παραδοσιακών δυνάμεων Στρατολόγηση μεγάλων επιχειρήσεων, χωρίς να χτίζονται ανταγωνιστικές συστάδες Απροσεξία στα ζητήματα εμπορευματοποίησης Ανεπαρκής διατομεακή συνεργασία.

27 27 Κοινοτικές πρωτοβουλίες» και «καινοτόμες ενέργειες» όπως: INTERREG (διασυνοριακή συνεργασία). URBAN (αναζωογόν ηση πόλεων και συνοικιών σε κρίση). LEADER (ολοκληρωμέ να σχέδια αγροτικών περιοχών). EQUAL (διακρατική συνεργασία για την καταπολέμηση των διακρίσεων και ανισοτήτων στην αγορά εργασίας).

28 28 Ειδικότερα η κοινοτική πρωτοβουλία INTERREG χωρίζεται σε τρία τμήματα: Διαπεριφερειακή συνεργασία με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών και των εργαλείων περιφερειακής ανάπτυξης μέσω δικτύωσης INTERREG Α: Διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ γειτονικών αρχών με σκοπό την ανάπτυξη διασυνοριακών κέντρων μέσω κοινών στρατηγικών βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης. INTERREG Β: Διεθνική συνεργασία με σκοπό τη βελτίωση ενός υψηλότερου βαθμού χωρικής ολοκλήρωσης σε μεγάλες ομαδοποιήσεις ευρωπαϊκών περιφερειών. INTERREG C:

29 29 Οι καινοτόμες ενέργειες την περίοδο αναπτύσσονται σε οκτώ περιοχές: Οι καινοτόμες ενέργειες είναι αυτές που προβλέπονται στο άρθρο 10 του ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφεριακής Ανάπτυξης) και αφορούν πιλοτικές δράσεις αστικής ανάπτυξης και χωροταξίας.

30 . Επιδόσεις των Ελληνικών Περιφερειών σε Θέματα καινοτομίας 30 Παρά τις ελλείψεις και τις καθυστερήσεις, που παρατηρούνται στις επιδόσεις στον τομέα της καινοτομίας, καταβάλλονται προσπάθειες για την αναστροφή της τάσης αυτής, κυρίως μέσω των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Διαρθρωτικών Ταμείων..Ο τομέας της καινοτομίας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια αύξηση των δαπανών στη δημόσια έρευνα και ανάπτυξη και των επενδύσεων σε τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών αλλά και από μία μείωση των δαπανών στην επιχειρηματική έρευνα και ανάπτυξη.

31 31 Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική δραστηριότητα στον τομέα ανάπτυξης και διανομής καινοτόμων πολιτικών σε περιφερειακό επίπεδο μέσω της ανάληψης καινοτόμων προγραμμάτων (RIS/ RITTS /RTP/ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ). Πιο συγκεκριμένα τα προγράμματα που διεκπεραίωσε η Ελλάδα είναι: Περιφερειακά Τεχνολογικά Σχέδια -Regional Technology Plans (RTP, μέσα 90). Περιφερειακή Στρατηγική Καινοτομίας - Regional Innovation Strategy (RIS, RIS+ έως το 2002). Περιφερειακή στρατηγική Καινοτομίας και Μεταφοράς Τεχνολογίας Regional Innovation & Technology Transfer Strategy (RITTS, μέχρι το 2002). Καινοτόμες δράσεις - Innovative Actions, από το 2002 έως Περιφερειακοί Πόλοι Καινοτομίας.

32 Εφαρμογή πολιτικών καινοτομίας στην Ελλάδα 32 Τα προγράμματα RIS που χρηματοδοτήθηκαν από το άρθρο 10 της 16ης Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Συνοχής έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά: Ανέπτυξαν την διαπεριφερειακή διάσταση μέσω της διαπεριφερειακής συνεργασίας σε θέματα μεθόδων, πολιτικών και εφαρμογών. Βασίζονταν στη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υλοποίηση τους. Είχαν χαρακτήρα επίδειξης ( τα αποτελέσματα και οι πιλοτικές δράσεις που δοκιμάζονται σε μια περιφέρεια μπορούν να μεταφέρονται και σε άλλες περιφέρειες της Ευρώπης).

33 Το RIS περιλάμβανε 3 ενότητες δράσεων: 33 Η πρώτη εφαρμογή αφορούσε στην πιλοτική ορισμένων έργων και την τεκμηρίωση της βιωσιμότητας και της ωφέλειες τους. Η δεύτερη ενότητα δράσεων αφορούσε στην ανανέωση και εμπλουτισμό του Σχεδίου Δράσης του RTP. Περιλάμβανε τη διερεύνηση, επιλογή και επεξεργασία νέων έργων για την υποστήριξη του περιφερειακού συστήματος καινοτομίας, κυρίως μέσα από την ανταλλαγή εμπειρίας με άλλες Ευρωπαϊκές Περιφέρειες. Για όσα έργα επιλέχθηκαν εκπονήθηκαν μελέτες σκοπιμότητας και εξετάσθηκε η δυνατότητα χρηματοδότησης Η Τρίτη ενότητα δράσεων του RIS αφορούσε στην προβολή του προγράμματος και των επιμέρους έργων του. Περιλάμβανε την εκτύπωση και διανομή πληροφοριακού υλικού, την διοργάνωση ενημερωτικών συναντήσεων με επιχειρήσεις, και τη διοργάνωση συνεδρίου με τη συμμετοχή Ευρωπαϊκών περιφερειών. Innovative Actions: Επιδίωξη του προγράμματος ήταν η εισαγωγή καινοτόμων πρακτικών στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη με στόχο τη μείωση των ανισοτήτων στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την παροχή της δυνατότητας προς όλες, για ανάπτυξη δραστηριοτήτων που βασίζονται στη γνώση και στις νέες τεχνολογίες και για χρήση των ευκαιριών της νέας οικονομίας.

34 Μελέτη περίπτωσης στη Θεσσαλία 34 Η Περιφέρεια έχει επιλεγεί να συμμετέχει σε μια σειρά καινοτόμων ενεργειών του ΕΤΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων RIS ( ), RIS+ ( ), Περιφερειακές Οικονομικές Πληροφορίες (Πρόγραμμα για την Καινοτομία, ), InnoRegio (RECITE II, ) Προτεραιότητες της στρατηγικής καινοτομίας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας ήταν: 1 προώθησ η της κουλτούρα ς της καινοτομία ς 2 ενίσχυση των επιχειρημα τικών καινοτομικ ών ικανοτήτω ν 3 προώθησ η παροχής υπηρεσιώ ν Έρευνας και Τεχνολογικ ής Ανάπτυξη ς 4 ανάπτυξ η του δυναανθ ρώπινου μικού, και 5 ανάπτυξ η μηχανισ μών χρηματο δότησης της καινοτομ ίας.

35 Τα κυριότερα προβλήματα των επιχειρήσεων είναι : 35 1.Όσον αφορά την παραγωγή 2.Όσον αφορά τη διάθεση των προϊόντων 3.Όσον αφορά τον χρηματοοικονομικό τομέα 4.Όσον αφορά τον τομέα ανθρώπινου δυναμικού 5.Όσον αφορά τον 6.Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων της Περιφέρειας χρηματοοικονομικό Θεσσαλίας είναι Μικρομεσαίες τομέα σε όλους τους παραγωγικούς τομείς αλλά και στο εμπόριο, στις υπηρεσίες και στον Τουρισμό. Πέραν των γνωστών προβλημάτων που παρουσιάζουν λόγω του μεγέθους τους, βασικό πρόβλημα είναι η έλλειψη πληροφόρησης, τόσο γενικής όσο και εξειδικευμένης.

36 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 36

37 Το RIS Θεσσαλίας εστίασε σε τρεις στόχους: 37 I. Τη διαμόρφωση καινοτομικής νοοτροπίας και περιφερειακής συνείδησης μέσω ενεργειών όπως: Προβολή της σημασίας και των ωφελειών της καινοτομίας Ενθάρρυνση της υιοθέτησης της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Προβολή των ικανοτήτων που διαθέτει η Περιφέρεια και ενθάρρυνση της αξιοποίησής τους. Διαμόρφωση Περιφερειακών μηχανισμών συνεργασίας και μελέτης, ανάπτυξης και διαμόρφωσης συναίνεσης για τη Στρατηγική της Περιφέρειας.

38 38 II. Τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την ανάπτυξη ευνοϊκών συνθηκών για την καινοτομία με ενέργειες όπως: Ανάπτυξη και ενίσχυση των υποδομών γνώσης και της πρόσβασης σε αυτές σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Ανάπτυξη θεσμών που ενισχύουν την αλληλεπιδραστική μάθηση. Ανάπτυξη οργανισμών υποστήριξης των καινοτομικών δραστηριοτήτων. Βελτίωση της χρηματοδότησης της καινοτομίας.

39 39 III. Την ενίσχυση της καινοτομικής ικανότητας των επιχειρήσεων με την: Ενίσχυση των τεχνολογικών και διοικητικών ικανοτήτων τους. Υποστήριξη Ε&Α σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

40 Βιβλιογραφία 1. Καραγιάννης, Η. Γ. και Μπακούρος, Ι. Λ. (2010), Καινοτομία Επιχειρηματικότητα, Θεωρία - πράξη, Εκδόσεις Σοφία, Θεσσαλονίκη.