ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΓΕΡ. ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ-ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΓΕΡ. ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ ΘΕΜΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ Μ.Μ.Ε. ΚΑΙ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ (ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ). ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΚΟΠΟ. ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΩΡΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Οι βασικοί κανόνες του Συντάγματος εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1215 με την <<Magna Charta>> που επικυρώθηκε το 1297 με την <<Charta Confirmationis>>. Από αυτή δημιουργήθηκε ο πυρήνας του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος με την συμφωνία του βασιλιά Ιωάννη του Ακτήμονα και των βαρόνων κατά την οποία κανένας φόρος δεν μπορούσε να επιβληθεί δίχως την συγκατάθεση του συμβουλίου κληρικών και βαρόνων, προδρόμου της βουλής και Λόρδων. Κατά τον 14. αι. η κατώτερη αριστοκρατία των ιπποτών και οι αστοί αποτέλεσαν τη Συνέλευση των κομητειών και έτσι δημιουργήθηκε το δεύτερο αντιπροσωπευτικό σώμα προς συμμετοχή στη βασική νομοθετική εξουσία. Τα ατομικά δικαιώματα προέρχονται από τις αρχές του λεγόμενου φυσικού δικαίου και έχουν καθιερωθεί σε όλα τα συντάγματα. Οι άνδρες της Γαλλικής επανάστασης όριζαν με την διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη ότι η κυριαρχία ανήκει στο έθνος και ότι η κοινωνία που δεν έχει κατοχυρωμένη, άρα καταχωρισμένη σε κάποιο κείμενο, την εγγύηση των δικαιωμάτων του πολίτη και την διάκριση των εξουσιών δεν έχει Σύνταγμα. Δογματική αρχή της Γαλλικής επανάστασης, την οποία μιμήθηκαν όλοι οι συντάκτες Συνταγμάτων είναι η αρχή της διάκρισης των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Σήμερα όλα τα Συντάγματα έχουν καθιερώσει κανόνες που εξασφαλίζουν τη διάκριση. Ο όρος Σύνταγμα έχει δύο κυρίως έννοιες: 1)Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια είναι το σύνολο των νομικών κανόνων που καθορίζουν την μορφή του πολιτεύματος, την οργάνωση της κρατικής εξουσίας και τα όριά της απέναντι στα άτομα που βρίσκονται στο κράτος. Διαφέρει από τους κοινούς νόμους και χαρακτηρίζεται ως θεμελιώδης νόμος γιατί οργανώνει αρμοδιότητες, δηλαδή ιδρύει τα όργανα του κράτους και καθορίζει τα πλαίσια της δράσης τους. 2)Σύνταγμα υπό τυπική έννοια είναι ο γραπτός θεμελιώδης νόμος συνήθως αυξημένης τυπικής δύναμης. Τα απαραίτητα στοιχεία του Συντάγματος υπό την έννοια αυτή είναι η γραπτή διατύπωση και ο χαρακτήρας του ως θεμελιώδους νόμου που διέπει την κρατική οργάνωση. 3)ο όρος Σύνταγμα συναντιέται και υπό ιδανική έννοια (πιο ρευστή) κατά την οποία το περιεχόμενό του πρέπει να είναι σύμφωνο προς μία ορισμένη ιδεολογία και συγκεκριμένα προς τις αρχές της πολιτικής και ατομικής ελευθερίας, τις οποίες διακήρυξε η Γαλλική Επανάσταση. 2

ΜΕΡΟΣ Α' 1 1)ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Με την συνείδηση ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος είναι φορέας πολιτισμού, ότι οι κάτοικοί της εγκαθιστάμενοι κατά διαδοχικά κύματα από τις απαρχές της ανθρωπότητας ανέπτυξαν σταδιακά αξίες στις οποίες ερείδεται ο ανθρωπισμός: την ισότητα των ανθρωπίνων όντων, την ελευθερία, τον σεβασμό του λόγου, κατέστη αναγκαία η θεσμοθέτηση όλου αυτού του πνευματικού υλικού. Εμπνεόμενοι από τη πολιτιστική, την θρησκευτική και την ανθρωπιστική προσφορά της Ευρώπης, οι αξίες της οποίας εξακολουθούν να αποτελούν ζωντανή πραγματικότητα, έχουν θεμελιώσει στην ζωή της κοινωνίας την αντίληψή της για τον κεντρικό ρόλο του ανθρώπου και των απαράβατων και αναφαίρετων δικαιωμάτων του καθώς και τον σεβασμό του δικαίου. Πεπεισμένοι ότι η ενοποιημένη πλέον Ευρώπη προτίθεται να ακολουθήσει αυτή την πορεία πολιτισμού, προόδου και ευημερίας για το καλό των κατοίκων της, ακόμη και των πλέον αδυνάτων, επιθυμεί να παραμείνει ήπειρος ανοικτή στην πολιτιστική ανάπτυξη, στη γνώση και στην κοινωνική πρόοδο, καθώς και να εμβαθύνει τον δημοκρατικό χαρακτήρα και τη διαφάνεια του δημόσιου βίου της και να εργασθεί για την ειρήνη, την δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη ανά την υφήλιο. Οι λαοί της Ευρώπης παραμένοντας ο καθένας περήφανος για την ταυτότητά του και για την εθνική του ιστορία, είναι αποφασισμένοι να υπερβούν τις παλαιές διχόνοιες και όλο και πιο στενά ενωμένοι να σφυρηλατήσουν το κοινό τους πεπρωμένο. Η διαδικασία να προικισθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση με ένα Σύνταγμα που θα αντικαθιστούσε τις διάφορες ιδρυτικές Συνθήκες, υπήρξε μακροχρόνια και επίπονη. Μπορεί να λεχθεί ότι ξεκίνησε από το 1957, όταν με την Συνθήκη της Ρώμης ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Εξάλλου, όσοι υποστήριζαν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα κρατικό σχήμα ομοσπονδιακού τύπου θεωρούσαν τις Συνθήκες πάντοτε ως κείμενα συνταγματικής φύσης. Προσπάθειες για να εξελιχθούν οι Συνθήκες σε Σύνταγμα, με όλη την πολιτική, νομική και συμβολική σημασία, καταβλήθηκαν σε όλη την διάρκεια της ιστορίας της Ένωσης. Πολλές μεγάλες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής είχαν υποβάλλει στο παρελθόν προτάσεις και σχέδια για την κατάρτιση Συντάγματος. Η ιδέα όμως άρχισε να ωριμάζει βαθύτερα και να αποκτά ευρύτερη πολιτική υποστήριξη μετά την Συνθήκη της Νίκαιας (2000). Καταλυτικός ωστόσο παράγοντας για την κατάρτιση Σχεδίου Συνταγματικής Συνθήκης ήταν η απόφαση που πήρε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάακεν (Δεκέμβριος 2001) να συγκαλέσει την Ευρωπαϊκή Συνέλευση για το μέλλον της Ευρώπης. Η Συνέλευση ως ένα πιο αντιπροσωπευτικό Σώμα, με εκπροσώπους όχι μόνο από τις κυβερνήσεις αλλά και από τα εθνικά συμβούλια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, "είδε" στο Σύνταγμα το μέσο για 3

την ενίσχυση του δημοκρατικού χαρακτήρα της Ένωσης. Οι εργασίες της κράτησαν έως τον Ιούνιο του 2003 οπότε μετά από 26 διήμερες συνεδριάσεις, 1880 παρεμβάσεις, 1139 γραπτές προτάσεις των μελών της και 1264 προτάσεις πολιτών, υιοθέτησε με ευρεία πλειοψηφία το Σχέδιο Συντάγματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σχέδιο αυτό παρουσιάσθηκε από τον πρόεδρο της Συνέλευσης Valery Giscard d' Estaing στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης και επιδόθηκε στον τότε προεδρεύοντα του Συμβουλίου τον Κ. Σημίτη. Η παρουσίαση του σχεδίου χαιρετίστηκε "ως ένα ιστορικό βήμα προς την κατεύθυνση της περαιτέρω προώθησης των στόχων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης". Στη συνέχεια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θεώρησε ότι το Σχέδιο Συντάγματος αποτελεί μια καλή βάση εκκίνησης για την Διακυβερνητική Διάσκεψη. Η διάσκεψη αυτή που ξεκίνησε τις εργασίες της στις 4 Οκτωβρίου 2003, θα διαμορφώσει και το τελικό κείμενο του Συντάγματος το οποίο θα τεθεί σε ισχύ αφού επικυρωθεί από όλα τα κράτη-μέλη. Για πρώτη φορά η διάρθρωση, η οργάνωση και η λειτουργία ενός υπερεθνικού συνόλου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα στηρίζεται στην ύπαρξη ενός Συντάγματος με όλη την πολιτική, την νομική και συμβολική σημασία που έχει το γεγονός αυτό. Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΛΑΑΚΕΝ Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ Το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει πετύχει. Εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα η Ευρώπη ζει ειρηνικά. Μαζί με την Βόρειο Αμερική και την Ιαπωνία, η Ένωση ανήκει στις τρεις πλέον ευημερούσες περιοχές του πλανήτη. Μέσω δε της αμοιβαίας αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής των καρπών της οικονομικής ανάπτυξης, ανέβηκε θεαματικά το επίπεδο της ευημερίας στις ασθενέστερες περιοχές της Ένωσης, οι οποίες κάλυψαν μεγάλο μέρος της καθυστέρησής τους. Τώρα όμως πενήντα χρόνια μετά την σύστασή της, η Ένωση βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, σε μια καθοριστική στιγμή της ύπαρξής της. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι προ των πυλών. Η Ένωση πρόκειται να διευρυνθεί με περισσότερα από δέκα νέα, κυρίως κεντροευρωπαϊκά κράτημέλη, κλείνοντας έτσι οριστικά ένα από τα μελανότερα κεφάλαια της ευρωπαϊκής ιστορίας: τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον μετέπειτα τεχνητό διαχωρισμό της ηπείρου. Η Ευρώπη βρίσκεται, επιτέλους, καθοδόν για να γίνει χωρίς αιματοχυσίες, μια μεγάλη οικογένεια. Η αληθινή αυτή μετάλλαξη απαιτεί, όπως είναι ευνόητο, μια διαφορετική προσέγγιση από εκείνη που ακολούθησαν προ πεντηκονταετίας τα έξι ιδρυτικά κράτη. Συγχρόνως η Ένωση αντιμετωπίζει μια διπλή πρόκληση, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της. Εντός της Ένωσης πρέπει να επιδιωχθεί η προσέγγιση μεταξύ των πολιτών και των ευρωπαϊκών θεσμών. Αναμφίβολα, οι πολίτες στηρίζουν τους μεγάλους στόχους της Ένωσης, αλλά δεν τους είναι πάντα ορατή η σχέση μεταξύ των στόχων αυτών και της καθημερινής δράσης της Ένωσης. Ζητούν από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να είναι λιγότερο δύσχρηστοι και άκαμπτοι και κυρίως να καταστούν αποτελεσματικότεροι και 4

διαφανέστεροι. Πολλοί θεωρούν επίσης, ότι η Ένωση θα πρέπει να ασχολείται περισσότερο με τα μελήματα που τους απασχολούν και όχι να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για θέματα τα οποία από την φύση τους θα ήταν καλύτερα να αφεθούν στους αιρετούς άρχοντες των κρατών μελών και των περιφερειών. Μερικοί αντιλαμβάνονται αυτό το γεγονός ως απειλή για την ταυτότητά τους. Αλλά ίσως ακόμη πιο σπουδαίο είναι το γεγονός ότι οι πολίτες αισθάνονται ότι όλα διεξάγονται σχεδόν ερήμην τους και επιθυμούν περισσότερο δημοκρατικό έλεγχο. Εκτός των συνόρων της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έρχεται αντιμέτωπη με των ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο της παγκοσμιοποίησης. Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου υπήρχε η εντύπωση ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα θα ζούσαμε σε μια σταθερή παγκόσμια τάξη, χωρίς συγκρούσεις. Θεμέλιό της θα ήταν τα δικαιώματα του ανθρώπου. Ωστόσο, μόλις λίγα χρόνια αργότερα, η βεβαιότητα αυτή είχε χαθεί. Η 11 η Σεπτεμβρίου μας άνοιξε απότομα τα μάτια. Ο εχθρός δεν έχει εξαφανιστεί. Ο θρησκευτικός φανατισμός, ο εθνοτικός φανατισμός, ο ρατσισμός, η τρομοκρατία εντείνονται, εξακολουθώντας να βρίσκουν πεδίο ανάπτυξης στις περιφερειακές συγκρούσεις, την φτώχεια και την υπανάπτυξη. Ποιος είναι ο ρόλος της Ευρώπης σε αυτό τον νέο κόσμο; δεν πρέπει η Ευρώπη, τώρα που είναι επιτέλους ενωμένη, να αναλάβει ηγετική θέση στην νέα πλανητική τάξη, την θέση μιας δύναμης που μπορεί να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και να δείξει την κατεύθυνση για την μελλοντική πορεία πολλών χωρών και λαών. Η Ευρώπη, ως ήπειρος των ανθρωπιστικών αξιών, της Μάγκνα Κάρτα, της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων, της γαλλικής Επανάστασης, της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, η ήπειρος της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και πάνω από όλα της ποικιλομορφίας, έννοιας που εγκλείει τον σεβασμό των γλωσσών, των πολιτισμών και των παραδόσεων του άλλου. Το μοναδικό σύνορο που χαράσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση αφορά την δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Η Ένωση είναι ανοικτή μόνο για χώρες που σέβονται ορισμένες θεμελιώδεις αξίες, όπως τις ελεύθερες εκλογές, τα δικαιώματα των μειονοτήτων και το κράτος δικαίου. Τώρα που ο Ψυχρός πόλεμος έχει τελειώσει και ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο αλλά και κατακερματισμένο κόσμο, η Ευρώπη πρέπει να επωμισθεί τις ευθύνες της όσον αφορά την διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης. Ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει είναι ο ρόλος μιας δύναμης που δρα αποφασιστικά εναντίον κάθε βίας, κάθε τρομοκρατίας, κάθε φανατισμού, αλλά και η οποία δεν κλείνει τα μάτια μπροστά στην αδικία που ταλανίζει τον πλανήτη. Με λίγα λόγια, μια δύναμη η οποία επιθυμεί να μεταβάλλει τις παγκόσμιες σχέσεις κατά τρόπο ώστε να αποφέρουν οφέλη όχι μόνο στις πλούσιες αλλά και στις φτωχότερες χώρες. Μια δύναμη που θέλει να εντάξει την παγκοσμιοποίηση σε ηθικό πλαίσιο, ώστε να βασίζεται στην αλληλεγγύη και την αειφόρο ανάπτυξη. Οι πολίτες πιστεύουν ότι η Ένωση είναι υπερβολικά γραφειοκρατική σε διάφορους άλλους τομείς. Κατά τον συντονισμό του οικονομικού, χρηματοπιστωτικού ή δημοσιονομικού περιβάλλοντος, πρέπει να παραμείνει ως ακρογωνιαίος λίθος η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και του ενιαίου νομίσματος, χωρίς να θιγεί η ιδιαιτερότητα των κρατών-μελών. Οι εθνικές και περιφερειακές διαφορές είναι συχνά αποτέλεσμα της ιστορίας ή της παράδοσης και αποτελούν στοιχείο εμπλουτισμού. Με άλλα λόγια, πέρα από 5

την <<χρηστή διακυβέρνηση>>, το ζητούμενο είναι να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες και όχι νέες ανελαστικότητες. Αυτό που χρειάζεται είναι περισσότερα αποτελέσματα, καλύτερες απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα και όχι ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος ή ευρωπαϊκά Θεσμικά Όργανα που ασχολούνται με τα πάντα και ακόμη παραπάνω. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΕ ΜΙΑ ΑΝΑΝΕΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ Η Ένωση πρέπει να γίνει περισσότερο δημοκρατική, διαφανής και αποτελεσματική. Και πρέπει να βρει την απάντηση σε τρεις θεμελιώδεις προκλήσεις: πώς θα επιτευχθεί η προσέγγιση μεταξύ των πολιτών, και κατά κύριο λόγο των νέων και του ευρωπαϊκού εγχειρήματος καθώς και των ευρωπαϊκών θεσμών; Πώς θα διαρθρωθεί ο πολιτικός βίος, και ο ευρωπαϊκός πολιτικός χώρος σε μια διευρυμένη Ένωση; πώς θα καταστεί η Ένωση παράγοντας σταθερότητας και πρότυπο για τον νέο πολυπολικό κόσμο; προκειμένου να δοθούν απαντήσεις, πρέπει να τεθούν κάποια πιο συγκεκριμένα ερωτήματα. Μια πρώτη σειρά ερωτημάτων που πρέπει να τεθούν είναι το πώς μπορούμε να καταστήσουμε διαφανέστερο τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων. Μπορούμε να κάνουμε σαφή διαφοροποίηση μεταξύ τριών ειδών αρμοδιοτήτων: τις αποκλειστικές αρμοδιότητες της Ένωσης, τις αρμοδιότητες των κρατών-μελών και τις κοινές αρμοδιότητες κρατών μελών και Ένωσης. Σε ποιο επίπεδο ασκούνται οι αρμοδιότητες κατά των πλέον αποτελεσματικό τρόπο; πώς θα εφαρμοστεί εν προκειμένω η αρχή της επικουρικότητας; δεν πρέπει να διευκρινιστεί ότι οποιαδήποτε αρμοδιότητα δεν ανατίθεται στην Ένωση από τις συνθήκες ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών-μελών; και τι συνέπειες έχει αυτό; Η δεύτερη σειρά ερωτημάτων έχει σαν σκοπό να εξετάσει, εντός του ανανεωμένου αυτού πλαισίου και τηρώντας το κοινοτικό κεκτημένο, μήπως πρέπει να γίνουν αναδιατάξεις αρμοδιοτήτων. Με ποιο τρόπο μπορούν να ληφθούν εν προκειμένω ως κατευθυντήρια γραμμή οι προσδοκίες του πολίτη; ποιες εντολές ανατίθενται κατ' αυτό τον τρόπο στην Ένωση; και, από την άλλη πλευρά, ποια καθήκοντα είναι καλύτερο να αφεθούν στα κράτη-μέλη; ποιες είναι οι αναγκαίες τροποποιήσεις που θα πρέπει να επέλθουν στην συνθήκη όσον αφορά διάφορες πολιτικές; πώς θα αναπτυχθεί για παράδειγμα, μια συνεπέστερη, κοινή εξωτερική πολιτική και μια πολιτική άμυνας; Πρέπει να προσαρμοσθούν τα καθήκοντα του Πέτερσμπεργκ στα νέα δεδομένα; επιθυμούμε να υιοθετήσουμε μια περισσότερο <<ολοκληρωμένη προσέγγιση>> όσον αφορά την αστυνομική και ποινική συνεργασία; πώς θα ενισχυθεί ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών; θα πρέπει να εντείνουμε την συνεργασία στους τομείς της κοινωνικής ένταξης, του περιβάλλοντος, της υγείας, της ασφάλειας τροφίμων; όμως σε αυτήν την περίπτωση, μήπως θα πρέπει να ανατεθεί με σαφέστερο τρόπο η καθημερινή διαχείριση και εκτέλεση της πολιτικής της Ένωσης στα κράτη-μέλη και εφόσον το προβλέπει το Σύνταγμά τους, στις περιφέρειες; δεν πρέπει να τους δοθούν εγγυήσεις ότι δεν θα θιγούν οι αρμοδιότητές τους; Τίθεται τέλος το ζήτημα του πως να εξασφαλιστεί ότι ο νέος καταμερισμός αρμοδιοτήτων δεν θα οδηγήσει σε υφέρπουσα διεύρυνση των εξουσιών της Ένωσης ή σε παρείσφρηση στον χώρο αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών-μελών και όπου υπάρχει σχετική πρόβλεψη, των 6

περιφερειών. Πώς θα ληφθεί συνάμα μέριμνα ώστε να μην ατονήσει η ευρωπαϊκή δυναμική; διότι βεβαίως και στο μέλλον θα πρέπει να μπορεί Ένωση να αντιδρά απέναντι στις νέες προκλήσεις και εξελίξεις και να μπορεί να δραστηριοποιείται σε νέα πεδία πολιτικής. Με άλλα λόγια μήπως πρέπει να θεσμοθετηθεί διάκριση μεταξύ νομοθετικών και εκτελεστικών μέτρων; χρειάζεται άραγε να περιορισθεί ο αριθμός νομοθετικών μέσων στα εξής τρία: άμεσα εφαρμοστέοι κανόνες δικαίου, πλαισιακή νομοθεσία και μη δεσμευτικές πράξεις; είναι ή όχι σκόπιμο να γίνεται συχνότερα χρήση πλαισιακής νομοθεσίας, η οποία αφήνει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών για την επίτευξη των τιθέμενων στόχων πολιτικής; για ποιες αρμοδιότητες προσφέρονται περισσότερο τα μέσα του ανοικτού συντονισμού και της αμοιβαίας αναγνώρισης; παραμένει αφετηρία η αρχή της αναλογικότητας; Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντλεί την νομιμοποίησή της από τις δημοκρατικές διαδικασίες που την διαπνέουν, τους στόχους που επιδιώκει και τις αρμοδιότητες και τα μέσα που διαθέτει. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα όμως αντλεί επίσης την νομιμοποίησή του από δημοκρατικούς, διαφανείς και αποτελεσματικούς θεσμούς και τα εθνικά κοινοβούλια προσφέρουν επίσης την συμβολή τους στην νομιμότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η δήλωση σχετικά με το μέλλον της Ένωσης που προσαρτάται στην Συνθήκη της Νίκαιας, υπογράμμισε ότι είναι ανάγκη να εξεταστεί ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Γενικότερα, τίθεται το ζήτημα των πρωτοβουλιών που μπορούμε να αναλάβουμε για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου. Το πρώτο ερώτημα που ανακύπτει και ισχύει και για τα τρία θεσμικά όργανα, είναι πώς να ενισχυθεί η δημοκρατική νομιμοποίηση και η διαφάνεια των υπαρχόντων θεσμών. Ένα δεύτερο ερώτημα το οποίο συνδέεται και με την δημοκρατική νομιμοποίηση, αφορά τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων και το τρίτο ερώτημα είναι το πώς μπορεί να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και η λειτουργία των θεσμών σε μια Ευρώπη με τριάντα σχεδόν κράτη μέλη. Αυτή την στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση διέπεται από τέσσερις Συνθήκες. Οι στόχοι της, οι εξουσίες της, και τα μέσα πολιτικής που διαθέτει είναι διασκορπισμένα και στις τέσσερις. Κάποια απλούστευση είναι απαραίτητη, προς το συμφέρον της διαφάνειας. Σε αυτή την συνάρτηση μπορούν να τεθούν τέσσερις σειρές ερωτημάτων. H πρώτη αφορά την απλούστευση των υπαρχουσών συνθηκών χωρίς τροποποίηση του περιεχομένου τους. Πρέπει να επανεξεταστεί η διάκριση μεταξύ των Κοινοτήτων και της Ένωσης; τι θα γίνει με την διαίρεση σε τρεις πυλώνες; Ακολούθως ανακύπτουν τα ερωτήματα τα σχετικά με την ενδεχόμενη αναδιάταξη των Συνθηκών. Πρέπει μήπως να εισαχθεί διάκριση μεταξύ μιας βασικής Συνθήκης και των άλλων συμβατικών διατάξεων; πρέπει να γίνει αντίστοιχος διαχωρισμός των κειμένων; θα μπορούσε μήπως αυτό να οδηγήσει σε διάκριση μεταξύ διαδικασιών τροποποίησης και επικύρωσης της βασικής συνθήκης αφενός και των άλλων συμβατικών διατάξεων αφετέρου; Επίσης πρέπει να μελετηθεί το κατά πόσον θα πρέπει να περιληφθεί στην βασική συνθήκη ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και να τεθεί το ζήτημα της προσχώρησης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. 7

Τέλος, τίθεται το ερώτημα μήπως αυτή η απλούστευση και αναδιάταξη θα μπορούσε να οδηγήσει εν καιρώ στην θέσπιση ενός συνταγματικού κειμένου στην Ένωση. Ποια θα μπορούσε να είναι τα βασικά στοιχεία ενός τέτοιου Συντάγματος; οι αξίες που καλλιεργεί η Ένωση, τα θεμελιώδη δικαιώματα και καθήκοντα του πολίτη, οι σχέσεις των κρατών μελών στο πλαίσιο της Ένωσης; ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Για να προετοιμαστεί με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος και διαφάνεια η επόμενη Διακυβερνητική Διάσκεψη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να συγκαλέσει μια Συνέλευση απαρτιζόμενη από τους σημαντικότερους παράγοντες στην συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Με τα προηγούμενα υπόψη, καθήκον αυτής της Συνέλευσης θα είναι να συζητήσει τα ουσιαστικά ζητήματα που θέτει η μελλοντική εξέλιξη της Ένωσης και να διερευνήσει τις διάφορες δυνατές λύσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διόρισε τον κ V. Giscard d' Estaing ως πρόεδρο της Συνέλευσης και τους κ.κ. G. Amato και J.L. Dehaene ως αντιπροέδρους. Πέραν του Προέδρου και των δύο αντιπροέδρων της, η Συνέλευση απαρτίζεται από 15 αντιπροσώπους των αρχηγών κρατών και των κυβερνήσεων των κρατών-μελών, 30 μέλη των εθνικών κοινοβουλίων, 16 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και δύο αντιπροσώπους της Επιτροπής. Τα υποψήφια κράτη-μέλη θα συμμετέχουν πλήρως στις εργασίες της Συνέλευσης. Θα αντιπροσωπεύονται στην ίδια βάση όπως και τα σημερινά κράτη-μέλη και θα συμμετέχουν στις εργασίες, χωρίς όμως να μπορούν να παρακωλύσουν την τυχόν διαμορφούμενη γενική συναίνεση των κρατώνμελών. Το Προεδρείο της Συνέλευσης απαρτίζεται από τον Πρόεδρο της Συνέλευσης, τους δύο Αντιπροέδρους της Συνέλευσης και από εννέα μέλη (τους αντιπροσώπους όλων των Κυβερνήσεων που κατά την διάρκεια της Συνέλευσης ασκούν την προεδρεία του Συμβουλίου, δύο αντιπροσώπους Εθνικών Κοινοβουλίων, Δύο αντιπροσώπους των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και δύο αντιπροσώπους της Επιτροπής). Ως παρατηρητές θα προσκληθούν από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή τρία άτομα μαζί με τρεις αντιπροσώπους των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, από την επιτροπή των περιφερειών, έξι αντιπρόσωποι και ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής. Κατόπιν προσκλήσεως του προεδρείου, θα μπορούν επίσης να λάβουν το λόγο ενώπιον της Συνέλευσης ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου και ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η Συνέλευση θα πραγματοποιήσει την εναρκτήρια Σύνοδό της την 1 η Μαρτίου 2002, οπότε και θα ορίσει το Προεδρείο της και θα καθορίσει τον τρόπο εργασίας της. Οι εργασίες της θα ολοκληρωθούν μετά από ένα έτος, εγκαίρως ώστε ο Πρόεδρος της Συνέλευσης να μπορέσει να διαβιβάσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τα αποτελέσματά τους. Ο Πρόεδρος θα προπαρασκευάσει την έναρξη των εργασιών της Συνέλευσης συνάγοντας τα διδάγματα από την δημόσια συζήτηση. Το Προεδρείο θα παίζει προωθητικό ρόλο και θα ετοιμάζει μια πρώτη βάση για τις εργασίες της Συνέλευσης. Το Προεδρείο θα μπορεί να συμβουλεύεται τις υπηρεσίες της Επιτροπής και τους εμπειρογνώμονες της εκλογής του σχετικά 8

με οποιοδήποτε τεχνικό θέμα που κρίνει ότι χρειάζεται διεξοδικότερη εξέταση. Προς τούτο θα μπορεί να συγκροτεί και ομάδες εργασίας. Το Συμβούλιο θα ενημερώνεται για την πρόοδο των εργασιών της Συνέλευσης. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης θα εκθέτει προφορικά σε κάθε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τα σχετικά τα σχετικά με την πορεία των εργασιών, πράγμα που θα του επιτρέπει να διαπιστώνει με την ευκαιρία την γνώμη των αρχηγών κρατών ή των κυβερνήσεων. Η Συνέλευση θα συνεδριάζει στις Βρυξέλλες. Οι συζητήσεις της και όλα τα επίσημα έγγραφά της θα είναι δημόσια. Η Συνέλευση θα χρησιμοποιεί τις 11 γλώσσες εργασίας της Ένωσης. Η Συνέλευση θα μελετήσει τα διάφορα ζητήματα. Θα καταρτίσει ένα τελικό έγγραφο το οποίο θα περιλαμβάνει είτε διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις, με καταγραφή της υποστήριξης που συγκέντρωσε καθεμία είτε συστάσεις σε περίπτωση συναίνεσης. Μαζί με το αποτέλεσμα των εθνικών συζητήσεων για το μέλλον της Ένωσης, το τελικό έγγραφο θα αποτελέσει την αφετηρία των συζητήσεων στην Διακυβερνητική Διάσκεψη, η οποία και θα λάβει τις τελικές αποφάσεις. Για να διευρυνθεί η συζήτηση και να συμπράξουν σε αυτή όλοι οι πολίτες, θα συγκροτηθεί ένα Φόρουμ για οργανώσεις που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών( κοινωνικοί εταίροι, οικονομικοί κύκλοι, ΜΚΟ, ακαδημαϊκοί κύκλοι κ.λ.π). θα πρόκειται για διαρθρωμένο δίκτυο οργανώσεων, το οποίο θα ενημερώνεται τακτικά σχετικά με τα διαμειβόμενα στην Συνέλευση και του οποίου οι συμβολές θα προστίθενται στη συζήτηση, ενώ θα μπορεί, με διαδικασία που θα καθορίσει το Προεδρείο, να ακούγεται ή να ζητείται η γνώμη η γνώμη του για συγκεκριμένα ζητήματα. Το Προεδρείο θα επικουρείται από Γραμματεία της Συνέλευσης, η οποία θα ασκείται από την Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου, με την ενδεχόμενη συμμετοχή και εμπειρογνωμόνων από την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 9

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η δήλωση του Λάακεν αποτέλεσε ουσιαστικά το έναυσμα για την έναρξη των εργασιών της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης, στις 15 Απριλίου 2002. Κατά τα επόμενα χρόνια, μέχρι και την Συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην Χαλκιδική τον Ιούνιο του 2003, οπότε και θα παρουσιασθεί το Σχέδιο του Συντάγματος, η Συνέλευση θα πραγματοποιήσει 23 Συνόδους. Μέσα από τα φυλλάδια του Ε.Κ.Ε.Μ (Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών), τα οποία εκδίδονται περιοδικά, εκθέτονται οι Συνεδριάσεις της Συνέλευσης, οι ομιλίες, ερωτήσεις και απαντήσεις, ο τύπος, έγγραφα, εκδόσεις, εκδηλώσεις και παραρτήματα. Σκοπός των φυλλαδίων αυτών είναι να αναδείξουν τον τρόπο με τον οποίο εργάσθηκαν τα διάφορα όργανα της Ένωσης για να καταλήξουν στο πολυπόθητο Σχέδιο του Συντάγματος. Παρακάτω παρατίθενται αποσπάσματα μερικών φυλλαδίων για να κατανοήσουμε την πρόοδο των εργασιών. Η ΤΡΙΤΗ ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (15-16/4/2002) Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης ήταν: Οι αποστολές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Σύγκληση της Συνέλευσης των Νέων. Αναφορικά με το ζήτημα των αποστολών της Ε.Ε., ένα μεγάλο μέρος της Συνέλευσης συμφώνησε στην ιδέα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να είναι υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας της Ένωσης καθώς και τον αγώνα κατά του διασυνοριακού εγκλήματος. Τα μέλη της Συνέλευσης διαφώνησαν ως προς την ανάγκη θεσμοθέτησης ενός καταλόγου αρμοδιοτήτων. Η πλειοψηφία των μελών της Συνέλευσης τόνισε την σημασία της αρχής της επικουρικότητας στην κατανομή των αρμοδιοτήτων. Τα μέλη συζήτησαν την θεσμοθέτηση της Συνέλευσης των Νέων. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης Valery Giscard d' Estaing πρότεινε τα μέλη της Συνέλευσης, να βρουν μόνα τους με ποιο τρόπο θα ορίσουν τα μέλη της Συνέλευσης των Νέων, τα οποία θα εκφράζονται ελεύθερα και δεν θα αντιπροσωπεύουν καμία ομάδα συμφερόντων. Ορισμένα μέλη της Συνέλευσης δεν δίστασαν να εκφράσουν την ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια στην προαναφερθείσα διαδικασία επιλογής. Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ(23-24/5/2002) Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης ήταν τα εξής: Η σημερινή οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων της Ε.Ε. και των κρατών-μελών ανταποκρίνεται στους στόχους της Ε.Ε., οι οποίοι προσδιορίσθηκαν από την Συνέλευση. Είναι αρκούντως σαφής; 10

Πώς θα διασφαλιστεί ο σεβασμός τις οριοθέτησης των αρμοδιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας; Πρέπει να γίνουν σαφέστερα (ή να μειωθεί ο αριθμός) τα μέσα που διαθέτει η Ένωση για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της; Οι ισχύουσες διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθώς και ο ρόλος που διαδραματίζει στο πλαίσιο αυτό κάθε όργανο, μπορούν να εξασφαλίσουν την μέγιστη αποτελεσματικότητα; μπορούν να διασφαλίσουν την δημοκρατική νομιμοποίηση της λήψης αποφάσεων; ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το σύνολο των μελών της Συνέλευσης θεωρεί ως αδήριτη ανάγκη την απλοποίηση των νομικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπροσθέτως, φαίνεται ότι η Συνέλευση τίθεται κατά της καθιέρωσης ενός αυστηρού καταλόγου αρμοδιοτήτων. Ως προς το ζήτημα του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων, το μεγαλύτερο μέρος της ολομέλειας τίθεται υπέρ της ανάμειξης των εθνικών κοινοβουλίων στην διαδικασία της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την δημιουργία ίσως μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής που θα ελέγχει το σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Τέλος, το ζήτημα του αριθμού και της θεματικής των ομάδων εργασίας απασχόλησε την ολομέλεια της Συνέλευσης. Η ΔΕΚΑΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (28-29/10/2002) Κατά την πρώτη μέρα της δεκάτης Συνόδου της Ολομέλειας της Συνέλευσης, παρουσιάσθηκε από το Προεδρείο το προσχέδιο μιας ενοποιημένης Συνταγματικής Συνθήκης. Την ίδια μέρα συζητήθηκε και η Τελική Έκθεση της Ομάδας IV για τον ρόλο των Εθνικών Κοινοβουλίων. Η ομάδα δεν είχε την πρόθεση να προτείνει την δημιουργία ενός νέου οργάνου που θα περιέπλεκε ακόμα περισσότερο την σημερινή δομή της Ε.Ε. Ως καλύτερη λύση προτείνεται η ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών ανάμεσα στα Εθνικά Κοινοβούλια των κρατών-μελών. Στη συνέχεια παρουσιάσθηκαν τα προκαταρτικά πορίσματα των Ομάδων εργασίες VI και V, για την Οικονομική Διακυβέρνηση και για τις επικουρικές αρμοδιότητες. Τη δεύτερη μέρα της Συνόδου, η Ολομέλεια ασχολήθηκε με την Τελική Έκθεση της Ομάδας Εργασίας II, για τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Η πλειοψηφία των μελών της Ομάδας υποστήριξε την ενσωμάτωση του Χάρτη με μια μορφή που θα τον καθιστά νομικά δεσμευτικό και θα του δώσει Συνταγματικό κύρος. Τέλος, πραγματοποιήθηκε προκαταρτική συζήτηση για το προσχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης. Όπως αναφέρθηκε, το γενικότερο πνεύμα του προσχεδίου της Συνταγματικής Συνθήκης πηγάζει από την προηγούμενη Ολομέλεια, όπου η Συνέλευση τάχθηκε υπέρ της αρχής μιας ενιαίας νομικής προσωπικότητας. Η δέκατη Σύνοδος έχει κριθεί ως ιδιαίτερα σημαντική δεδομένου ότι με την συζήτηση για το Σύνταγμα οδηγεί τη Συνέλευση στο ουσιαστικότερο μέρος της. 11

Η ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (7-8/11/2002) Κατά την διάρκεια του φθινοπώρου, οι ομάδες εργασίας της Συνέλευσης πραγματοποιούν μια άνευ προηγουμένου επανεκτίμηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων και της λειτουργίας των θεσμών της Ε.Ε. Κατά συνέπεια, την πρώτη μέρα της ενδέκατης Συνόδου της Συνόδου εξετάστηκαν καταρχήν τα συμπεράσματα Σα οποία κατέληξε η ομάδα εργασίας για την Οικονομική Διακυβέρνηση αναφορικά με τον οικονομικό συντονισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, έγινε και συζήτηση για την Κοινωνική Ευρώπη. Σημειώνεται όμως ότι δεν υπήρξε συναίνεση για ορισμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα στα κοινωνικά. Στη συνέχεια παρουσιάσθηκαν οι εκθέσεις προόδου των ομάδων για την Απλοποίηση των Θεσμών και των διαδικασιών και για την Ασφάλεια και την Δικαιοσύνη. Υποστηρίχθηκε ότι απλοποίηση δεν σημαίνει μείωση ή κατάργηση των διαδικασιών, αλλά δημιουργία διαδικασιών με μεγαλύτερο βάθος και περισσότερη δημοκρατία. Ως προς την ασφάλεια και την δικαιοσύνη, είναι αποδεκτό ότι η Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίσει περισσότερη συνεργασία σε αστυνομικό και δικαστικό επίπεδο. Την δεύτερη ημέρα των εργασιών της ενδέκατης Συνόδου της Συνέλευσης έγινε μια ακόμα συζήτηση για το προκαταρτικό σχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης. Συζητήθηκε επίσης η τελική έκθεση για της Επικουρικές Αρμοδιότητες. Η ομάδα εργασίας εν ολίγοις συμφώνησε να προστεθεί ένα νέο κεφάλαιο στην επόμενη Συνταγματική Συνθήκη που θα προσδιορίζει τις επικουρικές αρμοδιότητες των κοινοτικών οργάνων και θα τις περιγράφει με μεγαλύτερη σαφήνεια. Η ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (20/12/2002) Η τελευταία Σύνοδος της Συνέλευσης για το 2002 διήρκησε μια ημέρα. Στην αρχή ο Πρόεδρος της Συνέλευσης κ. Giscard d' Estaing παρουσίασε το πρόγραμμα εργασιών της Συνέλευσης για το 2003. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης έγινε σαφές ότι το τελικό προσχέδιο Συντάγματος θα πρέπει να είναι έτοιμο τον Ιούνιο, για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης. Η Συνέλευση θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει το μικρό χρονικό διάστημα που απομένει. Στη συνέχεια, συζητήθηκαν τα συμπεράσματα των ομάδων VII(εξωτερική δράση) και VIII(άμυνα). Τα συμπεράσματα της ομάδας για την εξωτερική δράση επικεντρώνονται στην διατήρηση του διακυβερνητικού χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ με την λήψη, όμως ορισμένων αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία, στη συγχώνευση της θέσης του Ύπατου Εκπροσώπου του Συμβουλίου με εκείνη του Επιτρόπου για τις Εξωτερικές Σχέσεις, καθώς και στην διαμόρφωση των αρχών και των στόχων για την <<Εξωτερική Δράση της Ε.Ε.>> και στην εκπροσώπηση της Ε.Ε. με ενιαία νομική προσωπικότητα σε διεθνής οργανισμούς. Τα συμπεράσματα της Ομάδας για την Άμυνα επικεντρώνονται στην χρηματοδότηση ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Άμυνας, στη διευκρίνιση των εννοιών <<αλληλεγγύη>> και <<συλλογική άμυνα>>, 12

καθώς και στην λειτουργία ενός μηχανισμού που θα συντονίζει τα κράτη-μέλη σε θέματα εξοπλισμών. Η ΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (20-21/1/2003) Στην πρώτη συνεδρίασή της για το 2003, η Ολομέλεια της Συνέλευσης ασχολήθηκε με τις λειτουργίες που αφορούν τα πέντε βασικά θεσμικά όργανα της Ένωσης (Συμβούλιο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) και τις αλλαγές που θα πρέπει να επέλθουν μετά την διεύρυνση. Η Σύνοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από την γενική απόρριψη της γαλλογερμανικής πρότασης και ιδιαιτέρως της πρόβλεψης για έναν τακτικό Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η ιδέα αυτή έγινα δεκτή μόνο από τους Hubert Haenel και Peter Hain ενώ ο Πρόεδρος της Συνέλευσης δεν εξέφρασε ούτε απόρριψη ούτε αποδοχή. Σχεδόν όλα τα μέλη της Συνέλευσης τάχθηκαν υπέρ της διατήρησης της ισορροπίας μεταξύ των θεσμών. Πολλά μέλη της Συνέλευσης υποστήριξαν ότι τα προβλήματα της εκ περιτροπής Προεδρίας θα μπορούσαν να λυθούν χωρίς να εγκαταλειφθεί το υπάρχον σύστημα. Επιπλέον, το σύστημα της διπλής πλειοψηφίας, η πρόταση της εκλογής της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η δημιουργία ξεχωριστών νομοθετικών και εκτελεστικών Συμβουλίων έγιναν, σε γενικές γραμμές, αποδεκτά από την Συνέλευση. Τέλος ο κ. Giscard d' Estaing αναφέρθηκε στη σημαντική δουλειά του Προεδρείου για την σύνταξη των άρθρων της Συνταγματικής Συνθήκης. Ανακοίνωσε ότι έχουν ήδη συνταχθεί τρία ή τέσσερα άρθρα και εξέφρασε την ελπίδα του να παρουσιάσει μερικά στην επόμενη Ολομέλεια. Η ΔΕΚΑΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (6-7/2/2003) Στην δεύτερη συνεδρίασή της για το 2003, η Ολομέλεια της Συνέλευσης ασχολήθηκε με την τελική έκθεση της Ομάδας Εργασίας για την Κοινωνική Ευρώπη, επικεφαλής της οποίας ήταν ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης κ. Γιώργος Κατηφόρης. Η ολοκλήρωση των εργασιών της ομάδας στέφθηκε με επιτυχία. Τα μέλη της πρότειναν να ενσωματωθούν στη Συνταγματική Συνθήκη μια σειρά από αρχές και ρυθμίσεις προκειμένου να αποκτήσει θεσμική διάσταση το λεγόμενο <<ευρωπαϊκό μοντέλο>>. Επιπροσθέτως, η Συνέλευση συζήτησε για την περιφερειακή και τοπική διάσταση της Ε.Ε. και για τις αρχές που πρέπει να αποτυπωθούν στην υπό εκκόλαψη Συνταγματική Συνθήκη. Δεν είχε συγκροτηθεί σχετική Ομάδα Εργασίας, μόνο μια Ομάδα Επαφής υπό την προεδρεία του αντιπροέδρου της Συνέλευσης κ. Jean-Luc Dehaene. Η συζήτηση βασίζεται σε εισηγήσεις και προτάσεις που έκαναν η επιτροπή περιφερειών, το φόρουμ ΜΚΟ κ.α. Τέλος, το Προεδρείο της Συνέλευσης παρουσίασε στην Ολομέλεια τα πρώτα άρθρα του πρώτου μέρους της Συνταγματικής Συνθήκης. Τα άρθρα αυτά αφορούν τον ορισμό και τους στόχους της Ένωσης, την ιθαγένειά της και 13

τα θεμελιώδη δικαιώματα, τις αρμοδιότητες και τις δράσεις της Ένωσης, τα Όργανα της Ένωσης, την υλοποίηση των δράσεων της Ένωσης, τις δημοκρατικές λειτουργίες της Ένωσης, τα οικονομικά της Ένωσης, τη δράση της Ένωσης στον κόσμο, την Ένωση και το κοντινό της περιβάλλον και την ιδιότητα του μέλους της Ένωσης. Η ΔΕΚΑΤΗ ΕΚΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (27-28/2/2003) Η δέκατη έκτη Σύνοδος της Ολομέλειας ασχολήθηκε με τα άρθρα 1 έως 7 και με τον τεράστιο όγκο των προτάσεων των τροποποιήσεων. Το Προεδρείο είχε κατηγοριοποιήσει τις τροποποιήσεις αυτές προκειμένου να διευκολύνει τη συζήτηση. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι οι περισσότερες ασχολούνται με δύο ζητήματα: την ενσωμάτωση στο άρθρο 2 μιας αναφοράς στον θεό ή στην χριστιανοσύνη και τη χρήση του όρου <<ομοσπονδιακός>> στο άρθρο 1. στη συνέχεια το Προεδρείο πρότεινε 10 νέα άρθρα με στόχο να απλοποιήσει το παρόν σύστημα και να το καταστήσει πιο κατανοητό για το κοινό. Ο αριθμός των νομικών εργαλείων μειώνεται σε τέσσερα, στις δύο νομοθετικές πράξεις( νόμους της Ε.Ε. και νόμους πλαίσιο της Ε.Ε.) και στις δύο μη νομοθετικές. Η άτυπη Σύνοδος στις 5 Μαρτίου ασχολήθηκε με τα άρθρα του Τίτλου III του Προσχεδίου της Συνταγματικής Συνθήκης, δηλαδή τα άρθρα που καθορίζουν την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών-μελών και της Ένωσης. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στις θεμελιώδης αρχές, στη θέση του κοινοτικού νόμου στην παρούσα δομή της Συνθήκης αλλά και στην διάκριση μεταξύ των αποκλειστικών και των κοινών αρμοδιοτήτων. Πρέπει να σημειωθεί ότι εμφανίστηκαν διαφωνίες στην Ολομέλεια αναφορικά με τις αρμοδιότητες της Ένωσης. Όπως ανέφερε ο Προεδρεύων της Συνόδου, κ. Amato, η συζήτηση για τον Τίτλο III έκλεισε αλλά δεν αποκλείεται τα μέλη να επιστρέψουν σε αυτήν. Η ΔΕΚΑΤΗ ΕΒΔΟΜΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (3-4/4/2003) & Η ΑΤΥΠΗ ΣΥΝΟΔΟΣ (26/3/2003) Την πρώτη ημέρα της δεκάτης εβδόμης Συνόδου, παρουσιάσθηκαν το προσχέδιο του Τίτλου III για τα οικονομικά της Ε.Ε. αλλά και άρθρα για την ελευθερία, την ασφάλεια και την δικαιοσύνη. Στη συνέχεια συζητήθηκε ο Τίτλος V για την εφαρμογή της δράσης της Ένωσης. Τα μέλη της Συνέλευσης συμφώνησαν με την γενικότερη προσέγγιση του Προεδρείου και την γενικότερη προσπάθεια απλούστευσης κάνοντας, όμως, ορισμένες παρατηρήσεις. Τη δεύτερη μέρα η Συνέλευση ασχολήθηκε με το σχέδιο πρωτοκόλλου για την επικουρικότητα και την αναλογικότητα αλλά και με το σχέδιο πρωτοκόλλου για τα εθνικά κοινοβούλια. Η συζήτηση αφορούσε μεταξύ άλλων, την προθεσμία που πρέπει να παρέχεται στα εθνικά κοινοβούλια, την έννοια του εθνικού κοινοβουλίου, τον μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης, την επιτροπή συνδιαλλαγής, τον μηχανισμό προσφυγής στο 14

ΔΕΚ αλλά και την διακοινοβουλευτική συνεργασία. Προτάθηκε επίσης από μερικά μέλη τα δύο πρωτόκολλα να συγχωνευθούν. Η άτυπη Σύνοδος στις 26 Μαρτίου ασχολήθηκε με τα άρθρα από 1 έως 7 του προσχεδίου του Συντάγματος. Σε δύο σημεία σημειώθηκαν διαφωνίες: σχετικά με την συμπερίληψη ή όχι του όρου <<ομοσπονδισμός>> και σχετικά με την αναφορά ή όχι του Συντάγματος στην θρησκεία. Ως προς το δεύτερο ζήτημα, το Προεδρείο πρότεινε η αναφορά στη θρησκεία να γίνεται στο προοίμιο της Συνθήκης, ενώ ορισμένοι ομιλητές υποστήριξαν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να προσβάλλει ορισμένες αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΔΕΚΑΤΗ ΟΓΔΟΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (3-4/4/2003) & ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (16/4/2003) Την πρώτη μέρα της Συνόδου συζητήθηκαν τα προσχέδια άρθρα για το χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης με Προεδρεύοντα τον αντιπρόεδρο της Συνέλευσης κ. Guliano Amato. Σε γενικές γραμμές υπήρξε θετική και εποικοδομητική υποδοχή των προτάσεων του Προεδρείου. Όμως, το ζήτημα της ποινικής συνεργασίας και η πρόταση για την θεσμοθέτηση του γραφείου του Ευρωπαίου Γενικού Εισαγγελέα ήγειρε πολλές αντιδράσεις. Τη δεύτερη μέρα ο αντιπρόεδρος της Συνέλευσης και Προεδρεύων της Συνόδου, κ. Jean-Luc Dehaene, παρουσίασε τους Τίτλους VI για τον δημοκρατικό βίο της Ένωσης, IX για την Ένωση και το εγγύς περιβάλλον και X για την ιδιότητα μέλους της Ένωσης καθώς και το Μέρος III του Συντάγματος με τις γενικές και τελικές ρυθμίσεις. Στη συνέχεια συζητήθηκε ο Τίτλος VII για τα οικονομικά της Ένωσης. Τα μέλη της Συνέλευσης συμφώνησαν με την πρόταση ενσωμάτωσης της οικονομικής διάστασης στο Σύνταγμα. Επρόκειτο όμως για μία έντονη συζήτηση με πολλές αντικρουόμενες απόψεις για πολλά ζητήματα. Ο κ. Henning Christophersen παρουσίασε τα συμπεράσματα του κύκλου συζητήσεων II για τον προϋπολογισμό, επισημαίνοντας ότι επιτεύχθηκε συμφωνία στα περισσότερα ζητήματα που είχαν τεθεί. Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην Αθήνα ο Πρόεδρος κ. Giscard d Estaing παρουσίασε έκθεση προόδου των εργασιών της Συνέλευσης. H ΕΙΚΟΣΤΗ ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ (11-13/6/2003) Επρόκειτο για την τελευταία Σύνοδο πριν από την παρουσίαση του Σχεδίου Συντάγματος από τον Πρόεδρο της Συνέλευσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης. Κατά τη Σύνοδο αυτή έγινε προσπάθεια να επιτευχθεί μια τελική συμφωνία. Το προεδρείο είχε δηλώσει ότι είναι αποφασισμένο να παρουσιάσει ένα <<καθαρό>> προσχέδιο Συντάγματος, χωρίς εναλλακτικά κείμενα. Ο κ. d Estaing παρουσίασε το αναθεωρημένο κείμενο του Μέρους Ι του Προοιμίου, το Πρωτόκολλο για τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και το Πρωτόκολλο για τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων. Στη συνέχεια συζητήθηκαν τα κρίσιμα σημεία. Στο περιθώριο της Συνόδου πραγματοποιήθηκαν και οι συναντήσεις των 15

συνιστωσών ομάδων με το Προεδρείο. Μετά από κάθε συνάντηση, η Ολομέλεια συζητούσε τις νέες προτάσεις. Τις δύο πρώτες ημέρες της Συνόδου εκφράστηκαν κάποιες διαφωνίες για ορισμένες από τις προτάσεις του Προεδρείου. Το Σχέδιο Συντάγματος δεν είναι ακόμα πλήρως ολοκληρωμένο. Ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών της Ε.Ε. πρέπει ακόμα να συζητηθεί. Ο κ. Giscard d Estaing δήλωσε ότι η Σύνοδος του Ιουλίου δεν θα ασχοληθεί με τα μέρη I και II. Όσον αφορά το μέρος ΙΙΙ, o Πρόεδρος της Συνέλευσης υπογράμμισε ότι η Συνέλευση δεν έχει λάβει εντολή να αλλάξει τις πολιτικές της Ε.Ε., σκοπεύει όμως να προσαρμόσει τις αλλαγές που θα γίνουν στο Μέρος I. Το μέρος IV που αφορά τις γενικές διατάξεις θα συζητηθεί επίσης στη Σύνοδο του Ιουλίου. Στις 13 Ιουνίου η Ευρωπαϊκή Συνέλευση ολοκλήρωσε το κύριο μέρος της Συνταγματικής Συνθήκης που παρέδωσε στη συνέχεια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης. Το Σχέδιο Συνθήκης για την θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, όπως παρεδόθη στον Προεδρεύοντα του Συμβουλίου κ. Σημίτη περιλαμβάνει το Προοίμιο, το Μέρος Ι και II και τα πρωτόκολλα σχετικά με τον ρόλο των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων, την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, την αντιπροσώπευση των πολιτών στο κοινοβούλιο και την στάθμιση των ψήφων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και στο Συμβούλιο των Υπουργών. Τον Ιούλιο η Συνέλευση θα ολοκληρώσει το προτεινόμενο Σύνταγμα και τα μέρη III, IV που θα καλύπτουν τις πολιτικές της Ε.Ε. Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (19-20-21\6\2003). ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Όπως είναι φυσιολογικό το Σχέδιο Συντάγματος, στην τελική του μορφή, προκαλεί αντιδράσεις είτε θετικές είτε αρνητικές. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης τόνισε στην κοινή συνέντευξη τύπου με τον κ. Σημίτη και τον κ. R. Prondi, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης, ότι <<το σχέδιο έτυχε ευρείας και θερμής υποστήριξης με ελάχιστες εξαιρέσεις από ευρωσκεπτικιστές και δεν αποτελεί έναν συμβιβασμό αλλά μια σύνθεση>>. Η Ε.Ε. αποτελεί ένα οικοδόμημα και ταυτόχρονα μια ισορροπία στην οποία κατέληξε η Συνέλευση μετά από πολλούς μήνες με εργασίες απολύτως διαφανείς. Από την πλευρά του ο κ. Σημίτης δήλωσε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι το σχέδιο αποτελεί μια καλή βάση για την εκκίνηση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης. Ο στόχος είναι να είναι γνωστή η Συνταγματική Συνθήκη στους πολίτες της Ε.Ε. πριν τις εκλογές στις 15/6/2004 αλλά και θα πρέπει να υπογραφεί η Συνθήκη μετά την είσοδο των νέων κρατών την 1/5/2004, για να είναι πλήρη μέλη όταν θα την υπογράψουν. Επιπρόσθετα ο κ. Σημίτης υπενθύμισε ότι στο αποτέλεσμα της Συνέλευσης, μετά από εργασία 16 μηνών, συντέλεσε και η κοινωνία των πολιτών και το αποτέλεσμα δικαιώνει το 16

πείραμα της Συνέλευσης. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Επιτροπής R. Prondi, τόνισε ότι πρόκειται για ιστορική μέρα για την Ευρώπη καθώς το Σχέδιο Συντάγματος αποτελεί την απόδειξη της επιτυχίας της Συνέλευσης και διευθύνει το μέλλον της Ε.Ε. εξηγώντας ότι : θα έχουμε μια Ένωση πιο δημοκρατική, σε θέση να προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών, χάρη στην συμπερίληψη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, χάρη στα νέα κριτήρια της διαφάνειας και χάρη στην επέκταση της διαδικασίας της συναπόφασης. Θα έχουμε μια Ένωση απλούστερη, ώστε οι πολίτες να μπορούν να καταλάβουν την κατανομή των ευθυνών μέσα στη Ε.Ε. και πως παράγονται οι νόμοι της. Θα έχουμε μια Ευρώπη που θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης. Έτσι η Ευρώπη θα μπορεί να παίξει τον ρόλο που της ανήκει στο διεθνές προσκήνιο, χάρη στην ενοποιημένη νομική προσωπικότητα, χάρη στους νέους κανόνες για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, και τα βήματα προόδου στον τομέα της άμυνας>>. Η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της Συνέλευσης τάχθηκε υπέρ του σχεδίου. Αρνητικές αντιδράσεις υπήρξαν από οχτώ μέλη που θεωρούνται ευρωσκεπτικιστές. Οι υπουργοί εξωτερικών των μεγαλύτερων κρατών-μελών τάχθηκαν θετικά ως προς το σχέδιο. Ο Γερμανός υπουργός εξωτερικών J. Fischer, υπέρμαχος της ομοσπονδίας, χαρακτήρισε το κείμενο «ιστορικό» για την Ε.Ε. ενώ ο υπουργός της Γαλλίας, D. De Villepin, τόνισε ότι «το Σύνταγμα ενισχύει τον διεθνή ρόλο της Ευρώπης και η Ε.Ε. περνάει σε μια νέα πολιτική φάση πιο αποτελεσματική και δημοκρατική». Στο ίδιο μήκος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του P. Hain, υπουργού εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, ο οποίος όμως διατήρησε τις επιφυλάξεις του για τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Η ισπανίδα υπουργός εξωτερικών A. Palacio, δήλωσε ότι πρόκειται για «μια επανάσταση χωρίς προηγούμενο». Τα κράτη-μέλη που στάθηκαν πιο επικριτικά ήταν η Αυστρία και το Λουξεμβούργο. Η Αυστρία αντιδρά στην προοπτική ο διατάξεις της Νίκαιας να ισχύουν το 2009. επίσης αντιδρά στην θέσπιση μόνιμου προέδρου της Ε.Ε. ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, J. C. Juncker, επίσης εκφράστηκε με επιφυλάξεις ως προς το σχέδιο Συντάγματος καθώς περίμενε ότι η μελλοντική μορφή της Ε.Ε. θα ήταν πιο ομοσπονδιακή. Στην Σύνοδο της Χαλκιδικής τέθηκαν οι βασικοί άξονες στο σχέδιο του νέου Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Ανάμεσα σε αυτούς ξεχωρίζουν τα θέματα των αρμοδιοτήτων της Ε.Ε., το θεσμικό πλαίσιο και τα όργανα της Ε.Ε., ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του προέδρου της, ο ρόλος του υπουργού των εξωτερικών της Ε.Ε., η κοινή πολιτική ασφάλειας, η ρήτρα αλληλεγγύης για το ενδεχόμενο τρομοκρατικής επίθεσης, τα προαπαιτούμενα για να γίνει μία χώρα μέλος της Ε.Ε. και ο αριθμός των ευρωβουλευτών. Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ (17-18-19\7\2003). ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ Ε.Ε. Με ανοιχτό το χρονοδιάγραμμα των εργασιών της πραγματοποιείται το Σάββατο στο «Παλάτι των Συνεδρίων» της Ρώμης η εναρκτήρια Σύνοδος της Διακυβερνητικής Διάσκεψης σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων 17

των χωρών-μελών της Ε.Ε., προκειμένου να οριστικοποιηθεί η μορφή και το περιεχόμενο του πρώτου ευρωπαϊκού Συντάγματος. Στόχος είναι με την υιοθέτηση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται μετά την ένταξη των νέων χωρών, να καταστεί η διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργική στο εσωτερικό της και αποτελεσματική στις παρεμβάσεις της στην διεθνή σκηνή. Ανοίγοντας την αυλαία της Διακυβερνητικής, ο Ιταλός Πρωθυπουργός και Προεδρεύων της Ε.Ε. Σίλβιο Μπερλουσκόνι ζήτησε «να προταθούν εκείνα που μας ενώνουν από εκείνα που μας χωρίζουν», προσθέτοντας ότι η Διάσκεψη έχει τον χαρακτήρα της ευρωπαϊκής βούλησης, «της Ευρώπης που θέλει να γίνει Ευρώπη». Η ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ Σε ότι αφορά την ημερήσια διάταξη της Συνόδου οι εργασίες άρχισαν στις 11 το πρωί ώρα Ελλάδος και σύμφωνα με το πρόγραμμα της ιταλικής Προεδρίας θα διαρκέσουν μέχρι τις 13:45 για να ακολουθήσει η παραδοσιακή οικογενειακή φωτογραφία των ευρωπαίων ηγετών. Την σκυτάλη θα λάβουν στην συνέχεια οι Υπουργοί των εξωτερικών των χωρών-μελών της Ε.Ε. οι οποίοι στην πρώτη Σύνοδό τους που θα αρχίσει στις 16:30 και θα ολοκληρωθεί περίπου στις 19:00 θα προχωρήσουν στις πρώτες ανταλλαγές απόψεων για την επεξεργασία του σχεδίου Συντάγματος. ΟΙ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ Βάση εκκίνησης για τις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν τους επόμενους μήνες είναι ο συμβιβασμός στον οποίο κατέληξαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στη Σύνοδο Κορυφής της Χαλκιδικής, όπου υιοθέτησαν το σχέδιο Συντάγματος που κατέθεσε ο Πρόεδρος της Συντακτικής Συνέλευσης των 105 μελών Βαλερί Ζισκάρ Ντ Εστέν. Φιλοδοξία της ιταλικής προεδρίας αλλά και της μεγάλης πλειονότητας των κρατών-μελών, κυρίως των ιδρυτικών μελών ( Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο ), είναι να ολοκληρώσει η Διάσκεψη τις εργασίες της στη Σύνοδο Κορυφής στις 12-13/12 στις Βρυξέλλες, με την λήξη της ιταλικής Προεδρίας, ώστε η οριστική μορφή του Συντάγματος, ή «Νέα Συνθήκη της Ρώμης» σύμφωνα με την ιταλική Προεδρία, να τεθεί υπόψη των Ευρωπαίων πολιτών στις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2004. Λίγο πριν, στις 9 Μαίου, την Ημέρα της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την πρόσφατη γνωμοδότησή του, ζητά να υπογραφεί η Συνθήκη, ενώ στην συνέχεια θα πρέπει να ακολουθήσει η διαδικασία της επικύρωσης και σε ορισμένες περιπτώσεις των δημοψηφισμάτων στις χώρεςμέλη, που διαρκεί περίπου ένα χρόνο. Κοινοτικές πηγές θεωρούν πάντως ότι ο στόχος της ιταλικής Προεδρίας, που ουσιαστικά έχει συνδέσει την επιτυχία της με την ολοκλήρωση των εργασιών της Διακυβερνητικής μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2003, φαντάζει ιδιαίτερα δύσκολος αυτή την ώρα. 18

Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ (12-13-14\12\2003). Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ Η 8 η συνάντηση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο αρχηγών κρατών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Βρυξελλών στις 13-14 Δεκεμβρίου δεν στέφθηκε με επιτυχία. Οι ηγέτες της Ε.Ε. δεν κατόρθωσαν να εκπονήσουν το νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Έγιναν εντατικές διμερείς διαβουλεύσεις και παρασκηνιακές ενέργειες από την Ιταλική Προεδρία, η οποία μάλιστα υπέβαλε και ένα νέο σχέδιο το πρωί του Σαββάτου. Οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν κατάφεραν να βρουν μια συμβιβαστική φόρμουλα για τον καθορισμό του αριθμού των ψήφων των χωρών μελών της Ε.Ε., με την Πολωνία και την Ισπανία να μην επιθυμούν να παραχωρήσουν τη δύναμη τους σε ψήφους, όπως αυτή είχε ορισθεί στη Συνθήκη της Νίκαιας. Βάσει της Συνθήκης της Νίκαιας, η Ισπανία και η Πολωνία μαζί, με πληθυσμό 80 εκατομ. περίπου, θα κατέχουν 54 ψήφους στο Συμβούλιο ενώ η Γερμανία, με πληθυσμό 83 εκατομ. θα έχει 29 ψήφους. Η πρόταση που είχε επικρατήσει, την οποία υποστήριζαν σθεναρά η Γαλλία και η Γερμανία, ήταν η διπλή πλειοψηφία. Είκοσι-τρεις από τις είκοσι-πέντε χώρες είχαν συμφωνήσει στην πρόταση της διπλής πλειοψηφίας, χωρίς όμως να έχουν όλες σημαντικές αντιρρήσεις για το αντίθετο. Οι αντιρρήσεις της Πολωνίας και της Ισπανίας εστιάστηκαν στο ότι στο προτεινόμενο σύστημα ψηφοφορίας οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται με την πλειοψηφία των χωρών, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές εκφράζουν το 60% του πληθυσμού της E.E. Οι δύο χώρες τόνισαν ότι αυτό το σύστημα ευνοεί τις μεγάλες χώρες. Ταυτόχρονα επέμεναν να μην περιοριστεί σε 25 ο αριθμός των ψήφων τους από 27 που τους έδωσε η Συνθήκη της Νίκαιας, την οποία πρόκειται να αντικαταστήσει το νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Πέραν αυτού, σε εκκρεμότητα παρέμεναν και τα ζητήματα της επέκτασης της χρήσης της ειδικής πλειοψηφίας σε διάφορους τομείς, όπως στην κοινωνική πολιτική και τη φορολογία, της ισότιμης εκπροσώπησης των κρατών-μελών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, της απεμπλοκής των τεσσάρων ουδέτερων χωρών από τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής που περιέχει το Σύνταγμα, και της αναφοράς του χριστιανισμού στο προοίμιο του Συντάγματος. Η Ιταλική Προεδρία υπέβαλε μια πρόταση στις 9 Δεκεμβρίου, η οποία αποτελούσε τη νέα εκδοχή του Συντάγματος και περιελάμβανε τα σημεία στα οποία έχει επιτευχθεί συμφωνία. Η Ιταλική Προεδρία δεν υπαναχώρησε από την ιδέα της κατάργησης του βέτο από τον τομέα της εξωτερικής πολιτικής καθώς και από τον τομέα της φορολογίας (παρ όλες τις αντιδράσεις της Βρετανίας). Επίσης, η νέα εκδοχή του Συντάγματος περιελάμβανε έναν όρο 19

για την αμοιβαία άμυνα, που δεσμεύει τα κράτη-μέλη να βοηθούν το ένα το άλλο λαμβάνοντας, όμως, υπόψη «τον ειδικό χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορμισμένων κρατών-μελών» και κατ επέκταση τις ανησυχίες των τεσσάρων ουδέτερων κρατών-μελών. Επιπροσθέτως, στην πρόταση της Ιταλικής Προεδρίας αναφέρεται ότι οι ηγέτες της Ε.Ε. θα μπορούν να αποφασίζουν με ομοφωνία την κατάργηση του δικαιώματος του βέτο σε όσους τομείς αυτό παραμένει (εκτός από την ασφάλεια και την άμυνα). Τέλος, προτείνεται οποιαδήποτε αναθεώρηση του Συντάγματος αναφορικά με εσωτερικές πολιτικές στο τρίτο μέρος του κειμένου να επικυρώνεται από τα εθνικά κοινοβούλια. Η Ιταλική Προεδρία υπέβαλε μια δεύτερη πρόταση στις 10 Δεκεμβρίου, η οποία περιελάμβανε τα πιο δύσκολα ζητήματα: τη σύνθεση της Επιτροπής, την ψήφο με ειδική πλειοψηφία και την εκπροσώπηση των μικρών κρατώνμελών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Ιταλική Προεδρία δεν έκανε καμία αλλαγή στο σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης της Συνέλευσης σχετικά με την αναφορά στο Χριστιανισμό. Επίσης, το κείμενο της Προεδρίας υποστήριζε την αρχή του ενός Επιτρόπου ανά κράτος-μέλος, αρχή που εκφράζει τη «διαφορετικότητα της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης». Πρότεινε, όμως, και τη συμπερίληψη ενός όρου που θα προβλέπει τη συρρίκνωση της Επιτροπής σε μια δεδομένη ημερομηνία προκειμένου να μπορεί η Επιτροπή να δρα πιο αποτελεσματικά. Αναφορικά με τη διαμάχη για το ζήτημα της ειδικής πλειοψηφίας, η Ιταλική Προεδρία δεν πρότεινε καμία λύση. Ως προς το σκοπό της ειδικής πλειοψηφίας, ενώ η Προεδρία δεν προέβλεπε την επέκτασή της σε άλλους τομείς, πρότεινε να το συζητήσουν οι ηγέτες στην τελική φάση της διαπραγμάτευσης. Τέλος, η Ιταλική Προεδρία δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να αυξηθεί ο ελάχιστος αριθμός των εδρών μιας χώρας στο ΕΚ στις 4, προκειμένου να εξασφαλιστεί η δημοκρατική νομιμότητα για τα μικρότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ (17-18\6\2004). Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ Η ΔΔ των Βρυξελλών σε επίπεδο αρχηγών κρατών είναι το σημείο αναφοράς για την επίτευξη συμφωνίας επί του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Το τελικό κείμενο και η Συνθήκη θα υπογραφούν πριν το τέλος του έτους 2004. Οι εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατοχυρώνουν ένα αποτελεσματικό, δημοκρατικό και διαφανές μέλλον για την Ένωση. Ολοκληρώνεται μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε με την Συνθήκη της Ρώμης και κατέληξε με την 20