Περιφερειακή στρατηγική τουρισµού πόλης και επαρχίας Λευκωσίας

Περιφερειακή στρατηγική τουρισµού πόλης και επαρχίας Λευκωσίας Περίληψη Μελέτης Στρατηγικής 10 Φεβρουαρίου 2006 PwC

Τουριστική κίνηση Λευκωσίας 101 H Λευκωσία χαρακτηρίζεται από εποχικότητα στις αφίξεις επισκεπτών. Ωστόσο, παρατηρείται µια αντίστροφη σχέση µεταξύ της παγκύπριας τουριστικής κίνησης και αυτής της Λευκωσίας. Από το Γράφηµα 1 πιο κάτω διαφαίνεται ότι µεταξύ των µηνών Μαΐου και Οκτωβρίου, περίοδο κατά την οποία οι θερµοκρασίες είναι αρκετά υψηλές, η τουριστική κίνηση συγκεντρώνεται σε παραθαλάσσιες περιοχές. Σε αντίθεση, η Λευκωσία παρουσιάζει αυξηµένο αριθµό επισκεπτών κατά την περίοδο Νοεµβρίου - Μαρτίου. Οι µήνες µε τον υψηλότερο αριθµό ξένων επισκεπτών στη Λευκωσία είναι ο εκέµβριος (11,3%), ο Ιανουάριος (9,7%) και ο Φεβρουάριος (6,6%), ενώ από τον Ιούλιο µέχρι τον Αύγουστο, µήνες µε τις υψηλότερες αφίξεις παγκύπρια, η Λευκωσία παρουσιάζει τις χαµηλότερες αφίξεις. Λευκωσία Κύπρος 14.0 12.0 10.0 % 8.0 6.0 4.0 2.0 - Ιανουάριος Φεβράρης Μάρτιος Απρίλιος Μαϊος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Οκτώβριος Νοέµβριος εκέµβριος Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Γράφηµα 1: Μηνιαίες αφίξεις στη Λευκωσία και Παγκύπρια 2004 102 Όπως προκύπτει από το Γράφηµα 2, οι επισκέπτες συγκεντρώνονται σε τρεις κύριες περιοχές. Συγκεκριµένα, η Πάφος, η Αγία Νάπα / Παραλίµνι και η Λεµεσός συγκεντρώνουν συνολικά 83% των επισκεπτών, µε συνεπακόλουθο οι υπόλοιπες περιοχές να συγκεντρώνουν πολύ χαµηλότερα ποσοστά ξένων επισκεπτών. Η Λευκωσία φιλοξενεί µόλις 3,6% της συνολικής τουριστικής κίνησης της Κύπρου. Λάρνακα 9% Λευκωσία 4% Αλλού 4% Πάφος 35% Λεµεσός 16% Αγ. Νάπα 16% Παραλίµνι 16% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Γράφηµα 2: Προτιµητέα τοποθεσία διαµονής ξένων επισκεπτών 2004 1

Αλλαγές στις απαιτήσεις του τουρίστα 103 Αρκετές µελέτες έχουν εντοπίσει ουσιαστικές αλλαγές στη συµπεριφορά και τις αξίες που αποδέχεται ο σηµερινός τουρίστας και στις συνεπακόλουθες απαιτήσεις του. Ο σηµερινός έµπειρος ταξιδιώτης χαρακτηρίζεται από ανεξαρτησία, ευελιξία και συνεχώς αυξανόµενη απαίτηση για µια ποιοτικά ανώτερη ταξιδιωτική εµπειρία. 104 Το γράφηµα που ακολουθεί παρουσιάζει τα κύρια γνωρίσµατα του σύγχρονου τουρίστα σε αντιδιαστολή µε τον παραδοσιακό τουρίστα. Παραδοσιακός τουρίστας Αναζήτηση «ήλιου και θάλασσας» Μέρος της µάζας Περαστικός και αδιάφορος για το περιβάλλον Επιφυλακτικός Αναζήτηση αξιοθέατων Οµοιογένεια ιακοπές µεγάλης διάρκειας Περιορισµένη αγοραστική δύναµη ατόµων τρίτης ηλικίας ιατροφή στο ξενοδοχείο Σύγχρονος τουρίστας Βίωση διαφορετικών εµπειριών Ανεξαρτησία Απόλαυση αλλά και διατήρηση περιβάλλοντος ραστήριος / Περιπετειώδης Αναζήτηση πολιτιστικής εµπειρίας Ετερογένεια (διαφορετικότητα) Συχνότερες και µικρότερης διάρκειας διακοπές Νεότεροι και πιο ευκατάστατοι συνταξιούχοι Αναζήτηση παραδοσιακής κουζίνας Γράφηµα 3: Από τον παραδοσιακό στο σύγχρονο τουρίστα 105 Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι ο σύγχρονος τουρίστας δεν είναι διατεθειµένος να συµβιβαστεί µε προϊόν µέτριας ποιότητας. Ως εκ τούτου, έχουν δηµιουργηθεί δύο κατηγορίες τουριστών: (1) τουρίστες που είναι διατεθειµένοι να καταβάλουν υψηλότερο αντίτιµο για προϊόντα υψηλότερης ποιότητας, και (2) τουρίστες που είναι διατεθειµένοι να συµβιβαστούν µε προϊόντα χαµηλότερης ποιότητας, νοουµένου ότι το κόστος θα είναι σαφώς χαµηλότερο. H συσχέτιση κόστους και ποιότητας έχει διαβρώσει το τουριστικό προϊόν των προορισµών που έχουν επιλέξει τη στρατηγική «µέτρια ποιότητα και µέτριο κόστος». Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα έρευνας της ΤUI, του µεγαλύτερου οργανωτή ταξιδιών στην Ευρώπη, οι λόγοι που εντάσσουν την Κύπρο σε αυτή την «επικίνδυνη ζώνη» µετριότητας αποτυπώνονται στο ακόλουθο γράφηµα. Στις ερωτήσεις κόστους και ποιότητας, η Κύπρος είναι ελαφρώς πιο ψηλά από το µέσο όρο, χωρίς όµως να διακρίνεται ιδιαίτερα σε συγκεκριµένο τοµέα. Αντιθέτως, οι ανταγωνιστές της αξιολογούνται ψηλά τουλάχιστον σε έναν από τους δύο τοµείς «κόστος ποιότητα», µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται γι αυτούς πλεονέκτηµα είτε κόστους είτε ποιότητας. 2

Χαµηλό κόστος ιαφοροποίηση ποιότητας Υπάρχει καλή σχέση αξίας κόστους (value for money) Προσφέρει ενδιαφέροντα πολιτιστικά σηµεία Έχει ωραία τοπία / φυσική οµορφιά Το φαγητό είναι καλό Προσφέρει καλή ψυχαγωγία 50 60 70 80 90 100 Πλεονέκτηµα κόστους Μέσος όρος Κύπρος x Ιταλία Πλεονέκτηµα ποιότητας Τουρκία Πηγή: Έρευνα TUI 2003: N = 3,500 ερωτηθέντες από 7 Ευρωπαϊκές χώρες Γράφηµα 4: Αποτελέσµατα ερωτηµατολογίου ΤUI Επανατοποθέτηση περιφέρειας Λευκωσίας 106 Η στρατηγική τουρισµού της περιφέρειας Λευκωσίας πρέπει να στηριχθεί στον εντοπισµό των βασικών αξιών και στοιχείων µοναδικότητας της περιοχής. Η Λευκωσία χρήζει διαφορετικής προσέγγισης στη διαµόρφωση της τουριστικής της στρατηγικής, όχι µόνο επειδή δεν είναι σε θέση να προσφέρει το παραδοσιακό προϊόν «ήλιος και θάλασσα», αλλά, πιο σηµαντικό, επειδή είναι µια διαιρεµένη πόλη. Η προτεινόµενη τουριστική στρατηγική λαµβάνει υπόψη την υφιστάµενη κατάσταση πραγµάτων και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόµενο επανένωσης της πόλης. Προτεινόµενη στρατηγική τουρισµού της Λευκωσίας 107 Η προτεινόµενη τουριστική στρατηγική απεικονίζεται στο Γράφηµα 5 που ακολουθεί: Συνεδριακός Τουρισµός πόλεων Ψώνια «Εντός των τειχών» Τοπική κουζίνα Επιχειρηµατικός Εκδροµές Ψυχαγωγία Πολιτιστικός Μνηµεία Εκκλησίες / θρησκεία Εκδηλώσεις Μουσεία Φύση Αθλητικός Αγροτικός Γράφηµα 5: Μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης της Λευκωσίας 3

108 Η τουριστική στρατηγική της Λευκωσίας έχει ως επίκεντρο τον πολιτισµό της, ο οποίος απαρτίζεται από ένα ολοκληρωµένο και πολυσύνθετο φάσµα στοιχείων. Η επιτυχία στην τουριστική ανάπτυξη του τουρισµού της πρωτεύουσας έγκειται στην ικανότητα της πόλης να συνδυάσει τα πολιτιστικά της στοιχεία µε τις υπόλοιπες κύριες στοχευόµενες τουριστικές αγορές που φαίνονται στο παραπάνω γράφηµα, δηλαδή το συνεδριακό, αθλητικό και αγροτικό τουρισµό. Πέραν της αλληλεπίδρασης µε άλλα τουριστικά προϊόντα, ο πολιτιστικός από µόνος του αποτελεί για τη Λευκωσία ένα πόλο έλξης επισκεπτών, και, ως εκ τούτου, χρήζει της απαιτούµενης προσοχής για την πληρέστερη τουριστική ανάδειξη της περιοχής. Στη συνέχεια, αναλύονται τα επιµέρους στοιχεία της προτεινόµενης τουριστικής στρατηγικής. Πολιτιστικός 109 Ο πολιτιστικός σχετίζεται µε τις σηµερινές προσδοκίες των ταξιδιωτών που αφορούν στη µάθηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής και στην κατανόηση µιας άλλης κουλτούρας. Συγκαταλέγεται ανάµεσα στα τουριστικά προϊόντα τα οποία είναι σχεδιασµένα για συγκεκριµένα στοχευόµενα τµήµατα και θεωρείται ως προϊόν µε υψηλές προοπτικές ανάπτυξης. 110 Ως πολιτιστικό κέντρο του νησιού, η Λευκωσία αποτελεί σηµαντικό σταθµό για τους περιηγητές µε ειδικό ενδιαφέρον για πολιτισµό. ιαθέτει αξιόλογα µουσεία, πολιτιστικά µνηµεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες, παραδοσιακά προϊόντα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, παραδοσιακή κουζίνα κ.α. Η «εντός των τειχών πόλη» είναι ίσως το σηµαντικότερο πολιτιστικό σηµείο της πρωτεύουσας και θεωρείται µοναδική λόγω της συνύπαρξης διαφόρων στοιχείων πολιτισµού όπως µνηµείων, µουσείων, ιστορικού εµπορικού κέντρου, παλιάς αρχιτεκτονικής διαφόρων εποχών και εκκλησιών διαφόρων θρησκευµάτων. 111 Η προβολή της Λευκωσίας για πολιτιστικό τουρισµό πρέπει να στοχεύσει σε χώρες όπως η ανία, Ολλανδία, Γερµανία, Σουηδία, Ελλάδα και Ηνωµένο Βασίλειο, που έχουν ως πρωταρχικό κίνητρο ταξιδιού την απόκτηση πολιτιστικής εµπειρίας άλλων χωρών. Θα πρέπει να απευθύνεται σε ηλικίες µεταξύ 45-65 ετών, µε ειδική έµφαση στην προβολή των διαθέσιµων πολιτιστικών στοιχείων της Λευκωσίας στα παραθαλάσσια θέρετρα της Κύπρου σε µια προσπάθεια αύξησης ηµερήσιων επισκεπτών στην πρωτεύουσα. Συνεδριακός 112 Η Λευκωσία διαθέτει αρκετή χωρητικότητα για συνεδριακό τουρισµό και συνεπώς έχει µια καλή βάση για ανάπτυξη αυτού του τοµέα. Εντούτοις έχουν διαπιστωθεί σοβαρές ελλείψεις στην υποδοµή, λειτουργία και προώθηση του συνεδριακού προϊόντος, µε αποτέλεσµα να µην έχουν αξιοποιηθεί µέχρι σήµερα τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της Λευκωσίας σε σχέση µε άλλες πόλεις της Κύπρου για την ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισµού. 4

113 Υπάρχουν δυνατότητες ανάπτυξης του τοµέα αυτού στη Λευκωσία, ιδιαίτερα για συνέδρια συνδέσµων (πχ συνέδρια ιατροφαρµακευτικού / επιστηµονικού / επαγγελµατικού χαρακτήρα), εκπαιδευτικά συνέδρια (Πανεπιστήµιο Κύπρου) και συνέδρια κυβερνητικών και άλλων επισήµων οργάνων (Ευρωπαϊκή Ένωση). Περαιτέρω, η µεγάλη συγκέντρωση εµπορικής και επιχειρηµατικής δραστηριότητας στη Λευκωσία αποτελεί πηγή πιθανής οργάνωσης διεθνών συνεδρίων. Η Λευκωσία διαθέτει τις αίθουσες συνεδρίων µε τη µεγαλύτερη χωρητικότητα στην Κύπρο καθώς και αρκετές κλίνες τριών, τεσσάρων και πέντε αστέρων για φιλοξενία συνεδρίων µικρού µεγέθους (δηλαδή 500-800 άτοµα). 114 Το ιεθνές Συνεδριακό Κέντρο Κύπρου θα πρέπει να αναβαθµιστεί, αφού επιλυθεί και το θέµα διαχείρισης του. Το Υπουργείο Εµπορίου, Βιοµηχανίας και Τουρισµού έχει προχωρήσει σε µελέτη για την πιθανή ενοικίαση ή πώληση του χώρου στον ιδιωτικό τοµέα. Περαιτέρω, σε µια προσπάθεια αναζωογόνησης του εκθεσιακού και συνεδριακού της χώρου, η Αρχή Κρατικών Εκθέσεων έχει αναθέσει µελέτη για το σχεδιασµό ολοκληρωµένου σχεδίου (Master Plan) για την καλύτερη αξιοποίηση του χώρου. Με την ολοκλήρωση της µελέτης, η Αρχή πρέπει να προχωρήσει σε αποτελεσµατική προβολή του εκθεσιακού και συνεδριακού χώρου που διαθέτει, καθώς επίσης και των νέων πτυχών του προϊόντος της µε βάση το ολοκληρωµένο Master Plan. 115 Οι δραστηριότητες προβολής για ανάπτυξη συνεδριακού τουρισµού στη Λευκωσία πρέπει να επικεντρωθούν κυρίως σε χώρες που έχουν ουσιαστική συµµετοχή σε τουρισµό MICE (Meetings, Incentives, Conferences and Exhibitions) και οι οποίες, ταυτόχρονα αποδίδουν ιδιαίτερη συµµετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες και έχουν ως γνώρισµα αυξηµένες δαπάνες στη διοργάνωση συνεδρίων. Από την ανάλυση προκύπτει πως η Λευκωσία πρέπει να στοχεύσει στην Ελβετία, Αυστρία και Ολλανδία µε δεύτερη επιλογή τη Γερµανία, Ιταλία και ανία για σκοπούς συνεδριακού τουρισµού. Αθλητικός 116 Η Λευκωσία διαθέτει αξιόλογες αθλητικές εγκαταστάσεις διεθνών προδιαγραφών και προσφέρεται σαν χώρος προπόνησης αθλητών σε επιµέρους αθλήµατα όπως ποδόσφαιρο, κολύµβηση, σκοποβολή, τοξοβολία κλπ. Η ύπαρξη ικανοποιητικών αθλητικών εγκαταστάσεων και η ποιότητα διαµονής έχουν προσελκύσει στο παρελθόν οµάδες υψηλών προδιαγραφών για προετοιµασία. Παρά την ύπαρξη επαρκούς υποδοµής από πλευράς αθλητικών εγκαταστάσεων, υπάρχει έλλειψη επαγγελµατικής διεύθυνσης των εν λόγω εγκαταστάσεων, µε αποτέλεσµα την κακή χρήση και την έλλειψη συνεχούς συντήρησης. Αυτό δυσχεραίνει και τις προσπάθειες συντονισµού µεταξύ των διαχειριστών των εγκαταστάσεων, των διοργανωτών αθλητικού τουρισµού, του ΚΟΑ και του ΚΟΤ. 117 Κρίνεται αναγκαία η προώθηση εξειδικευµένης µελέτης για την αξιοποίηση των εγκαταστάσεων της Λευκωσίας µε επικέντρωση της προσοχής στην καταλληλότητα των εγκαταστάσεων αυτών για προσέλκυση αθλητικού τουρισµού. Πιθανόν να χρειαστεί η ανέγερση νέων αθλητικών κέντρων, κατόπιν µελετών βιωσιµότητας, στα οποία θα υπάρχει αποτελεσµατική διαχείριση, στελέχωση και συντήρηση. 5

118 Οι δραστηριότητες προβολής για ανάπτυξη αθλητικού τουρισµού στη Λευκωσία πρέπει να επικεντρωθούν κυρίως σε χώρες που συνδυάζουν παράγοντες όπως (α) ενδιαφέρον για άθληµα που µπορεί να φιλοξενήσει η Λευκωσία, και (β) εκτίµηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Περαιτέρω, η Λευκωσία πρέπει να στοχεύσει σε χώρες της βόρειας Ευρώπης που έχουν παραδοσιακά ψυχρούς χειµώνες. Από την ανάλυση προκύπτει πως για την ανάπτυξη αθλητικού τουρισµού η Λευκωσία πρέπει να στοχεύσει στη Γερµανία, Σουηδία, Ελβετία, Αυστρία, Ολλανδία και Βέλγιο. Οι χώρες δεύτερης επιλογής είναι η Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Φιλανδία και Ρωσία. Τουρισµός Πόλεων (City-Break) 119 Ο πόλεων αναφέρεται σε µικρής διάρκειας ταξίδια αναψυχής σε µια πόλη, µε συνήθη διάρκεια διαµονής 1 3 νύχτες και αποτελεί ένα ραγδαία αναπτυσσόµενο τµήµα του τουριστικού προϊόντος πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Ο πόλεων δηµιουργεί πολλαπλά οφέλη για τις πόλεις που δραστηριοποιούνται µε επιτυχία σε αυτόν τον τοµέα, όπως για παράδειγµα αύξηση της τουριστικής κίνησης, αναζωογόνηση ιστορικών κέντρων πόλεων, φυσική αποκατάσταση πόλεων και η δηµιουργία τουριστικών υποδοµών, οι οποίες µπορούν να αξιοποιηθούν και από τον τοπικό πληθυσµό. Επιπρόσθετα, απαµβλύνεται και το πρόβληµα της εποχικότητας των αφίξεων, λόγω της πιθανότητας ολόχρονης απασχόλησης επισκεπτών σε αστικά κέντρα, σε αντίθεση µε παραθαλάσσιες περιοχές όπου οι ευκαιρίες απασχόλησης περιορίζονται σηµαντικά από τις καιρικές συνθήκες. 120 Η επιτυχής ανάδειξη µιας πόλης σε πόλη τουρισµού έγκειται στην ευκολία πρόσβασης της µε πολλαπλά µέσα µεταφοράς (πχ µε τρένα υψηλής ταχύτητας, µε αεροπλάνο, µε αυτοκίνητο, λεωφορείο κλπ.). Είναι αξιοσηµείωτο πως από τα µέσα µεταφοράς που χρησιµοποιούνται για τουρισµό πόλεων, οι αεροµεταφορές αποτελούν µόνο το 35%. Περαιτέρω, οι αερογραµµές χαµηλού κόστους αποτελούν ένα µεγάλο µερίδιο αυτού του ποσοστού λόγω των χαµηλών ναύλων και της µεγάλης ποικιλίας πτήσεων και προορισµών. 121 Ο πόλεων θα µπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για τη Λευκωσία, παρόλο ότι παρουσιάζει κάποιο συγκριτικό µειονέκτηµα λόγω απόστασης από τα µεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης. Η έλλειψη συχνών αεροπορικών συνδέσεων µε τα µεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης επηρεάζει το κόστος και την εύκολη πρόσβαση, µειώνοντας τα περιθώρια ανάπτυξης του τοµέα αυτού στη Λευκωσία. 122 Στο παρόν στάδιο η Λευκωσία προσφέρεται για τουρισµό πόλεων, κατά κύριο λόγω για ξένους επισκέπτες των γύρων περιοχών, µε αυξηµένο ενδιαφέρον εκ µέρους Ελλαδιτών επισκεπτών, λόγω της πολιτιστικής σχέσης που έχουν µε την Κύπρο καθώς καθώς και των πολυάριθµων καθηµερινών πτήσεων προς και από την Ελλάδα σε σχετικά προσιτές τιµές. Πρέπει όµως να σηµειωθεί πως η επικέντρωση σε Ελλαδίτες επισκέπτες για τουρισµό πόλεων δεν έχει πιθανότητα να αυξήσει σηµαντικά τις πληρότητες των ξενοδοχειακών µονάδων της πρωτεύουσας, επειδή ένα µεγάλο ποσοστό αυτών διαµένει µε συγγενείς και φίλους. Παρ όλα αυτά, η επιτυχής προσέλκυση Ελλαδιτών επισκεπτών στην Λευκωσία θα επιτύχει άλλους κύριους τουριστικούς στόχους της πόλης, όπως αύξηση επισκεπτών, αύξηση της κατά κεφαλή δαπάνης, και ανάδειξη της «εντός των τειχών πόλη» ως πολιτιστικού κέντρου. Επίσης, µε ενδεχόµενη λύση του Κυπριακού προβλήµατος, αναµένεται πως θα αυξηθεί το τουριστικό κύµα από την Τουρκία προς τη Λευκωσία, µε την επανενωµένη πρωτεύουσα να λειτουργεί ως βάση για διακίνηση σε όλο το νησί. 6

123 Στο πλαίσιο δηµιουργίας ολοήµερων δραστηριοτήτων απασχόλησης για τους επισκέπτες της πόλης, πρέπει να συντονιστούν οι διάφορες πτυχές του τουριστικού προϊόντος, ούτως ώστε να υπάρχει συνεχής εξυπηρέτηση του περιηγητή, είτε αυτό είναι ώρες λειτουργίας αξιοθέατων είτε ώρες λειτουργίες καταστηµάτων. Για παράδειγµα, στα αστικά κέντρα του εξωτερικού οι ώρες λειτουργίας των καταστηµάτων έχουν επεκταθεί, αφενός, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των περιηγητών και, αφετέρου, για την απασχόληση τους στο εµπορικό κέντρο της πόλης µέχρι την ώρα της βραδινής εστίασης. Επιχειρηµατικός Τουρισµός 124 Ένα σεβαστό ποσοστό των σηµερινών επισκεπτών της Λευκωσίας χαρακτηρίζονται ως επαγγελµατικοί επισκέπτες. Η σύνθεση του επιχειρηµατικού τουρισµού αποτελείται από άτοµα που επισκέπτονται την πόλη για συγκεκριµένο σκοπό εκτός από αυτό της αναψυχής, κυρίως άτοµα µε άµεση εµπλοκή σε εµπορικές δραστηριότητες. Άλλες µικρότερες οµάδες που επισκέπτονται τη Λευκωσία είναι οι διπλωµάτες και οι εκπαιδευτικοί. 125 Για την ανάπτυξη αυτού του τοµέα, η Λευκωσία µπορεί να στοχεύσει σε συγκεκριµένες οµάδες στις οποίες υπάρχει προοπτική προσέλκυσης περισσότερων επισκεπτών. Λαµβάνοντας υπόψη τη δυσκολία άµεσης επίδρασης στον αριθµό επισκεπτών εµπορικών δραστηριοτήτων, οι οµάδες τις οποίες µπορεί να έχει υπόψη της η Λευκωσία είναι οι ακόλουθες: ιπλωµατικές αποστολές, ιδιαίτερα αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ξένοι εκπαιδευτικοί / λέκτορες πανεπιστηµίων Επιστήµονες έρευνας (πχ Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής) Ταυτόχρονα, η Λευκωσία πρέπει να εξελιχθεί σε κέντρο παροχής χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών 126 Στην προσπάθεια προσέλκυσης των παραπάνω οµάδων επιχειρηµατικού τουρισµού στην Λευκωσία θα πρέπει να αξιοποιηθούν επαρκώς τα δυνατά σηµεία της πόλης, όπως ο πολιτισµός και η ύπαρξη συνεδριακών χώρων. Ιδιαίτερα, ο συνεδριακός τοµέας µπορεί να διαδραµατίσει καθοριστικό ρόλο στην προσέλκυση εξειδικευµένων οµάδων επιχειρηµατικού τουρισµού. Προς αυτή την κατεύθυνση οι εµπλεκόµενοι (κυβερνητικές υπηρεσίες / φορείς / πανεπιστήµια / κολέγια / ιδρύµατα / επαγγελµατικοί σύνδεσµοι) πρέπει να δραστηριοποιηθούν για τη διοργάνωση περισσότερων συνεδρίων στον τοµέα τους. Επίσης, θα πρέπει να γνωστοποιηθεί και να προβληθεί το πρόγραµµα του ΚΟΤ για χρηµατοδότηση επαγγελµατικών συνδέσµων στην προσπάθεια τους να διεκδικήσουν και να προσελκύσουν διεθνή συνέδρια στην Κύπρο. 127 Ένα ανησυχητικό στοιχείο που παρουσιάζει η Λευκωσία είναι η προτίµηση αρκετών επισκεπτών επιχειρηµατικού τουρισµού να διαµένουν σε παραθαλάσσιες περιοχές, παρόλο που η εργασία τους µπορεί να βρίσκεται στη Λευκωσία. Από την έρευνα αγοράς ανάµεσα σε επιχειρηµατικούς επισκέπτες που έχει διεξαχθεί για την µελέτη στρατηγικής, διαπιστώνεται ότι παρόλο που η αξιολόγηση του τουριστικού προϊόντος και των ξενοδοχειακών µονάδων της Λευκωσίας συγκεντρώνει υψηλά ποσοστά θετικής τοποθέτησης, η αξιολόγηση της σχέσης αξία-τιµή µειώνεται σηµαντικά. 7

Αγρο 128 Ο αγρο είναι ένας από τους εξειδικευµένους τοµείς τουρισµού, ο οποίος αναπτύσσεται παγκοσµίως και εντάσσεται στον τουρισµό ειδικών ενδιαφερόντων (special interest tourism). Η τοπική φυσική οµορφιά, καθώς και η κουλτούρα και ιστορία της Κύπρου δηµιουργούν τις προϋποθέσεις για την επιτυχή ανάδειξη του αγροτουρισµού στη χώρα. Η περιφέρεια Λευκωσίας παρέχει ένα ικανοποιητικό φάσµα επιλογών για επισκέπτες που αναζητούν γνωριµία µε τους τοπικούς παραδοσιακούς τρόπους ζωής, και, ως εκ τούτου, έχει να αποκοµίσει σηµαντικές ωφέλειες µε την ορθολογιστική ανάπτυξη αυτού του τοµέα. Τα ορεινά θέρετρα διακρίνονται για την πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά τους ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα βυζαντινά και θρησκευτικά µνηµεία. Η οροσειρά του Τρόοδους είναι διάσπαρτη από γραφικά χωριά που διατηρούν µέχρι σήµερα το χαρακτήρα, τα έθιµα και τις παραδοσιακές ασχολίες των κατοίκων τους. 129 Η αναγκαιότητα για καλύτερη και πιο οργανωµένη λειτουργία του αγροτουρισµού οδήγησε στην ίδρυση της Κυπριακής Εταιρείας Αγροτουρισµού από τον ΚΟΤ. Μέχρι σήµερα η Εταιρεία ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά µε την προβολή αγροτικών διακοπών. Με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ετοιµασία του στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης 2004 2006 της κυβέρνησης, ο αγρο έχει περιληφθεί ως τοµέας προτεραιότητας. Ως αποτέλεσµα, η ανάπτυξη του αγροτουρισµού συγχρηµατοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταµεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 130 Παρά τις προοπτικές ανάπτυξης του τοµέα διαφαίνεται η έλλειψη οργάνωσης και ανάδειξης συναφών δραστηριοτήτων του αγροτουρισµού στην Κύπρο. Περαιτέρω, η ύπαρξη αρκετού ερασιτεχνισµού µειώνει τη συνολική εµπειρία του επισκέπτη, του οποίου οι ανάγκες και προσδοκίες συνεχώς αυξάνονται. Συνεπώς, η απουσία µιας συντονιστικής επιτροπής που να διασφαλίζει οµοιοµορφία, υψηλή ποιότητα και επαγγελµατική κατάρτιση µειώνει τις προοπτικές ανάπτυξης του τοµέα αυτού στην Κύπρο. 131 Από την ανάλυση προκύπτει πως για την ανάπτυξη του αγροτικού τουρισµού η Λευκωσία πρέπει να στοχεύσει στη Γερµανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και το Ισραήλ. Συµπληρωµατικά Προϊόντα 132 Η πιθανή ίδρυση καζίνου στη Λευκωσία θα βοηθήσει στην αύξηση των επισκεπτών της πόλης και θα οδηγήσει στην αύξηση των διανυκτερεύσεων οι οποίες, συνολικά κατά έτος, είναι οι χαµηλότερες παγκύπρια. Το ιδεώδες είναι το καζίνο στη Λευκωσία να βρίσκεται σε σηµείο που θα αυξήσει τον αριθµό των περιηγητών στην πόλη δρώντας, έτσι, σαν «µαγνήτης» αυξηµένης κινητικότητας εντός της πόλης. Θα πρέπει να µελετηθεί σοβαρά το ενδεχόµενο αξιοποίησης του ξενοδοχείου «Λήδρα Πάλας» για τη δηµιουργία καζίνου. Το «Λήδρα Πάλας» αποτελεί ορόσηµο για την πρωτεύουσα. Η επιβλητική του αρχιτεκτονική, η καλή του τοποθεσία και ο άπλετος ελεύθερος χώρος που το περιτριγυρίζει, το καθιστά από τους πλέον σηµαντικούς πόρους προς αξιοποίηση, στην προσπάθεια αναζωογόνησης του τουριστικού ρεύµατος στην πρωτεύουσα. Εναλλακτικά, ο χώρος αυτός θα µπορούσε κάλλιστα να χρησιµοποιηθεί για τη δηµιουργία ξενοδοχείου «µπουτίκ». 8

133 Τα γήπεδα γκολφ σήµερα αποτελούν διεθνώς σηµαντική ποιοτική υποδοµή για την παραπέρα τουριστική ανάπτυξη µιας πόλης ή περιοχής. Συνεπώς, όλες οι πόλεις που στοχεύουν να προσελκύσουν ποιοτικό τουρισµό οφείλουν να ενδιαφερθούν για την υλοποίηση αυτών των έργων. 134 Η δηµιουργία γηπέδου γκολφ στη Λευκωσία θα έχει άµεσες θετικές επιπτώσεις στην τουριστική εικόνα της πόλης. Περαιτέρω, η ζήτηση για ποιοτικές ξενοδοχειακές µονάδες τεσσάρων και πέντε αστέρων, θα αυξήσει την πληρότητα των υφιστάµενων ξενοδοχειακών κλινών της πρωτεύουσας. Εσωτερικός 135 Ο εσωτερικός αναφέρεται στους µόνιµους κατοίκους Κύπρου άλλων πόλεων εκτός της Λευκωσίας και τους τουρίστες παραθαλάσσιων θέρετρων. Η προσέλκυσή τους µπορεί να γίνει µέσα από την προβολή των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εµπειριών που µπορούν να αποκοµίσουν από την πρωτεύουσα. 136 Για την ανάδειξη του εσωτερικού τουρισµού, η προσέλκυση των ξένων ηµερήσιων επισκεπτών είναι περισσότερο προτιµητέα από αυτήν των µόνιµων κατοίκων της Κύπρου λόγω: Του µεγαλύτερου µεγέθους αγοράς συγκριτικά µε τον ντόπιο πληθυσµό Του ενδιαφέροντος τους σε περισσότερα στοιχεία του πολιτιστικού προϊόντος της Λευκωσίας σε σύγκριση µε τον ντόπιο πληθυσµό Της ευκολότερης πρόσβασης τους µε συγκεντρωµένη προβολή στα παραθαλάσσια θέρετρα Της πιθανότητας συµπερίληψης επισκέψεων στην πρωτεύουσα ως µέρος οργανωµένων πακέτων διακοπών. 137 Η ροή του εσωτερικού τουρισµού των ντόπιων πολιτών κατευθύνεται, κατά κύριο λόγο από τη Λευκωσία προς τα παραθαλάσσια θέρετρα. Οι πιθανότητες επιτυχούς αντιστροφής αυτής της ροής είναι µειωµένες και περιορίζονται σε ηµερήσιες επισκέψεις, εφόσον η πολυήµερη διαµονή ντόπιων κατοίκων άλλων πόλεων στη Λευκωσία θεωρείται µια ανύπαρκτη επιλογή. Πιθανώς οι επισκέψεις ντόπιων κατοίκων άλλων πόλεων στην πρωτεύουσα να αυξηθούν µε τη συστηµατική διοργάνωση ελκυστικών πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, εξειδικευµένων εκθέσεων και για ψώνια. Η τουριστική προοπτική µιας επανενωµένης Λευκωσίας 138 Οι επιπτώσεις στο τουριστικό περιβάλλον της Λευκωσίας σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού προβλήµατος αναµένονται να είναι πολύ θετικές και πολυδιάστατες. Ήδη µε το ελεγχόµενο άνοιγµα των οδοφραγµάτων στην πράσινη γραµµή διαφάνηκε η αύξηση του ενδιαφέροντος παραθαλάσσιων επισκεπτών της Κύπρου να πραγµατοποιήσουν µονοήµερη επίσκεψη στην πρωτεύουσα. 139 Η επανενωµένη Λευκωσία θα αποκτήσει ενδιαφέρον ως ένα σταυροδρόµι πολιτισµού, στο οποίο η διαφορετικότητα πολιτισµών, θρησκείας και γλώσσας θα δίνει ένα ιδιαίτερο και µοναδικό χαρακτήρα. 9

140 Περαιτέρω, αυξηµένο περιηγητικό ενδιαφέρον θα αποκτήσει και η ενοποιηµένη πλέον «εντός των τειχών» πόλη, η οποία θα λειτουργήσει ως κέντρο δυο σηµαντικών πολιτισµών µε µοναδικά στοιχεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Η «εντός των τειχών πόλη» θα είναι µια σπάνια περιηγητική και πολιτιστική εµπειρία που δεν συναντά κάποιος σε άλλη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Εποµένως, αναµένεται πως η επανενωµένη Λευκωσία θα αποτελεί την πρώτη επιλογή για ηµερήσια περιηγητική επίσκεψη ή ακόµη και για ολιγοήµερη παραµονή από τους τουρίστες παραθαλάσσιων περιοχών. 141 Η επανένωση της Λευκωσίας θα άρει την αποµόνωση της από τις βόρειες φυσικές και παραθαλάσσιες περιοχές, και ιδιαίτερα από την Κερύνεια. Μολονότι η Λευκωσία θα εξακολουθήσει να µην είναι σε θέση να προσφέρει το παραδοσιακό προϊόν «ήλιος και θάλασσα», η επίλυση του Κυπριακού δίνει σ αυτήν τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε κοµβικό σηµείο είτε για διαµονή είτε για επίσκεψη, λόγω της ολιγόλεπτης απόστασης της από βόρειες παραθαλάσσιες περιοχές. 142 Η Λευκωσία δεν αναµένεται να έχει άµεση επίπτωση από τη δηµιουργία επαύλεων και παραθεριστικών οικιών. Ωστόσο, λόγω της µικρής απόστασης που τη χωρίζει από τις βόρειες παραθαλάσσιες περιοχές και της αναµενόµενης αυξηµένης ζήτησης δεύτερης κατοικίας στην επαρχία Κερύνειας, η Λευκωσία θα έχει έµµεση ωφέλεια κυρίως όσον αφορά συναφείς εµπορικο-οικονοµικές υπηρεσίες. Περαιτέρω, η αύξηση ξένων κατοίκων στην ευρύτερη περιοχή αναµένεται να επηρεάσει θετικά τον αριθµό επισκεπτών στην πόλη, ιδιαίτερα για ψυχαγωγικούς σκοπούς (πχ συµµετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, νυχτερινή διασκέδαση) και για ψώνια. Προοπτικές ανάπτυξης προτεινόµενων τουριστικών προϊόντων 143 Τα προτεινόµενα τουριστικά προϊόντα παρουσιάζονται στο πιο κάτω γράφηµα και συγκρίνονται µε βάση τις προοπτικές ανάπτυξης και το µέγεθος της αγοράς τους. Μεγάλη Μέγεθος Αγοράς ( ) Μικρή Γκολφ Εσωτερικός - ντόπιων κατοίκων Γαµήλιες τελετές Χαµηλή Καζίνο Συνεδριακός Επιχειρηµατικός Τουρισµός Προοπτική Ανάπτυξης Αθλητικός Αγροτικός Πολιτιστικός Τουρισµός πόλεων Υψηλή Σηµείωση : το µέγεθος της σφαίρας αντικατοπτρίζει το πιθανό µέγεθος αγοράς σε αριθµό επισκεπτών Γράφηµα 6: Προοπτικές ανάπτυξης και µέγεθος αγοράς τουριστικών προϊόντων στη Λευκωσία 10

144 Τα τέσσερα τουριστικά προϊόντα µε τη µεγαλύτερη προοπτική ανάπτυξης είναι ο πολιτιστικός, συνεδριακός, αθλητικός και πόλεων. Από αυτά, τα τρία πρώτα βρίσκονται στο άνω-δεξιό τεταρτηµόριο, που είναι και το πιο επιθυµητό. Ο πόλεων παρουσιάζεται µε σχετικά καλές προοπτικές ανάπτυξης, αλλά µε πιο µικρό χρηµατικό µέγεθος αγοράς. 145 Αντιθέτως, τα υπόλοιπα τουριστικά προϊόντα χαρακτηρίζονται από χαµηλότερες προοπτικές ανάπτυξης. Από αυτά, ξεχωρίζει το γκολφ και το καζίνο λόγω του µεγαλύτερου χρηµατικού µεγέθους αγοράς. Στοχευόµενες αγορές 146 Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τις στοχευόµενες χώρες και τα τουριστικά προϊόντα της Λευκωσίας για τα οποία δείχνουν ιδιαίτερη προτίµηση. Πίνακας 1: Στοχευόµενες χώρες ανά τουριστικό προϊόν Πολιτιστικός Συνεδριακός Αθλητικός Αγροτικός Τουρισµός πόλεων Επιχειρηµατικός Τουρισµός Ηνωµένο Βασίλειο Ελλάδα Γερµανία Σουηδία Βέλγιο ανία Ιταλία Ολλανδία Αυστρία Γαλλία Φιλανδία Ελβετία Ισπανία Ισραήλ Ρωσία 147 Με βάση τον παραπάνω πίνακα, η Γερµανία, Αυστρία και η Αγγλία παρουσιάζονται ως οι κύριες αγορές στις οποίες πρέπει να στοχεύσει η προβολή της Λευκωσίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στην Ελλάδα, Ιταλία, Ολλανδία, Γαλλία και στην Ελβετία. 11

148 Πέραν της ανάγκης προβολής των τουριστικών προϊόντων της Λευκωσίας στις προαναφερθείσες χώρες του εξωτερικού, εξίσου σηµαντική είναι και µια καλοσχεδιασµένη προβολή της Λευκωσίας και του τουριστικού της προϊόντος στους επισκέπτες που βρίσκονται ήδη στις παραθαλάσσιες περιοχές της Κύπρου, µε ιδιαίτερη έµφαση στους επισκέπτες από τις χώρες-πηγές τουρισµού στις οποίες στοχεύει η Λευκωσία. Στρατηγική επικοινωνίας 149 Στην µελέτη προτείνεται συγκεκριµένη στρατηγική µάρκετινγκ για κάθε προτεινόµενο τουριστικό προϊόν καθώς και εισηγήσεις για τη γενικότερη οργάνωση και προώθηση της περιφέρειας. 150 H Λευκωσία πρέπει να αποκτήσει ξεχωριστή ταυτότητα, να γίνει «branded» σαν προορισµός και να ταυτιστεί µε την προτεινόµενη επανατοποθέτηση. Το «branding», (στρατηγική µάρκας) είναι ύψιστης σηµασίας και χρήζει σηµαντικού ερευνητικού έργου για την σωστή κωδικοποίηση των συγκεκριµένων αξιών της Λευκωσίας. Περαιτέρω, η περιοχή πρέπει να ταυτίζεται µε ένα ξεχωριστό λογότυπο, το οποίο να προβάλλει την προτεινόµενη εικόνα και να δηµιουργεί οργανική ταυτότητα µε την παρουσία του σε όλα τα έντυπα επικοινωνίας και προώθησης, καθώς και µε σχετικό σύνθηµα (σλόγκαν), το οποίο να συµπληρώνει το λογότυπο. Τα δύο αυτά στοιχεία θα συνοδεύουν κάθε δραστηριότητα επικοινωνίας για την περιοχή. 151 Στην µελέτη αναλύονται τα πιο κάτω µέσα προβολής και προώθησης της περιοχής: ιαφηµιστική εκστρατεία ιαδίκτυο Εκδόσεις ορυφορική κάλυψη Μεγάλες διαφηµιστικές πινακίδες Γραπτός τύπος Τηλεόραση Ψηφιακός δίσκος (CD / DVD) ηµόσιες σχέσεις Φιλοξενία σηµαντικών παραγόντων Φιλοξενία δηµοσιογράφων Συµµετοχή σε εκθέσεις Επιβράβευση εταιρειών παροχής τουριστικών υπηρεσιών 12

Προώθηση πωλήσεων Ειδικές παρουσιάσεις σε διοργανωτές ταξιδιών Road shows σε οµάδες ειδικού ενδιαφέροντος ιαφήµιση µέσω συνηθισµένου και ηλεκτρονικού ταχυδροµείου Ειδικά πακέτα / προσφορές για τον εγχώριο τουρισµό Στρατηγική ποιότητας και πρόσθετης αξίας 152 Η συνεχής προσφορά ποιοτικών τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών σε υψηλά επίπεδα είναι αναπόσπαστο µέρος της όλης γενικής πολιτικής προϊόντος. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η όλη διαχείριση της ποιότητας δεν µπορεί να αξιολογηθεί στο επίπεδο της κάθε υπηρεσίας, αλλά σε επίπεδο περιφέρειας αρχικά και µετά στο επίπεδο της χώρας. 153 Η ύπαρξη µιας ολοκληρωµένης αντίληψης για τη διαχείριση της ποιότητας βοηθά στην αποσαφήνιση των ρόλων των επιµέρους συντονιστικών επιτροπών, από τη µια, και, από την άλλη, στο συντονισµό όλων των ενεργειών έτσι ώστε να επιτυγχάνεται σε συνεχή βάση µια αειφόρα τουριστική ανάπτυξη. Για τη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος και την παρουσίαση όσο περισσότερο γίνεται ενός ολοκληρωµένου ποιοτικού πακέτου, χρειάζεται µια ολοκληρωµένη προσπάθεια από όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Στην µελέτη, αυτή η ολοκληρωµένη προσπάθεια αποτυπώνεται σε προτεινόµενο µοντέλο διαχείρισης, το οποίο βασίζεται πάνω σε παγκόσµια αποδεκτές αρχές διαχείρισης. 13