ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Χανιά

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Χανιά Πρρόόγγρρααμμμμαα LLIIFFEE Πεερρι ιιββάάλλλλοονν 22000055 - Τεχννολλογί ίες Φιλλι ικές προς ττο Περιβάλλλλονν για Αγροττι ική Αννάπττυξη - _ Π ρ ο κ α τ α ρ τ ι κ ό Σ χ έ δ ι ο ι α χ ε ί ρ ι σ η ς Τ η ς Λ ε κ ά ν η ς Α π ο ρ ρ ο ή ς τ ο υ Π ο τ α μ ο ύ Ε υ ρ ώ τ α κ α ι τ η ς Π α ρ ά κ τ ι α ς Ζ ώ ν η ς

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Χανιά Νικόλαος Νικολαΐδης, Νικόλαος Σκουλικίδης, Κώστας Τσακίρης, & Νικόλαος Καλογεράκης Π ρ ο κ α τ α ρ τ ι κ ό Σ χ έ δ ι ο ι α χ ε ί ρ ι σ η ς τ η ς Λ ε κ ά ν η ς Α π ο ρ ρ ο ή ς τ ο υ Π ο τ α μ ο ύ Ε υ ρ ώ τ α κ α ι τ η ς Π α ρ ά κ τ ι α ς Ζ ώ ν η ς της Παράκτιας Ζώνης ii

- Νικολαϊδης Ν., Ν. Σκουλικίδης, Κ. Τσακίρης, & Ν. Καλογεράκης, 2006. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης. Τεχνική έκθεση 242σ. + Παράρτημα 79σ. Στην Έκδοση: Νικολαϊδης Ν., Ν. Καλογεράκης, Ν. Σκουλικίδης, Κ. Τσακίρης, 2005-2009. Τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον για αγροτική ανάπτυξη. Πρόγραμμα Life-περιβάλλον, LIFE05ENV/Gr/000245 EE (EnviFriendly). -To be cited as: Nikolaidis, N.P., Ν. Σκουλικίδης, Κ. Τσακίρης, & N. Kalogerakis, 2006. Preliminary management plans of Evrotas River watershed and coastal zone. Technical report 242pp +Index 79pp. In: Nikolaidis N., N. Kalogerakis, N.Skoulikidis, K. Tsakiris, (Eds), 2005-2009. Environmental friendly technologies for rural development. Life- Environment project, LIFE05ENV/Gr/000245 EE (Envi-Friendly). -Φωτογραφία εξωφύλλου: Ο Ευρώτας στην περιοχή Βρονταμά. της Παράκτιας Ζώνης iii

Εταίροι Προγράμματος και Χειριστές Έργου: - ικαιούχος: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λακωνίας (. Λιακάκος). - Πολυτεχνείο Κρήτης (Καθηγ. Ν. Καλογεράκης & Καθηγ. Ν. Νικολαϊδης). - Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών ( ρ. Ν. Σκουλικίδης). - Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών ( Κ. Τσακίρης). - ALPHA MENTOR ( Α. Χατζηνικολάου & Κ. Κουκάρας). - Αναπτυξιακή Λακωνίας (Ι. Τσαγκάρης & Π. Κουλογεωργίου). - Τοπική Αυτοδιοίκηση: ήμοι Έλους, Σκάλας, Πελλάνας, Μιστρά, Οινούντος, Φάριδος, Κροκεών, Θεράπνων. Υπευθυνότητα Προγράμματος, Σύμβουλοι & Υπεργολάβοι - Επιστημονικός Υπεύθυνος και Συντονιστής: Καθηγητής Ν. Νικολαϊδης - ικαιούχος έργου :. Λιακάκος - Σύμβουλοι προγράμματος: ρ. θ. Κουσουρής, ρ. Ρ. Γκέκας, ρ. Ε. Τηλιγάδας, Dr. G. Bidoglio. - Υπεργολάβοι : Επ. Καθηγητής Ι. Φουντούλης, Ομ. Καθηγητής Η. Μαριολάκος, Αν. Καθηγητής Π. ημόπουλος - Συμμετέχοντες: Τοπικοί Φορείς - Χρηματοδότηση: Ευρωπαϊκή Ένωση (50%) και Εταίροι του Έργου (50%) Το πρόγραμμα LIFE Environment της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ένας μηχανισμός χρηματοδότησης επιδείξεων τεχνολογιών και καινοτόμων μεθόδων που αποσκοπούν στη βελτίωση του περιβάλλοντος. της Παράκτιας Ζώνης iv

Π ρ ο κ α τ α ρ τ ι κ ό Σ χ έ δ ι ο ι α χ ε ί ρ ι σ η ς τ η ς Λ ε κ ά ν η ς Α π ο ρ ρ ο ή ς τ ο υ Π ο τ α μ ο ύ Ε υ ρ ώ τ α κ α ι τ η ς Π α ρ ά κ τ ι α ς Ζ ώ ν η ς Εισαγωγή στο Πρόγραμμα EnviFriendly 1 1. Περιγραφή Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα 10 Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή 11 Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά 14 Χρήσεις γης 15 Περιοχές σε καθεστώς προστασίας 18 Κλίμα 21 Γεωλογία 29 Υδρογεωλογία 40 2. Πλαίσιο ιαχείρισης Λεκάνης Απορροής και 51 Παράκτιας Ζώνης DPSIR (Drivers Pressures State Impacts Response) 3. Ανάλυση ρώσων υνάμεων και Περιβαλλοντικών 56 Πιέσεων (Drivers and Pressures) της Παράκτιας Ζώνης v

4. Ανάλυση Περιβαλλοντικής Κατάστασης και Επιπτώσεων (State and Impacts) 76 Φυσικά Χαρακτηριστικά του Ευρώτα και Επιπτώσεις της Ανθρωπογενούς ραστηριότητας Ανάλυσης Υπαρχόντων εδομένων 77 Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Ευρώτα Ανάλυση Πρωτογενών εδομένων 97 5. Επιλογές ιαχείρισης (Response) 136 Εισαγωγή 137 Μοντελοποίηση Λεκάνης Απορροής με το Μοντέλο MONERIS 141 Μοντελοποίηση Λεκάνης Απορροής με το Μοντέλο HSPF 151 Μοντελοποίηση Παράκτιας Ζώνης 170 ιαχειριστικά Σενάρια 204 6. Κοινωνικές και Οικονομικές ιαστάσεις 207 7. Προτεινόμενες ράσεις 219 Αναφορές 225 Παράρτημα 1 - Περιγραφή Μοντέλου WASP 235 της Παράκτιας Ζώνης vi

Παράρτημα 2 - Ανάλυση Βροχομετρικών 242 και Μετεωρολογικών εδομένων Παράρτημα 3 - Μεθοδολογία ειγματοληψίας Μακροασπονδύλων 266 Παράρτημα 4 Γεωλογικά και Τεκτονικά Χαρακτηριστικά 280 Παράρτημα 5 - Κοινωνικο-οικονομικά εδομένα 301 της Παράκτιας Ζώνης vii

Π ρ ο κ α τ α ρ τ ι κ ό Σ χ έ δ ι ο ι α χ ε ί ρ ι σ η ς τ η ς Λ ε κ ά ν η ς Α π ο ρ ρ ο ή ς τ ο υ Π ο τ α μ ο ύ Ε υ ρ ώ τ α κ α ι τ η ς Π α ρ ά κ τ ι α ς Ζ ώ ν η ς Εισαγωγή στο Πρόγραμμα EnviFriendly Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 (Προστασία και ιαχείριση των Υδάτων) απαιτεί τη ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής και παράκτιας ζώνης καθώς και δράσεις αποκατάστασης για την βελτίωση της ποιότητας του νερού και της οικολογικής ποιότητας των επιφανειακών υδάτων, των υπογείων υδάτων και των υδάτων της παράκτιας ζώνης. Μέχρι σήμερα λόγω της παντελούς έλλειψης ολοκληρωμένων και βιώσιμων σχεδίων διαχείρισης, οι περιβαλλοντικές τεχνολογίες είχαν εφαρμοστεί μεμονωμένα και σποραδικά, μη λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις σε μεγαλύτερη κλίμακα, και κυρίως σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής. Υπάρχει άμεση ανάγκη να ενσωματωθεί ο σχεδιασμός τεχνολογιών αποκατάστασης περιβάλλοντος με τα σχέδια διαχείρισης υδάτων λεκάνης απορροής και παράκτιας ζώνης. Η επιλογή, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον για τη μείωση της μη-σημειακής ρύπανσης από αγροτικές περιοχές πρέπει να γίνεται σε συνάρτηση με την ανάπτυξη των σχεδίων διαχείρισης υδάτων της λεκάνης απορροής. Ο στόχος αυτού του έργου είναι η ανάπτυξη και η επίδειξη «εργαλειοθήκης» τεχνολογιών αποκατάστασης ποιότητας υδάτων που είναι φιλικές προς το περιβάλλον και η ενσωμάτωση του σχεδιασμού τους στα διαχειριστικά σχέδια της λεκάνης απορροής του ποταμού Ευρώτα και της παράκτιας ζώνης του. Οι στόχοι αυτού του έργου Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 1

συμπίπτουν με τους στόχους της Πολιτικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ειδικά με τα μέτρα περιβαλλοντικής προστασίας. Το έργο επίδειξης θα γίνει σε 4 φάσεις: Φάση 1: Ανάπτυξη Προκαταρκτικών Σχεδίων ιαχείρισης και Σχεδιασμός των Τεχνολογιών Επίδειξης ( ράση 1) - Σε αυτή τη φάση θα συγκεντρωθούν οι βασικές και απαραίτητες πληροφορίες και θα γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την ανάπτυξη των προκαταρκτικών σχεδίων διαχείρισης της λεκάνης απορροής και της παράκτιας ζώνης σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά. Επίσης βασιζόμενοι στις αρχικές προσομοιώσεις των μοντέλων της λεκάνης απορροής και της παράκτιας ζώνης θα προχωρήσουμε στο σχεδιασμό των έργων επίδειξης των τεχνολογιών αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα θα ξεκινήσει και η κοινωνιολογική έρευνα που θα εργαστεί προς την κατεύθυνση της ομοφωνίας και της κοινής αποδεκτής λύσης και κυρίως θα κτίσει μια συνεχή επικοινωνία με όλους τους ΜΚΟς σχετικούς με το περιβάλλον και τις τοπικές αρχές. Φάση 2: Επίδειξη Φιλικών προς το Περιβάλλον Τεχνολογιών ( ράσεις 2-4) - Ο σκοπός της εν λόγω φάσης είναι η ανάπτυξη και η επίδειξη μιας «εργαλειοθήκης» τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον που μπορούν να συμπεριληφθούν στα διαχειριστικά σχέδια για τη μείωση των ρυπαντικών φορτίων. Η επίδειξη θα περιλαμβάνει τρεις πολύ διαφορετικές φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες: 1. Παρακολούθηση φυσικής αποκατάστασης και διαχείριση υδάτων: οι ρύποι μειώνονται φυσικά στο περιβάλλον χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Η παρακολούθηση της φυσικής ικανότητας του περιβάλλοντος να μειώνει τα Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 2

ρυπαντικά φορτία σε συνδυασμό με την ορθολογική διαχείριση των υδάτων, θα έχει σαν αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των δράσεων αποκατάστασης του περιβάλλοντος για την μείωση των ρυπαντικών φορτίων και την επίτευξη των αποδεκτών επιπέδων των ρύπων. 2. ιαχείριση αποστραγγιστικών καναλιών και παρόχθιων περιοχών: στις αγροτικές περιοχές, τα αποστραγγιστικά κανάλια μειώνουν τα επίπεδα των νιτρικών, εξ αιτίας της απονιτροποίησης και της πρόσληψης από τα φυτά. Οι αποστραγγιστικές τάφροι αποτελούν περιοχές συσσώρευσης οργανικού υλικού, εξ αιτίας της διάβρωσης και παράλληλα περιοχές ανάπτυξης φυτών, όπως τα καλάμια (Phragmites australis). Θα αποδειχθεί ότι η κατάλληλη διαχείριση των φυτών αυτών, θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των νιτρικών ρυπαντικών φορτίων στα επιφανειακά νερά. Η φύτευση δέντρων, όπως οι Λεύκες, σε παρόχθιους οικότοπους έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα θρεπτικά φορτία, εξ αιτίας της πρόσληψης θρεπτικών και της ενισχυμένης απονιτροποίησης. Η φυτοεξυγίανση σε συνδυασμό με τον έλεγχο της διάβρωσης στην παρόχθια ζώνη θα επιδειχθεί ως ένα συνδυαστικό εργαλείο αποκατάστασης για την ρύπανση από μη σημειακές πηγές. 3. ιαχείριση αγροτικών αποβλήτων: η επίδειξη τεχνολογιών για την διαχείριση των αγροτικών αποβλήτων είναι το τρίτο πεδίο περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών που αναμένουμε να μειώσει ουσιαστικά το οργανικό ρυπαντικό φορτίο που εισέρχεται στην λεκάνη απορροής του ποταμού. Η επίδειξη θα εστιαστεί στην επεξεργασία και διάθεση των υγρών αποβλήτων των ελαιουργείων, των στερεών αποβλήτων, όπως επίσης και στην διαχείριση των αποβλήτων παραγωγής πορτοκαλιών. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 3

Φάση 3: Ανάπτυξη διαχειριστικών σχεδίων λεκάνης απορροής ( ράσεις 5 και 6) - Σε αυτή τη φάση θα επιτευχθεί ο συγκερασμός και η συνεργασία όλων των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων για το βέλτιστο σχεδιασμό των τεχνολογιών αποκατάστασης και την ανάπτυξη του τελικού σχεδίου διαχείρισης της λεκάνης απορροής. Θα ολοκληρωθεί ο αρχικός στόχος του διαχειριστικού σχεδίου που περιλαμβάνει τις περιβαλλοντικές πιέσεις και την εκτίμηση της επίδρασής τους στην περιοχή, την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας των υδάτων στην λεκάνη απορροής και στην παράκτια ζώνη, την εκτίμηση των τάσεων της καλλιεργητικής πρακτικής και τη βαθμονόμηση των μοντέλων προσομοίωσης της λεκάνης και της παράκτιας ζώνης. Τα διαχειριστικά σχέδια θα δημιουργηθούν και θα συμπεριλαμβάνουν μια σειρά εναλλακτικών σεναρίων όπου θα λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές τεχνολογίες και τάσεις ανάπτυξης. Η βιωσιμότητα των σεναρίων και το αν αυτά τύχουν κοινωνικής αποδοχής θα εξασφαλιστεί μέσω της συνεργασίας με ερευνητές κοινωνιολόγους, καθώς και με την ενεργή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη λήψη αποφάσεων. Φάση 4: Αξιολόγηση της κοινωνικής αποδοχής και της διάχυσης των αποτελεσμάτων ( ράσεις 7 και 8) - Λίγο πριν την αποπεράτωση του έργου οι πιο σημαντικοί συμμετέχοντες στη φάση 3 θα προβούν σε εκτίμηση όλων των δραστηριοτήτων και θα αναμορφώσουν τις απόψεις τους λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα από την επίδειξη των περιβαλλοντικά φιλικά τεχνολογιών. Αντιπρόσωποι από όλες τις ομάδες που συμμετέχουν, όπως αγροτικές και εμπορικές ενώσεις, δήμοι κ.α. θα αναλύσουν τη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται και την δυναμική και ενεργή τους συμμετοχή. Το ΕΚΚΕ θα εργαστεί με στόχο την κοινωνική αποδοχή και για αυτό το σκοπό θα οργανώσει (με την συνεργασία των μη-κυβερνητικών οργανισμών και του οργανισμού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) μια καμπάνια για τη διάδοση των Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 4

αναμενόμενων πλεονεκτημάτων και να ευαισθητοποιήσει την τοπική κοινωνία για την προστασία του περιβάλλοντος. Το τελικό παραδοτέο του προτεινόμενου έργου είναι η δημιουργία ενός Τοπικού Παρατηρητήριου Ανάπτυξης που θα στεγάζεται στη νομαρχία και θα επανδρωθεί από υπαλλήλους των τοπικών αρχών. Η εκπαίδευση του προσωπικού είναι μέρος αυτού του έργου. Το Παρατηρητήριο θα λειτουργεί σαν κεντρικό πόλο διαχείρισης της λεκάνης απορροής και θα διεξάγει ζωτικό ρόλο στην εφαρμογή της οδηγίας πλαίσιο διαχείρισης των υδάτων. Οι πιο σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής είναι ο τουρισμός και οι καλλιέργειες. Και οι δυο δραστηριότητες απαιτούν ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Συνεπώς, η μελλοντική ανάπτυξη της περιοχής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σωστή χρήση των υδατικών πόρων και την επιτυχή εφαρμογή της νομοθεσίας όπως αυτή εκφράζεται από την οδηγίας πλαίσιο για τα νερά. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 5

Στην προκαταρτική διαχειριστική μελέτη του ποταμού Ευρώτα που παρουσιάζεται παρακάτω, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα και συμπεράσματα των παρακάτω μελετών. [1] Antonakos A and N. Lambrakis, 2000, Hydrodynamic Characteristics and Nitrate Propagation in Sparta Aquifer, Water Research, Vol. 34, No. 16, pp.3977-3986. [2] Lambrakis N, Antonakos A and Panagopoulos G 2004, The Use of Multicomponent Statistical Analysis in Hydrogeological Environmental Research, Water Research, Vol. 38, 1862-1872. [3] Αντωνάκος Α, 1997, Ρύπανση και μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου της ευρύτερης περιοχής Σπάρτης από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Γεωλογίας, Μ Ε Γεωεπιστήμες & Περιβάλλον, Πάτρα 1997. [4] Enveco A.E., Wl Delft, Β. Περλέρος, Υδροηλεκτρική Ε.Π.Ε., (2005) Ανάπτυξη Συστημάτων και Εργαλείων ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Υδατικών ιαμερισμάτων υτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου και Ανατολικής Πελοποννήσου Παραδοτέο - Α Φάσης, Συγκέντρωση και Αξιολόγηση Υφισταμένης Πληροφορίας Συμπληρώσεις εδομένων, Υπουργείο Ανάπτυξης, Γενική Γραμματεία Ανάπτυξης Γενική ιεύθυνση Φυσικού Πλούτου ιεύθυνση Υδατικού υναμικού Και Φυσικών Πόρων. Τεύχος 4/4, Αθήνα, Οκτ- 2005 [5] Final Report, (1993). MEDSPA Programme 1990 Environmental Protection and Development Programme of the Evrotas River Basin and the Northen Coast of Laconian Bay, Oct-1993. [6] GWE (1972) Hydrological study and feasibility report for the lower basin of the Evrotas River and Molai region, Greece. Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) German Water Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 6

Engineering GMBH (GWE), Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) German Water Engineering GMBΗ. [7] Καραμπέλας Ν (1994). Μελέτη Λιμνοδεξαμενών Νομού Λακωνίας, Τεχνική Έκθεση, Υπουργείο Γεωργίας, ιεύθυνση τεχνικών μελετών και Κατασκευών, Τμήμα Α. [8] Μαριολάκος H, I. Φουντούλης (2006) Τα Πλημμυρικά Φαινόμενα στη Λακωνία το Νοέμβριο του 2005. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τομέας υναμικής, Τεκτονικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας, Φεβρουάριος 2006. [9] Mariolakos, I., Fountoulis, I., K Spyridonos, E., Andreadakis, Em., Kapourani, E., Vouloumanos, N (2005) Application of a multiparametric research methodology in water resources management on a municipal scale The case of the Municipality of Therapnes (Laconia Prefecture, Greece) In: Roehling & Steinbach (Eds.): MAEGS 13, Geoscience and the European Water Framework Directory, 10-13 September in Hannover, 13th Meeting of the Association of European Geological Societies and Raw Material Symposium of the Hannover Geocenter, Schriftenreihe Deutsche Geologische Gesellschaft, Heft 28; 68-74. [10] Πρακτικά Συνεδρίου (6-7 Νοεμβρίου 1993) Πρόγραμμα MEDSPA 1990 Πρόγραμμα Προστασίας Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης της Λεκάνης του Ποταμού Ευρώτα και των Βορείων Ακτών του Λακωνικού Κόλπου. [11] Andelidis M., Markantonatos P, and Bacalis N (2005) Impact of Human Activities on the Quality of River Water: The Case of Evrotas River Catchment Basin, Greece. Environmental Monitoring and Assessment 35:137-153, 1995. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 7

Για την συγγραφή της Τεχνικής Έκθεσης αυτής συνεργάστηκαν οι ακόλουθοι: Από το Πολυτεχνείο Κρήτης Νικόλαος Νικολαΐδης, Καθηγητής Μηχανικός Περιβάλλοντος Νικόλαος Καλογεράκης, Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Χημικός Μηχανικός Ελευθερία Ψυλλάκη, Αν. Καθηγήτρια, Χημικός Ουρανία Τζωράκη, ιδακτορική φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Φωτεινή Σταμάτη, ιδακτορική φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Μαρία Ανδριανάκη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Μαρία Νικολοπούλου, ιδακτορική φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Κωνσταντίνα Τυροβολά, ιδακτορική φοιτήτρια Χημικός Ελπίδα Περουλάκη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Ελένη Καστανάκη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΜΗΠΕΡ Γεωργία Τζομπανάκη, Χημικός Μηχανικός Σαρίκα Ροίκα, Χημικός Μηχανικός Παντίδου Αριάδνη, Χημικός Από το ΕΛΚΕΘΕ Νικόλαος Σκουλικίδης, Ερευνητής Γεωλόγος Άλκης Οικονόμου, Ερευνητής Βιολόγος Κώστας Γκρίτζαλης, Ερευνητής, Βιολόγος Ηλίας Μπερταχάς, Ερευνητής, ΜSc Μηχανικής Περιβάλλοντος Γεώργιος Αμαξίδης, Γεωλόγος - ΜSc Περιβαλλοντικών Επιστημών Ηλίας ημητρίου, Ερευνητής, Γεωλόγος Ιωάννης Καραούζας, Βιολόγος - ΜSc Υδροβιολογία Σταμάτης Ζόγκαρης, Γεωγράφος - ΜSc Οικολογίας Θεοδώρα Κουβαρντά, Περιβαλλοντολόγος Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 8

Ρούλα Αργυροπούλου, ΤΕΙ Ιχθυολογίας Μαρία Κουτσοδήμου, ΤΕΙ Ιχθυολογίας Κώστας Ακεψιμαΐδης, Τεχνικός Από το ΕΚΚΕ Κων/νος Τσακίρης, Ερευνητής - Msc. Οικονομολόγος - Περιφερειολόγος Κων/νος Θεοδωρόπουλος, Οικονομολόγος Κων/νος Σακελλαρόπουλος, Ερευνητής - Msc. Οικονομολόγος - Περιφερειολόγος Θοδωρής Κουσουρής, Ερευνητής ρ. Περιβαλλοντολόγος Ράλλης Γκέκας, ρ. Οικονομολόγος Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, MSc. Κοινωνιολόγος Ανθρωπολόγος Ιωάννα Μπαρκούτα, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής Σωτήριος Κουσουρής, Υποψήφιος ιδάκτορας ΕΜΠ Ευχαριστίες Με την ευκαιρία της έκδοσης της παρούσας έκθεσης ευχαριστούμε την κοινοτική πρωτοβουλία Life για τη συγχρηματοδότηση του προγράμματος Envi Friendly. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 9

Κεφάλαιο 1 Περιγραφή Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 10

Κεφάλαιο 1 Περιγραφή Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα 1.1 Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ευρώτα βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και συγκεκριμένα στους Ν. Αρκαδίας και Λακωνίας. Η λεκάνη έχει έκταση 2410 km 2. Πιο συγκεκριμένα, ο ποταμός Ευρώτας διαρρέει του νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας από βορά προς νότο και εκβάλλει στον Λακωνικό κόλπο. Η μεγαλύτερη έκταση της λεκάνης βρίσκεται μέσα στα όρια του Ν. Λακωνίας, ο οποίος συνορεύει βόρεια και βορειοανατολικά με το Ν. Αρκαδίας, δυτικά με το Ν. Μεσσηνίας, νοτιοδυτικά βρέχεται από τον Μεσσηνιακό Κόλπο, νότια από τον Λακωνικό Κόλπο και ανατολικά από το Μυρτώο Πέλαγος. Πρωτεύουσα του Ν. Λακωνίας είναι η Σπάρτη, η οποία βρίσκεται στο Β τμήμα του νομού, στις όχθες του Ευρώτα, σε υψόμετρο 210 m [Αντωνάκος, 1997]. Ο νομός Λακωνίας έχει έκταση 3.636 τ.χλμ, πληθυσμό (2001): 99.637, Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 67.810, Aστικός : 31.827, ήμοι :22, Πρωτεύουσα: Σπάρτη, Βουνά: Ταΰγετος, Πάρνωνας, Σαγιάς, Ποτάμια: Ευρώτας. Στον Πίνακα 1-1 παρουσιάζονται οι δήμου του νομού Λακωνίας, ο πληθυσμός τους και η κατανομή του πληθυσμού σε αστικό και αγροτικό. Στο Χάρτη 1-1 παρουσιάζεται ο νομός Λακωνίας και οι δήμοι του. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 11

Πίνακας 1-1: Κατανομή πληθυσμού του νομού Λακωνίας ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΗΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΑΣΤΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ. ΣΠΑΡΤΗΣ 18.184 15.828 2.356. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ 2.111 0 2.111. ΑΣΩΠΟΥ 4.187 0 4.187. ΒΟΙΩΝ 7.871 2.751 5.120. ΓΕΡΟΝΘΡΩΝ 1.959 0 1.959. ΓΥΘΕΙΟΥ 7.926 4.876 3.050. ΕΛΟΥΣ 6.452 2.396 4.056. ΖΑΡΑΚΑ 1.538 0 1.538. ΘΕΡΑΠΝΩΝ 3.062 0 3.062. ΚΡΟΚΕΩΝ 2.824 0 2.824. ΜΟΛΑΩΝ 5.597 3.021 2.576. ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ 4.660 0 4.660. ΜΥΣΤΡΑ 4.608 0 4.608. ΝΙΑΤΩΝ 2.666 0 2.666. ΟΙΝΟΥΝΤΟΣ 2.625 0 2.625. ΟΙΤΥΛΟΥ 5.203 0 5.203. ΠΕΛΛΑΝΑΣ 3.405 0 3.405. ΣΚΑΛΑΣ 5.902 2.955 2.947. ΣΜΗΝΟΥΣ 1.917 0 1.917. ΦΑΡΙ ΟΣ 5.269 0 5.269 ΚΟΙΝ. ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ 745 0 745 ΚΟΙΝ. ΚΑΡΥΩΝ 926 0 926 Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 12

Χάρτης 1.1: Ο νομός Λακωνίας και οι επιμέρους δήμοι του. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 13

1.2 Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά Το μεγαλύτερο τμήμα του εδάφους της Λακωνίας είναι ορεινό και ημιορεινό. Αναλυτικά η μορφολογία του έχει ως εξής: 25.6% πεδινό, 37.8% ημιορεινό, και 36,.6% ορεινό. Μεγάλο μέρος του νομού καλύπτουν οι δύο μεγάλοι ορεινοί όγκοι του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα. Η ψηλότερη κορυφή του Ταϋγέτου είναι ο Προφήτης Ηλίας (2404 m.), μέρος του οποίου βρίσκεται στο Ν. Μεσσηνίας. Η οροσειρά του Πάρνωνα χωρίζεται από τον Ταΰγετο από την πεδιάδα του Ευρώτα. Ψηλότερη κορυφή του είναι η Μεγάλη Τούρλα (1935 m.) η οποία βρίσκεται στα σύνορα με το Ν. Αρκαδίας. Στη Λακωνία υπάρχει μόνο ένας ποταμός, ο Ευρώτας, που πηγάζει από τη νότια πλευρά του οροπεδίου της Μεγαλόπολης και δέχεται στο ρου του πολλούς μικρούς παραποτάμους. Κυριότερος παραπόταμός του είναι ο Βασιλοπόταμος (σημερινή τάφρος Ω). Η μοναδική πεδιάδα της Λακωνίας είναι αυτή του Ευρώτα, που αρχίζει από την Σπάρτη σαν στενή κοιλάδα και κατέρχεται πλαταίνοντας ως τον Λακωνικό Κόλπο. Τα παράλια της Λακωνίας παρουσιάζουν πολλές κολπώσεις. Περιλαμβάνουν ένα τμήμα των ανατολικών ακτών του Μεσσηνιακού Κόλπου, τον Λακωνικό Κόλπο και τις ανατολικές ακτές του Μυρτώου Πελάγους. Σχηματίζονται δε δύο μεγάλες χερσόνησοι, του Ταινάρου και του Μαλέα. Στις δύο μεγάλες οροσειρές του νομού εμφανίζονται δασικά δέντρα, που αποδίδουν πλούσια και καλή ξυλεία, όπως το έλατο, το πεύκο και η δρυς. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 14

2.3 Χρήσεις γης Το ιάγραμμα 1-1 και ο Χάρτης 1-4 παρουσιάζουν την κατανομή των διαφόρων χρήσης γης στη λεκάνη απορροής του Ποταμού Ευρώτα. Το 61,25% της λεκάνης είναι φυσικές επιφάνειες, δάση, λιβάδια κτλ., το 37,85% είναι καλλιεργήσιμη γή και το 0,7% είναι αστικές επιφάνειες. Χάρτης 1-2: Τρισδιάστατο μοντέλο εδάφους (DEM) της λεκάνης απορροής του Ευρώτα. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 15

Χάρτης 1-3: Κλίσεις ανάγλυφου της λεκάνης απορροής του ποταμού Ευρώτα. Χρήσεις γης της λεκάνης απορροής του Ευρώτα 37,85% 0,21% υδάτινα σώματα μη καλλιεργήσιμη γη αστικές επιφάνειες αγροτική γη 0,70% 61,24% ιάγραμμα 1-1: Ποσοστά χρήσεων γης της Λεκάνης απορροής του Ευρώτα. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 16

Χάρτης 1-4: Χρήσεις γης της λεκάνης απορροής του Ευρώτα. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 17

2.4 Περιοχές σε καθεστώς προστασίας Στην ευρύτερη περιοχή της υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Ευρώτα, δηλαδή στους νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας, οι περιοχές που υπάγονται σε θεσμικές ρυθμίσεις, δηλαδή προστατευόμενες περιοχές, υγροβιότοποι Natura κ.τ.λ., φαίνονται στον Πίνακα 1-2. Πηγή: ΦΙΛΟΤΗΣ, Βάση εδομένων για την Ελληνική Φύση, ΕΜΠ ΤΥΠΥΘΕ: http://www.itia.ntua.gr/filotis/. Χάρτης 1-5: Οι βιότοποι σε καθεστώς προστασίας, του Ν. Λακωνίας. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 18

Πίνακας 1-2: Βιότοποι - Ν. Λακωνίας. Βιότοποι Natura Όνομα τόπου Εκβολές Ευρώτα Λαγκάδα Τρυπής Νότια Μάνη, Όρος Σαγγιάς και Ακρωτήριο Ταίναρο Ορη Γιδοβούνι, χιονοβούνι, Γαιδουροβούνι, Κορακιά, Καλογεροβούνι, Κουλοχέρα και περιοχή Μονεμβασιάς Περιοχή Νεάπολης (Βοιων) και νήσος Ελαφόνησος Κωδικός GR2540003 GR2540005 GR2540004 GR2540001 GR2540002 Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Όνομα τόπου Αρεόπολη Βάθεια Γύθειο Κεντρικός Ταΰγετος Κίττα Λαγκάδα Ταϋγέτου Μίνα Μάνης Μονεμβασία Περιοχή Μυστρά-Παρορίου-Αγίου Ιωάννου Κωδικός AT1011082 AT1011076 AT1010008 AT1010011 AT1011077 AT1080121 AT1011068 AT1010010 AT1080120 Βιότοποι CORINE Όνομα τόπου Βουνά Μονεμβασιάς Κωδικός AG0010063 Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 19

Εκβολές Ευρώτα ( ιβάρι και λίμνη Αστερίου) Ελαφόνησος Λακωνίας Λίμνη Στρογγύλη (Βιγκλάφια) Νότια Μάνη, Όρος Σανγκιάς και Ακρωτήριο Ταίναρο Ορη Γιδοβούνι, Χιονοβούνι, Γαϊδουροβούνι, Κορακιά, Καλογεροβούνι και Κουλοχέρα Περιοχή Νεάπολης Βιών και Νήσος Ελαφόνησος Σπηλιά Γλυφάδα και Αλεπότρυπα Πύργου υρού Χερσόνησος Μάνης AG0010061 AG0020021 AG0030042 AG0010222 AG0010062 AG0040059 AG0030041 AG0060082 Άλλοι Βιότοποι Όνομα τόπου Βέρεια της Μονεμβασιάς Βόρειος Ταύγετος (Ξερόβουνα) Καστανιά Λακωνίας Κροκεαί Λακωνίας Μυστράς Όρμος Ελατιάς Πελοποννήσου Περιοχή Γυθείου Ποταμός Ευρώτας Πύργος υρού Κωδικός AB1090014 AB1080017 AB1080180 AB1080090 AB1080010 AB1080094 AB1080125 AB1090002 AB1080038 Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 20

2.5 Κλίμα Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ευρώτα παρουσιάζει ένα τυπικό μεσογειακό τύπο κλίματος με θερμά καλοκαίρια και ψυχρούς χειμώνες, με μέση ετήσια θερμοκρασία, που φτάνει περίπου τους 16 0 C ενώ η θερμοβαθμίδα για την ευρύτερη περιοχή έχει προσδιοριστεί σε -0,51 0 C/100 m (Σταθμοί Βαμβακού, Έλους και Ασωπού, Μελέτη Λιμνοδεξαμενών Νομού Λακωνίας, 1993). Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μια μέση μηνιαία βροχόπτωση της τάξης του 77,63mm και από μια μέση υπερετήσια βροχόπτωση της τάξης του 931,61mm. Το πλείστο των βροχοπτώσεων παρουσιάζεται κατά τους μήνες Οκτώβριο ως και Μάρτιο, με πιο υγρό μήνα το εκέμβριο και πιο ξηρό τον Ιούνιο. Αντίστοιχα, η μέση υπερετήσια δυναμική εξατμισοδιαπνοή κατά Thornwaite έχει καθοριστεί για την περιοχή σε 668 mm ισοδυνάμου ύψους βροχής (Μελέτη Λιμνοδεξαμενών Νομού Λακωνίας, 1993). Η ορεινή περιοχή παρουσιάζει βαρύ χειμώνα, μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας μεταξύ θερμής και ψυχρής περιόδου και μεταξύ ημέρας και νύχτας, εμφάνιση παγετών από Οκτώβριο ως Απρίλιο και βροχοπτώσεις κατανεμημένες σε όλη τη διάρκεια του έτους. Οι άνεμοι που επικρατούν είναι βορειανατολικοί και σπανιότερα νοτιοδυτικοί. Χαρακτηριστικά είναι επίσης τα φαινόμενα ομίχλης κυρίως στη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Συλλέχθηκαν από τη βιβλιογραφία οι βροχοβαθμίδες που έχουν υπολογιστεί για την λεκάνη απορροής του ποταμού Ευρώτα και παρουσιάζονται στον Πίνακα 1-3. (αναλυτικά παρουσιάζονται τα γραφήματα στο παράρτημα). Έτσι, βροχοβαθμίδες έχουν υπολογιστεί για την συνολική λεκάνη, την υτική Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 21

Λακωνία (Περιοχή Ταΰγετου) και Ανατολική Λακωνία, τη Λεκάνη ρέματος Μαριόρεμα και τη Λεκάνη Αρνιώτικου. Στις περισσότερες μελέτες που έχει γίνει υπολογισμός βροχοβαθμίδας για τον νομό Λακωνίας γίνεται ο διαχωρισμός σε υτική και Ανατολική Λακωνία, λόγω της ιδιαιτερότητας που παρουσιάζει η ορεινή ζώνη του Ταΰγετου σε σχέση με την υπόλοιπη Λακωνία. Ο ρυθμός αύξησης του ύψους βροχής με το υψόμετρο στην ζώνη Ταΰγετου (0.8 mm/m), είναι υπερδιπλάσιος από ότι είναι στην υπόλοιπη Λακωνία (0.35 mm/m). Ακόμη, για την περιοχή έχει γίνει συσχέτιση εξάτμισης θερμοκρασίας για τους σταθμούς Τρίπολη, Σελλασία, Έλος Ασωπός. (Ανάπτυξη Συστημάτων και Εργαλείων ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Υδατικών ιαμερισμάτων υτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου και Ανατολικής Πελοποννήσου - Α ΦΑΣΗ, 2005). Έτσι έχουν εξαχθεί πολυωνυμικές εξισώσεις για κάθε περίπτωση και για τις περιόδους Αύγουστο-Ιανουάριο και Φεβρουάριο-Ιούλιο. Αναλυτικά τα γραφήματα και οι εξισώσεις επί αυτών φαίνονται στο παράρτημα. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 22

Εξάτμιση (mm) 300 250 200 150 100 50 Σταθμός Σελλασία (ΥΠΑΑΤ) Συσχέτιση εξάτμισης-θερμοκρασίας Περίοδος: Αυγ-Ιαν y = 0,0014x 3 + 0,462x 2-5,3701x + 62,174 R 2 = 0,9981 0 0 5 10 15 20 25 30 Θερμοκρασία (C) ιάγραμμα 1-2: Συσχέτιση εξάτμισης Θερμοκρασίας για τον σταθμό της Σελλασίας (περίοδος Αυγ-Ιουν). Εξάμτιση (mm) 300 250 200 150 100 Σταθμός Σελλασία (ΥΠΑΑΤ) Συσχέτιση εξάτμισης-θερμοκρασίας Περίοδος: Φεβ-Ιουλ y = -0,0051x 3 + 0,4502x 2 + 1,7773x + 14,08 R 2 = 0,998 50 0 0 5 10 15 20 25 30 Θερμοκρασία (C) ιάγραμμα 1-3: Συσχέτιση εξάτμισης Θερμοκρασίας για τον σταθμό της Σελλασίας (περίοδος Φεβ-Ιουλ). Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 23

Πίνακας 1-3: Βροχοβαθμίδες για την λεκάνη απορροής του ποταμού Ευρώτα από την βιβλιογραφία. Βροχοβαθμίδα Περιοχή Σταθμοί που χρησιμοποιήθηκαν Πηγή Β=0,35 Υ + 533,5 υτική Λακωνία- Πετρίνα, Άρνα και Καστόρειο. Μελέτη Λιμνοδεξαμενών Περιοχή Ταΰγετου Νομού Λακωνίας, 1993 Β=0,80 Υ + 845,4 Ανατολική Λακωνία και Βούρβουρα, Καρυές, Σελλασία, Νοτιοανατολική Αρκαδία Βασσαράς, Βρονταμάς και Έλος. Β=0,5912 Υ + 531,9 Λακωνία Β=1,1941 Υ + 449,37 υτική Λακωνία Mariolakos and Fountoulis, 2006 Β=0,6152 Υ + 388,25 Ανατολική Λακωνία Β=0,303 Υ + 533,87 Ανατολική Λακωνία Βασάρας, Κολλίνες, Καρυές Β=0,9866 Υ + 592,69 υτική Λακωνία Έλος, Βρονταμάς, Πέτρινα, Άγιος ημήτριος, Καστόρειο, Σελλασία, Λογκανίκος, Άρνα. Β=0,5116 Υ + 485,53 Λεκάνη ρέματος Μαργιόρεμα Έλος, Βρονταμάς, Αγ. ημήτριος, Κρεμαστή. Β=0,7342 Υ + 724,79 Λεκάνη Αρνιώτικου Γύθειο, Πέτρινα, Άρνα. Ανάπτυξη Συστημάτων και Εργαλείων ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Υδατικών ιαμερισμάτων υτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου και Β = βροχόπτωση (mm), Υ = τοπογραφικό υψόμετρο (m) Ανατολικής Πελοποννήσου - Α ΦΑΣΗ, 2005 της Παράκτιας Ζώνης 24

2.5.1 Ανάλυση βροχομετρικών δεδομένων Στο παράρτημα Βιβλιογραφία και Βάση εδομένων παρουσιάζεται ένας αναλυτικός κατάλογος με τα διαθέσιμα βροχομετρικά και μετεωρολογικά δεδομένα. Σε αυτόν φαίνεται ότι σύγχρονα ημερήσια δεδομένα ήταν διαθέσιμα για τους σταθμούς Έλος (20 m), Ριβιώτισα (163.5 m), Βρονταμάς (280 m), Περιβόλια (490 m), Σελλασία (590 m) και Βασαράς (646 m). Τα περισσότερα από αυτά διατέθηκαν σε χειρόγραφη μορφή και εν συνεχεία ψηφιοποιήθηκαν. Στο ιάγραμμα 1-4 παρουσιάζονται οι μέσες μηνιαίες τιμές των βροχοπτώσεων για τους παραπάνω σταθμούς. 250 Μέση μηνιαία βροχόπτωση, mm 200 150 100 50 Έλος, 20 m Ριβιώτισα, 163.5 m Βρονταμάς, 280 m Περιβόλια, 490 m Σελλασία, 590 m Βασαράς, 646 m 0 Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Μήνας ιάγραμμα 1-4: Μέσες μηνιαίες βροχοπτώσεων για τους σταθμούς Έλος, Ριβιώτισα, Βρονταμάς, Περιβόλια, Σελλασία και Βασαράς. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 25

Έτσι, επιλέχθηκε να γίνει έλεγχος της αξιοπιστίας των χρονοσειρών της βροχόπτωσης των παραπάνω σταθμών. Το παραπάνω υλοποιήθηκε με τις εξής συσχετίσεις: Έλεγχος Ομοιογένειας - Ανάλυση ιπλών Αθροιστικών Καμπύλων Έλεγχος Σταθερότητας - Ανάλυση Μέσων Μηνιαίων Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά τα διαγράμματα που προέκυψαν από την παραπάνω ανάλυση για την συσχέτιση των σταθμών Ριβιώτισα Βασαράς. Συγκεντρωτικά τα γραφήματα παρουσιάζονται στο παράρτημα. Ενώ στους παρακάτω πίνακες φαίνονται οι συντελεστές συσχέτισης (RMSE) τόσο για την Ανάλυση ιπλών Αθροιστικών Καμπύλων (Πίνακας 1-4), όσο και για την Ανάλυση Μέσων Μηνιαίων (Πίνακας 1-5). Όπως παρατηρείται οι σταθμοί παρουσιάζουν πολύ καλή ομοιογένεια (αν και το εύρος των στοιχείων είναι μικρό < 10 υδρολογικά έτη), ενώ η ανάλυση των μέσων μηνιαίων έδειξε κάποιες αδυναμίες στα δεδομένα. Προκαταρτικό Σχέδιο ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της Παράκτιας Ζώνης 26