ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΙΑΤΡΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΕΥΡΕΣΕΩΝ Επίκ. Καθηγητής Άγγελος Μπώλος 28.4.2015
Ευθύνη Ιατρού: Πειθαρχική ευθύνη: κυρώσεις για παραβιάσεις των καθηκόντων και των υποχρεώσεων που επιβάλλονται από τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (ν. 3418/2005). Αστική ευθύνη: Ως αστική ευθύνη απέναντι στον ασθενή, όταν ο ιατρός προκαλεί σε αυτόν ζημιά κατά την άσκηση της δραστηριότητάς του, οπότε και γεννάται υποχρέωση αποζημίωσης Ποινική ευθύνη: στη βάση της οποία η πολιτεία τιμωρεί τον ιατρό για προσβολή εννόμων αγαθών του ασθενή, όπως π.χ. για την πρόκληση σωματικής βλάβης ή θανάτου με ποινές, οι οποίες πέρα από τον κατασταλτικό τους χαρακτήρα συνεπάγονται και ένα ιδιαίτερο στιγματισμό του ιατρού στον κοινωνικό χώρο.
Institute of Medicine (ΗΠΑ 2000): Θάνατοι σχετιζόμενοι με ιατρικά σφάλματα ανέρχονται από 44.000 έως 98.000 ετησίως. Ευρωβαρόμετρο 2006: 75% ανησυχούν για την πιθανότητα ιατρικού λάθους (Ελλάδα) Ιατρικά σφάλματα (συνολικά) στην Ελλάδα ετησίως από 1.200 έως 1.500
Μελέτη Πανεπιστημίου Πειραιώς 2010 1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: 64,86% 2. ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΑ (ΚΛΙΝΙΚΕΣ): 20,08% 3. ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ: 6,18% 4. ΔΟΜΕΣ ΙΚΑ: 2,32%
Μελέτη Πανεπιστημίου Πειραιώς 2010 1. ΘΑΝΑΤΟΙ: 37,84% 2. ΜΟΝΙΜΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 35,91% 3. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΒΛΑΒΗ: 14,19% (Απαραίτητη περαιτέρω ιατρική επέμβαση)
«Επικίνδυνες» ειδικότητες: - Γυναικολόγοι - Παιδίατροι - Χειρουργοί - Αναισθησιολόγοι
Πρόκειται για τη συμπεριφορά του γιατρού που αξιολογείται ως υπολειπόμενη της επιβαλλόμενης στο επάγγελμα του και στη συγκεκριμένη περίπτωση επιμέλειας, κατά κανόνα επειδή ο γιατρός α) δεν τηρεί το επαγγελματικό του standard ή β) επειδή παραβιάζει τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης και τέχνης (leges artis).
Το άρθρο 330 ΑΚ αναφέρει: «αμέλεια υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές». Μέτρο επιμέλειας του ιατρού: Στο άρθρο 2 παρ. 3 ΚΙΔ ορίζεται ότι: «Το ιατρικό λειτούργημα ασκείται σύμφωνα με τους γενικά αποδεκτούς και ισχύοντες κανόνες της ιατρικής επιστήμης». Άρθρο 3 παρ. 3 ΚΙΔ ορίζεται ότι: «Ο ιατρός, κατά την άσκηση της ιατρικής, ενεργεί με πλήρη ελευθερία, στο πλαίσιο των γενικά αποδεκτών κανόνων και μεθόδων της ιατρικής επιστήμης, όπως αυτοί διαμορφώνονται με βάση τα αποτελέσματα της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας». Άρθρο 10 παρ. 1 ΚΙΔ ορίζεται ότι: «Ο ιατρός έχει την υποχρέωση συνεχιζόμενης δια βίου εκπαίδευσης και ενημέρωσης σχετικά με τις εξελίξεις της ιατρικής επιστήμης και της ειδικότητάς τους».
Σφάλματα που συνδέονται με την παράβαση των κανόνων της ιατρικής επιστήμης («τεχνικά επιστημονικά σφάλματα»): Χορήγηση από τον αναισθησιολόγο υπερβολικής δόσης ναρκωτικού φαρμάκου, σε σχέση με το σωματικό βάρος και την ηλικία του ασθενούς [ΑΠ 1354/2000, ΠοινΧρ 2001,515]. Γυναικολόγος δεν έδωσε εντολή για τη διενέργεια παρακλινικών εξετάσεων, από τις οποίες θα προέκυπτε ότι η θανούσα έπασχε από νεφρίτιδα [ΑΠ 2432/2003, ΠοινΧρ 2004,777]. Συρραφή του αριστερού ουρητήρα κατά τη διενέργεια ολικής υστερεκτομής, τραυματίζοντας τον ουρητήρα και καθιστώντας προβληματικό και αμφίβολης διάρκειας ζωής τον αριστερό νεφρό [ΑΠ 392/2005, ΠοινΔικ 2005,915].
Σφάλματα από κοινή αμέλεια Χειρούργος κατά την αφαίρεση όγκου από στην εξωτερική επιφάνεια της καρωτίδας, από «αδεξιότητα» προκάλεσε τραυματισμό που οδήγησε σε θάνατο του ασθενούς [ΕφΘεσ 1212/1973, ΝοΒ 22,946]. Ανθρώπινα λάθη θεωρούνται και τα λάθη στις ιατρικές συνταγές (π.χ. λάθος ονομασία φαρμάκου που μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη της υγείας του ασθενούς).
Σφάλματα με βάση το στάδιο της ιατρικής αγωγής και θεραπείας Σφάλματα ενημέρωσης Σφάλματα αντίληψης Οργανωτικά σφάλματα
ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΙ ΕΥΘΥΝΗ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΥ ΙΑΤΡΟΥ: Όταν παραλείπει ή καθυστερεί να ειδοποιήσει τον ειδικό ιατρό. Όταν αναλαμβάνει μόνος του τη διεξαγωγή διαγνωστικού ή θεραπευτικού εγχειρήματος, χωρίς να παραπέμψει το περιστατικό σε ειδικό ιατρό, κρίνοντας εσφαλμένα ότι οι γνώσεις και ικανότητές του επαρκούν για την περίπτωση. Παραλείπει να παράσχει ή παράσχει κατά τρόπο εσφαλμένο και πλημμελή τις πρώτες βοήθειες ή άλλες στοιχειώδεις ιατρικές πράξεις που δεν απαιτούν εξειδικευμένη γνώση ή εμπειρία και μπορούν να διενεργηθούν από έναν ειδικευόμενο ιατρό χωρίς την εποπτεία ειδικού. Ενεργεί κατά παράβαση υποδείξεων και εντολών του ειδικού ιατρού.
ΙΑΤΡΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ Ο ιατρός δεν ευθύνεται για την ύπαρξη κρυφών ελαττωμάτων της συσκευής. Ο ιατρός όμως οφείλει: - να γνωρίζει τον τρόπο λειτουργίας του ιατρικού μηχανήματος (π.χ. ρομποτική χειρουργική). - να ελέγχει τη λειτουργική του ικανότητα ή να το δίνει για έλεγχο πριν από τη χρήση του. Αδικοπρακτική ευθύνη του συντηρητή σε περίπτωση βλαβών των μηχανημάτων (πρόβλημα λογισμικού ή οθόνης κ.λπ.) έναντι του ασθενούς, αλλά και της νοσηλευτικής μονάδας (ως προστήσασας).
ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΙΑΤΡΟΙ ΣΕ ΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ, ΝΠΔΔ (ΚΡΑΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ, ΕΣΥ) Σχέση δημοσίου δικαίου (μεταξύ ασθενούς και ΝΠΔΔ Νοσοκομείου ΕΣΥ) Αστική Ευθύνη του Δημοσίου (άρθρα 105 και 106 Εισαγωγικού Νόμου ΑΚ) ΜΟΝΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΠΔΔ (όχι και ατομικά κατά του ιατρού, βλ. και άρθρο 38 παρ. 1 Υπαλληλικού Κώδικα). ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΙΑΤΡΟΙ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΑ (ΚΛΙΝΙΚΕΣ) ΙΔΙΩΤΕΣ ΙΑΤΡΟΙ Άρθρο 334 ΑΚ (Ευθύνη από πταίσμα του προστηθέντος), Άρθρο 922 ΑΚ (Ευθύνη του προστήσαντος), Άρθρο 8 του ν.2251/1994 (Για τον παρέχοντα υπηρεσίες) ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ
ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΙΑΤΡΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ή ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: Ευθύνη του νοσοκομείου ως προς τον έλεγχο και τη συντήρηση των ιατρικών μηχανημάτων, δεδομένου ότι εμπίπτουν στις υποχρεώσεις επιμέλειάς του, η παράβαση των οποίων στοιχειοθετεί την ευθύνη του νοσοκομείου λόγω της υπάρξεώς οργανωτικού σφάλματος. Το νοσοκομείο θα ευθύνεται δηλαδή για την αποκατάσταση της επελθούσας στον ασθενή ζημίας, εκτός όπως θα προκύπτει από τη σύμβαση προμήθειας και αγοράς ιατρικού εξοπλισμού η ευθύνη συντήρησης βαρύνει την πωλήτρια εταιρεία. ΙΔΙΩΤΕΣ ΙΑΤΡΟΙ Δεν υφίσταται ευθύνη του ιατρού εφόσον τηρεί την υποχρέωσή του ως προς τον σε τακτά χρονικά διαστήματα τεχνικό έλεγχο και συντήρηση των μηχανημάτων του. Επομένως, η ευθύνη για ενδεχόμενη βλάβη της υγείας του ασθενούς εξαιτίας δυσλειτουργίας του ιατρικού μηχανήματος μετακυλίεται στα πρόσωπα που ήταν επιφορτισμένα με τον έλεγχο του μηχανήματος.
ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ - ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ: Ανθρωποκτονία από αμέλεια [άρθρο 302 ΠΚ] Σωματική βλάβη από αμέλεια [άρθρο 314 ΠΚ] Δωροδοκία [παθητική & ενεργητική, 235, 236 ΠΚ] Πλαστογραφία [άρθρο 216 ΠΚ] Πλαστογραφία πιστοποιητικών [217 ΠΚ] Ψευδείς ιατρικές πιστοποιήσεις [άρθρο 221 ΠΚ] Παράβαση καθήκοντος [άρθρο 259 ΠΚ] Παράβαση επαγγελματικής εχεμύθειας [άρθρο 371 ΠΚ] Άρνηση γιατρών [άρθρο 441 ΠΚ] Παροχή βοήθειας στον ασθενή [άρθρο 306 ΠΚ] ΓΙΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΥΣ: Τεχνητή διακοπή εγκυμοσύνης [άρθρο 304 ΠΚ] Σωματική βλάβη εμβρύου ή νεογνού [άρθρο 304 Α ΠΚ]
ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ - ΚΙΔ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ (ΚΙΔ) Νόμος του Κράτους (Ν. 3418/2005) «Οι διατάξεις του ΚΙΔ εφαρμόζονται κατά την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος και την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας ή τριτοβάθμιας φροντίδας υγείας στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα και ανεξάρτητα από τον τρόπο ή τη μορφή άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος, ατομικά, ομαδικά ή με τη μορφή ιατρικής εταιρείας, ως ελεύθερο επάγγελμα ή όχι».
ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ - ΚΙΔ Επιλεγμένες περιπτώσεις εφαρμογής ΚΙΔ: Άρθρο 5 - Ιατρικά πιστοποιητικά Άρθρο 6 - Κωλύματα ασυμβίβαστα Άρθρο 7 - Τόπος άσκησης επαγγέλματος Άρθρο 11 - Υποχρέωση ενημέρωσης Άρθρο 12 - Συναίνεση Άρθρο 13 - Ιατρικό απόρρητο Άρθρο 14 - Τήρηση ιατρικού αρχείου Άρθρο 17 - Διαφήμιση ΜΜΕ Άρθρο 18 - Παρουσία ιατρών στο Διαδίκτυο Άρθρο 19 - Αμοιβή ιατρού Άρθρο 21 - Σχέσεις με συναδέλφους