ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ & ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ

ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ & ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ «ΣΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΩΝ ΜΗΗΚΡΟΜΔΑΗΗΩΝ ΔΠΗΗΥΔΗΗΡΖΔΩΝ ΣΖΝ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΟΥΖ» ΔΗΖΓΖΣΡΗΑ: ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΤ ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΖ ΠΟΤΓΑΣΡΗΔ: ΓΚΑΪΝΣΑΣΕΑΚH ΠΑΥΑΛΗNA ΓΚΟΤΜΑ ΒΑΗΛΗΚH ΚΑΒΑΛΑ 2006 1

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΩΓΖ... 5 ΠΡΟΛΟΓΟ... 7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο... 8 1.1 Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα... 9 1.1.1 Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ρξεκαηννηθνλνκηθό πξνθίι... 9 1.1.2 Κξηηήξηα Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 13 1.1.3 Ο Ρόινο ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 14 1.1.4 Αληηθείκελν Γξαζηεξηόηεηαο θαη Ννκηθή Μνξθή... 17 1.1.5 Σν Πεξηβάιινλ ηεο Δπηρείξεζεο... 19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο... 21 2.1 Σν Πνξηξέην ηνπ Μηθξνκεζαίνπ Δπηρεηξεκαηία... 22 2.1.1 Ζ πκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο Μηθξνκεζαίεο... Δπηρεηξήζεηο... 23 2.1.2 Πσο ε πκκεηνρή Τπαιιήισλ επεξεάδεη ηελ παξαγσγηθόηεηα ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 24 2.2 Δθαξκνγέο ηεο πκκεηνρήο Τπαιιήισλ ζηηο Mηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο... 26 2.2.1 Παξάιιειεο Γνκέο... 26 2.2.2 ηάδηα Δθαξκνγήο... 27 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο... 31 3.1 Γηαθνξέο Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ από ηηο Μεγάιεο... 32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο... 41 4.1 Πξνβιήκαηα Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 42 4.2 Οηθνλνκηθά Πξνβιήκαηα... 43 2

4.2.1 Υξεκαηνδόηεζε... 44 4.2.1.1 Σν Πξόβιεκα ηεο Υξεκαηνδόηεζεο εληνπίδεηαη ζε 7 Πιεγέο... 44 4.2.1.2 Πξνβιήκαηα ηνπ πζηήκαηνο Υξεκαηνδόηεζεο ησλ Δπηρεηξήζεσλ... 45 4.2.1.3 Κξηηήξηα Αμηνιόγεζεο γηα ηελ Υξεκαηνδόηεζε ησλ Δπηρεηξήζεσλ... 48 4.2.2 Φνξνινγηθό ύζηεκα... 52 4.2.3 Έιιεηςε Υξεκαηηθώλ Κεθαιαίσλ γηα Δπελδύζεηο... 54 4.3 Πξνβιήκαηα Δμνπιηζκνύ... 54 4.3.1 Διιηπείο Υξήζε Ίληεξλεη θαη Μεραλνξγάλσζεο... 55 4.3.2 Δμνπιηζκόο Μεραλεκάησλ Παξαγσγήο... 61 4.4 Πξνβιήκαηα Πξνζσπηθνύ... 62 4.4.1 Αζθάιεηα θαη Τγεία... 62 4.4.2 Δμεηδίθεπζε Πξνζσπηθνύ... 64 4.5 Πξνβιήκαηα Αγνξάο-Πσιήζεσλ... 65 4.5.1 Αζέκηηνο Αληαγσληζκόο... 66 4.5.2 Παξαεκπόξην... 68 4.5.3 Πξνβιήκαηα Δμαγσγώλ... 69 4.5.3.1 Υαξαθηεξηζηηθά-Πξνβιήκαηα ησλ Διιεληθώλ... Δμαγσγώλ... 70 4.5.3.2 Πξνηάζεηο γηα ηελ Βειηίσζε ησλ Δμαγσγώλ Δπηδόζεσλ... ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 71 4.5.4 Μηθξή Παξαγσγηθή Ηθαλόηεηα... 73 4.5.5 Κόζηνο Αγνξάο Πξώησλ Τιώλ... 73 4.6 Πξνβιήκαηα Μάξθεηηλγθ-Μάλαηδκελη... 73 4.6.1 Γηαθήκηζε θαη Πξνώζεζε... 74 4.6.2 Έιιεηςε σζηήο Γηνίθεζεο θαη σζηνύ Διέγρνπ... 74 4 6.3 Υξεκαηννηθνλνκηθό Μέγεζνο... 77 4.6.4 ηξαηεγηθέο Πσιήζεσλ... 78 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο... 79 5.1 Πιενλεθηήκαηα Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 80 3

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 Ο... 82 6.1 Μηθξό Πνιπεζληθέο Δπηρεηξήζεηο... 83 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 Ο... 87 7.1 εκαζία ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 88 7.2 Σν Μέιινλ ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ... 88 7.3 πκπεξάζκαηα Μειέηεο... 89 7.4 Μεζνδνινγία Έξεπλαο... 91 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 92 4

ΔΗΑΓΩΓΖ ηε κειέηε απηή ζα αζρνιεζνχκε κε ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη ζπγθεθξηκέλα κε ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ίδηεο. Με επηρεηξήζεηο δειαδή πνπ ε θεθαιαηνπνίεζή ηνπο είλαη κηθξή, απαζρνινχλ κηθξφ αξηζκφ αλζξψπσλ, αληαγσλίδνληαη ζπλήζσο κε κεγαιχηεξεο εηαηξείεο, ην πνζνζηφ ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο πνπ θαηέρνπλ είλαη κηθξφ, αιιά ηα θέξδε ηνπο αλαινγηθά κε ην κέγεζφο ηνπο δελ είλαη απαξαίηεηα κηθξά. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο έρνπλ αξθεηέο ηδηαηηεξφηεηεο, φπσο ζα δνχκε θαη ζα αλαιχζνπκε ζηελ πνξεία. ε απηφ πνπ πξέπεη λα ζηαζνχκε θαη λα γίλεη ηδηαίηεξε κλεία είλαη φηη δελ πξέπεη λα γεληθνινγνχκε φηαλ κηιάκε γηα κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Ζ εληχπσζε πσο φιεο νη κηθξέο επηρεηξήζεηο παιεχνπλ απιά θαη κφλν γηα ηελ επηβίσζή ηνπο, είλαη πέξα γηα πέξα εζθαικέλε. Γελ είλαη ηπραίν πσο νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ππνζηεξίδνληαη ηφζν απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ ηνπο φζν θαη απφ ηελ Δπξσπατθή θνηλφηεηα κε ηε κνξθή επηδνηήζεσλ, επηρνξεγήζεσλ, κε ηελ παξνρή δαλείσλ κε επλντθνχο φξνπο ή κε νπνηαδήπνηε άιιε κνξθή. ην πξψην θεθάιαην αλαιχνπκε ηελ έλλνηα ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. Αλαιχνπκε ηα θξηηήξηα πνπ ηηο δηαρσξίδνπλ απφ ηηο κεγάιεο, ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ νηθνλνκία θαη γεληθφηεξα ζηελ θνηλσλία καο, ην αληηθείκελν δξαζηεξηφηεηαο ηνπο θαη ηελ λνκηθή ηνπο κνξθή αιιά θαη γηα ην πεξηβάιινλ ηνπο. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαθεξφκαζηε ζην πνξηξαίην ηνπ κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία, ζηελ ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. ην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη κηα αλαθνξά ζηηο δηαθνξέο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ απφ ηηο κεγάιεο ζην ρψξν. ην ηέηαξην θεθάιαην, ην νπνίν είλαη θαη ην ζέκα ηεο κειέηεο καο αλαιχνπκε ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ ζχγρξνλε επνρή. Σα δηαρσξίδνπκε ζε έμη θαηεγνξίεο νη νπνίεο είλαη νη αθφινπζεο: ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, ηα πξνβιήκαηα εμνπιηζκνχ, αγνξάο-πσιήζεσλ, κάξθεηηλγθ-κάλαηδκελη, ρξεκαηννηθνλνκηθά. Αλαιπηηθφηεξα, αλαθεξφκαζηε ζην ζέκα ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, ζηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο, γηα ην θνξνινγηθφ 5

ζχζηεκα, ηελ αγνξά αμηψλ θαη ζηε έιιεηςε ρξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ γηα ηηο επελδχζεηο. Δπίζεο, κηιάκε γηα ηελ ειιηπείο ρξήζε ίληεξλεη, κεραλνξγάλσζεο θαη εμνπιηζκνχ κεραλεκάησλ παξαγσγήο. Αλαθεξφκαζηε ζηνλ αζέκηην αληαγσληζκφ, ζην παξαεκπφξην, ζην πξφβιεκα εμαγσγψλ θαη ζηε βειηίσζε ηνπο θαζψο θαη ζηε κηθξή παξαγσγηθή ηθαλφηεηα θαη θφζηνπο πξψησλ πιψλ. Σέινο, γίλεηαη αλαθνξά ζην πξφβιεκα ζσζηνχ ειέγρνπ θαη δηνίθεζεο(management-marketing) θαη ζε ζέκαηα ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ραξαθηήξα. ην πέκπην θεθάιαην, επηζεκαίλνπκε ηα πιενλεθηήκαηα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. ην έθην θεθάιαην γίλεηαη κηα αλαθνξά ζηηο κηθξφ πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην επηζεκαίλνπκε ηελ ζεκαζία θαη ην κέιινλ ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, θαζψο επίζεο εθθξάδνπκε θαη ηα δηθά καο ζπκπεξάζκαηά. ην ηέινο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο αθνινπζεί ε βηβιηνγξαθία θαη ηα sites. 6

ΠΡΟΛΟΓΟ Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο απνηεινχλ ηε κεγάιε πιεηνλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ζεσξνχληαη φηη είλαη ε βαζηθή θηλεηήξηα δχλακε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη γηα ηελ επέθηαζε ηνπ αξηζκνχ ησλ απαζρνινπκέλσλ. ηελ Δ.Δ νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο αληηπξνζσπεχνπλ ην 99,8 % ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ, ην 66,4% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο θαη ην 61,1% ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ. Με βάζε ηνλ ηειεπηαίν νξηζκφ ηεο Δ.Δ είλαη εθείλεο πνπ απαζρνινχλ κέρξη 249 άηνκα. Ηδηαίηεξα, σο πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο ή κηθξνεπηρεηξήζεηο ηαμηλνκνχληαη εθείλεο πνπ απαζρνινχλ ιηγφηεξα απφ 10 άηνκα. κηθξέο εθείλεο πνπ εξγνδνηνχλ απφ 10 κέρξη 49 άηνκα θαη κεζαίεο εθείλεο κε απαζρφιεζε απφ 50 κέρξη 249 άηνκα. Αληηθείκελν ηεο κειέηεο απηήο είλαη ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε επηβίσζή ηνπο ζηελ ζεκεξηλή επνρή Ο ξφινο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο, ηδηαίηεξα ζηε ζεκεξηλή επνρή, είλαη θξίζηκνο δηα 3 ιφγνπο: Πξψηα απ φια, δηφηη είλαη θξίζηκε ε ζπλεηζθνξά ηεο ζηε κάρε ηεο αλάπηπμεο πνπ θαιείηαη λα δψζεη ε Διιάδα. Αμηνπνηψληαο φιεο ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο πνιηηηθέο πνπ δηαζέηνπκε ζα έρνπκε ζεκαληηθή αλάπηπμε θαη βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Ο ζηφρνο απηφο ζα επηηεπρζεί κφλν αλ ππάξμεη κηα θαζνιηθή θηλεηνπνίεζε ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. ηφρνο είλαη λα δηαηεξεζεί θαη λα εληζρπζεί ν αλαπηπμηαθφο ξφινο, ε θηλεηηθφηεηα, ε παξνπζία ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Γηα λα επηηεπρζεί αλάπηπμε, ρξεηάδεηαη ε βειηίσζε δηαξθψο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. Καη ζε απηφ ην ηνκέα ε κηθξνκεζαία επηρείξεζε δηαδξακαηίδεη έλαλ θξίζηκν ξφιν. Ζ ηδησηηθή πξσηνβνπιία θαη ην «επηρεηξείλ» είλαη ν αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο. Φπζηθά φιεο νη πξνζπάζεηεο δελ έρνπλ νχηε ηελ ίδηα θαηάιεμε νχηε θαη ην ίδην κέγεζνο. Οη επηρεηξήζεηο αλάινγα κε ην κέγεζφο ηνπο, δειαδή ηα θεθάιαηά ηνπο, ηα θέξδε ηνπο θαη ηνλ αξηζκφ ησλ πξνζψπσλ πνπ απαζρνινχλ, δηαθξίλνληαη ζε κηθξέο, κηθξνκεζαίεο, κεζαίεο θαη κεγάιεο. 7

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν 8

1.1 Μηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα 1.1.1 Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ρξεκαηννηθνλνκηθό πξνθίι Ζ νηθνλνκηθή ζεσξία κέρξη θαη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 ηφληδε ηα πιενλεθηήκαηα ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ζεσξψληαο φηη ε επηηπρία κηαο επηρείξεζεο ζπκβαδίδεη κε ηελ ηάμε κεγέζνπο ηεο. Σν κέγεζνο ηεο παξαγσγήο θαη νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζεσξνχληαλ ζηνηρεία γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ επηβίσζε κηαο επηρείξεζεο, πξνβιέπνληαο έηζη ηελ επηθξάηεζε ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ εμαθάληζε ησλ κηθξνκεζαίσλ. Σα εκπεηξηθά φκσο ζηνηρεία δηεζλψο δείρλνπλ φηη ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα δελ ζπκβαδίδνπλ κε ην κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο (ΜΜΔ) εκθαλίδνληαη λα θαηέρνπλ πάλσ απφ 95% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη λα απαζρνινχλ ην πεξηζζφηεξν εξγαηηθφ. Δπηπιένλ, δηεζλείο έξεπλεο έρνπλ θαηαδείμεη ηε ζπκβνιή ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ σο βαζηθφ παξάγνληα αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο, βειηίσζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη πξνψζεζεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο θαηλνηνκίαο. Γελ ππάξρεη έλαο εληαίνο γεληθά απνδεθηφο νξηζκφο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο, αιιά νξίδεηαη θάζε θνξά ζε ζρέζε κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο θάζε ρψξαο θαη ηηο εθαξκνδφκελεο πνιηηηθέο. Γηαθνξέο ζηνλ νξηζκφ ηνπ κεγέζνπο κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο πξνθαινχληαη επίζεο απφ γεσγξαθηθέο παξακέηξνπο θαη θπξίσο απφ ηηο δηαζηάζεηο ησλ αγνξψλ. Έηζη ζηηο ΖΠΑ, κηθξνκεζαία ζεσξείηαη ε επηρείξεζε πνπ απαζρνιεί ιηγφηεξνπο απφ 500 εξγαδνκέλνπο, ζηελ Ηαπσλία ιηγφηεξνπο απφ 300, ζηε Γεξκαλία, Γαιιία θαη Ηηαιία ιηγφηεξνπο απφ 200 θαη ζηε Απζηξαιία ιηγφηεξνπο απφ 50 εξγαδνκέλνπο. χκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ηα πεξηζζφηεξα ρξεζηκνπνηνχκελα πνζνηηθά θξηηήξηα γηα ηνλ νξηζκφ κηαο επηρείξεζεο, σο ΜΜΔ είλαη πξσηίζησο ν αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ θαη θαηά δεχηεξνλ ν θχθινο εξγαζηψλ. ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ), ζχκθσλα κε ηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ( αξ.l107/8,30-4-96), σο ΜΜΔ νξίδεηαη εθείλε ε επηρείξεζε πνπ θαηέρεη ηηο αθφινπζεο ηδηφηεηεο 1 : 1 Βηβιηνζήθε, Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα, www.disabled.gr, 9

*Απαζρνιεί κέρξη 250 άηνκα θαηά αλψηεξν φξην θαη: - είηε έρεη εηήζην θχθιν εξγαζηψλ πνπ δελ ππεξβαίλεη ηα 40 εθαηνκκχξηα επξψ, - είηε έρεη ζχλνιν ηζνινγηζκνχ πνπ δελ ππεξβαίλεη ηα 27 εθαηνκκχξηα επξψ. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γηα λα ζεσξεζεί κία επηρείξεζε σο ΜΜΔ είλαη ε αλεμαξηεζία ηεο. πγθεθξηκέλα δελ κπνξεί λα αλήθεη πεξηζζφηεξν απφ ην 25% ηνπ θεθαιαίνπ ηεο ζε κεγάιε επηρείξεζε ή ζε φκηιν επηρεηξήζεσλ. ην θεθάιαην δελ ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ πνπ ππεξβαίλεη ην 25% κηα ή πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο πνπ δελ πιεξνχλ ηνλ νξηζκφ απηφ, πιελ δεκνζίσλ εηαηξεηψλ ραξηνθπιαθίνπ, εηαηξεηψλ επηρεηξεκαηηθνχ θεθαιαίνπ, ή εθφζνλ δελ αζθείηαη έιεγρνο, ζεζκηθψλ επελδπηψλ. ηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηνλ EOMMEX, ζεσξνχληαη σο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο φζεο επηρεηξήζεηο απαζρνινχλ κέρξη 100 άηνκα πξνζσπηθφ. Δάλ ιακβάλνληαλ ππφςε ν νξηζκφο ΜΜΔ ηεο Δ.Δ, ζα πεξηιακβαλφηαλ ζρεδφλ φιεο νη επηρεηξήζεηο, θαζφζνλ ην 99% ησλ επηρεηξήζεσλ απαζρνιεί ην πνιχ 50 άηνκα. Ζ κηθξνκεζαία επηρείξεζε ζηελ Διιάδα είλαη ζπλήζσο κηα νηθνγελεηαθή επηρείξεζε ηεο νπνίαο ε δηνίθεζε ηαπηίδεηαη κε ηελ θπξηφηεηα θαη ε θαζεκεξηλή δηαρείξηζε εμαζθαιίδεηαη ζπλήζσο απφ ηνλ επηρεηξεκαηία. Ζ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο γηα ιφγνπο ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην εηδηθφ θεθάιαην ηεο Ν.Δ.197/11/78 ραξαθηεξίδεη σο κεηαπνηεηηθή κηθξνκεζαία επηρείξεζε, ηελ επηρείξεζε απηή πνπ ην αλψηαην χςνο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηεο ηειεπηαίαο ηξηεηίαο δελ ππεξβαίλεη ηα 2,500,000 επξψ. Ζ Διιάδα είλαη θπξηνιεθηηθά ε ρψξα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, αθνχ νη επηρεηξήζεηο κε ιηγφηεξα απφ 100 άηνκα πξνζσπηθφ απνηεινχλ ην 99,8% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απαζρνινχλ πεξίπνπ 60% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα. εκαληηθφηεξε είλαη ε ζέζε ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο απαζρνινχλ κέρξη θαη 10 άηνκα πξνζσπηθφ, θαζφζνλ απνηεινχλ ην 96,3% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, ζχκθσλα κε πξφζθαηα ζηνηρεία ηνπ ΔΟΜΜΔX. Ζ ζπκβνιή ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ απαζρφιεζε είλαη ζεκαληηθή. Όπσο πξνθχπηεη απφ ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ, θαηά ηελ πεξίνδν 1978-88 ε κέζε εηήζηα κεηαβνιή ηεο απαζρφιεζεο ήηαλ πςειφηεξε ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο (+2,0%) απφ ηελ αληίζηνηρε ζηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο (-1,0%). 10

Απφ ζηνηρεία ηνπ ICAP πξνθχπηεη φηη θαη θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα 1988-96 ππάξρεη αχμεζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζε βάξνο ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ θαη σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ απαζρνινπκέλσλ ζε απηέο. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ε κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο πξνήιζε απφ ηελ θαηεγνξία ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο παξνπζηάδνπλ πνιιέο αδπλακίεο θαη πιενλεθηήκαηα. Τπάξρεη ζνβαξφ πξφβιεκα ρακειήο παξαγσγηθφηεηαο πνπ ζα πξέπεη λα απνδνζεί κεηαμχ ησλ άιισλ ζην ρακειφ βαζκφ ρξεζηκνπνίεζεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο, ζηε αλεπαξθή νξγάλσζε παξαγσγήο θαη ζηε κε εθαξκνγή ζχγρξνλσλ κεζφδσλ δηνίθεζεο, δηαρείξηζεο θαη κάξθεηηλγθ. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα αιιά θαη δηεζλψο έρνπλ δπζθνιίεο πξφζβαζεο ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ιφγσ ηνπ πςειφηεξνπ θηλδχλνπ πνπ ηηο ραξαθηεξίδεη, έιιεηςεο επαξθψλ εγγπήζεσλ αιιά θαη ιφγσ ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηνπο ραξαθηήξα. Πεξηνξηζκέλε πξφζβαζε έρνπλ επίζεο θαη ζηηο θεθαιαηαγνξέο. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη νη θαηαιήγνπλ γηα βξαρππξφζεζκν δαλεηζκφ θαη ζηηο πηζηψζεηο ησλ πξνκεζεπηψλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο απμεκέλεο αλάγθεο ηνπο γηα θεθάιαην θίλεζεο. Λίγεο είλαη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ ηε ρξεκαηνδνηηθή κίζζσζε (leasing), ηε πξαθηνξείαο επηρεηξεκαηηθψλ απαηηήζεσλ (factoring) θαη ην επηρεηξεζηαθφ θεθάιαην πςεινχ θηλδχλνπ (venture capital) σο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο εμεχξεζεο θεθαιαίσλ. Καηά ζπλέπεηα, νη επηρεηξήζεηο απηέο έρνπλ κεγάιε δπζθνιία ζηελ αλάπηπμε επελδπηηθψλ πξνγξακκάησλ κεγάιεο εκβέιεηαο. Oη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο δελ ρξεζηκνπνηνχλ ζηξαηεγηθφ πξνγξακκαηηζκφ θαζψο θαη ηερληθέο ζχγρξνλεο δηνίθεζεο, φπσο ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο, νιηθή πνηφηεηα παξαγσγήο, αληαγσληζηηθή ζχγθξηζε, κέηξεζε ηθαλνπνίεζεο πειαηψλ θ.ιπ. Τζηεξνχλ επίζεο ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ζην κάξθεηηλγθ, ζηελ αλάπηπμε εμαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε, ζηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε εμσηεξηθψλ πεγψλ πιεξνθφξεζεο, ζηε πξφζβαζε ζηηο πεγέο παξαγσγήο πξψησλ πιψλ θαη ζηηο ζπλεξγαζίεο. Έρνπλ πςειά πνζνζηά δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη πςειά πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο (50%) ηδηαίηεξα θαηά ηα πξψηα 3-5 έηε ηεο δσήο ηνπο. Οη ιφγνη χπαξμήο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ απνηεινχλ θαη ηα βαζηθά ηνπο πιενλεθηήκαηα. Ζ επειημία ζηελ παξαγσγή, ε γξήγνξε θαη εχθνιε αθνκνίσζε ηεο λέαο ηερλνινγίαο θαη θαηλνηνκίαο, ε πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο, ε επθνιφηεξε θάιπςε ησλ αλαγθψλ εμεηδηθεπκέλσλ αγνξψλ, ε ηαρχηεηα ζηε 11

ιήςε απνθάζεσλ, νη πξνζσπηθέο πειαηεηαθέο ζρέζεηο θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ αλάπηπμε θαη απαζρφιεζε απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ είλαη κεξηθά απφ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ κηθξνκεζαίσλ έλαληη ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ. Δπέιηθηε ηερλνινγία φπσο νη ππνινγηζηέο, ην ειεθηξνληθφ επηρεηξείλ, ε εηζαγσγή λέσλ πιηθψλ θαη κεραλεκάησλ φπσο ξνκπνηηθή, ηείλνπλ λα κεηψζνπλ ην ειάρηζην θαηψηεξν φξην ζηηο θιίκαθεο παξαγσγήο. Έηζη, ζχκθσλα κε εξεπλεηέο δηεζλψο, ην κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ ηείλεη λα γίλεηαη κηθξφηεξν ζηηο ΖΠΑ θαη ζηελ Δπξψπε. Ζ εθηίκεζε ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ελδηαθέξεη θνξείο φπσο ηξάπεδεο, αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο, πξνκεζεπηέο, εμαγνξάζηξηεο εηαηξείεο, επελδπηέο θαη αθαδεκατθά ηδξχκαηα. Βαζηθή επηδίσμε φισλ απηψλ είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο νηθνλνκηθά εχξσζηεο επηρείξεζεο ή αιιηψο ηεο επηρείξεζεο πνπ παξνπζηάδεη ην κηθξφηεξν πηζησηηθφ θίλδπλν. Αιιά θαη ην ζχλνιν ησλ αδπλάησλ θαη πξνβιεκαηηθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη αληηθείκελν ελδηαθέξνληνο γηα ηελ άζθεζε θξαηηθήο πνιηηηθήο ζηήξημεο ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ. Έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξεο δηαδηθαζίεο θαη ζπζηήκαηα εθηίκεζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ επηρεηξήζεσλ ηα νπνία ηαμηλνκνχλ ηηο επηρεηξήζεηο ζε πξνθαζνξηζκέλεο νκάδεο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Όκσο, ηα ζπζηήκαηα απηά δελ ελζσκαηψλνπλ πνηνηηθέο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ θάζε επηρείξεζε, φπσο ηελ νξγάλσζε θαη ηε δηνίθεζε ηεο, ηε ηερλνγλσζία, ηε ζέζε ηεο ζηελ αγνξά θαη ην επίπεδν έξεπλαο θαη αλάπηπμεο. Μέζα απφ πξφζθαηε έξεπλα πνπ έγηλε ζην Δξγαζηήξην πζηεκάησλ Υξεκαηννηθνλνκηθήο Γηνίθεζεο ηνπ Πνιπηερλείνπ Κξήηεο ζε δείγκα κεηαπνηεηηθψλ ΜΜΔ θαη κεγάισλ επηρεηξήζεσλ δηαπηζηψζεθαλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ πξνθίι ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη νη δηαθνξέο ηνπο πξνο ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Απηφ έγηλε κέζσ ελφο κεζνδνινγηθνχ πιαηζίνπ ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηερληθέο απφ ην ρψξν ηεο ζηαηηζηηθήο, ηεο νηθνλνκεηξίαο θαη ηεο πνιπθξηηήξηαο αλάιπζεο γηα ηελ αλάπηπμε ππνδεηγκάησλ εθηίκεζεο ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ ππνβνήζεζε δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο απηήο, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ είλαη δπλακηθέο επηρεηξήζεηο. Οη πεξηζζφηεξεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηθαλνπνηεηηθή ξεπζηφηεηα ε νπνία ζηε πιεηνλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ νθείιεηαη ζηνλ πςειφ ρξφλν αλαθχθισζεο ησλ απνζεκάησλ ηνπο. 12

Ζ θεθαιαηαθή ζχλζεζε ππνδειψλεη ρακειφ καθξνπξφζεζκν δαλεηζκφ θαη πςειή επηβάξπλζε κε βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο (ηξαπεδηθά δάλεηα θαη πηζηψζεηο πξνκεζεπηψλ), ηα νπνία πξνο ην ζχλνιφ φκσο δίλνπλ ηθαλνπνηεηηθφ δείθηε ρξένπο (ν δείθηεο μέλα θεθάιαηα πξνο ζχλνιν ελεξγεηηθνχ είλαη κηθξφηεξνο απφ 66%). Σν απνηέιεζκα απηφ ζπκθσλεί κε ηε ζπκπεξηθνξά ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ δηεζλψο θαη νθείιεηαη: - ζηε δπζθνιία πξφζβαζεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζε ηξαπεδηθφ δαλεηζκφ, - ζην απαγνξεπηηθά πςειφ θφζηνο έθδνζεο κεηνρψλ κηθξήο θεθαιαηνπνίεζεο θαη -ζην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Οη ρξεκαηννηθνλνκηθά δπλακηθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ραξαθηεξίδνληαη επίζεο απφ κηθξφ ρξφλν αλαθχθισζεο απνζεκάησλ. Σέινο, ε απνδνηηθφηεηα, κεηξνχκελε σο θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο, απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ θαη απφδνζε ζπλνιηθψλ επελδπκέλσλ θεθαιαίσλ, ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθή κφλν γηα ηηο δπλακηθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. ε ζχγθξηζε κε ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ηεο Διιάδαο, νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο εκθαλίδνπλ ρακειφηεξε ξεπζηφηεηα, ρακειφηεξε απνδνηηθφηεηα, ρακειφηεξε δαλεηαθή επηβάξπλζε θαη ρακειφηεξν καθξνρξφλην δαλεηζκφ. Γηαζέηνπλ φκσο πςειφηεξν βξαρππξφζεζκν δαλεηζκφ έλαληη ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ, ιφγσ αδπλακίαο πξφζβαζεο ζε άιιεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο αιιά θαη ειιηπνχο εθπαίδεπζεο θαη ελεκέξσζεο ζρεηηθά κε ελαιιαθηηθέο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο. 1.1.2 Κξηηήξηα κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ Γηάθνξα θξηηήξηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηνλ νξηζκφ ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. Σα θξηηήξηα πνπ εθαξκφδνληαη ζπλεζέζηεξα είλαη ηα αθφινπζα 2 : α) Ζ αμία ηνπ ζπλόινπ ηνπ ελεξγεηηθνύ. β) Σν κέγεζνο ηνπ ηδίνπ θεθαιαίνπ. γ) Σν ζπλνιηθό απαζρνινύκελν θεθάιαην. 2 Mάλαηδκελη κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ίζθνο Γάλλεο, Ενπνπλίδεο Κσλζηαληίλνο, Πάππεο Κψζηαο, 1996 13

δ) Σν εηήζην ύςνο πσιήζεσλ (ηδίξνο - θύθινο εξγαζηώλ). ε) Ο αξηζκόο ησλ απαζρνινπκέλσλ. Σν ηειεπηαίν θξηηήξην έρεη επξχηεξε εθαξκνγή θπξίσο επεηδή δελ επεξεάδεηαη απφ ηνλ πιεζσξηζκφ, είλαη ζπρλά πην ζπγθεθξηκέλν θαη μεθάζαξν κέηξν, είλαη πεξηζζφηεξν ζπγθξίζηκν θαη επίζεο είλαη εχθνια κεηξήζηκν. Σν κέηξν απηφ δελ είλαη θαηά θαλέλα ηξφπν απφιπην θαη επηδέρεηαη πνιχ θξηηηθή. Δπηιέγεηαη φκσο γηα ιφγνπο αλαιχζεσο θαη επεηδή ζηε ρψξα καο θαη νη ζεσξνχκελεο ζαλ κεγάιεο επηρεηξήζεηο είλαη ζπγθξηηηθά κε ηα δηεζλή κεγέζε αξθεηά κηθξέο. Άζρεηα φκσο απφ ην θξηηήξην θαη ην κέηξν πνπ ζα εθαξκνζζεί, κηθξνκεζαία κπνξεί λα ραξαθηεξηζζεί κία επηρείξεζε κφλν φηαλ ζπληξέρνπλ θαη νη αθφινπζεο πξνυπνζέζεηο: θάζε κηα απφ απηέο ειέγρεη θαη επεξεάδεη έλα κηθξφ κέξνο ηεο αγνξάο, ε δηνίθεζε εμαζθείηαη απφ ηνλ ηδηνθηήηε πξνζσπηθά, έρεη νηθνλνκηθή αλεμαξηεζία θη επηρεηξεκαηηθή επειημία, φπνπ ν ηδηνθηήηεο έρεη ηνλ πξαγκαηηθφ έιεγρν ηεο επηρείξεζεο. Έλαο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζε νξηζκέλεο εηδηθέο πεξηπηψζεηο θξίλεηαη αλ κία επηρείξεζε είλαη κηθξή ή φρη είλαη ην ζρεηηθφ ηεο κέγεζνο, δειαδή θπξηαξρεί ζηνλ θιάδν. 1.1.3 Ο ξόινο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ Ζ νηθνλνκηθή ζεσξία αλαθέξεη φηη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο παίδνπλ ζεκαίλνληα ξφιν ζηελ νηθνλνκία θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ παξάγνληα απαζρφιεζε. Ο ξφινο ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζην θνκκάηη ηεο απαζρφιεζεο πεγάδεη απφ ηελ αλάγθε ηνπο ζε πξνζσπηθφ, ην νπνίν ζα παξάγεη δηπιά απφ φηη ην πξνζσπηθφ κηαο κεγάιεο επηρείξεζεο. πγρξφλσο νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο αληαπνθξίλνληαη ιφγσ κεγέζνπο θαιχηεξα ζηνλ παξαγσγηθφ θχθιν απφ φηη νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο ιφγσ κεγέζνπο δελ παξνπζηάδνπλ επειημία. ηελ Ακεξηθή θαη ζηελ Αγγιία νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο παίδνπλ ζεκαίλνληα ξφιν ζηε ζηήξημε ηεο νηθνλνκίαο. 14

Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ επνρή καο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Ζ ζεκαζία ηνπο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία αλαγλσξίδεηαη κέζα απφ ηηο αθφινπζεο δξάζεηο ηεο: 1. Ζ Διιάδα είλαη κηα απφ ηηο κεζαίεο ζε δχλακε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη δέρεηαη πηέζεηο απφ ηηο δπλάκεηο ηνπ ζήκεξα, νη νπνίεο έρνπλ λα θάλνπλ κε νηθνλνκηθέο, ηερλνινγηθέο, πνιηηηθέο θ.ιπ. δπλάκεηο. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ ηε βάζε ηεο ρψξα καο αιιά θαη ην κέζν αληηκεηψπηζεο απηψλ ησλ δπλάκεσλ. 2. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα φρεκα ηφζν ησλ ειιήλσλ επηρεηξεκαηηψλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο φζν θαη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο γηα ηε παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ ζ φια ηα επίπεδα. 3. Ζ Διιάδα δε κπνξεί λα βαζίδεηαη εμ νινθιήξνπ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Θα πξέπεη λ αλαπηχμεη δηθέο ηεο δξάζεηο, νη νπνίεο ζα ηε βνεζήζνπλ λα αλαπηπρζεί νηθνλνκηθά. Οη δξάζεηο απηέο κπνξνχλ λα πξνέιζνπλ απφ ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο 3. Σν ειιεληθφ θξάηνο θαηαλνψληαο ηε ζεκαζία ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ζα πξέπεη λα ζηεξίμεη ηε δξάζε ηνπο θαη λα ηηο βνεζήζεη λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ζ δξάζε ηνπο εληαηηθνπνηήζεθε κεηαπνιεκηθά θαη ελψ νηθνλνκηθά πζηεξνχζαλ βνήζεζαλ ζηε δηάπιαζε θαη ππνζηήξημε ηνπ θνηλσληθνχ πνιηηηθνχ γίγλεζζαη ηεο ρψξαο καο. Σελ πεξίνδν απφ ην 1960 κέρξη ην 1970, νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο απνηεινχζαλ ηνλ θχξην ηξνθνδφηε απαζρφιεζεο θαη θαηά ζπλέπεηα θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο ζηαζεξφηεηαο. Ωζηφζν ην ειιεληθφ θξάηνο δελ εθηίκεζε ηφηε ηε δξάζε ηνπο πξάγκα ην νπνίν θάλεη θαη ζήκεξα θαη ελίζρπζε αιιά θαη πξνψζεζε ηηο κεγάιεο επηρεηξεκαηηθέο κνλάδεο, αλαγθάδνληαο ζηελ επνρή καο ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, λα είλαη θνκπάξζνη θαη λ αθνινπζνχλ απιά ηηο εμειίμεηο κε κπνξψληαο λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο 34. Απηφ πνπ πξέπεη λα γίλεη θαηαλνεηφ ζηελ επνρή καο είλαη φηη γηα λα κπνξέζεη ην ειιεληθφ θξάηνο λα επηβηψζεη θαη λα πξνρσξήζεη ζα πξέπεη λα αλνίμεη ην δξφκν 3 Καηλνχξγηνο Φ. Γ(2003), Δπηρεηξεκαηηθφηεηα ΜΜΔ θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ΥΡΖΜΑ ζει 45-47 15

ζηελ επδνθίκεζε θαη αλάπηπμε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ εληζρχνληαο ηε δξάζε ηνπο αιιά θαη παίξλνληαο δχλακε απφ απηέο 4. Αλ κειεηήζνπκε ζηαηηζηηθά ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα ζα δηαπηζηψζνπκε ηα αθφινπζα 5 : 1. Οη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα είλαη πνιιέο θαη νπζηαζηηθά ζηεξίδνπλ θαη ηελ απαζρφιεζε αιιά θαη νηθνλνκηθά ην θξάηνο. 2. Γηα θάζε 1000 θαηνίθνπο ππάξρνπλ 69 επηρεηξήζεηο. Ο αξηζκφο είλαη ππεξβνιηθφο θαη δελ ππάξρεη θαιφο θξαηηθφο ζρεδηαζκφο πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρηνχλ νη επίδνμνη επηρεηξεκαηίεο αιιά θαη λα βνεζεζνχλ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ κηα επηθεξδή κηθξνκεζαία επηρείξεζε. 3. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαη ιφγσ ησλ επηδνηήζεσλ απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, έρεη γίλεη κηα πξνζπάζεηα ζηήξημεο ζε επίπεδν ηερλνγλσζίαο ησλ κηθξψλ επηρεηξεκαηηψλ. Δίλαη βαζηθφ γηα ην ειιεληθφ θξάηνο λα ππνζηεξηρηνχλ νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, κηα θαη ζα ρψξα έρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ φια ηα κέιε ηεο Δπξψπεο. 4. ηελ Διιάδα ε αλεξγία θαηαπνιεκάηαη κφλν κέζσ ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζηε πεξίπησζε πνπ δελ ππάξμεη θξαηηθή ζηήξημε θαη θιείζνπλ θάπνηεο απφ απηέο, πνιινί άλζξσπνη ζα κείλνπλ άλεξγνη θαη δε ζα κπνξνχλ λα απνξξνθεζνχλ απφ άιινπο θνξείο. 5. Ζ κφλε ππνζηήξημε πνπ γίλεηαη απφ ην ειιεληθφ θξάηνο ζε ζρέζε κε ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, εζηηάδεηαη ζηε ηήξεζε ησλ εκπνξηθψλ βηβιίσλ. πγθεθξηκέλα νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο απαιιάζζνληαη απφ ηε ηήξεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ απφ ηελ εκπνξηθή λνκνζεζία βηβιίσλ. Πξνθεηκέλνπ λα δείμνπκε θαιχηεξα ηε δπλακηθή ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα, ψζηε λα γίλεη πην θαηαλνεηφ ην πφζν ζεκαληηθή είλαη ε ζηήξημή ηνπο απφ ην ειιεληθφ θξάηνο, παξαζέηνπκε ηνλ παξαθάησ πίλαθα: 4 Κπξηαδφπνπινο Π.Γ-Σεξδίδεο Κ.Π[(2000), Γηνίθεζε ΜΜΔ, χγρξνλε Δθδνηηθή 5 Panagiotis Liargovas(2005), The White Paper on Growth, Competitiveness and Employment and Greek Small and Medium Sized Enterprises Small Business Economics 11: 201 214, 16

ΠΗΝΑΚΑ 1 ΥΩΡΑ ΑΡΗΘΜΟ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ΑΝΑ 1000 ΑΣΟΜΑ 1998 2000 1998 2000 ΔΛΛΑΓΑ 1000(4,6%) 1020(4.4%) 67 69 ΗΡΛΑΝΓΗΑ 260(0,9%) 260(0,8%) 36 35 ΠΟΡΣΟΓΑΛΗΑ 740(4,4%) 700(3, 8%) 62 59 EU-12 14800(100%) 15780(100%) 45 49 ΠΖΓΖ: European Observatory for SMEs (1993, p. 60 and 1994, p. 29 Όπσο βιέπνπκε ε Διιάδα βξίζθεηαη κπξνζηά και ζε αξηζκφ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο αλλά θαη ζε ξπζκφ αλάπηπμεο ζε ζρέζε κε ην άλνηγκα λέσλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ 6. 1.1.4 Αληηθείκελν δξαζηεξηόηεηαο θαη λνκηθή κνξθή Μπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο αλάινγα κε ην αληηθείκελν ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο θαη ηε λνκηθή ηνπο κνξθή. χκθσλα κε ην αληηθείκελν ηεο δξαζηεξηόηεηάο ηνπο έρνπκε 3 θαηεγνξίεο κηθξψλ επηρεηξήζεσλ: 6 ACS, Zoltan J. and David B. Audretsch (eds.), 1993, Small Firms and Entrepreneurship: An East- West Perspective, Cambridge: Cambridge University Press. 17

1. Πξσηνγελείο επηρεηξήζεηο: ε απηήλ ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ επηρεηξήζεηο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ππεδάθνπο, ηε γεσξγία, ηελ αιηεία, ηελ θηελνηξνθία θαη ηε δαζηθή εθκεηάιιεπζε. 2. Γεπηεξνγελείο επηρεηξήζεηο: ε απηή ηελ θαηεγνξία έρνπκε επηρεηξήζεηο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ κεηαπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζε θαηαλαισηηθά αγαζά. Δίλαη θπξίσο βηνηερλίεο ή κηθξέο βηνκεραλίεο. 3. Σξηηνγελείο επηρεηξήζεηο: Δδψ εκπίπηνπλ φζεο επηρεηξήζεηο αζρνινχληαη κε ηε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ ησλ παξαπάλσ θαηεγνξηψλ θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ. Οη επηρεηξήζεηο ζχκθσλα κε ηε λνκηθή κνξθή πνπ ζα επηιέμνπλ ρσξίδνληαη ζε 2 κεγάιεο θαηεγνξίεο 7 : 1. Αηνκηθή επηρείξεζε: ε απηήλ ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ νη επηρεηξήζεηο πνπ ν θνξέαο είλαη έλα άηνκν θαη ιεηηνπξγεί κε ίδηα θεθάιαηα. 2. Δηαηξηθή επηρείξεζε: Δδψ αλήθνπλ νη επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηε λνκηθή κνξθή εηαηξείαο, δειαδή ηελ έλσζε 2 ή πεξηζζνηέξσλ πξνζψπσλ κε θνηλφ νηθνλνκηθφ ζθνπφ. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία ππάξρνπλ θαη πεξαηηέξσ δηαρσξηζκνί, κε βάζε ηελ πξνζσπηθή επζχλε ησλ εηαίξσλ θαη κε βάζε ηελ θεθαιαηαθή ζπκκεηνρή. Έηζη έρνπκε ηηο πποζωπικέρ θαη ηηο κεθαλαιοςσικέρ επηρεηξήζεηο. Οη πξνζσπηθέο επηρεηξήζεηο απνηεινχληαη απφ ηελ ομόππςθμη, εηεπόππςθμη θαη αθανήρ ή ζςμμεηοσική εηαηξεία. Πην θάησ αθνινπζεί κηα ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο. Οκόξξπζκε εηαηξεία: χζηαζε νκφξξπζκεο εηαηξείαο έρνπκε φηαλ ζπλελψλνληαη 2 ή πεξηζζφηεξα πξφζσπα κε θνηλφ εκπνξηθφ ζθνπφ. Ζ επσλπκία ηεο εηαηξείαο κπνξεί λα είλαη ηα νλφκαηα φισλ ησλ ζπλεηαίξσλ ή 2 εμ απηψλ ή κφλν ηνπ ελφο. ηηο 2 ηειεπηαίεο πεξηπηψζεηο ζπλαληάκε ηελ πξνζζήθε ησλ ιέμεσλ «θαη ΗΑ». Ζ Ο.Δ. απνιακβάλεη ηα πιενλεθηήκαηα ησλ αηνκηθψλ επηρεηξήζεσλ, επζχλνληαη φκσο νη εηαίξνη γηα ηα ρξέε ηεο επηρείξεζεο ζην φινλ κε ηελ αηνκηθή ηνπο πεξηνπζία. Δηεξόξξπζκε επηρείξεζε: Καη ζε απηή ηε κνξθή έρνπκε ηελ έλσζε 2 ή πεξηζζνηέξσλ πξνζψπσλ κε θνηλφ εκπνξηθφ ζθνπφ. ε απηή ηε κνξθή έρνπκε κηθηφ ηχπν ζε φηη αθνξά ηελ επζχλε ησλ εηαίξσλ απέλαληη ζηνπο πηζησηέο. Ο έλαο ηνπιάρηζηνλ εηαίξνο είλαη νκφξξπζκνο. Δπζχλεηαη δειαδή πξνζσπηθά θαη 7 Φισξνο Γ. Υξήζηνπ (1993), χγρξνλε Δθδνηηθή, χγρξνλε Γηνηθεηηθή ζει 35 18

απεξηφξηζηα ζην ζχλνιν ηεο αηνκηθήο ηνπ πεξηνπζίαο, ελψ νη ππφινηπνη είλαη εηεξφξξπζκνη, δειαδή επζχλνληαη κέρξη ηνπ πνζνχ ηεο εηζθνξάο ηνπο. ηελ επσλπκία ηεο επηρείξεζεο αλαθέξεηαη ππνρξεσηηθά ην φλνκα ηνπ ελφο ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο νκφξξπζκνπο εηαίξνπο θαη ηα νλφκαηα ησλ εηεξφξξπζκσλ εηαίξσλ δειψλνληαη κε ηε ιέμε «θαη ΗΑ». Μεηαβίβαζε ηνπ εηαηξηθνχ κεξηδίνπ απφ έλαλ εηαίξν ζε θάπνηνλ άιιν γίλεηαη κε ηελ ζπλαίλεζε ησλ ππνινίπσλ ηφζν ζηελ Ο.Δ. φζν θαη ζηελ Δ.Δ. Αθαλήο ή ζπκκεηνρηθή εηαηξεία: Πξφθεηηαη γηα επηρεηξήζεηο πνπ απνηεινχληαη απφ 2 ή πεξηζζφηεξα πξφζσπα, φπνπ ην έλα νλνκάδεηαη δηαρεηξηζηήο θαη ηα ππφινηπα ζπκκέηνρνη ή αθαλείο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηήο ηεο κνξθήο είλαη ε αθάλεηα εηαηξηθνχ δεζκνχ πνπ ζπλδέεη ηνπο εηαίξνπο θαη ε κε χπαξμε λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο. Ο δηαρεηξηζηήο εδψ ζπγθεληξψλεη ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ εηζθέξνπλ νη εηαίξνη θαη ζπλαιιάζζεηαη κε ηξίηνπο. Ο δηαρεηξηζηήο είλαη νκφξξπζκνο εηαίξνο, επζχλεηαη δειαδή πξνζσπηθά θαη απεξηφξηζηα ζην φισλ ηεο πεξηνπζίαο ηνπ απέλαληη ζε πηζησηέο. Γελ ππάξρεη εηαηξηθή επσλπκία νχηε έδξα εηαηξείαο νχηε θαη ππνρξενχηαη ζε δεκνζηφηεηα. 1.1.5 Σν πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο Με ηνλ φξν πεξηβάιινλ ελλννχκε φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε κηθξνκεζαία επηρείξεζε είηε άκεζα είηε έκκεζα θαη ηελ αλαγθάδνπλ λα ιάβεη κέηξα πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί κε επηηπρία ζηνπο ζηφρνπο ηεο. Σν πεξηβάιινλ είλαη δπλακηθφ θαη νη κεηαβνιέο πνπ ζπκβαίλνπλ κέζα ζε απηφ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ. Σν πεξηβάιινλ απνηειείηαη απφ ηνπο εμήο παξάγνληεο 8 : Σν ππεξεζληθό πεξηβάιινλ: Σν ππεξεζληθφ πεξηβάιινλ εκπεξηέρεη ηελ εζληθή νηθνλνκία. Δίλαη ην πιαίζην ησλ θαλφλσλ θαη ησλ ζπκθσληψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θαη νδεγνχλ ηελ νηθνλνκία ζηνπο επηζπκεηνχο ζηφρνπο. ηφρνο ηεο Δ.Δ. είλαη λα επηηεπρζεί ε ζχγθιηζε ησλ νηθνλνκηψλ ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο Δπξψπεο. Γηα λα ην πεηχρεη απηφ έρεη δεκηνπξγήζεη ην Κνηλνηηθφ πιαίζην ηήξημεο ην νπνίν κε ηα αληίζηνηρα πξνγξάκκαηα γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ηηο ρξεκαηνδνηεί θαη ηηο ζηεξίδεη. Μπνξεί λα γίλεη εχθνια 8 Παπαδάθεο(2002), ηξαηεγηθή ησλ επηρεηξήζεσλ, Μπέλνο ζει 1-100 19

θαηαλνεηφ πσο απηή ε πξνζπάζεηα ηεο Δ.Δ. έρεη αληίθηππν ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη ηηο επεξεάδεη άκεζα. Σν καθξννηθνλνκηθό πεξηβάιινλ: Με ηνλ φξν καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ελλννχκε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο. Πιεζσξηζκφο, αλεξγία, αγνξά, ακνηβέο, ηηκάξηζκνο. Σν εζληθφ πξντφλ απνηεινχλ έλλνηεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ θαη επεξεάδνπλ ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Ζ ειιεληθή νηθνλνκία δπζηπρψο εηζάγεη ηελ πιεηνςεθία ησλ πξψησλ πιψλ πνπ ρξεζηκνπνηεί θαη απηφ ζπλεπάγεηαη απμεκέλν θφζηνο. Σν πνιηηηθό πεξηβάιινλ: Σν πνιηηηθφ πεξηβάιινλ είλαη ηα πηζηεχσ θαη ε εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο ηεο εθάζηνηε θπβέξλεζεο. Σν δήηεκα ηεο νηθνλνκίαο δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κηθξνθνκκαηηθά, αιιά πξέπεη επηηέινπο λα ππάξμεη κηα θνηλή γξακκή αλ ζέινπκε λα αλαπηχμνπκε ηε ρψξα καθξνρξφληα. Δπίζεο πξέπεη λα μεθαζαξίζνπκε ηα φξηα ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο απφ ηνλ θξαηηθφ παξεκβαηηζκφ θαη ηα πεξηζψξηα ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο. Σν λνκηθό πιαίζην: Σν λνκηθφ πιαίζην είλαη ε ηζρχνπζα λνκνζεζία πνπ κέζα ζηα φξηα απηήο ππνρξενχληαη νη επηρεηξήζεηο λα θηλνχληαη. Υξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή, αιιά θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν ηερλνινγηθό πεξηβάιινλ: Με ην φξν ηερλνινγηθφ πεξηβάιινλ ελλννχκε ηφζν ηνλ ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ πνπ δηαζέηεη ε παξαγσγή φζν θαη ησλ γξαθείσλ θαη ηεο δηνίθεζεο. ηε ζεκεξηλή εηδηθά επνρή, φπνπ νη εμειίμεηο είλαη ξαγδαίεο θαη ζπλερείο ην λα δηαζέηεηο ηειεπηαίαο γεληάο εμνπιηζκφ είλαη απαξαίηεην θαη είλαη έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζε κηα επηρείξεζε. Σν θνηλσληθό πεξηβάιινλ: Δίλαη φιεο νη κεηαβιεηέο φπσο ε δεκνγξαθηθή ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ, ε ειηαθή ζχλζεζε, ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ηνπο θιπ, πνπ κε ηηο αιιαγέο ηνπο επεξεάδνπλ άκεζα θαη έκκεζα ηηο επηρεηξήζεηο. Σν πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο: Ωο πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο ελλννχκε ηνπο πξνκεζεπηέο ησλ πξψησλ πιψλ, ηνπο πηζησηηθνχο θνξείο (ηξάπεδεο), ηα κέζα ελεκέξσζεο φπσο ηειεφξαζε θαη εθεκεξίδεο, ηνπο αληαγσληζηέο θαη ηνπο θαηαλαισηέο. Όινη απηνί καδί ζπγθξνηνχλ ηελ αγνξά θαη ε επίδξαζή ηνπο ζηηο επηρεηξήζεηο είλαη άκεζε θαη απηνλφεηε. 20

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο 21

2.1 Σν Πνξηξαίην ηνπ Μηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία Σν θπξηφηεξν φξγαλν θαη ε ςπρή ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο είλαη ν ίδηνο ν επηρεηξεκαηίαο. Θα πξνζπαζήζνπκε λα πεξηγξάςνπκε ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ην πψο ζπλεξγάδεηαη κε ηα ζηειέρε ηνπ. Σα ζηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ επηρεηξεκαηία κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο είλαη ηα εμήο 9 : 1. Δίλαη ν ππεχζπλνο γηα ηελ παξαγσγή ησλ αγαζψλ ή ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη ζην θαηαλαισηηθφ θνηλφ. 2. Δίλαη απηφο πνπ ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο θαη φιεο νη ελέξγεηεο γίλνληαη απφ απηφλ. 3. Δίλαη απηφο πνπ αλαιακβάλεη ην επηρεηξεκαηηθφ ξίζθν θαη ηνλ θίλδπλν. 4. Δίλαη απηφο πνπ απνθαζίδεη ην πψο ζα κεηαηξαπνχλ νη πξψηεο χιεο ζε πξντφληα. 5. Δίλαη απηφο πνπ πξαγκαηνπνηεί λένπο ζπλδπαζκνχο ζηελ παξαγσγή. Ωο κηθξφο επηρεηξεκαηίαο ραξαθηεξίδεηαη ην άηνκν, ην νπνίν σο ηδηνθηήηεο κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο, αλαιακβάλεη ηελ επζχλε ηεο νξγάλσζήο ηεο, ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηε ιεηηνπξγία ηεο θαη επί πιένλ θέξεη θαη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν. Ζ αλάιεςε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ ηνλ θαζηζηά πξνζεθηηθφηεξν θαηά ηελ άζθεζε ηεο νξγαλσηηθήο ηνπ δξαζηεξηφηεηαο θαη πεξηζζφηεξν ελεξγεηηθφ θαη δξαζηήξην θαηά ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία. Δπηβάιιεηαη λα έρεη απμεκέλε απηνπεπνίζεζε θαη λα πξνζπαζεί λα κεηψλεη ην αίζζεκα αλαζθάιεηαο πνπ πξνθαιεί ν επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο 10.Γε ζεσξείηαη φηη ζπγθεληξψλεη ηα ζηνηρεία θαη φηη παίδεη ην ξφιν ηνπ κηθξνχ επηρεηξεκαηία ν ηδηνθηήηεο, ν νπνίνο έρεη αλαζέζεη ζ άιινπο ηελ νξγάλσζε ηεο επηρείξεζήο ηνπ θαη ηε δηεμαγσγή ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, παξ φιν πνπ σο ηδηνθηήηεο, θέξεη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν, φπσο δε ζεσξείηαη manager απηφο πνπ είλαη επηθνξηηζκέλνο κε ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία σο κηζζσηφο θαη φρη σο ηδηνθηήηεο. 9 Management, Houghton Mifflin company Boston p. 735 10 Management, Houghton Mifflin company Boston p. 735 22

Ζ δηαθνξά ηνπ πνξηαίηνπ ηνπ κηθξνχ επηρεηξεκαηία κ απηφ ηνπ επηρεηξεκαηία κηαο κεγάιεο επηρείξεζεο, είλαη φηη ν δεχηεξνο ελψ αλαιακβάλεη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν δελ είλαη ζε ζέζε λ αληαπνθξηζεί κφλνο ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο παξαθνινχζεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζήο ηνπ, αθξηβψο ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηεο, αιιά αλαζέηεη ηα θαζήθνληα απηά ζε επαγγεικαηίεο κάλαηδεξ ηνπο νπνίνπο πξνζιακβάλεη γηα ην ζθνπφ απηφ 11. Ζ ηζρπξή επηζπκία γηα γξήγνξε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή άλνδν, ν δπλακηζκφο θαη ε δηάζεζε γηα ζθιεξή εξγαζία, είλαη κεξηθά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κηθξνχ επηρεηξεκαηία. 2.1.1 Ζ ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο Πνιιέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζνπλ ηηο αληαγσληζηηθέο απαηηήζεηο γηα ρακειφηεξν θφζηνο, πςειφηεξε απφδνζε θαη κεγαιχηεξε επειημία, ζηξέθνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηε πκκεηνρή Δξγαδνκέλσλ (Δ) ή ζηε ζπκκεηνρή ππαιιήισλ (.Τ.) κε ζηφρν λα εληζρχζνπλ ηε ζπκκεηνρή, ηε δέζκεπζε, θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ κειψλ ηνπο. Ζ απμαλφκελε απηή ζπκκεηνρή εξγαδνκέλσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ηαρχηεξεο απνθάζεηο, ζπλερείο βειηηψζεηο ηεο απφδνζεο, θαη ζε κεγαιχηεξε επειημία αιιά θαη ηθαλνπνίεζε ησλ ππαιιήισλ. Ζ ζπκκεηνρή εξγαδνκέλσλ είλαη έλαο επξχο φξνο πνπ έρεη απνδνζεί πνηθηινηξφπσο θαη σο «ελδπλάκσζε», «ζπκκεηνρηθή δηαρείξηζε», «ζρεδηαζκφο εξγαζίαο», «βηνκεραληθή δεκνθξαηία» θαη «πνηφηεηα ηεο δσήο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν». Καιχπηεη δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο κε ζηφρν ηελ πςειφηεξε ζπκκεηνρή ζε απνθάζεηο ζρεηηθέο κε ην ρψξν εξγαζίαο. Οη αξρηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν ζηελ Δπξψπε, ηε θαλδηλαβία, θαη ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο εμειίρζεθαλ ζηηο ηξέρνπζεο πξνζεγγίζεηο ζπκκεηνρήο ππαιιήισλ (.Τ). Οη φξνη: «ζςμμεηοσή επγαζομένων» θαη «ενδςνάμωζη» αληηθαηέζηεζαλ βαζκηαία ηνλ φξν «ποιόηηηα ζωήρ ζηον επγαζιακό σώπο» ηδηαίηεξα ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. 11 Jan de KokLorraine M. Uhlane(2001), Organization Context and Human Resource Management in the Small Firm, Small Business Economics 17: 273 291 23

Ο ζχγρξνλνο νξηζκφο ηεο ζπκκεηνρήο ππαιιήισλ πεξηιακβάλεη ηέζζεξα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα πξνσζήζνπλ ζεκαληηθά ηε ζπκκεηνρή ζε απνθάζεηο ζρεηηθέο κε ην ρψξν εξγαζίαο: δχλακε, πιεξνθνξίεο - ελεκέξσζε, γλψζε θαη δεμηφηεηεο, θαη αληακνηβέο. Ο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ ζηνηρείσλ ηεο ζπκκεηνρήο ππαιιήισλ ζηνρεχεη ζηελ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο επεκεξίαο ησλ ππαιιήισλ. ε απηφ ην θεθάιαην ζπδεηνχληαη νη αθφινπζεο ζεκαληηθέο εθαξκνγέο ηεο.τ.: νη παξάιιειεο δνκέο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ζρέδηα ζπλεξγαζίαο ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ ζσκαηείσλ θαζψο θαη «θχθινπο πνηφηεηαο», νη εηαηξείεο κε πςειή ζπκκεηνρή θαη ε Γηνίθεζε νιηθήο πνηφηεηαο. 12 2.1.2 Πσο ε ζπκκεηνρή ππαιιήισλ επεξεάδεη ηελ παξαγσγηθόηεηα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ Μηα ππφζεζε πνπ εκπεξηέρεηαη ζε έλα κεγάιν κέξνο ηεο θηινζνθίαο ηεο.τ. είλαη φηη ηέηνηεο επεκβάζεηο ζα νδεγήζνπλ ζε πςειφηεξε παξαγσγηθφηεηα. Αλ θαη απηφο ν ζπιινγηζκφο έρεη βαζηζηεί θπξίσο ζε ζηνηρεία πνπ δελ έρνπλ αθφκε δεκνζηεπηεί, πιένλ ππάξρνπλ νινέλα θαη απμαλφκελα- εξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ ηνλ ππνζηεξίδνπλ. Μειέηεο απνδεηθλχνπλ κηα ζπλεπή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ πξαθηηθψλ ηεο.τ. θαη θάπνησλ κέηξσλ παξαγσγηθφηεηαο φπσο είλαη ε ρξεκαηννηθνλνκηθή απφδνζε, ε ηθαλνπνίεζε πειαηψλ, νη ψξεο εξγαζίαο θ.α. Οη πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζεί απηή ε ζεηηθή ζπζρέηηζε ζηεξίδνληαη ζηελ άπνςε φηη παξέρνληαο ζηνπο ππαιιήινπο κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζηηο απνθάζεηο εξγαζίαο, απμάλεηαη ε ηθαλνπνίεζε πνπ θεξδίδνπλ απφ ηελ εξγαζίαο ηνπο θαη θαηά ζπλέπεηα απμάλεηαη θαη ε παξαγσγηθφηεηά ηνπο. Τπάξρνπλ φκσο, πνιιά ζηνηρεία πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη απηφο ν ζπιινγηζκφο είλαη ηδηαίηεξα απιντθφο θαη κεξηθέο θνξέο ιαλζαζκέλνο. 12 Baumol, W.J.(1998), Entrepreneurship, Management and the Structure of Payoffs, Cambridge, MA: The MIT Press. 24

Μηα πην ξεαιηζηηθή εμήγεζε γηα ην πψο νη πξαθηηθέο ηεο.τ. κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα παξνπζηάδεηαη ζην ζρήκα: ΥΖΜΑ : ΠΩ Ζ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΤΠΑΛΛΖΛΩΝ ΔΠΖΡΔΑΕΔΗ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΚΟΣΖΣΑ ΒΔΛΣΗΩΖ ΚΗΝΖΣΡΩΝ ΒΔΛΣΗΩΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΚΑΗ ΤΝΣΟΝΗΜΟ ΤΠΑΛΛΖΛΩΝ ΒΔΛΣΗΩΖ ΗΚΑΝΟΣΖΣΩΝ ΒΔΛΣΗΩΖ ΠΑΡΑΓΩΓΗΚΟ ΣΖΣΑ Οη πξαθηηθέο ηεο.τ. φπσο είλαη, ε ζπκκεηνρή ζηηο απνθάζεηο εξγαζηαθψλ ρψξσλ, κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα κε ηξεηο -ηνπιάρηζηνληξφπνπο. Καη' αξράο, ηέηνηεο επεκβάζεηο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ επηθνηλσλία θαη ην ζπληνληζκφ κεηαμχ ησλ ππαιιήισλ θαη ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ ηεο εηαηξείαο, θαη λα βνεζήζνπλ ηελ ελζσκάησζε δηαθνξεηηθψλ εηδηθνηήησλ ή ηκεκάησλ πνπ ζπκβάιινπλ ζε έλαλ γεληθφ ζηφρν. Γεχηεξνλ, νη πξαθηηθέο ηεο.τ. κπνξνχλ λα παξαθηλήζνπλ ηνπο ππαιιήινπο, ηδηαίηεξα φηαλ ηθαλνπνηνχλ ζεκαληηθέο αλάγθεο ηνπο. Σν θίλεηξν ζπλεπάγεηαη απμαλνκέλε απφδνζε φηαλ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ έρεη ηηο απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο θαη ηε γλψζε λα απνδψζεη θαιά θαη φηαλ ε ηερλνινγία θαη νη ζπλζήθεο εξγαζίαο ηνπ επηηξέπνπλ λα ιεηηνπξγήζεη παξαγσγηθά. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ππάξρνπλ επαγγέικαηα κε απζηεξφ έιεγρν θαη πξνζαλαηνιηζκφ, κε απνηέιεζκα ην θίλεηξν απφ κφλν ηνπ λα αζθεί κηθξή επίδξαζε ζηελ παξαγσγηθφηεηα. Οη πξαθηηθέο ηεο.τ. κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηηο ηθαλφηεηεο ησλ ππαιιήισλ, επηηξέπνληαο ηνπο -θαηά ζπλέπεηα- λα απνδψζνπλ θαιχηεξα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη πξνζπάζεηεο λα απμεζεί ε ζπκκεηνρή ππαιιήισλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ πεξηιακβάλνπλ γεληθά ηελ «εθγχκλαζε» ηθαλνηήησλ ζηελ επίιπζε νκαδηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ηελ επηθνηλσλία. 25

2.2 ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΣΖ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΤΠΑΛΛΖΛΩΝ ΣΗ ΜΗΚΡΟΜΔΑΗΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ε απηφ ην ζεκείν πεξηγξάθνληαη εθαξκνγέο ηεο.τ. πνπ πνηθίιινπλ αλάινγα κε ηνλ βαζκφ δχλακεο, πξφζβαζεο ζε πιεξνθνξίεο, γλψζεο θαη δεμηνηήησλ, θαη αληακνηβψλ, νη νπνίεο αθνξνχλ ζηα ρακειφηεξα επίπεδα παξαγσγήο ζε κηα εηαηξεία, θαη είλαη νη παξάιιειεο δνκέο, πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ ηελ ζπλεξγαζία δηνίθεζεο θαη ζσκαηείσλ θαη ηνπο πνηνηηθνχο θχθινπο, νη εηαηξείεο πςειήο ζπκκεηνρήο θαη ε δηαρείξηζε νιηθήο πνηφηεηαο. 2.2.1 Παξάιιειεο δνκέο Οη παξάιιειεο δνκέο αλαθέξνληαη ζε κέιε πνπ επηιχνπλ ζχλζεηα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί ιαλζαζκέλα, θαη «ρηίδνπλ» ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο γξαθεηνθξαηηθέο εηαηξείεο. Οη παξάιιειεο δνκέο είλαη επίζεο γλσζηέο κε ηνπο φξνπο: «έκκεζεο δνκέο», «δπτζηηθέο δνκέο», ή «δνκέο ζθηψλ». Παξέρνπλ ζηα κέιε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο ζρεηηθά κε ηελ εμέηαζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ηελ πξφηαζε θαηλνηφκσλ ιχζεσλ, απαιιαγκέλνπο απφ ηελ επίζεκε δνκή θαη ηελ θηινζνθία ηεο εηαηξείαο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηα κέιε κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ πεξηνδηθά ζε ζπζθέςεηο εθηφο ηεο εηαηξείαο γηα λα εξεπλήζνπλ ηξφπνπο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ζην ρψξν εξγαζίαο ή κπνξεί λα ηνπο αλαηεζεί έλα εηδηθφ πξφγξακκα πξνθεηκέλνπ λα επηλνήζνπλ λέα πξντφληα ή ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα ηεο εηαηξείαο. Οη παξάιιειεο δνκέο δηεπθνιχλνπλ ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ελψ παξέρνπλ ρξφλν θαη πφξνπο ζηα κέιε γηα λα ζθεθηνχλ, λα κηιήζνπλ, θαη λα ελεξγήζνπλ κε απνιχησο λένπο ηξφπνπο. πλεπψο, νη θαλφλεο θαη νη δηαδηθαζίεο γηα ηηο παξάιιειεο δνκέο είλαη εμ νινθιήξνπ δηαθνξεηηθνί απφ εθείλνπο ηεο επίζεκεο νξγάλσζεο ηεο εηαηξείαο. Πην θάησ πεξηγξάθνπκε ηα βήκαηα εθαξκνγήο πνπ ζπλδένληαη κε ηηο πεξηζζφηεξεο παξάιιειεο δνκέο, αλαιχνληαο δχν ζπγθεθξηκέλεο εθαξκνγέο: ηελ 26

ζπλεξγαζία δηνίθεζεο θαη ζσκαηείσλ θαη ηνπο πνηνηηθνχο θχθινπο, θάλνληαο κηα αλαζθφπεζε ηεο έξεπλαο πνπ έρεη γίλεη ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. 13 2.2.2 ηάδηα εθαξκνγήο Οη παξάιιειεο δνκέο απνηεινχλ ην θαηψηαην ζεκείν ζηελ θιίκαθα ηεο.τ. Ζ ζπκκεηνρή κειψλ είλαη πεξηνξηζκέλε ζηελ ππνβνιή πξνηάζεσλ γηα αιιαγέο, επεηδή νη απνθάζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ πξνηάζεσλ παίξλνληαη απφ ηελ δηνίθεζε. Ζ ζπκκεηνρή ζηηο παξάιιειεο δνκέο ηείλεη επίζεο λα πεξηνξηζηεί, είηε πξψηηζηα ζε εζεινληηθφ επίπεδν είηε ζε ππαιιήινπο, νη νπνίνη έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο επαξθείο πφξνπο. Ζ δηνίθεζε επεξεάδεη ζεκαληηθά ηηο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο νη παξάιιειεο δνκέο ιεηηνπξγνχλ. Διέγρεη ην βαζκφ εμνπζίαο πνπ έρνπλ ηα κέιε ζηελ ππνβνιή πξνηάζεσλ, ην πνζνζηφ πιεξνθνξηψλ πνπ κνηξάδνληαη κεηαμχ ηνπο, ηελ θαηάξηηζε πνπ ιακβάλνπλ γηα λα απμήζνπλ ηε γλψζε θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο, αιιά θαη ηηο αληακνηβέο ηνπο. Δπεηδή νη παξάιιειεο δνκέο πξνζθέξνπλ έλα πεξηνξηζκέλν αξηζκφ πξαθηηθψλ ηεο.τ. ζεσξνχληαη πην θαηάιιειεο γηα εηαηξείεο κε ειάρηζηε ή αλχπαξθηε ζπκκεηνρή ππαιιήισλ ή γηα γξαθεηνθξαηηθέο εηαηξείεο. Σα βήκαηα εθαξκνγήο ησλ παξάιιεισλ δνκψλ είλαη ηα αθφινπζα: 1). Καζνξηζκόο ζθνπνύ θαη πεδίνπ. Απηφ ην βήκα πεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ζθνπνχ γηα ηελ παξάιιειε δνκή θαη ησλ αξρηθψλ πξνζδνθηψλ γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο. Ζ δηνίθεζε κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ δηεπθξίληζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνβιεκάησλ θαη δεηεκάησλ πξνο εμέηαζε, φπσο ε παξαγσγηθφηεηα, ε ζπζηεκαηηθή απνρή απφ ηελ εξγαζία, ή ε πνηφηεηα ππεξεζηψλ. Δπηπιένλ, ε επηκφξθσζε ηεο δηνίθεζεο ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ παξάιιεισλ δνκψλ κπνξεί λα ζπκπεξηιάβεη ζπδεηήζεηο γηα ηελ δέζκεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ παξάιιεισλ δνκψλ θαη ηελ πξνζπκία λα εμεηαζηνχλ νη δηαθνξεηηθέο πξαθηηθέο, νη δηαδηθαζίεο, θαη νη πνιηηηθέο γξακκέο. 13 George Schell (1990), Anal ysis and Design Skills Required By End-Users in Small Organizations, University of Tulsa pp. 128-133 27

2). Γηακόξθσζε νξγαλσηηθήο επηηξνπήο. Οη παξάιιειεο δνκέο ρξεζηκνπνηνχλ κηα νξγαλσηηθή επηηξνπή πνπ απνηειείηαη απφ αλαγλσξηζκέλα ζηειέρε δηάθνξσλ ηκεκάησλ ηεο εηαηξείαο. Απηή ε επηηξνπή εθηειεί ηνπο αθφινπζνπο ζηφρνπο: Βειηηψλεη ην πεδίν θαη ην ζθνπφ ηεο παξάιιειεο δνκήο. Αλαπηχζζεη έλα φξακα. Καζνδεγεί ηε δεκηνπξγία θαη ηελ εθαξκνγή ηεο δνκήο. Καζηεξψλεη ηνπο κεραληζκνχο ζχλδεζεο κεηαμχ ηεο παξάιιειεο δνκήο θαη ηεο επίζεκεο νξγάλσζεο ηεο εηαηξείαο. Γεκηνπξγεί νκάδεο θαη δξαζηεξηφηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Δμαζθαιίδεη ηελ ππνζηήξημε ηεο αλψηεξεο δηνίθεζεο. Οη εηδηθνί ηεο αλάπηπμεο εηαηξεηψλ κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο. Αξρηθά, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ δηαηήξεζε ησλ νκαδηθψλ θαλφλσλ. Απηνί νη θαλφλεο ζέηνπλ ην χθνο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ζε φιε ηελ παξάιιειε δνκή. Γεχηεξνλ, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ επηηξνπή λα δεκηνπξγήζεη κηα πξφηαζε πνπ λα βειηηψλεη ην ζθνπφ ηεο δνκήο. Σξίηνλ, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηα κέιε ηεο επηηξνπήο λα αλαπηχμνπλ θαη λα δηεπθξηλίζνπλ ηνπο ζηφρνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο, ηηο πξνζδνθίεο ηεο εηαηξείαο, ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο θαη ηηο πηζαλέο αληακνηβέο ησλ ππαιιήισλ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ παξάιιειε δνκή. 3). Δπηθνηλσλία κε ηα κέιε ηεο εηαηξείαο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα κηαο παξάιιειεο δνκήο εμαξηάηαη απφ ην κεγάιν βαζκφ ζπκκεηνρήο ησλ κειψλ ηεο εηαηξείαο, θαη ε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία ζρεηηθά κε ηνλ ζθνπφ, ηηο δηαδηθαζίεο, θαη ηηο αληακνηβέο κπνξεί λα πξνσζήζεη ηελ ζπκκεηνρή. Δπηπιένλ, ε ζπκκεηνρή ππαιιήισλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ νξάκαηνο θαη ηνπ ζθνπνχ κηαο δνκήο κπνξεί λα ππνδείμεη ην «λέν ηξφπν» εξγαζίαο. Ζ ζπλερήο επηθνηλσλία ζρεηηθά κε ηηο παξάιιειεο δξαζηεξηφηεηεο δνκψλ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ηελ ελεκέξσζε ησλ κειψλ. 28

4). ρεκαηηζκόο ππαιιειηθώλ νκάδσλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Απηέο νη νκάδεο είλαη ηα αξρηθά κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηεο παξάιιειεο δνκήο. Ο ζρεκαηηζκφο ηνπο πεξηιακβάλεη ηελ επηινγή θαη εθπαίδεπζε ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ κε ηα νπνία ζα αζρνιεζεί ε νκάδα, θαη ηελ παξνρή ησλ θαηάιιεισλ δηεπθνιχλζεσλ. Ζ επηινγή ησλ κειψλ ηεο νκάδαο είλαη ζεκαληηθή επεηδή ε επηηπρία ζπρλά ζρεηίδεηαη κε ηα κέιε ηεο νκάδαο. Σα κέιε πξέπεη λα αληηπξνζσπεχνπλ ηα θαηάιιεια ηεξαξρηθά επίπεδα, ηελ πείξα, ηηο ιεηηνπξγίεο, θαη ηα ηκήκαηα ηεο εηαηξείαο πνπ είλαη ζρεηηθά κε ηα πξνβιήκαηα πνπ πξφθεηηαη λα επηιχζνπλ. Απηφ επηηξέπεη ζηελ παξάιιειε δνκή λα επηθνηλσλεί κε ηελ επίζεκε δνκή ηεο εηαηξείαο. Παξέρεη επίζεο ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Μφιηο δηακνξθσζνχλ νη νκάδεο, ρξεηάδνληαη ηελ θαηάιιειε θαηάξηηζε. Απηφ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ζπδεηήζεηο ζρεηηθά κε ην φξακα ηεο παξάιιειεο δνκήο, κε ηα πξνβιήκαηα πνπ εμεηάδνληαη, θαη κε ηνλ ηξφπν επίιπζήο ηνπο. Όπσο θαη ζηελ νξγαλσηηθή επηηξνπή, έηζη θαη εδψ νη νκαδηθνί θαλφλεο πνπ πξνσζνχλ ηελ εηιηθξίλεηα, ηε δεκηνπξγηθφηεηα, θαη ηελ αλάγθε νινθιήξσζεο πξέπεη λα θαζηεξσζνχλ. Έλαο άιινο βαζηθφο πφξνο γηα ηηο παξάιιειεο δνκέο είλαη ε δηεπθφιπλζε πνπ παξέρεηαη ζηηο νκάδεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Παξφιν πνπ απηφ κπνξεί λα είλαη δαπαλεξφ, είλαη πηζαλφ λα απνθέξεη ζεκαληηθά νθέιε ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ. Οη εηδηθνί νθείινπλ λα δψζνπλ ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ απαηηνχλ ηελ ζπλεξγαζία αλνκνηνγελψλ νκάδσλ. Μπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηα κέιε λα πξνζδηνξίζνπλ θαη λα αλαιχζνπλ δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ αλάκεζα ζηηο νκάδεο αιιά θαη κεηαμχ ησλ νκάδσλ. 5). Αληηκεηώπηζε ησλ πξνβιεκάησλ. Γεληθά, νη νκάδεο ζηηο παξάιιειεο δνκέο ιχλνπλ ηα πξνβιήκαηα κε ηε ρξήζε κηαο δηαδηθαζίαο εξεπλεηηθήο δξάζεο. Δληνπίδνπλ ηα ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα, πξνγξακκαηίδνπλ ηηο θαηάιιειεο ιχζεηο, ηηο εθαξκφδνπλ θαη ηηο αμηνινγνχλ. Ζ επίιπζε πξνβιεκάησλ κπνξεί λα δηεπθνιπλζεί φηαλ ππάξρεη κηα απνηειεζκαηηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ θαη ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο. Απηφ επηηξέπεη ζηελ νξγαλσηηθή επηηξνπή λα θαηεπζχλεη θαηάιιεια ηηο πξνζπάζεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, λα απνθηά ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο θαη ηελ ππνζηήξημε, θαη γηα λα εγθξίλεη ηα πξνγξάκκαηα δξάζεο. Βνεζά επίζεο ζηελ 29

εμαζθάιηζε φηη νη ιχζεηο ησλ νκάδσλ ζπλδένληαη θαηάιιεια κε ηελ επίζεκε νξγάλσζε ηεο εηαηξείαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, νη πξφσξεο πξνζπάζεηεο αιιαγήο ζα έρνπλ κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα επηηπρίαο. 6). Δθαξκνγή θαη αμηνιόγεζε ησλ αιιαγώλ. Απηφ ην βήκα πεξηιακβάλεη ηελ εθαξκνγή ησλ θαηάιιεισλ νξγαλσηηθψλ αιιαγψλ θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Οη πξνηάζεηο πνπ αθνξνχλ αιιαγέο ρξεηάδνληαη ηελ ππνζηήξημε ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο θαζψο θαη ηεο επίζεκεο δηνίθεζεο. Γεδνκέλνπ φηη νη αιιαγέο εθαξκφδνληαη, ε εηαηξεία ρξεηάδεηαη πιεξνθνξίεο γηα ηα απνηειέζκαηα ησλ αιιαγψλ απηψλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ ηα κέιε ελεκεξψλνληαη ζρεηηθά κε ην πφζν επηηπρεκέλεο ήηαλ νη αιιαγέο θαη εάλ πξέπεη λα ηξνπνπνηεζνχλ. Δπηπιένλ, ε ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηηο αιιαγέο βνεζά ηελ εηαηξεία λα κάζεη λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα θαηλνηνκεί. 30

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν 31

3.1 Γηαθνξέο κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ από ηηο κεγάιεο ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα θαη βαζηδφκελνη ζε απφςεηο ζεσξεηηθψλ ζα πξνζεγγίζνπκε ηηο δηαθνξέο ησλ κηθξψλ απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Θα μεθηλήζνπκε ηε ζχγθξηζε κ έλα απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα ηα νπνία αληηκεησπίδνπλ νη κάλαηδεξ ησλ εηαηξηψλ αλεμάξηεηα ηνπ κεγέζνπο πνπ έρνπλ απηέο, ην νπνίν είλαη λα δηαηεξήζνπλ ζε πςειά επίπεδα ην εζηθφ ησλ εξγαδφκελσλ ηνπο. Σν πξφβιεκα ην νπνίν αληηκεησπίδνπλ νη ππεχζπλνη εηδηθά ησλ κηθξψλ εηαηξηψλ είλαη ην πψο ζα δηαηεξήζνπλ ην εζηθφ ζε πςειά επίπεδα ελψ φζν ε κηθξνκεζαία επηρείξεζε κεγαιψλεη ην πψο ζα ην εληζρχζνπλ αιιά θαη ην πψο ζα ζπλερίζνπλ λα ην δηαηεξνχλ ζε πςειά επίπεδα. Ζ έξεπλα πνπ έθαλε ε Anna-Maria Garden ην 2000 εζηίαζε ζηελ έξεπλα ηεο δηαηήξεζεο ηνπ εζηθνχ ζε πςειά επίπεδα, κάιηζηα πξνζπάζεζε λα κειεηήζεη ηε δηαθνξά ηεο ηθαλνπνίεζεο απφ ηνλ ελζνπζηαζκφ, πφηε δειαδή έλαο εξγαδφκελνο είλαη ελζνπζηψδεο θαη πφηε ηθαλνπνηεκέλνο αλάινγα κε ην κέγεζνο πνπ έρεη ε κηθξνκεζαία επηρείξεζε πνπ εξγάδεηαη 14. Ζ έξεπλα ηεο, ηελ νδήγεζε ζην αθφινπζν ζπκπέξαζκα: Ζ αίζζεζε ηνπ ελζνπζηαζκνχ είλαη δηαθνξεηηθφ ζπλαίζζεκα απφ ηεο ηθαλνπνίεζεο. πγθεθξηκέλα ν ελζνπζηαζκφο ράλεηαη πην εχθνια φηαλ ε κηθξνκεζαία επηρείξεζε ράλεη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη ηελ ελέξγεηά ηεο θαη απηφ γίλεηαη φηαλ μαθληθά κηα επηρείξεζε γίλεηαη απφ κηθξνκεζαία κεγάιε. Οπζηαζηηθά ε δηαθνξά ησλ δχν ζπλαηζζεκάησλ εζηηάδεηαη ζηνπο ζηφρνπο (ΒΛΔΠΔ ΥΖΜΑ 1) ΗΚΑΝΟΠΟΗΖΖ ΔΝΘΟΤΗΑΜΟ ΥΖΜΑ 1 ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΠΖΓΖ: Anna-Maria Garden (2000), Maintain the Spirit of Excitement in Growing Companies, London Business School pp. 10-12 14 Anna-Maria Garden (2000), Maintain the Spirit of Excitement in Growing Companies, London Business School pp. 10-12 32

Σν παξαπάλσ ( ΥΖΜΑ 1), νπζηαζηηθά δειψλεη ηελ αλαινγία ηεο ηθαλνπνίεζεο θαη ηνπο ελζνπζηαζκνχ ζε κηα κηθξνκεζαία θαη ζε κηα κεγάιε επηρείξεζε. πγθεθξηκέλα φζν ν εξγαδφκελνο βξίζθεηαη ζε κηα κηθξή κνλάδα θαη έρεη ζηφρν θαη ζθνπφ ππάξρεη πςειφ ην αίζζεκα ηνπ ελζνπζηαζκνχ θαη φζν πεξλάεη ν θαηξφο ην αίζζεκα απηφ κεγαιψλεη. Όηαλ φκσο ν ζηφρνο επηηεπρζεί ηφηε ε ελέξγεηά ηνπ αξρίδεη λα πέθηεη δειαδή ν εξγαδφκελνο ράλεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη ζην ηέινο ηνπ κέλεη κφλν ε ηθαλνπνίεζε ηεο επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ. Με βάζε απηφ ε εξεπλήηξηα θαηέιεμε ζε κηα βαζηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ κηθξψλ θαη ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ. ηε κηθξνκεζαία επηρείξεζε ππάξρνπλ ζπλερψο ζηφρνη πξάγκαηα πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ, απηφ δίλεη κεγάιν θίλεηξν ζηνπο εξγαδφκελνπο θαη πςειά απνζέκαηα ζπλερνχο ελζνπζηαζκνχ. Αληίζεηα ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο ή ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ έγηλαλ κεγάιεο ν ελζνπζηαζκφο ζηγά ζηγά ράλεηαη σο απνηέιεζκα ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ θαη ηεο ζηαζηκφηεηαο ηνπνζέηεζεο λέσλ «απνζηνιψλ». Απηφ δεκηνπξγεί έλα αίζζεκα ηθαλνπνίεζεο ην νπνίν βαζίδεηαη ζηελ επηηπρία αιιά θξελάξεη ηηο βιέςεηο θαη ηνπο ζηφρνπο, πεξηνξίδεη ηα θίλεηξα θαη δεκηνπξγεί κηα ζηάζηκε θαηάζηαζε ε νπνία κπνξεί ζην κέιινλ λα απνδεηρηεί θαηαζηξνθηθή. Πξνρσξψληαο θαη ζηεξηδφκελε ζηε κειέηε ηνπ George Schell ην 1990 κηα βαζηθή δηαθνξά ησλ κεγάισλ απφ ηηο κηθξέο είλαη ε νξηνζέηεζε ζηφρσλ. ηε πξψηε πεξίπησζε νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο βάδνπλ κηθξφηεξνπο ζηφρνπο εθηθηνχο γη απηέο, ζπγρξφλσο νη ζηφρνη απηνί είλαη ζπλήζσο πην βξαρππξφζεζκνη. Απφ ηελ άιιε νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο επηιέγνπλ καθξνπξφζεζκνπο επίπνλνπο ζηφρνπο, νη νπνίνη θπζηθά ζα ηνπο θέξνπλ κεγαιχηεξν θέξδνο 15. Ζ ιεηηνπξγία ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ βαζίδεηαη ζε ιίγα άηνκα κέρξη 50, απηφ πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ ην νπνίν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα ηε βνεζήζεη. Απφ ηελ άιιε νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο ιφγσ ηνπ εχξνπο ηνπ ζε πξνζσπηθφ θαη ηθαλφηεηεο απνηεινχληαη θαη απφ αλεηδίθεπηα άηνκα ζηα νπνία επελδχνπλ πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπλ ηα θέξδε ηνπο. πγρξφλσο ππάξρεη θαη κηα δηαθνξνπνίεζε ζηε δηάξζξσζε ησλ ηκεκάησλ, ζπγθεθξηκέλα ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ηα ηκήκαηα δηνίθεζε πξνζσπηθνχ, ινγηζηήξην, πσιήζεηο θαη κάξθεηηλγθ είλαη θνηλά αληίζεηα ζηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ηα παξαπάλσ ηκήκαηα ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα 15 George Schell (1990), Analysis and Design Skills Required By End-Users in Small Organizations, University of Tulsa pp. 128-133 33