NEA ΠAIΔEIA Kείμενα Παιδευτικού Προβληματισμού Δύσκολον θρέμμα ἄνθρωπος ΠλΑτων ETOΣ TΕΣΣΑΡAKOΣTO AΘHNA 2016 157
NEA ΠAIΔEIA Kωδικός 1466 Tρίμηνη έκδοση παιδευτικού προβληματισμού της Eπιστημονικής Ένωσης «Nέα Παιδεία» IΔPYTHΣ : K. N. ΠAΠANIKOΛAOY ΔIEYΘYNTHΣ : KΩΣTAΣ AΓΓEΛAKOΣ ΣYMBOYΛOΣ EKΔOΣHΣ : KΩΣTAΣ MΠAΛAΣKAΣ NEA PAIDEIA Quarterly review on educational research IΔIOKTHTHΣ: EΠIΣTHMONIKH ENΩΣH «NEA ΠAIΔEIA» ΓPAΦEIA: Χαρ. Τρικούπη 31, Aθήνα 106 81, τηλ. 210.3636007 email: neapaideia@yahoo.gr EKΔOTHΣ KAI YΠEYΘYNOΣ ΣYMΦΩNA ME TO NOMO: NEA ΠAIΔEIA Πρόεδρος: Kώστας Aγγελάκος, Bιζυηνού 26, 111 41, Aθήνα ΣYNΔPOMEΣ Eσωτερικού : 25 Aμερικής : 32 Kύπρου : 30 Tραπεζών-Oργανισμών : 32 Eυρώπης : 30 Φοιτητών-Σπουδαστών : 15 H επιλογή της ύλης γίνεται από Eπιτροπή. Kάθε επιστημονικό άρθρο αξιολογείται από δύο κριτές, ειδικούς του γνωστικού αντικειμένου. Tα κείμενα που έχουν υπογραφή εκφράζουν τις απόψεις του συγγραφέα. Eπιτρέπεται η αναδημοσίευση των κειμένων ύστερα από έγγραφη άδεια της «Nέας Παιδείας». H «NEA ΠAIΔEIA» (ως Eπιστημονική Ένωση και ως περιοδικό) δεν είναι κερδοσκοπική. ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO THΣ EΠIΣTHMONIKHΣ ENΩΣHΣ «NEA ΠAIΔEIA» Kώστας Aγγελάκος, πρόεδρος Αναστασία Μερκούρη, αντιπρόεδρος Bασίλης Tσάφος, γ. γραμματέας Βασιλική Δουληγέρη, ταμίας Kώστας Mπαλάσκας, σύμβουλος Eκδόσεις Πατάκη Περιοδικά Nέα Παιδεία, τεύχος 157 (Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2016) Σελιδοποίηση «ΦΑΣΜΑ» ΑΦΟΙ Kαπένη Κ. & Α. Ο.Ε. Mοντάζ Mαρία Ποινιού-Pένεση Copyright Eπιστημονική Ένωση «Nέα Παιδεία» & Σ. Πατάκης AEEΔE 2015 ISSN 1105-4255 K.E.T. 9898 K.E.Π. 287/16 ΠANAΓH TΣAΛΔAPH (ΠPΩHN ΠEIPAIΩΣ) 38, 104 37 AΘHNA THΛ.: 210.36.50.000, 210.52.05.600, 801.100.2665, ΦAΞ: 210.36.50.069 KENTPIKH ΔIAΘEΣH: EMM. MΠENAKH 16, 106 78 AΘHNA, THΛ.: 210.38.31.078 YΠOK/MA: ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ Β ΚΤΕΟ), 570 09 ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘEΣΣΑΛΟNIKHΣ, THΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15, ΦAΞ: 2310.70.63.55 Web site: http://www.patakis.gr e-mail: info@ patakis.gr, sales@ patakis.gr
Π E P I E X O M E N A NEA ΠAIΔEIA.................................................... Σχολιογραφία....................................................... ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Διημερίδα για τα 40 χρόνια της ΝΕΑΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ) Κώστας Αγγελάκος, Εισαγωγή στο Αφιέρωμα.......................... Παρασκευή Μόλαρη, Παρουσίαση των εργασιών της διημερίδας «Μελετώντας και διδάσκοντας την αρχαία γλώσσα και σκέψη στο σύγχρονο σχολείο»............................................................ Φάνης Ι. Κακριδής, Ο Οδυσσέας και τα τριτόκλιτα: o αρχαίος κόσμος στο γυμνάσιο.......................................................... Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής, Αρχαιογνωσία: Η κρίσιμη συνεκδοχή και η «επιστημολογική» πρόκληση........................................... Παντελής Μπουκάλας, Το γεφύρι της γλώσσας......................... Κώστας Μπαλάσκας, Και τα Νέα Ελληνικά Αρχαία είναι (μια παρέμβαση για τα αρχαία ελληνικά στο γυμνάσιο)............................... Νατάσα Μερκούρη, Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία: Πού συναντιέται το μάθημα με τη ζωή;.......................................... Βασίλης Συμεωνίδης, Πυρ, γυνή και αρχαία ελληνικά. Η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Λύκειο............................. Ελευθερία Παπαμανώλη, Ο «κύβος του Ρούμπικ»: Η Ιλιάδα από την οπτική των μαθητών..................................................... Ευαγγελία Μουλά, Κι εκείνοι οι δυο σαν πια αποχόρτασαν γλυκό φιλί κι αγκάλη: Η αναγνώριση Οδυσσέα - Πηνελόπης, από το κείμενο στα κόμικς και στην πολυτροπική της ανάπλαση............................ Δημήτρης Σαλονικίδης, Η διδασκαλία της λατινικής με τη μέθοδο εκμάθησης των ζωντανών γλωσσών....................................... ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Παναγιώτα Παπαδημητρίου, Ιωάννης Καραντζής, Αμαλία Α. Υφαντή, Απόψεις εκπαιδευτικών των Προτύπων Πειραματικών Σχολείων για την αυτονομία τους..................................................... Αλέξης Κόκκος, Κριτική προσέγγιση των σχολικών βιβλίων............... B I B Λ I O Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ε Σ [Marina Slaviatinskaya, «Εγχειρίδιο διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας»] (Γράφει o Μιχάλης Πάτσης)............................................ Σελ. 5» 7» 16» 18» 25» 32» 39» 48» 52» 57» 81» 92» 101» 114» 141» 154 ssssssssssssssssssssss ETOΣ Μ, τχ. 157, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2016
ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Hλίας K. Δημακάκος, Kώστας Mπαλάσκας, Γιάννης Mπασλής, Aναστάσιος A. Στέφος, Bασίλης Tσάφος, Kώστας Aγγελάκος EIΔIKOI ΣYMBOYΛOI Δημήτρης Aλεξόπουλος, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Nάσος Bαγενάς, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών Φανούρης Bώρος, Eπίτιμος Σύμβουλος Παιδαγωγικού Iνστιτούτου Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών Aθανάσιος Γκότοβος, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Iωαννίνων Σούλα Kαλαντζή-Azizi, Kαθηγήτρια Πανεπιστημίου Aθηνών Kατσαρού Eλένη, Eπίκουρος Kαθηγήτρια Πανεπιστημίου Kρήτης Xριστίνα Kουλούρη, Kαθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου Aλεξάνδρα Λαμπράκη-Παγανού, Kαθηγήτρια Πανεπιστημίου Aθηνών Δημήτριος Mατθαίου, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών Αθαν. Νάκας, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών Σταμάτης Πορτελάνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Iωαννίνων Θεοδόσης Πυλαρινός, Ομότιμος Καθηγητής Iονίου Πανεπιστημίου Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Kαθηγήτρια Παν/μίου Aθηνών Xριστόφορος Xαραλαμπάκης, Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών A Π O Σ T O Λ H E P ΓA Σ I Ω N Oι εργασίες που αποστέλλονται (μόνο με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) πρέπει: να μην έχουν δημοσιευτεί σε άλλο έντυπο ή ηλεκτρονικό περιοδικό ή βιβλίο. να μην έχουν έκταση μεγαλύτερη από 10-12 δακτυλογραφημένες σελίδες. να ακολουθούνται οι εξής προδιαγραφές στη βιβλιογραφία: αναφέρεται αλφαβητικά το Eπώ νυμο - Όνομα συγγραφέα (με πεζά στοιχεία) και ακολουθούν ο τίτλος του βιβλίου ή άρθρου (με πλάγια στοιχεία), ο εκδότης, ο τόπος και ο χρόνος έκδοσης (με όρθια στοιχεία). να αναγράφουν τα πλήρη στοιχεία του αποστολέα: Oνοματεπώνυμο, ιδιότητα, διεύθυνση, τηλέφωνο, e-mail.
N E A Π A I Δ E I A Πόλις άνδρα διδάσκει ΗρΗσΗ του τιτλου αποδίδεται στο λυρικό ποιητή σιμωνίδη τον Κείο (από την Κέα, από τη τζια δηλαδή, 556-468 π.χ.), που, αφού έζησε στην αυστηρών αρχών και νόμων πατρίδα του, ταξίδεψε και έζησε επίσης στην Αθήνα, στη Θεσσαλία και στη σικελία. Πολυταξιδεμένος λοιπόν και επιπλέον μακρόβιος και εξαιρετικά καλλιεργημένος ο ποιητής, άρα και η ρήση του έχει ξεχωριστή βαρύτητα, ως απόσταγμα γνώσης και πείρας, που δίκαια έλαβε ισχύ γνωμικού. λέει περίπου, σε ελεύθερη παραγωγική ερμηνεία, ότι καλά είναι βέβαια τα σχολεία και οι ποικίλες διδαχές από γονείς κι από δασκάλους, το κυριότερο σχολείο όμως είναι η ίδια η «πόλις», δηλαδή το κράτος, αυτή παρέχει τα πιο ουσιαστικά διδάγματα. την άποψη αυτή τη βρίσκουμε και σε άλλους αρχαίους συγγραφείς: ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο βάζει τον Περικλή να αποκαλεί την Αθήνα της εποχής του «παίδευσιν Ελλάδος», εκπαιδευτήριο για όλη την Ελλάδα ως προς τις αξίες και τον τρόπο ζωής. ο Πρωταγόρας εξάλλου στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο και συγκεκριμένα στο λόγο που ακολουθεί τον περίφημο μύθο του, μιλώντας για την ανατροφή των παιδιών, αφού αναφέρει πρώτα το ρόλο της τροφού, της μητέρας, του παιδαγωγού, προχωρεί στο ρόλο του σχολείου και των δασκάλων σε σχέση με τα κείμενα των μεγάλων ποιητών, στα οποία πολλαί μεν νουθετήσεις ένεισιν, πολλαί δε διέξοδοι» (=περιγραφές) και έπαινοι και εγκώμια παλαιών ανδρών αγαθών, ίνα ο παις ζηλών μιμήται και ορέγηται τοιούτος γενέσθαι. Δεν τελειώνει όμως εδώ η αγωγή. τώρα έρχεται η πόλις να διδάξει με τους νόμους, με τον έλεγχο για τη σύμφωνα μ αυτούς διαβίωση των πολιτών, με την τιμωρία όσων τους παραβιάζουν. Έτσι διδάσκεται η πολιτική αρετή και το πολιτικό ήθος, αυτή είναι η αγωγή του πολίτη. 5
NEA ΠΑΙΔΕΙΑ την ασκεί διαβίου η πόλις με τους θεσμούς και τους νόμους της. την ασκούν οι Αρχές, οι άρχοντες και οι πολίτες με το παράδειγμά τους και με τη φροντίδα τους για την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας. Η πόλις είναι σχολείο πολιτικής αγωγής. Εάν διδάσκει υγιείς και θετικές αξίες δημοκρατικής ζωής, θα εκθρέψει σωστούς και ενάρετους πολίτες που θα συντηρήσουν και θα αναδείξουν και τις αξίες και την πόλη. Εάν, αντίθετα, η πόλις διδάσκει ψέμα, απάτη, βία, μαγκιά, κουτοπονηριά, αυτά και θα εισπράξει, αυτά και θα καταστούν διακριτικά της γνωρίσματα. Και δυστυχώς τέτοια κυρίως μαθήματα παίρνουν οι νέοι από τον πολιτικό αμοραλισμό, την κοινωνική αποσύνθεση, τον άκρατο λαϊκισμό και την ανεξέλεγκτη χυδαιότητα. ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ Το εισαγωγικό κείμενο αυτού του τεύχους έγραψε ο Σύμβουλος Έκδοσης του περιοδικού κ. Κ. Μπαλάσκας. 6