Νομοθεσία για τη φύση: Κατάσταση εφαρμογής των ευρωπαϊκών οδηγιών για τη φύση Προτάσεις για τη βελτίωση εφαρμογής τους Ιόλη Χριστοπούλου, WWF Eλλάς Σεπτέμβριος 2017
H παρουσίαση Συμπεράσματα αξιολόγησης των οδηγιών για τη φύση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (οδηγία για τους οικοτόπους & για τα άγρια πτηνά) Κατάσταση εφαρμογής των οδηγιών στην Ευρώπη Κατάσταση εφαρμογής των οδηγιών στην Ελλάδα Προτάσεις για τη βελτίωση εφαρμογής
H αξιολόγηση των οδηγιών 2013: οι οδηγίες για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) και τα άγρια πτηνά (2009/147/ΕΚ) εντάχθηκαν στο πρόγραμμα REFIT (Regulatory Fitness and Performance Programme) της ΕΕ, το οποίο: στοχεύει στη βελτίωση της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου, προτείνει μέτρα απλούστευσης της νομοθεσίας της ΕΕ και μείωσης των κανονιστικών επιβαρύνσεων προωθεί ένα σαφές, σταθερό και προβλέψιμο κανονιστικό πλαίσιο που ευνοεί την ανάπτυξη και την απασχόληση. 2013-2014 2015 2016 Phase 1 Phase 2 Phase 3 Phase 4 Phase 5
2014: Πρόεδρος Γιούνκερ προς Επίτροπο Περιβάλλοντος Βέλλα: πραγματοποιήσει μία σε βάθος αξιολόγηση των οδηγιών για τα άγρια πτηνά και τους οικοτόπους και να εκτιμήσει την πιθανότητα ενσωμάτωσης των δύο οδηγιών σε ένα σύγχρονο νομοθετικό εργαλείο.
Οι δύο οδηγίες για τη φύση και το δίκτυο Natura 2000 παρέχουν το πλαίσιο προστασίας της φύσης στην ΕΕ >27.000 περιοχές 18% χερσαίας έκτασης 6% θαλάσσιας έκτασης >1000 είδη φυτών και ζώων >200 τύποι οικοτόπων
Αποτέλεσμα αξιολόγησης των οδηγιών 2016: «η πλήρης επίτευξη των στόχων των οδηγιών για τη φύση θα εξαρτηθεί από την ουσιαστική βελτίωση της εφαρμογής τους.»
H κατάσταση εφαρμογής των οδηγιών ποια είναι η κατάσταση εφαρμογής των οδηγιών για τη φύση συγκριτικά με τις βασικές υποχρεώσεις που απορρέουν από τις δύο οδηγίες; ποιοι μπορεί να είναι οι τρόποι και τα μέσα για τη βελτίωση εφαρμογής των δύο οδηγιών για τη φύση;
Οι κύριες υποχρεώσεις βάσει των οδηγιών για τη φύση Χαρακτηρισμός και θέσπιση περιοχών Natura 2000 Διαχείριση περιοχών λήψη μέτρων προστασίας για περιοχές Natura 2000 Αποφυγή/ Πρόληψη υποβάθμισης περιοχών και όχλησης ειδών Δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σχεδίων, έργων, δραστηριοτήτων Λήψη αντισταθμιστικών μέτρων Προώθηση οικολογικής συνοχής του δικτύου Natura 2000 Διασφάλιση προστασίας ειδών Αναγνώριση χρηματοδοτικών αναγκών και διασφάλιση χρηματοδότησης Παρακολούθηση ειδών και οικοτόπων Προώθηση έρευνας
Κατάσταση εφαρμογής στην ΕΕ ~18 της χερσαίας και 6% της θαλάσσιας έκτασης 30% των ΖΕΠ και 41% των ΤΚΣ: έχουν σχέδια διαχείρισης. για επιπλέον 25% των ΖΕΠ και 19% των ΤΚΣ σχέδια διαχείρισης σε στάδιο προετοιμασίας (2012) Ανεπαρκής πρόοδος θεσμικής κατοχύρωσης ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και καθορισμού στόχων διατήρησης Πολλές περιπτώσεις υποβάθμισης και όχλησης Πολλές περιπτώσεις προβληματικής εφαρμογής της υποχρέωσης δέουσας εκτίμησης επιπτώσεων σχεδίων, έργων και δραστηριοτήτων Ανεπαρκής εφαρμογή πρόβλεψης για οικολογική συνοχή Προβληματική η παρακολούθηση ειδικά της αποτελεσματικότητας των μέτρων που εφαρμόζονται
Κατάσταση εφαρμογής στην ΕΕ Ανεπαρκή σχέδια δράσης ειδών και μέτρων προστασίας Έλλειψη επαρκών πόρων «διαθεσιμότητα δημόσιας χρηματοδότησης πιθανώς να επηρέασε περισσότερο από άλλους παράγοντες την εφαρμογή των οδηγιών» Ελλειμματική επιβολή της νομοθεσίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο 1 στις 5 υποθέσεις που φτάνουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή οδηγούν σε κάποια δράση της Επιτροπής
Κατάσταση εφαρμογής στην ΕΕ
Κατάσταση εφαρμογής στην Ελλάδα
Χαρακτηρισμός των περιοχών 419 περιοχές Natura 2000 27% της χερσαίας και 6% της θαλάσσιας έκτασης της χώρας. Εκκρεμεί ο χαρακτηρισμός περιοχών Natura 2000 κυρίως στον θαλάσσιο χώρο. Πρόθεση επέκτασης του δικτύου Natura 2000. Μερική ολοκλήρωση της θεσμικής κατοχύρωσης των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας ως Ειδικών Ζωνών Διατήρησης. Δεν έχει ολοκληρωθεί ο καθορισμός στόχων διατήρησης και μέτρων για κάθε περιοχή εντός της προθεσμίας 6 ετών από την έγκριση του Μεσογειακού Καταλόγου Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (2006).
Διαχείριση περιοχών λήψη μέτρων προστασίας για περιοχές Natura 2000 Το εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών δεν έχει ολοκληρωθεί. Οι υφιστάμενοι φορείς διαχείρισης καλύπτουν μόνο το 25% των περιοχών. Σύγχυση αρμοδιοτήτων στις υπόλοιπες περιοχές. Πολλές περιοχές που εντάσσονται σε άλλη εθνική κατηγορία προστασίας (βλ. εθνικό πάρκο) δεν έχουν κατοχυρωθεί θεσμικά. Μόνο 2 σχέδια διαχείρισης, που καλύπτουν το 2% των περιοχών, έχουν εγκριθεί (Σχοινιάς και Κορώνεια). Λίγες δράσεις διαχείρισης και προστασίας υλοποιούνται.
Αποφυγή/ Πρόληψη υποβάθμισης περιοχών και όχλησης ειδών Μερική εφαρμογή. Δεν έχει εξεταστεί επαρκώς ούτε δικαστικά. Η καταδίκη της χώρας στο ΔΕΕ για τον Κυπαρισσιακό βασίζεται και σε παραβίαση αυτής της υποχρέωσης.
Δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σχεδίων, έργων, δραστηριοτήτων Μερική και προβληματική εφαρμογή. KYA οικολογικών αξιολογήσεων είναι αμφίβολο ότι καλύπτει τις απαιτήσεις της οδηγίας για τους οικοτόπους. Σε αρκετές δικαστικές αποφάσεις ΣτΕ και ΔΕΕ έχει κριθεί ανεπαρκής η δέουσα εκτίμηση έργων και δραστηριοτήτων.
Δεν έχει εφαρμοστεί αυτή η πρόβλεψη. Λήψη αντισταθμιστικών μέτρων
Προώθηση οικολογικής συνοχής Δεν υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο για αυτή την υποχρέωση παρά τις προβλέψεις στην Εθνική Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα και τη Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Περιοχές όπως τα ΚΑΖ, προβλέψεις της δασικής νομοθεσίας, και το θεσμικό πλαίσιο των μικρών νησιωτικών υγροτόπων βελτιώνουν τελικά την κατάσταση εφαρμογής.
Διασφάλιση προστασίας ειδών Κανένα εγκεκριμένο σχέδιο δράσης είδους. Πολλά σχέδια δράσης έχουν εκπονηθεί αλλά δεν έχουν εγκριθεί. Επιμέρους λήψη μέτρων και υλοποίηση δράσεων προστασίας. Αποφάσεις δικαστηρίων λόγω παραβίασης αυτής της υποχρέωσης.
Αναγνώριση χρηματοδοτικών αναγκών και διασφάλιση χρηματοδότησης Κατάρτισης Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας (2014), ωστόσο δεν επηρέασε τον σχεδιασμό της περιόδου 2014-2020. Η εκτίμηση των αναγκών είναι της τάξης των 84εκ / έτος πλέον 246εκ. εφάπαξ. Κύριες πηγές χρηματοδότησης μέχρι σήμερα: συγχρηματοδοτούμενοι πόροι, κυρίως μέσω ΕΠΣΑ και LIFE. Ελάχιστοι δεσμευμένοι εθνικοί πόροι. Πρόσθετοι πόροι από το Πράσινο Ταμείο.
Παρακολούθηση ειδών και οικοτόπων Δεν έχει θεσπιστεί εθνικό σύστημα παρακολούθησης. Υποβολή 6ετούς έκθεσης, με καθυστέρηση και μόνο μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος εποπτείας. Εθνικά ή άλλα προγράμματα παρακολούθησης υλοποιούνται από φορείς διαχείρισης, ΜΚΟ, επιστημονικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα κοκ.
Προώθηση έρευνας Δεν υπάρχει ειδική εθνική κατεύθυνση ή προώθηση της έρευνας. Επιστημονικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα δραστηριοποιούνται στον τομέα.
Χαρακτηρισμός και θέσπιση περιοχών Natura 2000 Οι κύριες υποχρεώσεις βάσει των οδηγιών για τη φύση Διαχείριση περιοχών λήψη μέτρων προστασίας για περιοχές Natura 2000 Αποφυγή/ Πρόληψη υποβάθμισης περιοχών και όχλησης ειδών Δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σχεδίων, έργων, δραστηριοτήτων Λήψη αντισταθμιστικών μέτρων Προώθηση οικολογικής συνοχής του δικτύου Natura 2000 Διασφάλιση προστασίας ειδών Αναγνώριση χρηματοδοτικών αναγκών και διασφάλιση χρηματοδότησης Παρακολούθηση ειδών και οικοτόπων Προώθηση έρευνας
Προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης
Προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης
Αποτελεσματική προστασία συνολικές προτάσεις Αύξηση των θαλάσσιων περιοχών Natura 2000 Κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης και μέτρων προστασίας Πρόληψη αρνητικών επιπτώσεων - Βελτίωση της δέουσας εκτίμησης και ορισμός ζωνών αποκλεισμού Διασφάλιση περισσότερων πόρων για τις περιοχές Natura 2000 Καλύτερη παρακολούθηση της κατάστασης των προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων Ενίσχυση της διαβούλευσης και των συμμετοχικών διαδικασιών Επιβολή των νομικών δεσμεύσεων Η ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις τομεακές πολιτικές της ΕΕ
Αποτελεσματική προστασία προτάσεις για την Ελλάδα Ολοκλήρωση δικτύου Natura 2000 έμφαση στις θαλάσσιες περιοχές Ολοκλήρωση χαρακτηρισμού περιοχών Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και καθορισμός στόχων διατήρησης Ολοκλήρωση προβλέψεων διοίκησης και λειτουργίας εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών Εκπόνηση και έγκριση σχεδίων διαχείρισης των περιοχών Natura 2000 και εφαρμογή μέτρων διαχείρισης Εφαρμογή μέτρων προστασίας ειδών μέσω εγκεκριμένων σχεδίων δράσης ειδών Πρόληψη υποβάθμισης οικοτόπων και όχλησης ειδών Ενίσχυση δυνατοτήτων ελέγχου
Αποτελεσματική προστασία προτάσεις για την Ελλάδα Πλήρης εφαρμογή της δέουσας εκτίμησης σε σχέδια ή έργα που ενδέχεται να επηρεάσουν περιοχές Natura 2000 Περαιτέρω εξειδίκευση του Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας. Καλύτερη αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων και αύξηση εθνικών πόρων Θέσπιση σταθερού εθνικού συστήματος παρακολούθησης της φύσης Προώθηση της έρευνας Ενίσχυση των δομών επιβολής της νομοθεσίας
A.Bonetti / WWF Greece Ευχαριστώ πολύ!