Απόψεις. για την «Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση περιφερειακού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης περιφέρειας Κρήτης»

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ 23 - ΧΑΝΙΑ 73134 Τ 2821027900-01-02 fax : 28210) 27903 e-mail : teetdk @ tee.gr, http://www.teetdk.tee.gr Σχετικά: B Φάση - Στάδιο Β1, Αναθεώρηση και εξειδίκευση του θεσμοθετημένου περιφερειακού πλαισίου, Τεύχη 7, 8, 9, 10 και λοιπά Απόψεις για την «Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση περιφερειακού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης περιφέρειας Κρήτης» Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης Μ.Ε. Αναπτυξιακού Σχεδιασμού, Έργων Υποδομής & Τουριστικής Ανάπτυξης, Χωροταξικού & Πολεοδομικού Σχεδιασμού Μ Ε. Περιβάλλοντος Ενέργειας Φυσικών Πόρων- Βιοτεχνίας & Βιομηχανίας Χανιά, Ιούνιος 2015 Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Αειφορία Καινοτομία Ανάπτυξη Υποδομές Επιχειρηματικότητα Βιωσιμότητα Ευημερία Α ί

Εισαγωγή Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης θεσμοθετήθηκε το 2003 (ΦΕΚ 1486Β/10.10.2003). Η Μελέτη «Αξιολόγηση, Αναθεώρηση και Εξειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης» (ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης) ανατέθηκε στα συμπράττοντα Γραφεία Μελετών στις 24.04.2012. Η μελέτη για την εκπόνησή της δεν ακολουθεί ή/και δεν λαμβάνει υπόψη το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την χωροταξία: Ν.4269/2014 (ΦΕΚ 142/Α/2014) «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση Βιώσιμη ανάπτυξη». Για την επιλογή αυτή η μελετητική ομάδα και η επιτροπή παρακολούθησης βασίστηκε (μάλλον) στην παρ. 5 του άρθρου 13 του ν.4269/2014 1. Το κίνητρο για την επιλογή αυτή είναι ότι η αναθεώρηση του πλαισίου και συγκεκριμένα η Β1 φάση της μελέτης χρονικά προηγείται του νέου χωροταξικού νόμου. Ο νέος χωροταξικός νόμος (όπως αναγνωρίζει και ο μελετητής) «τροποποιεί σημαντικές διατάξεις του ισχύοντος έως εκείνη την ημερομηνία θεσμικού πλαισίου για την άσκηση της χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής.». Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα οι μελετητές ακολούθησαν με πρωτοβουλία της προϊσταμένης αρχής, εσωτερική διαδικασία άτυπης διαβούλευσης με τα συναρμόδια Υπουργεία (Σεπτέμβριος 2014). Η διαδικασία της άτυπης διαβούλευσης αλλά και η δραστική τροποποίηση του θεσμικού χωροταξικού πλαισίου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ενδεχομένως τα (αναθεωρημένα) τεύχη της Β1 φάσης να μην είναι συμβατά με τις απαιτήσεις του νέου νόμου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο (όπως ονομάζονται πλέον τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης) πρέπει να περιλαμβάνει (άρθρο 5. του ν.4269/2014): «σε ειδικό παράρτημα, που συνοδεύεται από κείμενα και διαγράμματα κατάλληλης κλίμακας, κατευθύνσεις ανά δήμο που αφορούν ιδίως τα εξής: αα) τη χωροταξική και αναπτυξιακή φυσιογνωμία, ββ) τη διάρθρωση του οικιστικού δικτύου και την οικιστική ανάπτυξη, γγ) την προστασία και ανάδειξη του φυσικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος, δδ) τα βασικά δίκτυα υποδομής, εε) τη χωρική οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων ή άλλων χρήσεων στο μη αστικό, ιδίως, χώρο. 1.ε) Κατά την κατάρτιση του παραρτήματος υποχρεωτικά ανά δήμο, εντός των διοικητικών ορίων του δίδονται κατευθύνσεις για τη χωρική οργάνωση των γενικών κατηγοριών των χρήσεων των εδαφίων 1.8 έως 1.16 της παρ. 1 του άρθρου 14 του παρόντος νόμου, 1.8. Χονδρικό εμπόριο (ΧΕ), 1.9. Εγκαταστάσεις Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ), 1.10. Εγκαταστάσεις Αστικών Υποδομών Κοινής Ωφέλειας (ΑΥ), 1.11. Παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής και μέσης όχλησης (ΧΜΟ), 1.12. Παραγωγικές δραστηριότητες πολεοδομικής εξυγίανσης (ΒΕ), 1.13. Τεχνολογικό πάρκο (ΤΠ), 1.14. Εμπορευματικό κέντρο (ΕΚ), 1.15. Παραγωγικές εγκαταστάσεις υψηλής όχλησης (ΥΟ), 1.16. Ιδιαίτερες χρήσεις (ΙΧ).». Τα παραπάνω φαίνονται ότι εισάγουν νέες απαιτήσεις οι οποίες (τουλάχιστον στη δική μας κατανόηση) δεν είναι πλήρως ενσωματωμένες στα αναθεωρημένα τεύχη του ΠΠΧΣΑΑ Κρήτης. 1 Σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 13 του ν.4269/2014 «Εκκρεμείς διαδικασίες αναθεώρησης ή τροποποίησης Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ολοκληρώνονται είτε με τις διατάξεις του παρόντος νόμου είτε με τις προϋφιστάμενες διατάξεις. Για τις πιο πάνω εκκρεμείς διαδικασίες, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής μπορεί να καθορίζονται ειδικότερες προδιαγραφές για την εναρμόνιση με τον παρόντα νόμο και να καθορίζεται κάθε αναγκαία λεπτομέρεια.» 2 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Εφόσον γίνει δεκτή η αναγκαιότητα της αναθεώρησης τότε αυτή θα πρέπει να προχωρήσει σε εξειδικεύσεις και στρατηγικές κατευθύνσεις επί όλων των θεμάτων (και όχι επιλεκτικά) που την καθιστούν αναγκαία. Στη λογική αυτή το πλαίσιο εμφανίζεται ετεροβαρές ως προς την παροχή στρατηγικών κατευθύνσεων (ενδεικτικά αναφέρεται η ύπαρξη ειδικού τεύχους για το Περιθώριο Εγκατάστασης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) σε Ζώνες Καταλληλότητας Ανάπτυξης ΑΠΕ κάτι που απουσιάζει για άλλους τομείς, όπως π.χ. κατοχύρωση γεωργικής γης πρώτης προτεραιότητας, άμεση θεσμοθέτηση χρήσεων γης για την χωρική οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, κ.λπ.) το οποίο μέχρι ένα μόνο βαθμό μπορεί να γίνει αποδεκτό. Με δεδομένο ότι το αναθεωρημένο πλαίσιο θα εγκριθεί από το σύνολο των φορέων της Περιφέρειας και θα ισχύει τυπικά για τα επόμενα πέντε χρόνια θα πρέπει αφενός να διατυπώσει τις προτάσεις/αποφάσεις επιλογών που έχουν ωριμάσει και αφετέρου να εξειδικεύσει περισσότερο επί των επιλογών αυτών και να χωροθετήσει (δεσμεύοντας ει δυνατόν και τους φορείς και τις υπηρεσίες του Δημοσίου ή ευρύτερου Δημόσιου Τομέα που σχετίζονται με αυτές). Επιπλέον και με δεδομένο ότι από την αξιολόγηση του υφιστάμενου πλαισίου ο μελετητής διατυπώνει για διάφορα θέματα το συμπέρασμα ότι τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού δεν υιοθέτησαν τις στρατηγικές κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού προκύπτει ο προβληματισμός κατά πόσο το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο θα επιτρέψει στο αναθεωρημένο χωροταξικό πλαίσιο να δεσμεύει με τις κατευθύνσεις του τον υποκείμενο σχεδιασμό. Σύμφωνα με το ν.4269/2014 «Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής παρακολουθεί και αξιολογεί την εφαρμογή των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων. Για το σκοπό αυτόν, συντάσσει ανά πενταετία τουλάχιστον εκθέσεις παρακολούθησης, στις οποίες αναφέρονται ο τρόπος εφαρμογής, πιθανά προβλήματα που παρουσιάστηκαν, καθώς και ο βαθμός ενσωμάτωσης των κατευθύνσεών τους στα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού. Στις ίδιες εκθέσεις υποδεικνύονται ενέργειες και δράσεις που κατά περίπτωση απαιτούνται για την αποτελεσματική εφαρμογή των Περιφερειακών Στρατηγικών και επισημαίνονται ενέργειες και δράσεις που δεν εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις τους. Εκθέσεις αξιολόγησης δύναται να συντάσσουν και τα κατά περίπτωση αρμόδια Υπουργεία, τις οποίες κοινοποιούν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατάρτιση των εκθέσεων αξιολόγησης αρμοδιότητάς του. β) Τα πορίσματα των εκθέσεων αυτών διαβιβάζονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στα συναρμόδια Υπουργεία, φορείς και υπηρεσίες, προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη στις δράσεις και έργα που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους.» Προκύπτει επομένως ότι ανατίθεται (ή πρέπει να ανατίθεται) με δεσμευτικό χαρακτήρα στους εμπλεκόμενους φορείς και υπηρεσίες να λαμβάνουν υπόψη τους τις κατευθύνσεις του πλαισίου στα έργα και στις δράσεις τους. Αυτό καθιστά πολύ σημαντικό και αναγκαίο το υπό αναθεώρηση πλαίσιο να συμπεριλάβει όλα όσα απαιτούνται για το θέμα αυτό από το νέο χωροταξικό πλαίσιο. 2 2 Οι διατάξεις των ν. 2742/1999 (άρθρ. 9, παρ. 1) και ν. 2508/1997 (άρθρο 1, παρ. 2) στις οποίες καθορίζεται το μέχρι τώρα νομικό πλαίσιο ισχύος/σχέσης υπερκείμενου και υποκείμενου σχεδιασμού καταργούνται στο ν. 4269/2014 (άρθρο 13 α ) 3 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Οριζόντιες κατευθύνσεις που επηρεάζουν ουσιαστικά την μελέτη Κατά την Α2 φάση οι μελετητές διατύπωσαν την άποψη ότι «Κατά την Αξιολόγηση εξετάστηκαν, επίσης, νεώτερες εθνικές πολιτικές θεσμικού χαρακτήρα, οι οποίες εξ αιτίας της αναπτυξιακής κρίσης από την οποία μαστίζεται η Χώρα είναι αρκετά έως τελείως απορρυθμιστικές στα θέματα της χωροταξίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Όπως είναι φυσικό, ο βαθμός εναρμόνισης του ισχύοντος ΠΠΧΣΑΑ με αυτές τις πολιτικές είναι μηδενικός, με την εξαίρεση των διατάξεων των νόμων για τη βιοποικιλότητα και το τοπίο, που οι σχετικές με τη χωροταξία και το περιβάλλον αναφορές τους συνάδουν με τις προβλέψεις του.». Η λέξη κλειδί εδώ είναι η απορρύθμιση. Όπως σε κάθε άλλο τομέα η ιδεολογική (και σκληρά επιβαλλόμενη) κατεύθυνση είναι η απόσυρση του κράτους από το ρυθμιστικό του ρόλο, με σκοπό οι όποιες ρυθμίσεις να επιβληθούν από την αγορά. Ο μελετητής, καθαρά, παίρνει απόσταση από αυτές τις πολιτικές. Όμως είναι σημαντικό να επικεντρώσουμε σε δύο έννοιες/εργαλεία τα οποία εισάγονται στο νέο θεσμικό χωροταξικό πλαίσιο και κινούνται στη λογική αυτή. Η πρώτη έννοια είναι οι Οργανωμένοι υποδοχείς δραστηριοτήτων: οι περιοχές που αναπτύσσονται βάσει ενιαίου σχεδιασμού προκειμένου να λειτουργήσουν κατά κύρια ή αποκλειστική χρήση ως οργανωμένοι χώροι ανάπτυξης παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ως οργανωμένοι υποδοχείς δραστηριοτήτων νοούνται ιδίως οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) του άρθρου 29 του ν. 2545/1997, οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ) του άρθρου 24 του ν. 1650/1986, τα Επιχειρηματικά Πάρκα του ν. 3982/2011, τα Εμπορευματικά Κέντρα του ν. 3333/2005, τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) του άρθρου 12 του ν. 3986/2011 και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) του άρθρου 24 του ν. 3894/2010. Ως οργανωμένοι υποδοχείς δραστηριοτήτων πρέπει επίσης μάλλον να νοηθούν και οι Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων (ΠΕΧΠ) του Άρθρου 11 του Ν.2742/1999 για την αντιμετώπιση ιδιαίτερων ή κρίσιμων προβλημάτων χωρικής ανάπτυξης, που απαιτούν ειδικό σχεδιασμό και ρύθμιση. Η δεύτερη έννοια είναι τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών ανεξαρτήτως διοικητικών ορίων που μπορεί να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας ή για τις οποίες απαιτείται ειδική ρύθμιση των χρήσεων γης και των λοιπών όρων ανάπτυξής τους. Τα Ε.Χ.Σ. αποτελούν σύνολα κειμένων και διαγραμμάτων με τα οποία καθορίζονται χρήσεις γης, γενικοί όροι και περιορισμοί δόμησης καθώς και κάθε άλλο μέτρο, όρος ή περιορισμός που απαιτείται ώστε να καταστούν οι εν λόγω περιοχές κατάλληλες είτε για τη δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων δραστηριοτήτων είτε για την πραγματοποίηση προγραμμάτων και παρεμβάσεων μεγάλης κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας. Σε ότι αφορά λοιπόν στο υπό αναθεώρηση πλαίσιο είναι ουσιώδες και επιτακτικό να γίνει η κατάλληλη επεξεργασία προς δύο κατευθύνσεις: Δεδομένου ότι κατά την κατάρτιση των Ε.Χ.Σ. λαμβάνονται υπόψη οι κατευθύνσεις των εγκεκριμένων Εθνικών και των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων καθώς και οι κατευθύνσεις της οικείας αναπτυξιακής πολιτικής κρίνεται σημαντικό να προβλεφθούν τώρα στο αναθεωρημένο πλαίσιο πολιτικές που δεν θα ενθαρρύνουν την απορρύθμιση στη λογική που διατυπώθηκε πιο πριν. Προτείνεται ει δυνατόν η χωροθέτηση ή/και η διατύπωση συγκεκριμένων στρατηγικών κατευθύνσεων που να οριοθετούν τα ΕΧΣ που μπορούν (αν μπορούν) να υπάρξουν στην Περιφέρεια. 4 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Χρειάζεται προσοχή στις αναφορές του πλαισίου σε οργανωμένους υποδοχείς δραστηριοτήτων και ειδικά στον τομέα του τουρισμού. Για παράδειγμα μορφές τουρισμού ενταγμένες σε οργανωμένους υποδοχείς προβλέπονται για τις παράκτιες ζώνες αστικής, οικιστικής, τουριστικής ανάπτυξης και παραθεριστικής κατοικίας, τις παράκτιες ζώνες ελέγχου οικιστικής/ τουριστικής ανάπτυξης και ποιοτικής/ περιβαλλοντικής αναβάθμισης, ακόμα (με την αναφορά σε οργανωμένοι υποδοχείς ήπιας ανάπτυξης) και για τις παράκτιες ζώνες ήπιας οικιστικής / τουριστικής ανάπτυξης και προστασίας / ανάδειξης πολιτιστικών και φυσικών πόρων. Επιπλέον θεωρούμε ότι η πρόβλεψη για «ζήτηση για παραθεριστική κατοικία, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, οδηγείται προς το εσωτερικό, στους πολυπληθείς ορεινούς και ημιορεινούς οικισμούς.» χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Σε ότι αφορά στο περιβάλλον και την ανάπτυξη, το θέμα είναι ευρύτερο και αποτελεί συνδυασμό αγκυλώσεων, παρωχημένων προσεγγίσεων και επιλογών πολιτικών, ευνοϊκών στην κατεύθυνση «Business as usual». Πρόκειται για την θεώρηση των θεμάτων περιβάλλοντος ξεχωριστά, ως διακριτό αντικείμενο και όχι ως θεμάτων που διαπερνούν κάθετα και οριζόντια κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Προσεγγίζοντας γενικότερα το θέμα, αφετηρία θα πρέπει να είναι η βασική αρχή ότι υπάρχουν στοιχεία του χώρου (φυσικό περιβάλλον, ακτές ) τα οποία ως οικολογικά συστήματα που αποτελούν, δεν μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με χρήματα. Συνεπώς οι παρεμβάσεις μας εκεί θα πρέπει να είναι εξαιρετικά φειδωλές ώστε να μην υποβαθμιστούν 3. Επιπλέον, η ύπαρξη τέτοιων προστατευταίων χώρων, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως νησίδα γύρω από την οποία οι δραστηριότητες του ανθρώπου επιτρέπονται χωρίς όρους και περιορισμούς. Θα πρέπει να δεσμεύεται ικανού μεγέθους ακτίνας περιμετρική έκταση που θα περικλείει τον χώρο και στην οποία θα περιορίζονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται ενδεχομένως και από την εφαρμογή των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και των ειδικών σχεδίων διαχείρισης κατόπιν ειδικής αξιολόγησης αλλά και από το λοιπό θεσμικό πλαίσιο. Σε ότι αφορά λοιπόν στο υπό αναθεώρηση χωροταξικό είναι ουσιώδες και επιτακτικό, αρχής γενομένης από τις στρατηγικές επιλογές προτεραιότητας του πλαισίου Β.1.1.α.3 και στην επιλογή «Ουσιαστική υποστήριξη της κοινής πολιτικής προστασίας και ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος», να αναφερθεί ρητά η υιοθέτηση της προαναφερθείσας περιβαλλοντικής διάστασης στο σύνολο των πολιτικών του πλαισίου. 3 Η τάση υποβάθμισης των οικολογικών συστημάτων και, κατ επέκταση, των παρεχόμενων οικοσυστημικών υπηρεσιών υποστηρίζεται ότι οφείλεται, εν μέρει, στην ελλιπή αξιολόγηση τους και στο μη συνυπολογισμό των οικοσυστημικών αξιών στο σχεδιασμό και την άσκηση πολιτικής (Costanza et al. 1997, Sukhdev 2008). 5 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Κάθετες επιμέρους Κατευθύνσεις Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για τη Β Φάση της «Αξιολόγησης, αναθεώρησης και εξειδίκευσης του περιφερειακού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης της περιφέρειας Κρήτης», σχεδιασμού που δεν πρέπει να εξαντλείται στη δημιουργία ενός βασικού ιστού υποδομών, αλλά να αποτελεί ένα ρυθμιστικό παράγοντα τόσο της περιοχής μελέτης, όσο και της περιφερειακής ανάπτυξης της νήσου, εξισορροπώντας τις τάσεις του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα και την ενδυνάμωση του οικονομικού μας συστήματος προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα: 1.1 Μεταφορές Οι μεταφορές υπήρξαν ανέκαθεν άρρηκτα συνδεδεμένες με την Κρήτη και την οικονομική της ανάπτυξη κυρίως λόγω της προνομιακής της γεωγραφικής θέσης. Οι τρεις ενότητες (χερσαίες, θαλάσσιες, αεροπορικές) θα πρέπει να εξεταστούν με βάση τις ανάγκες αλλά και τη σημερινή κατάσταση περιορισμένης χρηματοδότησης. Δεν υπάρχει περιθώριο απώλειας ή σπατάλης ούτε ενός ευρώ. Ανάγκη και ωριμότητα του έργου, θα είναι τα βασικά κριτήρια προτεραιότητας στις παρακάτω κατευθύνσεις: Χερσαίες μεταφορές: συμφωνούμε με τις προτάσεις χερσαίων μεταφορών της μελέτης με τις εξής παρατηρήσεις: o Σχετικά με τον ΒΟΑΚ προκρίνουμε την άμεση εκπόνηση μελέτης στρατηγικού σχεδιασμού. Μέσα από την μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού του ΒΟΑΚ, θα προκύψουν ο ενιαίος σχεδιασμός, οι βασικές προτεραιότητες, με τις αντίστοιχες δαπάνες τους και οι εναλλακτικοί τρόποι κατασκευής και χρηματοδότησης για τα οδικά τμήματα που δεν θα ενταχθούν να κατασκευασθούν ως δημόσια έργα στο ΣΕΣ. Η μελέτη αυτή, θα χωροθετήσει τον όλο άξονα γεωγραφικά, θα ιεραρχήσει την σκοπιμότητα και αναγκαιότητα των επί μέρους τμημάτων όχι με τοπικιστικά κριτήρια, αλλά με βάση αντικειμενικές παραμέτρους όπως ο τωρινός αλλά και αναμενόμενος μελλοντικά κυκλοφοριακός φόρτος, στατιστικά ατυχημάτων, επιδιωκόμενη χρονο-απόσταση μεταξύ βασικών προορισμών, όπως αεροδρόμια, λιμάνια, κ.λ.π., ταχύτητες κυκλοφορίας, κ.α. Επίσης θα εξετάσει οικονομοτεχνικά, με μελέτες κόστους οφέλους και απόσβεσης την δυνατότητα κατασκευής ολοκληρωμένου τμήματος ή ενιαίων λειτουργικών τμημάτων. o Η δημιουργία του νέου άξονα ανάπτυξης διαπεριφερειακής εμβέλειας, από Ρέθυμνο Τυμπάκι Μοίρες Αγ. Δέκα και η ένταξή του στο δίκτυο των διευρωπαϊκών υποδομών, εμφανίζει χαρακτηριστικά τα οποία πληρούνται και σε άλλα τμήματα του υφιστάμενου ή του υπό δημιουργία οδικού δικτύου της Περιφέρειας (π.χ. άξονας ΒΟΑΚ Χώρα Σφακίων, ΒΟΑΚ Παλαιόχωρα) και για το λόγο αυτό προτείνεται ο ενιαίος χαρακτηρισμός τους είτε στο δίκτυο των διευρωπαϊκών υποδομών είτε ως πρωτεύον δίκτυο ενδοπεριφερειακής σημασίας. o Δίνεται έμφαση στη δημιουργία πλέγματος αξόνων πόλων ανάπτυξης (πολύπολα) στις χωρικές ενότητες της Περιφέρειας, με ειδική αναφορά στον άξονα του ευρωπαϊκοί μονοπατιού Ε4, αλλά ειδικά στην δυτική & νότια Κρήτη λείπουν οι απαραίτητες υποδομές. Προτείνουμε: Την αναβάθμιση σε πρωτεύον δίκτυο ενδοπεριφερειακής σημασίας: 6 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

(κατακόρυφα) των δύο (2) αξόνων προς Έλος από Καστέλι (ήτοι Καλουδιανά Τοπόλια - Έλος και Πλάτανος Σφηνάρι Αμυγδαλοκεφάλι - Έλος) και σύνδεση Κεφάλι Χρυσοσκαλίτισσα Ελαφονήσι, και του άξονα Χανιά Λάκκοι - Ομαλός (οριζόντια) του άξονα Έλος Κάντανος Καμπανός και του άξονα Χώρα Σφακίων Ροδάκινο Σελλιά Σπήλι Την αναβάθμιση σε δευτερεύον δίκτυο ενδοπεριφερειακής σημασίας του άξονα Χώρα Σφακίων - Καλλικράτης - Ασή Γωνιά Επισκοπή. Δεν τεκμαίρεται η ανάγκη για πρόταση ένταξης οδικού δικτύου στον άξονα Ελαφόνησος Κριός Παλαιόχωρα (ακόμη και με τον χαρακτηρισμό δευτερεύοντος δικτύου ενδοπεριφερειακής σημασίας), παρά μόνο με την ένταξη οδικού δικτύου δημοτικού χαρακτήρα. o Θεωρούμε το υπάρχον επαρχιακό δίκτυο δημιουργημένο τα τελευταία εκατό χρόνια ως ένα πολύτιμο κεφάλαιο και την σημαντικότερη υποδομή του νησιού. Είναι προσαρμοσμένο τις ανάγκες των μεταφορών της ενδοχώρας, είναι απόλυτα ενσωματωμένο στο φυσικό περιβάλλον και αποτελεί βασικό ενδιαφέρον του περιηγητικού τουρισμού. Τέλος είναι το βασικό μέσο υποδομής για την αναβίωση της ενδοχώρας και του πρωτογενή τομέα παραγωγής. Η συμπλήρωση του με τμήματα που βελτιώνουν την λειτουργικότητα του και η συνεχής συντήρηση και βελτίωση του είναι στρατηγικής σημασίας τόσο για τον τουρισμό όσο και για τη γεωργία. Αεροπορικές μεταφορές: Συμφωνούμε με τις προτάσεις αεροπορικών μεταφορών της μελέτης, προτείνουμε όμως τη συμπερίληψη στο σχεδιασμό και πτήσεων υδροπλάνων για ενδοπεριφερειακές και διαπεριφερειακές μεταφορές με πρόταση χωροθέτησης υδατοδρομίων στο Λιμένα Σούδας, στο Λιμένα Χ. Σφακίων, στο Λιμενίσκο Αγ. Ρουμέλης, στο Λιμένα Γαύδου, στο Λιμένα Παλαιόχωρας, στο Λιμένα Καβονησίου Κισάμου και στο Λιμενίσκο Γεωργιούπολης. Τα υδατοδρόμια αυτά σε συνδυασμό με ένα δίκτυο υδατοδρομίων που εκτιμάται ότι θα αναπτυχθεί το επόμενο διάστημα στην ευρύτερη περιοχή (Κρήτη, Νότια Πελοπόννησος, Κυκλάδες κ.λπ.) θα προσθέσει ένα σημαντικό μεταφορικό μέσο στη διασύνδεση των Χανίων με άλλες περιοχές. Σχετικά με το δίκτυο ελικοδρομίων πέραν των αναφερόμενων στο πλαίσιο θα πρέπει να διατυπωθεί και η αναγκαιότητα ύπαρξης ελικοδρομίων για τις ανάγκες κάλυψης υπηρεσιών που σχετίζονται με τουριστικές δραστηριότητες. Η κατασκευή ελικοδρομίου εντός του λιμένα Σούδας σε συνδυασμό και με την κατασκευή υδατοδρομίου εντός του λιμένα, έχουν άμεση συνέργεια με την κρουαζιέρα και θα συμβάλλουν σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη των Χανίων. Θαλάσσιες μεταφορές: Συμφωνούμε με τις προτάσεις θαλάσσιων μεταφορών της μελέτης, προτείνουμε όμως: o τον χαρακτηρισμό του λιμένα της Σούδας όχι μόνο ως λιμάνι στάσης κρουαζιέρας, όπως αναφέρεται στο ΠΠΧΣΑΑ, αλλά και ως λιμάνι αφετηρίας κρουαζιέρας (home port). Τα τελευταία χρόνια ο τομέας της κρουαζιέρας παρουσιάζει ανοδική πορεία για το λιμάνι της Σούδας και τον προορισμό των Χανίων και αποτελεί ένα σημαντικό τουριστικό πυλώνα ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή, ενώ παράλληλα γίνονται σημαντικά βήματα για την αναβάθμιση και βελτίωση των 7 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

υποδομών του λιμένα της Σούδας με στόχο τα επόμενα χρόνια να καταστεί home port για την κρουαζιέρα. o Την χωροθέτηση μαρίνων και καταφυγίων τουριστικών σκαφών. Στην μελέτη γίνεται αναφορά σε μαρίνες και αλιευτικά καταφύγια αλλά δεν αποτυπώνεται και πρέπει να αποτυπωθούν όλες οι εγκεκριμένες χωροθετημένες μαρίνες: η κατασκευασμένη μαρίνα του Λιμένα Παλαιόχωρας και οι μη κατασκευασμένες όπως ο λιμενίσκος μικρών σκαφών του λιμένα Σούδας, η μαρίνα του Λιμένα Καβονησίου Κισάμου και το καταφύγιο τουριστικών σκαφών στη θέση Βόλακας Καλυβών του Δήμου Αποκορώνου. Προτείνουμε επίσης την χωροθέτηση καταφυγίων τουριστικών σκαφών και σκαφών αναψυψής στους Λιμένες Χ. Σφακίων, Γαύδου και Κολυμπαρίου. o Λόγω της απουσίας οδικού δικτύου στο νότιο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων προτείνουμε τον χαρακτηρισμό των λιμένων Παλαιόχωρας και Χώρας Σφακίων σε λιμένες μείζονος ενδιαφέροντος (περιφερειακής εμβέλειας) με επιβατική λειτουργία και τον χαρακτηρισμό του λιμένα Καστελίου σε λιμένα εθνικής σημασίας (διαπεριφερειακής εμβέλειας) με επιβατική-εμπορευματική λειτουργία. o Τον χαρακτηρισμό του λιμένα Γαύδου σε λιμένα μείζονος ενδιαφέροντος (περιφερειακής εμβέλειας) με επιβατική λειτουργία λόγω της εθνικής σημασίας και των ιδιαιτεροτήτων του νησιού. o Τον χαρακτηρισμό του λιμενίσκου Αγ. Ρουμέλης και του λιμενίσκου Σούγιας σε λιμένες ενδοπεριφερειακής εμβέλειας λόγω της μεγάλης επιβατικής του κίνησης καθώς από αυτούς διακινούνται οι χιλιάδες επισκέπτες του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς. o Το δίκτυο των λιμένων της Π.Ε. Χανίων συμπληρώνεται με τα υπόλοιπα λιμάνια και λιμενίσκους τοπικής εμβέλειας: Κολυμπαρίου, Σφηναρίου, Πλατάνου, Αμυγδαλοκεφαλίου, Γεωργιούπολης, Καλυβών, Αλμυρίδας, Φραγκοκάστελλου, Πλατανιά, Μαραθίου, Αγ. Ονουφρίου και Κ. Γαλατά. o Ο σχεδιασμός της «Πύλης του νότου» πρέπει να έχει ως στόχο και την αξιοποίηση της εγγύτητας της Β. Αφρικής για εμπορικές και τουριστικές ανταλλαγές. Ο ρόλος της νότιας πύλης ως hub εμπορευματοκιβωτίων είναι ασύμβατος με την εστίαση στο κεντρικό δίπολο γεωργία τουρισμός. Συγκεκριμένα στην μελέτη διατυπώνεται η «διατήρηση της προοπτικής ανάπτυξης εμπορευματικού λιμένα στο Τυμπάκι, με αναθεώρηση του ρόλου του και αναπροσανατολισμό προς την τροφοδοσία πλοίων (bankering) και την υποστήριξη των προβλεπόμενων εγκαταστάσεων άντλησης και μεταφοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου από τα «οικόπεδα» της νότιας Κρήτης», καθώς επίσης «Επιδιώκεται συγχρόνως η προετοιμασία με τις κατάλληλες υποδομές (κυρίως τροφοδοσίας πλοίων) της Λιμενικής Πύλης του Νότου στο Τυμπάκι, ώστε να είναι δυνατή η ανά πάσα στιγμή εξασφάλιση της συμμετοχής του στο λειτουργικό σύστημα του διεθνούς διαμήκη Μεσογειακού διαδρόμου θαλάσσιων μεταφορών Γιβραλτάρ Μάλτα Σουέζ». Απουσιάζει και πρέπει να διατυπωθεί η σύνδεσή του και ο προσανατολισμός, στη λογική της υποστήριξης για το πλέγμα Τουρισμός- Γεωργία. Ο χαρακτήρας του θα πρέπει να είναι γενικός, εμπορευματικός, επιβατικός και ανεφοδιαστικός. Ας σημειωθεί ότι εμπορευματική λειτουργία χωρίς την δυνατότητα διακίνησης εμπορευματοκιβώτιων δεν νοείται σήμερα. 8 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

1.2 Πρωτογενής τομέας Οι διαπιστώσεις και ο προσανατολισμός διασύνδεσης γεωργικού τομέα και τουρισμού με ανάδειξη της παραδοσιακής διατροφής είναι σωστός. Ωστόσο μετά από χρόνια εγκατάλειψης της υπαίθρου, προϋπόθεση για την ανασυγκρότηση της παραγωγής είναι η αγροτική ασφάλεια. Τα συνεχή κρούσματα παραβατικότητας και αγροζημιών, η ασυδοσία χρήσεων της γεωργικής γης, η συνεχής σύγκρουση γεωργικών και κτηνοτροφικών χρήσεων αποτελούν απαγορευτικό παράγοντα για την αναγέννηση της πρωτογενούς παραγωγής. Καλό θα είναι να αποτιμηθεί εδώ και ο μακροχρόνια καταστροφικός ρόλος των αγροτικών επιδοτήσεων, στον όγκο, την σύνθεση και την ποιότητα της αγροτικής παραγωγής. Συμφωνούμε με τις παρακάτω διαπιστώσεις: «Έχει δραματικά καθυστερήσει η κατά προτεραιότητα θεσμική κατοχύρωση των ζωνών προστασίας της γεωργικής γης, με δεδομένο ότι τόσο κατά το εν ισχύ, όσο και κατά το επιδιωκόμενο πρότυπο χωρικής ανάπτυξης, η συνολική γεωργική γη της Κρήτης προτείνεται να καταταγεί, αφού οριοθετηθεί από τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού, σε πρώτης προτεραιότητας χρήση.» «Αναμένεται, επίσης, από τις αρμόδιες διευθύνσεις, ο χωρικός προσδιορισμός και η θεσμοθέτηση των ζωνών ελεγχόμενης βόσκησης και εναλλασσόμενης βόσκησης, καθώς και η δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση της υπερβόσκησης, από την κτηνοτροφική δραστηριότητα της αιγοπροβατοτροφίας, η ανάπτυξη της οποίας εξακολουθεί να είναι εκτατική και ασκείται στις παρυφές των ορεινών όγκων.» Εκφράζουμε όμως την επιφύλαξή μας ότι οι αρμόδιοι προς τους οποίους απευθύνεται η προτροπή δεν είναι σε θέση να λύσουν το πρόβλημα. Το χωροταξικό θα μπορούσε να δώσει τουλάχιστον ορισμένες κατευθύνσεις, όχι βέβαια στο θέμα της αστυνόμευσης, αλλά στα κριτήρια και τους κανόνες οριοθέτησης των χρήσεων και να αναδείξει την καθιέρωση των κανόνων αυτών σαν προϋπόθεση της ανάπτυξης της πρωτογενούς οικονομίας. Σε ό,τι αφορά στην περιφερειακή ενότητα Χανίων προτείνουμε την πρόβλεψη μιας Παραγωγικής Σχολής για εκμάθηση παραγωγών σε γεωργο-περιβαλλοντικά προϊόντα με συγκεκριμένη χωροθέτηση στον Ταυρωνίτη, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πόλος των περιοχών πρωτογενούς παραγωγής σε μεγάλη ακτίνα της ευρύτερης περιοχής και να συνδυαστεί με το υπάρχον Κέντρο Επαγγελματικής Τεχνικής Κατάρτισης (ΚΕΤΕΚ) Ταυρωνίτη που διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές. 1.3 Τουρισμός Διαμόρφωση βασικών αξόνων πολιτικής απαντώντας κατ αρχάς στο ερώτημα της ποσοτικής ή ποιοτικής αύξησης. Συμφωνούμε στην προσέγγιση του χωροταξικού για το δεύτερο που θα επιτευχθεί μέσω αντίστοιχης πολιτικής κινήτρων (π.χ. εύνοια, δημιουργίας νέων ή μετατροπής παλαιών, πολυάστερων ή μικρής κλίμακας μονάδων έναντι μονάδων all inclusive). Η μελέτη προτείνει συγκεκριμένη κατάταξη με αντιστοίχιση (και επιπλέον εξειδίκευση) στο Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού. Διαφωνούμε με την άποψη που διατυπώνεται ότι «Για την επιτυχία του στόχου «βελτίωση της απόδοσης του κλάδου και της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος στο πλαίσιο της ασκούμενης δημοσιονομικής πολιτικής», αναφέρεται ότι οι κατευθύνσεις του παρόντος Πλαισίου υποστηρίζονται από τις ακόλουθες γενικευμένες διατάξεις του Ειδικού Πλαισίου: αυτήν του άρθρου 1δ, ότι «σκοπός και περιεχόμενο» του Ειδικού Πλαισίου είναι «η προσέλκυση σημαντικών για την εθνική οικονομία τουριστικών επενδύσεων μέσω ενός σταθερού υπερκείμενου πλαισίου σχεδιασμού για τη χωροθέτηση επιχειρήσεων που σχετίζονται με τον τουρισμό», πολιτική που κατά το παρόν Πλαίσιο μένει να εξειδικευτεί χωρικά σε κεντρικό επίπεδο». 9 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Ολόκληρη η δυτική Κρήτη αντιμετωπίζεται ως ενιαίο πολύπολο από το Καστέλι ως την Παλαιόχωρα ενώ θα μπορούσε να γίνει διαχωρισμός σε δύο (2) ενότητες με όριο τον άξονα Έλος- Κάντανος για καλύτερη αντιμετώπιση σχεδιασμού. Η οριοθέτηση των περιοχών μάλλον χρειάζεται μια πιο προσεκτική ματιά, αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι χαρακτηρισμοί αυτοί στις υπόλοιπες περιοχές εκτός του βόρειου υπερ-ανεπτυγμένου άξονα, καθορίζουν εκτός από το μέλλον της τουριστικής ανάπτυξης, το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων σύμφωνα με την πρόβλεψη του μοντέλου σχεδιασμού αλλά και της δόμησης γενικότερα εφόσον ο προσανατολισμός του σχεδίου είναι ο περιορισμός της δόμησης εκτός σχεδίου και η ανάπτυξη δικτύου πόλων. Γίνεται λόγος για περιοχές με τα εξής χαρακτηριστικά (όπως προκύπτει από το ειδικό χωροταξικό τουρισμού): Α1: «αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές» της βόρειας ακτής (σε εκτός σχεδίου 20 στρ και για 5* έως 8 κλ/στρ, για 4* έως 9 κλ/στρ) Α2: «αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές» της νότιας ακτής (σε εκτός σχεδίου 10 στρ και για 5* έως 8 κλ/στρ, για 4* έως 9 κλ/στρ, 3* έως 10 κλ/στρ) Β1: «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού» της δυτικής ακτής (σε εκτός σχεδίου 15 στρ και για 5* εως 8 κλ/στρ, για 4* έως 9 κλ/στρ, 3* έως 10 κλ/στρ) Β1: «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού» ορεινών όγκων (σε εκτός σχεδίου 15 στρ και για 5* εως 8 κλ/στρ, για 4* έως 9 κλ/στρ, 3* έως 10 κλ/στρ) Επισημαίνουμε την ενδεχόμενη δυσκολία και πολυπλοκότητα στην εφαρμογή του χωροταξικού σε ό,τι αφορά στην προσέγγιση που ακολουθείται από τον μελετητή σύμφωνα με την οποία υπάρχει διαφοροποίηση στην κατάταξη μιας περιοχής ως προς τον οικιστικό (αστικό) χαρακτήρα της και ως προς τον τουριστικό χαρακτήρα της. Προτείνουμε: Την κατηγορία Α2: «αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές» της βόρειας ακτής (γραμμή με ανοιχτό μπλε) με εφαρμογή: o από Κολυμβάρι έως και την Καλυβιανή (μαζί με Καστέλι), όπου εμφανίζεται χωρίς κατηγοριοποίηση o από Κουνουπιδιανά μέχρι το Σταυρό, η οποία παρουσιάζεται χωρίς κατηγοριοποίηση o από Σούδα έως Καλύβες, η οποία παρουσιάζεται ως κατηγορία Α1 (γραμμή σκούρο μπλε) ενώ είναι μια περιοχή σχεδόν όλη εκτός σχεδίου Η κατηγορία Β1 δυτικής ακτής (γραμμή με γαλάζιο) θα μπορούσε να επεκταθεί βόρεια έως τα Φαλάσαρνα. Θεωρούμε απαραίτητο η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση (Β1) να αφορά και στην οικιστική δραστηριότητα (η οποία τώρα αντιστοιχίζεται στην κατηγορία Α2). Την κατηγορία Β1 «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού» της νότιας ακτής (γραμμή με γαλάζιο) με εφαρμογή: o τη Σούγια (αντί για «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού» ορεινών όγκων), o τα Σφακιά (αντί για «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού» ορεινών όγκων), o το Λουτρό και την Αγία Ρουμέλη Στην κατηγορία Β1 ορεινών όγκων (γραμμή με πράσινο), όπου εμφανίζονται χωρίς κατηγοριοποίηση: 10 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

o θα μπορούσε να ενταχθεί και η ευρύτερη περιοχή Βάμου o θα μπορούσε να ενταχθεί και η ευρύτερη περιοχή Κεραμιών o θα μπορούσε να επεκταθεί από τα Σφακιά σε Αράδαινα, Άγιο Ιωάννη, Αγία Ρούμελη και μέχρι τον Καλλικράτη o θα μπορούσαν να ενταχθούν οι περιοχές εκατέρωθεν των κάθετων οδικών αξόνων προς Παλαιόχωρα και προς Έλος Επιπλέον επισημαίνουμε τα εξής: την απουσία από τον χαρακτηρισμό παράκτιες περιοχές υψηλής επισκεψιμότητας των περιοχών Καλύβες- Αλμυρίδα, Μαράθι, Καλαθάς, Παλαιόχωρα, Φαλάσαρνα και Ελαφονήσι. την ύπαρξη της περιοχής στο Ακρωτήρι, που προτείνεται από τον μελετητή για την υποδοχή οχλουσών δραστηριοτήτων και δε χαρακτηρίζεται την οποία προτείνουμε να ενταχθεί στις χωρικές ενότητες ιδιαιτέρως υποβαθμισμένων τοπίων. τη σπουδαιότητα της χωροθέτησης σε επιλεγμένες περιοχές της περιφερειακής ενότητας Χανίων που είναι καταλληλότερες για σημαντικού μεγέθους εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως θρησκευτικού, αθλητικού, καταδυτικού, θεραπευτικού και άλλων, ενδεχομένως συνδυασμένων και με πιθανές μεγάλες επενδύσεις. 1.4 ΑΠΕ, ενέργεια, υδρογονάνθρακες Παρακολούθηση της πορείας ερευνών για υδρογονάνθρακες 4 και έρευνα για την πιθανή μεσοπρόθεσμη χωροθέτηση της όποιας αναγκαίας χερσαίας βάσης (σύμφωνα με την μελέτη, η επιλογή του χώρου για τις χερσαίες εγκαταστάσεις της δραστηριότητας, που πιθανότατα τοποθετούνται στις ευαίσθητες ακτές της Νότιας ή της Δυτικής Κρήτης, τόσο κατά τη διάρκεια των εργασιών όσο και για την οριστική τους θέση, είναι καίριας σημασίας και κρίνεται σκόπιμο η χωροθέτηση των συνοδών χερσαίων εγκαταστάσεων να συνδυαστεί με χώρους που συνορεύουν με τα υφιστάμενα αστικά κέντρα Τυμπάκι ή Καστέλι Κισσάμου.) Σχετικά με την στρατηγική προτεραιότητα για ελεγχόμενη ανάπτυξη επιδεικτικών πιλοτικών και παραγωγικών εφαρμογών ΑΠΕ στην Κρήτη, βούληση είναι να ισχυροποιηθούν κατά το δυνατόν οι μικρού και μεσαίου μεγέθους επενδύσεις ΑΠΕ στο νησί. Η εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ΑΠΕ στην περιφέρεια πρέπει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί στο πλαίσιο της παραγωγής ενέργειας στα όρια της αυτάρκειας, με ορίζοντα αναγκών το 2040 και όχι για καθαυτή εξαγωγή. Ο τριπλός μεσοπρόθεσμος στρατηγικός στόχος παραμένει: Αυτάρκεια του νησιού σε ενέργεια βασισμένοι στις ΑΠΕ, απεξάρτηση από τη χρήση υδρογονανθράκων, δημόσια διαχείριση της παραγόμενης ενέργειας. Επί της ουσίας και στο επίπεδο του πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού: Συμφωνούμε με τη διατυπωμένη άποψη ότι το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, εκτός των άλλων, απαιτείται να συμπληρωθεί με την υποχρέωση προσκόμισης και έγκρισης Μελέτης Τοπίου κατά τη διαδικασία αδειοδότησης περιβαλλοντικών όρων. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος να επιβάλει την υποχρέωση τήρησης της αμέσως προηγούμενης 4 Επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση απαιτείται και η διεξαγωγή οικολογικής αξιολόγησης - Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης με συμμετοχικές διαδικασίες, που θα περιλαμβάνει, και εκπόνηση π.χ. μελετών / ερευνών επίδρασης στη σεισμικότητα της περιοχής προσομοίωση περίπτωσης σεισμού με επιπτώσεις στα υπάρχοντα κτίρια /κατοικίες και ανθρώπινες δραστηριότητες προσομοίωση ατυχήματος με επίδραση στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και την οικονομική δραστηριότητα της περιφέρειας. 11 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

διαδικασίας και από τις ήδη εγκατεστημένες μονάδες, με παράλληλη υποχρέωση εφαρμογής των επανορθωτικών μέτρων, όπως αυτά θα εντοπιστούν από τις Μελέτες Τοπίου. Οι δημόσιοι φορείς που εκδίδουν εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων -κεντρικά και περιφερειακά- να προωθούν την θεσμική κατοχύρωση και την χρηματοδότηση μόνον των δράσεων εκείνων που εξασφαλίζουν συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης. Ανεξάρτητα από την ΡΑΕ θα πρέπει να διατυπωθεί πρόταση για την επιδιωκόμενη αναλογία συνολικής εγκατεστημένης ισχύος ανά τεχνολογία Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και κατηγορία παραγωγού και κατανομή της στο χρονικό ορίζοντα 2014-2020 κατ αντιστοιχία με την Εθνικό Πίνακα ορίων. Ο στόχος συμμετοχής των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για την Ελλάδα το 2020 εξειδικεύεται σε 18%, συνεπώς εκτιμάται ότι η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον σε ποσοστό 30-35%. Στις περιπτώσεις χωρικής οργάνωσης των εγκαταστάσεων παραγωγής ΑΠΕ σε οργανωμένους υποδοχείς πρέπει να ληφθούν υπόψη και να χωροθετηθούν οι απαιτούμενοι σταθμοί μετατροπής της ενέργειας και τα απαιτούμενα δίκτυα μεταφοράς. Συνοδά έργα προς τις μονάδες παραγωγής, όπου απαιτούνται, πρέπει επίσης να χωροθετηθούν. Δεδομένης της βούλησης για κάλυψη εξ ολοκλήρου των ενεργειακών αναγκών του νησιού από ΑΠΕ και της σταδιακής απεξάρτησης από υδρογονάνθρακες, συμφωνούμε με την ένταξη του νησιού στο Ευρωπαϊκό διασυνδεδεμένο σύστημα της ΝΑ Ευρώπης με τη δυνατότητα διοχέτευσης μέρους της παραγωγής από ΑΠΕ (που ενδεχομένως δεν θα ήταν δυνατόν να απορροφηθεί από το Σύστημα της Κρήτης κατά τις ώρες χαμηλού φορτίου) μέσω της Διασύνδεσης. Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη μελέτη του ΑΔΜΗΕ ένας σχεδιασμός που περιλαμβάνει: o Ένα σύνδεσμο μεγέθους της τάξεως των 2 350MW ή λίγο μεγαλύτερη (που απαιτεί τάση λειτουργίας των συνδέσμων και των καλωδίων σε επιτρεπτά επίπεδα και λογικές απαιτήσεις χώρων στους σταθμούς μετατροπής) o Ενίσχυση με κατάλληλο σχήμα ειδικής προστασίας για ταχεία απόρριψη φορτίου ή ισχύος ΑΠΕ κατά περίπτωση, προς αποφυγή εκτεταμένης διακοπής o Διατήρηση επαρκούς παραγωγής, ώστε να αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο σημαντικής μεγάλης διάρκειας βλάβης των συνδέσμων, διότι σε διαφορετική περίπτωση η κατάσταση δεν είναι αντιμετωπίσιμη καλύπτει τις ανάγκες της νήσου για μεγάλο χρονικό ορίζοντα και δίνει τη δυνατότητα σημαντικής ανάπτυξης ΑΠΕ έως 800-900MW. Δεδομένου ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΔΕΗ 2011, οι (αισιόδοξες) προβλέψεις ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στην Κρήτη για το 2040 ανέρχονται σε 5700GWh με μέγιστη αιχμή 1.150MW και ελάχιστο 275MW προκύπτει ότι η προτεινόμενη διείσδυση ΑΠΕ που επιτυγχάνεται με το συγκεκριμένο σχεδιασμό κινείται στα όρια της αυτάρκειας. Επομένως συμφωνούμε με το συγκεκριμένο σχεδιασμό διασύνδεσης, δηλαδή στην κατασκευή ενός (1) συνδέσμου μεγέθους της τάξεως των 2 350MW ή λίγο μεγαλύτερη, ανάπτυξη ΑΠΕ έως 800-900MW σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό και τη σταδιακή μετατροπή σε περιβαλλοντικά συμβατούς των θερμικών σταθμών παραγωγής (με μείωση της χρήσης βαρέως πετρελαίου ή/και την χρήση φυσικού 12 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

αερίου ως καύσιμο) Αθερινόλακου, Κορακιά και Ξυλοκαμάρας οι οποίοι θα λειτουργούν ως μονάδες «ψυχρής εφεδρείας» (με την επισήμανση ότι σε ό,τι αφορά την Ξυλοκαμάρα οι όποιες ανάγκες σε ισχύ θα μπορούσαν να καλυφθούν και μόνο από τον σταθμό Κορακιά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σταδιακά στο οριστικό κλείσιμό της). Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη διασύνδεσης της Κρήτης που έχει επεξεργαστεί ο ΑΔΜΗΕ (2014), «είναι αναγκαία η συνδρομή και συναίνεση των τοπικών αρχών (Περιφέρεια Κρήτης, Δήμοι, τοπικοί φορείς) με στόχο τον εντοπισμό επί της Κρήτης κατάλληλων χώρων κοινής αποδοχής, συμπεριλαμβανομένης και της ήδη ευρεθείσας στην περιοχή Λινοπεραμάτων, δεδομένου ότι κατά την άποψη του ΑΔΜΗΕ δεν οδηγεί σε περιβαλλοντική επιβάρυνση. Ο ΑΔΜΗΕ προωθεί αυτήν τη συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και σε κάθε περίπτωση επιδιώκει τη συνδρομή και τη συναίνεσή τους Παραμένει υπό διερεύνηση το θέμα της συντομότερης υποβρύχιας διαδρομής προς την Πελοπόννησο με τα πλεονεκτήματα (μικρότερο κόστος) μειονεκτήματα που αναφέρονται ανωτέρω.». Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η επιλογή του Κορακιά Ηρακλείου (για τη δημιουργία ενεργειακού κόμβου, και ως σημείο κατάληξης καλωδίου) είναι θετική. Αντίθετα θεωρούμε ότι η πρόταση εγκατάστασης ενεργειακού κόμβου σε περιοχή πλησίον στο Μαράθι της Δ.Ε. Ακρωτηρίου και εν γένει στη Δ.Ε. Ακρωτηρίου θα πρέπει να απορριφθεί από τους μελετητές, αφενός γιατί δεν τεκμηριώνεται από κάποια σχετική μελέτη, αφετέρου γιατί παρουσιάζει διάφορα προβλήματα περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Συγκεκριμένα, για την μεταφορά της ηλεκτρικής ισχύος από τον σταθμό παραγωγής στους υποσταθμούς μεταφοράς θα απαιτηθεί η εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης. Η δε περίπτωση κατασκευή υποδοχέα καλωδίου διασύνδεσης με την στερεά Ελλάδα και η ανάπτυξη πάρκων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά) θα επαυξήσει την ανάγκη για έργα υποδομής, πυλώνες υπερ-υψηλής τάσης και υποσταθμούς μεταφοράς και θα υποβαθμίσει οπτικά και αισθητικά μια περιοχή που περιλαμβάνει τις παραλίες Μαραθίου και Λουτρακίου με έντονο τουριστικό ενδιαφέρον. Το Ακρωτήρι (Δ.Ε. Ακρωτηρίου) είναι μια περιοχή ήδη επιβαρυμένη με διάφορες δραστηριότητες και μεγάλα έργα υποδομής όπως το υπό επέκταση διεθνές αεροδρόμιο (πολιτικό και στρατιωτικό), η Ναυτική Βάση Αμερικάνων, το Πεδίο Βολής Κρήτης, το NATO FORACS, η εγκατάσταση καυσίμων Αγ. Ονουφρίου, το Πολυτεχνείο Κρήτης. Ταυτόχρονα όμως, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια αυξητική τάση μετακίνησης πληθυσμού μόνιμης κατοίκησης προς το Ακρωτήρι, όπως έχει αποτυπωθεί και στην Απογραφή Μόνιμου Πληθυσμού και Κατοικιών 2011, γεγονός που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη για την αποτίμηση του επηρεαζόμενου πληθυσμού από την εγκατάσταση ενεργειακού κέντρου στο Μαράθι. Επιπλέον θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το Ακρωτήρι χαρακτηρίζεται (και στο τεύχος 7 και στο τεύχος 9) ως περιοχή «εθνικής σημασίας» «με «φέρουσα ικανότητα φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου» και ως περιοχή προτεραιότητας Τοπίου διαθέτει αξιόλογα μεμονωμένα στοιχεία (ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς). Επομένως επισημαίνουμε την κατά την άποψή μας λανθασμένη προσέγγιση του μελετητή να χωροθετήσει στην ίδια περιοχή οργανωμένο υποδοχέα για οχλούσες δραστηριότητες, σταθμούς παραγωγής ενέργειας αλλά και σταθμού μετατροπή ενέργειας και διασύνδεσης με το δίκτυο μεταφοράς. Επιπλέον, όπως 13 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

προαναφέρθηκε διατυπώνουμε την άποψη ότι δεν τεκμαίρεται η ανάγκη δημιουργίας νέου ενεργειακού κόμβου στα Χανιά (εξάλλου δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη ή μελέτη μετεγκατάστασης της Ξυλοκαμάρας) και ότι αρκεί η μετατροπή σε περιβαλλοντικά συμβατού του θερμικού σταθμού παραγωγής (με μείωση της χρήσης βαρέως πετρελαίου ή/και την χρήση φυσικού αερίου ως καύσιμο) Ξυλοκαμάρας η οποία μελλοντικά θα λειτουργεί ως μονάδα «ψυχρής εφεδρείας» (με την επισήμανση ό,τι οι όποιες ανάγκες σε ισχύ θα μπορούσαν να καλυφθούν και μόνο από τον σταθμό Κορακιά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σταδιακά στο οριστικό κλείσιμό της). Επισημαίνουμε ότι για τον προτεινόμενο υποδοχέα συγκέντρωσης αιολικών μονάδων /πάρκων (και την ευρεία ζώνη αναζήτησης για ανάπτυξη δραστηριοτήτων ΑΠΕ) στην περιοχή της Κανδάνου υπάρχει αποδεδειγμένα σύγκρουση σε επίπεδο έγκρισης περιβαλλοντικών μελετών με το κοινοτικό και εθνικό νομοθετικό πλαίσιο δεσμεύσεων για την προστασία της ορνιθοπανίδας κάτι που δεν λαμβάνεται υπόψη από τους μελετητές. 1.5 Φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι Επισημαίνουμε την ανάγκη για άμεση έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων (η μελέτη ορίζει ως βασική προτεραιότητα την έγκριση των εννέα Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) και των τριών Μελετών Ειδικών Σχεδίων Διαχείρισης που έχουν εκπονηθεί για την Περιφέρεια). Επιπλέον προτείνουμε όπως η ζώνη για την πιλοτική εφαρμογή ολοκληρωμένης προγραμματικής παρέμβασης να περιλαμβάνει εκτός από το ευρωπαϊκό περιπατητικό μονοπάτι Ε4 και τα εγκάρσια μονοπάτια από τον βορρά και το νότο που οδηγούν σ αυτό, όπως είναι ο παλιός «επαρχιακός» δρόμος με το πλέγμα των μονοπατιών που συνέλεγε την κυκλοφορία από τις αγροτικές ιδιοκτησίες και τις ποιμενικές εγκαταστάσεις (μιτάτα). Ήταν ο κύριος οδικός άξονας πριν την ύπαρξη του αυτοκινήτου στην περιοχή. Ξεκινά από τον Άγιο Ιωάννη συνεχίζει μέσα από τους οικισμούς Αράδαινα, Ανώπολη στην επαρχία Σφακίων, και Δρακόνα, Λούλο, Αλετρουβάρι, Παναγιά, Βαντές, Μουρνιές, Χανιά στην επαρχία Κυδωνίας. Διασταυρώνεται με μονοπάτια που οδηγούν σε άλλους οικισμούς της «Ρίζας» όπως π.χ. Θέρισσο, Μεσκλά κ.λπ. Σε ορισμένα σημεία οι αυτοκινητόδρομοι το έχουν σπάσει. Υπάρχουν όμως εκτεταμένα τμήματα που διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση. Για την προώθηση της κοινής πολιτικής στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα της βιοποικιλότητας προτείνεται η δημιουργία στα Χανιά Κέντρου Ενημέρωσης- Πληροφόρησης για την Βιοποικιλότητα της Κρήτης. Στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων λειτουργούν ήδη το ΜΑΙΧ, το Ινστιτούτο Υποτροπικών και Ελιάς, το Πάρκο Χλωρίδας και Πανίδας του Πολυτεχνείου Κρήτης και ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και η δημιουργία του προτεινόμενου κέντρου θα υποστηριχτεί ουσιαστικά από το έργο που παράγεται σε αυτές τις δομές. 1.6 Διαχείριση απορριμμάτων - Υγρά Απόβλητα Απόβλητα ελαιουργείων Στα τεύχη 7, 8 και 10 (Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης) στο επιδιωκόμενο πρότυπο ολοκληρωμένης ανάπτυξης σχετικά με την ανάπτυξη ενέργειας από ΑΠΕ, παρατηρήσαμε με έκπληξη ότι αναφέρεται σε πολλά σημεία ότι:... «Αναμένεται εξίσου να υλοποιούνται εγκαταστάσεις αξιοποίησης όλων των μορφών ΑΠΕ (ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων,,..)» 14 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Καθώς διανύουμε μια περίοδο όπου πρόσφατα αναθεωρήθηκε ο Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιφέρειας Κρήτης (υπ αριθμ. 89/2013 απόφαση Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης και συνοδευτικά τεύχη αυτής, ήτοι τα τεύχη της Μελέτης αναθεώρησης επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑΚ όπως συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης, 2012), για την οποία αναθεώρηση προηγήθηκε μια μακρόχρονη σχετικά διαβούλευση τα αποτελέσματα της οποίας λήφθηκαν υπόψη στην απόφαση αυτή, θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι δεν προβλέπεται (έχει απορριφθεί για την Περιφέρεια Κρήτης) η περίπτωση ενεργειακής αξιοποίησης των αστικών απορριμμάτων μέσω καύσης τους. Στην περίπτωση που υπονοείται από τους μελετητές η ενεργειακή αξιοποίηση μέσω αναερόβιας χώνευσης, ή/και αεριοποίησης ακόμα, οργανικού κλάσματος των αστικών απορριμμάτων, τότε αυτό θα πρέπει να προσδιοριστεί, άλλως επιβάλλεται να διαγραφεί η φράση «ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων», όπου προβλέπεται στο κείμενο, καθώς αποτελεί ειλημμένη απόφαση για την Περιφέρεια Κρήτης στο πλαίσιο του ισχύοντος ΠΕΣΔΑ Κρήτης. Στο πλαίσιο αυτό θεωρούμε ότι θα πρέπει να επανεξετασθούν και αναδιατυπωθούν οι σχετικές παράγραφοι στο Σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης ( Β.3.2, σελ. 24 και Γ.6.1 σελ. 53 Τεύχους 10) ανάλογα καθώς και όποιες άλλες παράγραφοι αναφέρουν τη σχετική πρόβλεψη (ήτοι να διαγραφεί η πρόβλεψη: ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων ή π.χ. μπορεί να αναφέρεται ότι «Αναμένεται εξίσου να υλοποιούνται εγκαταστάσεις αξιοποίησης όλων των μορφών ΑΠΕ (ενεργειακή αξιοποίηση μέσω αναερόβιας χώνευσης ή/και αεριοποίησης οργανικού κλάσματος των αστικών απορριμμάτων, εάν είναι εφικτό, σύμφωνα με τον ισχύοντα ΠΕΣΔΑ Κρήτης,.»). Με έκπληξη παρατηρήσαμε ότι ενώ στο τεύχος 7 αναφέρεται «η δυνατότητα συνεπεξεργασίας των αποβλήτων ελαιουργείων στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στερεών αποβλήτων», στο Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης, ενότητα Γ6.3 υπό τον τίτλο «Υγρά Απόβλητα» αναφέρεται σχετικά: «Αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά η διαχείριση των αποβλήτων των περίπου 550 διάσπαρτων ελαιουργείων, που διοχετεύουν στο περιβάλλον σημαντικές ποσότητες ετησίως, στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων.», λεκτικό απολύτως προσδιοριστικό και που παραπέμπει σε ειλημμένη απόφαση. Λαμβανομένου υπόψη τον ισχύοντα Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιφέρειας Κρήτης (υπ αριθμ. 89/2013 απόφαση Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης και συνοδευτικά τεύχη αυτής, ήτοι τα τεύχη της Μελέτης αναθεώρησης επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑΚ όπως συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης, 2012) η μόνη σχετική πρόβλεψη είναι η ακόλουθη, που αφορά εν γένει στα «Γεωργικά υπολείμματα / άχρηστα γεωργικά προϊόντα και Κτηνοτροφικά Απόβλητα»: «Συγχρόνως, υπάρχει η δυνατότητα συνδιάθεσης ή/και συνεπεξεργασίας με τα αστικά στερεά απόβλητα, εφόσον τα ποσοτικά και ποιοτικά τους χαρακτηριστικά το επιτρέπουν. Αυτό αποτελεί ευθύνη του ΦοΔΣΑ που διαχειρίζεται έργα επεξεργασίας ή/και διάθεσης ΑΣΑ, με την προϋπόθεση ότι η διαστασιολόγηση των έργων διαχείρισης το επιτρέπει, καθώς και ότι προβλέπεται στις αντίστοιχες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις.» (ενότητα Γ.6 απόφασης 89/2013 αναθεώρησης επικαιροποίησης ΠΕΣΔΑ Κρήτης). 15 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Η επεξεργασία των αποβλήτων των ελαιουργείων και η λήψη απόφασης περί της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί και το που θα χωροθετηθεί έκαστη εγκατάσταση, όντως είναι αναγκαία, συγχρόνως όμως αποτελεί ένα ιδιάζων ζήτημα που πρέπει να εξετασθεί από εξειδικευμένους επί του θέματος επιστήμονες, καθώς και να υπολογιστεί η όλη οικονομική διάσταση του θέματος. Στο πλαίσιο αυτό η ακόλουθη πρόβλεψη στην ενότητα Γ.6 της απόφασης 89/2013 αναθεώρησης επικαιροποίησης ΠΕΣΔΑ Κρήτης: «Αναφορικά με τα γεωργικά υπολείμματα θα πρέπει να προχωρήσει καταρχήν η υλοποίηση των τριών μονάδων επεξεργασίας γεωργικών υπολειμμάτων (στην Ιεράπετρα ΠΕ Λασιθίου, την Μεσσαρά ΠΕ Ηρακλείου, και την Κουντούρα ΠΕ Χανίων) που προβλέπονταν στην απόφαση τροποποίησης του ΠΕΣ_Α Κρήτης το 2006 (ορθή επανάληψη) έτσι ώστε να δρομολογηθεί άμεσα η αξιοποίηση των αποβλήτων αυτών που μπορούν να αποτελέσουν πηγή οργανικής ουσίας, στοιχείου πολύτιμου για τα εδάφη της Κρήτης τα οποία αντιμετωπίζουν πλέον το φαινόμενο της ερημοποίησης και της διάβρωσης. Επιπλέον, προτείνεται σε δεύτερο στάδιο η εκπόνηση τεχνοοικονομικής μελέτης για να διερευνηθεί η πιθανή ανάγκη κατασκευής επιπλέον μονάδων επεξεργασίας γεωργικών υπολειμμάτων.», μπορεί να εφαρμοσθεί ανάλογα και για αυτού του είδους τα απόβλητα. Στο πλαίσιο αυτό θεωρούμε ότι θα πρέπει να αναδιατυπωθεί η σχετική παράγραφος στο Σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης ( Γ6.3, σελ. 54 Τεύχους 10) ανάλογα, καθώς και όποιες άλλες παράγραφοι αναφέρουν τη σχετική πρόβλεψη (π.χ. μπορεί να αναφέρεται ότι «Θα πρέπει να μελετηθεί η αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων των περίπου 550 διάσπαρτων ελαιουργείων, που διοχετεύουν στο περιβάλλον σημαντικές ποσότητες αποβλήτων ετησίως, πιθανά και στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων, σύμφωνα με τον ισχύοντα Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κρήτης». 1.7 Διαχείριση υδατικών πόρων: Η μελέτη δεν έχει λάβει υπόψη το εγκεκριμένο Διαχειριστικό Σχέδιο και αναφέρει ότι το Διαχειριστικό Σχέδιο της Κρήτης, κρίνεται αναγκαίο να μελετηθεί και να οριστικοποιηθεί άμεσα. Πρέπει να επισημανθεί και να ζητηθεί η συμβατότητα των προβλέψεων του πλαισίου για εγκαταστάσεις/έργα υδατικών πόρων με αυτές του εγκεκριμένου σχεδίου. 1.8 Βιομηχανία-βιοτεχνία Σχετικά με τις «Περιοχές ανάπτυξης βιομηχανίας βιοτεχνίας», το δευτερογενή τομέα εν γένει, θεωρούμε ότι η μεταποιητική δραστηριότητα στην Περιφέρεια Κρήτης, μέσω κατάλληλων στρατηγικών ανάπτυξης και επενδυτικών σχεδίων, μπορεί να μετεξελιχθεί σε κλάδο μεταποίησης με υψηλή προστιθέμενη αξία και προοπτικές συνέργειας με άλλες, σχετιζόμενες με αυτόν δραστηριότητες σε άλλους τομείς (π.χ. τουρισμό, επιστημονικά ιδρύματα και παραγωγή τεχνογνωσίας, κ.λπ.). Συγχρόνως, επιβάλλεται να ληφθούν υπόψη και οι υπάρχουσες άτυπες βιομηχανικές συγκεντρώσεις και το κόστος, οικονομικό και κοινωνικό, μετεγκατάστασής τους ή παύσης τους σε περίπτωση τέτοιας στρατηγικής. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε ότι είναι προτιμότερο να αποφευχθεί ο απόλυτος προσδιορισμός και περιορισμός σε στενά χωρικά πλαίσια, αποκλειστικά με βάση τις σημερινές παραγωγικές εξειδικεύσεις χωρικής ανάπτυξης της περιοχής μελέτης, καθώς βρισκόμαστε σε μία περίοδο αναδιαμόρφωσης του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, άρα και των περιφερειών. 16 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Υποστηρίζουμε τη δημιουργία Επιχειρηματικού Πάρκου στη Δ.Ε. Κεραμιών Χανίων, διατυπώνουμε όμως επιφυλάξεις ως προς τη βιωσιμότητά του δεδομένου ότι δεν χωροθετούνται τα απαραίτητα συνοδά έργα. Η μελέτη αναθεώρησης προβλέπει το σταδιακό μετασχηματισμό σε επιχειρηματικά πάρκα τύπου Β (μέσης και υψηλής όχλησης) των ΒΙΠΑ, ΒΙΟΠΑ και ΒΕΠΕ που έχουν ιδρυθεί ή θα ιδρυθούν και προτείνει ως στρατηγική επιλογή του επιδιωκόμενου πρότυπου χωρικής ανάπτυξης, την άσκηση πολιτικής μετεγκατάστασης όλων των διάσπαρτων μονάδων, καθώς και η εγκατάσταση των νέων προς τους υποδοχείς «οργανωμένης μεταποιητικής δραστηριότητας». Διαφωνούμε με τη συγκεκριμένη προσέγγιση και προτείνουμε όπως η αναφερόμενη κατεύθυνση να αφορά μόνο στις περιπτώσεις που πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις (π.χ. αποστάσεις από οικισμούς, ύπαρξη απαραίτητων υποδομών, τεχνικά και οικονομικά εφικτή υλοποίηση). Στο πλαίσιο αυτό διατυπώνουμε επιφυλάξεις σχετικά με το υπάρχον ΒΙΟΠΑ στη Σούδα και τη δυνατότητα μετασχηματισμού του σε επιχειρηματικό πάρκο τύπου Β. Επιπλέον επισημαίνουμε τη λανθασμένη αποτύπωση από την μελέτη υποδοχέων μεταποιητικών δραστηριοτήτων οι οποίοι ναι μεν προβλέπονταν από το υφιστάμενο χωροταξικό πλαίσιο αλλά ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Αντίθετα έχουν χωροθετηθεί από το υποκείμενα χωροταξικά πλαίσια υποδοχείς μεταποιητικών δραστηριοτήτων οι οποίοι δεν αποτυπώνονται από την μελέτη (δύο υποδοχείς στο Δήμο Πλατανιά, δύο υποδοχείς στο δήμο Αποκορώνου). Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω θα πρέπει να αναφέρεται ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την μετεγκατάσταση των διάσπαρτων μονάδων αποτελεί η ύπαρξη και λειτουργία του οργανωμένου υποδοχέα και ότι η μετεγκατάσταση των υφιστάμενων μονάδων θα πρέπει να γίνεται εφόσον υπάρχει υποχρέωση βάσει της νομοθεσίας, η δε προθεσμία για την μετεγκατάσταση να μετρά εφόσον υφίσταται και λειτουργεί ο οργανωμένος υποδοχέας. Επίσης εν γένει- επιβάλλεται η χωροθέτηση χρήσεων μέσης και υψηλής όχλησης, οι οποίες πρέπει να είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να λειτουργούν με πλήρη συμμόρφωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και περιοχές υποδοχείς για την εγκατάσταση των παραγωγικών δραστηριοτήτων και τον καθορισμό Βιομηχανικών και Επιχειρηματικών Περιοχών (Β.Ε.ΠΕ.) κ.λπ. και η χωροθέτηση παραλιμένιων εγκαταστάσεων. Η χωροθέτηση όμως αυτή πρέπει να βασίζεται σε ξεκάθαρα και συγκεκριμένα χωροταξικά επιστημονικά κριτήρια βάσει ειδικών μελετών. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε ότι απαραίτητη ασφαλιστική δικλείδα αποτελεί η εναρμόνιση κανόνων βιώσιμης ανάπτυξης, γενικών και ειδικών χωροταξικών, περιβαλλοντικής νομοθεσίας και νομολογίας, επιστημονικών, τεχνικοοικονομικών και κοινωνικών δεδομένων - κριτηρίων, βάση επικαιροποιημένων ειδικών μελετών για την κάθε συγκεκριμένη δραστηριότητα. Α. Χωροθέτηση μονάδων μέσης και υψηλής Όχλησης στην Π.Ε. Χανίων Καταρχήν επισημαίνουμε ότι η χωροθέτηση δεξαμενών καυσίμων παραλιμένιων εγκαταστάσεων δεν απαιτείται από τεχνολογικής / τεχνοοικονομικής / περιβαλλοντικής άποψης να συμπίπτει σημειακά με τη χωροθέτηση των λοιπών μέσης και υψηλής όχλησης εγκαταστάσεων. Ως κύρια κατεύθυνση και λαμβάνοντας υπόψη και την αναπόφευκτα πολιτική διάσταση του θέματος προτείνουμε το σημειακό διαχωρισμό της χωροθέτησης υποδοχέων δεξαμενών υγρών και υγροποιημένων καυσίμων από τους υποδοχείς μονάδων μέσης και υψηλής όχλησης και επικινδύνων βιομηχανικών δραστηριοτήτων (ενδεικτικά αναφέρονται για την περίπτωση της Δυτικής Κρήτης, σύμφωνα πάντα με τα αναφερόμενα στη σχετική νομοθεσία, μονάδες παραγωγής 17 Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δυτικής Κρήτης