ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή του εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη. Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του. Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υ- περφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως. Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης. Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοινωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο είναι ότι, όσο η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από την τεχνολογική έκρηξη της εποχής: απαιτείται βαθύτερη παιδεία και ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας. Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε αν ποτέ συναντηθούμε στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ι- σότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου. Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή του ωστόσο μοναξιά, που είναι επικίνδυνη και πιο ανάλγητη, είναι μεγάλη ανάγκη να απαλυνθεί. Τότε θα αναδειχθεί η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, και η αναζήτηση της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιεχόμενο και νόημα. Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. B έκδοση (διασκευή).
ΖΗΤΗΜΑΤΑ A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). Μονάδες 25 Ο Γ. Γραμματικάκης, παρατηρώντας ότι η αναζήτηση πολιτισμών στο Σύμπαν δεν πρόκειται να αποδώσει σύντομα αποτελέσματα, μας παρακινεί να εστιάσουμε στη ζωή που ανθίζει γύρω μας. Εξαιτίας του δισυπόστατου της ανθρώπινης φύσης έχουμε αναδειχθεί ιστορικά ικανοί για μεγάλα επιτεύγματα, ταυτόχρονα όμως βίαιοι, υλιστές, άδικοι και ασεβείς προς τα άλλα έμβια όντα και, γενικότερα, προς τον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Επιβάλλεται, συνεπώς, επανασυμφιλίωσή μας με το λίκνο της υπάρξεώς μας, αποκατάσταση ουσιαστικής επικοινωνίας επάνω στη Γη, καταπολέμηση της αποξένωσης και ουσιαστικότερη αξιοποίηση της τεχνολογίας, κάτι που προϋποθέτει βαθύτερη παιδεία και πραγματικές αξίες πολιτισμού. Στόχος του ανθρώπου δεν θα πρέπει να είναι η συνάντηση με άλλα όντα, αλλά η μακροπρόθεσμη κυριαρχία ισότητας, αξιών, ειρήνης και περιβαλλοντικής συνείδησης. Κίνδυνο για το είδος μας δεν αποτελεί η κοσμική μοναξιά μας, αλλά η α- νάλγητη γήινη μοναξιά, καταλήγει. Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «όσο η επικοινωνία [ ] πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί». Μονάδες 10 Η σύγχρονη τεχνολογία, με την αλματώδη ανάπτυξή της, έχει παραδώσει στα χέρια του ανθρώπου τρόπους επικοινωνίας πρωτόγνωρους στην ιστορική του πορεία. Οι ηλεκτρονικοί δίαυλοι επικοινωνίας μετατρέπονται σε λεωφόρους που επιτρέπουν την άνετη οπτική και λεκτική επικοινωνία των ανθρώπων, σε όποιο μέρος της Γης κι αν βρίσκονται, καθιστώντας τον πλανήτη μας ένα «παγκόσμιο χωριό». Κι όμως, ο άνθρωπος επιφανειακά μόνο εκμεταλλεύεται αυτές τις δυνατότητες. Παραδομένος στο άγχος του για κοινωνική και οικονομική ανέλιξη, κυριευμένος από τη μανία της κατανάλωσης, προδομένος από τη στείρα τεχνοκρατική παιδεία του παγιδεύεται και χάνεται μέσα στις ηλεκτρονικές λεωφόρους, απορροφάται από ψηφιακές πραγματικότητες και εικονικές σχέσεις. Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται ακόμη πιο ξένος, ακόμη πιο απομονωμένος, έτοιμος να πληγώσει τον άγνωστο συνάνθρωπό του, αλλά και τον πλανήτη που τον φιλοξενεί. Β2. α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως υπάρξεως». Μονάδες 3 Θεματική περίοδος: «Αποκαλύπτεται διπλή υπόσταση.». Σχόλια-λεπτομέρειες: «Από τη μια των συμφερόντων του.». Κατακλείδα: «Η υπερφίαλη υπάρξεως». β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου. «Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες» «γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη». «υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως». «η Γη,, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες». Μονάδες 4 Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ταυτόχρονα, γέννησε, αισθανθεί, πληθαίνουν, ανάλγητη. ταυτόχρονα: συγχρόνως // γέννησε: δημιούργησε // αισθανθεί: νιώσει // πληθαίνουν: αυξάνονται // ανάλγητη: άπονη, ασυγκίνητη
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ανούσια, εμφανίζεται, ανέφικτη, πυκνώνει, υψηλά. ανούσια: ουσιαστική // εμφανίζεται: εξαφανίζεται // ανέφικτη: εφικτή // πυκνώνει: αραιώνει // υψηλά: χαμηλά Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού («Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;») (μονάδες 3), καθώς και της διπλής παύλας («όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας» ) που υπάρχουν στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (μονάδες 2). α) Το ερωτηματικό έχει ως σκοπό να προβάλει τον προβληματισμό του συγγραφέα και ταυτόχρονα να ενεργοποιήσει τη σκέψη αλλά και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Με τη χρήση της διπλής παύλας ο συγγραφέας παρεμβάλλει στον λόγο του μια άποψη που αντιτίθεται στις σκέψεις που έχει παραθέσει ως εκείνη τη στιγμή, διευρύνοντας με αυτόν τον τρόπο τον προβληματισμό του. β) Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο απόσπασμα που ακολουθεί: «Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες». Μονάδες 3 β) «Από την άλλη, η ιστορική πορεία του ίδιου του ανθρώπου σφραγίζεται με πολέμους και αγριότητες, τα υλικά αγαθά θεοποιούνται και συντηρούνται οι αδικίες και οι ανισότητες». Γ1. Σε άρθρο που πρόκειται να αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με: α) τις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον και β) τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη σχέση του με αυτό (500-600 λέξεις). Μονάδες 40 (ενδεικτικές σκέψεις) Τίτλος: Πλανήτης Γη, ώρα μηδέν. Πρόλογος: Το φυσικό περιβάλλον αποτέλεσε και αποτελεί πηγή ζωής, αφού σε αυτό γεννιέται, διαπλάθεται και ζει ο άνθρωπος. Αντλεί από αυτό τα υλικά αγαθά, τις πρώτες ύλες, την τροφή, ώστε να επιβιώσει. Η ενέργεια, ο ήλιος, ο αέρας, το νερό τού έδωσαν τη δυνατότητα να δραστηριοποιηθεί και να προοδεύσει εξελικτικά σε όλους τους τομείς. Ο άνθρωπος, λοιπόν, επεμβαίνει στη φύση, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και να εξασφαλίσει τα απαραίτητα αγαθά για τη διαβίωσή του. Παλαιότερα, η επέμβαση αυτή δεν ανέτρεπε τη φυσική ισορροπία, γιατί ήταν περιορισμένη και η φύση μπορούσε να αναπληρώνει τις απώλειές της. Όμως, η τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη πολλαπλασίασε τις συνέπειες της ανθρώπινης παρέμβασης, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η φυσική ισορροπία, όπως με εκκωφαντικό τρόπο κατέδειξε η πρόσφατη πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία, επιβεβαιώνοντας ότι η αλαζονική συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στη φύση συνιστά μια αυτοκαταστροφική στάση, που υπονομεύει τους όρους ύπαρξής του και υποθηκεύει το μέλλον του πλανήτη. Ανάπτυξη α σκέλος: Οι επιπτώσεις της αλόγιστης τεχνολογικής ανάπτυξης είναι έκδηλες, τόσο στη φύση όσο και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου. 1. Πέρα από τη φθορά της υλικής υπόστασης του ανθρώπου, η αποκοπή από τη φύση επέφερε και ένα εσωτερικό ρήγμα. Απομακρυσμένος από το φυσικό περιβάλλον έπαψε να τροφοδοτείται με ευαισθησίες και ερεθίσματα. Η αισθητική παραμόρφωση του τοπίου γύρω του αποτελεί το τίμημα της αλόγιστης καταστροφής. Τα υδροκέφαλα αστικά κέντρα υποβιβάζουν την ποιότητα ζωής. Η μόλυνση, το νέφος, η άναρχη πολεοδόμηση φτωχαίνουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Η προκαλούμενη εσωτερική μετανάστευση οξύνει τις κοινωνικές διαφορές, με τον διαχωρισμό των πόλεων σε υποβαθμισμένες και αναβαθμισμένες συνοικίες. Στη φθίνουσα πορεία του το φυσικό περιβάλλον συμπαρασύρει και τα αρχαιολογικά μνημεία, που ύστερα από μακραίωνη ύπαρξη κινδυνεύουν από το
σύγχρονο «πολιτισμό». Τέλος, ο τεράστιος πλούτος των εθνικών πολιτιστικών παραδόσεων χάνεται στις απρόσωπες πόλεις με τις ισοπεδωμένες ανθρώπινες σχέσεις. 2. Μια άλλη συνέπεια είναι η εξαφάνιση ειδών διατροφής λόγω της εξάντλησης του καλλιεργήσιμου εδάφους και της εντατικής καλλιέργειας των υπαρχόντων εδαφών. Στα εργαστήρια παράγονται νέα είδη δημητριακών και άλλων σπόρων που δύνανται να επιβιώσουν σε αντίξοες συνθήκες. Τα λιπάσματα όμως και τα λοιπά γεωργικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται παρασκευάζονται από πολυεθνικές εταιρείες, με αποτέλεσμα οι τελευταίες να ελέγχουν έως και την παραγωγή τροφίμων στον πλανήτη Γη. 3. Θα πρέπει να αναφερθούν και οι κλιματολογικές μεταβολές που έχουν και θα έχουν ολέθριες επιδράσεις στη βιολογική υπόσταση του ανθρώπου, καθώς και η λειψυδρία δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι ο επόμενος πόλεμος θα γίνει για τη διεκδίκηση του νερού. 4. Στη διάρκεια των τελευταίων εκατό χρόνων διαπιστώθηκε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά μισό βαθμό Κελσίου και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 30%. Οι παγετώνες έχουν υποχωρήσει και η μέση στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει κατά 10-15 εκ. Η αναμενόμενη διαταραχή του κλίματος συνδέεται τόσο με την καταστροφή και την εξαφάνιση των δασών ολόκληρων περιοχών και τη βιομηχανική παραγωγή, όσο και με τη χρήση ορυκτών καυσίμων. 5. Η φύση «εκδικείται» για την αλόγιστη εκμετάλλευσή της. Εμφανίζονται προβλήματα υγείας, αναπνευστικά, κυκλοφορικά, καρδιοπάθειες, καρκίνος. Επέρχεται αλλοίωση και στον ψυχισμό του ανθρώπου: γίνεται σκληρός, α- νάλγητος, αγχώδης. Οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται ανταγωνιστικές και εχθρικές. Κυριαρχούν η αποξένωση, η μοναξιά και η ανασφάλεια. β σκέλος: Το επίπεδο ανάπτυξης του πολιτισμού μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στο να μην είναι μόνο ο εκμεταλλευτής-καταναλωτής της φύσης, αλλά και ο αναδημιουργός της, αρκεί να έχει τα εφόδια της ανθρωπιστικής παιδείας. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του φυσικού περιβάλλοντος έχει σχέση με τη λήψη μέτρων οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού χαρακτήρα. Στην προσπάθεια αυτή καθοριστικό ρόλο παίζει και η επιστήμη, δύναμη ηθικά ουδέτερη, που από τον άνθρωπο εξαρτάται η ευεργετική ή βλαπτική επενέργειά της. Μερικά προτεινόμενα μέτρα είναι τα εξής: 1. Οικολογική αγωγή και παιδεία με στόχο τη συνειδητοποίηση της αξίας του φυσικού περιβάλλοντος και τη διαμόρφωση μιας υγιούς σχέσης των νέων με αυτό, ώστε να αποτελεί στοιχείο της ποιότητας ζωής. 2. Συνειδητοποίηση του ακατάλυτου δεσμού του ανθρώπου με τη φύση. Αλλαγή στην αντίληψη του ανθρώπου για τη ζωή, η οποία επιτυγχάνεται με την αποδέσμευσή του από την καταναλωτική μανία και την επιδίωξη του μέτρου και της ποιότητας ζωής. 3. Πολιτική βούληση των κυβερνήσεων για την προστασία της ποιότητας ζωής με την προώθηση της αποκέντρωσης, της περιφερειακής ανάπτυξης και με την υλοποίηση προγραμμάτων και έργων οικολογικού χαρακτήρα, όπως οι βιολογικοί καθαρισμοί, οι Χ.Υ.Τ.Α. και η ανακύκλωση. 4. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τα περιβαλλοντικά προβλήματα από τους πνευματικούς ανθρώπους, τους επιστήμονες και τους λειτουργούς του παραδοσιακού και ηλεκτρονικού Τύπου. 5. Παγκόσμια μέριμνα και συμφωνία για τον περιορισμό της αλόγιστης βιομηχανικής ανάπτυξης και διεθνής προγραμματισμός για το περιβάλλον, τη συνετή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την εξοικονόμηση των πρώτων υλών. Κατόπιν μπορεί να αναφερθούν «τεχνικότερα» μέτρα, όπως: 6. Μεταφορά βιομηχανιών από τα αστικά κέντρα σε βιομηχανικές περιοχές με λήψη μέτρων προστασίας. 7. Αναζήτηση νέων πηγών ενέργειας. Εναλλακτικές πηγές ενέργειες: Ηλιακή, αιoλική, γεωφυσική. Ενέργεια από ανακύκλωση απορριμμάτων. 8. Πολεοδομική μελέτη των κατοικημένων περιοχών. 9. Λύσεις για το κυκλοφοριακό πρόβλημα στις μεγάλες πόλεις. 10. Ποινές - κυρώσεις για τους καταστροφείς της φύσης. 11. Σχέδια επέκτασης των πόλεων που θα λαμβάνουν υπόψη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική εμπλουτισμένη με σύγχρονες ανέσεις. 12. Εστίες πρασίνου και προστασία των υπό εξαφάνιση ειδών. 13. Κρατικές παροχές που θα αναβαθμίζουν ποικιλότροπα τις αγροτικές περιοχές, ώστε να μειωθεί η εσωτερική μετανάστευση. 14. Χρήση νέας και απορρυπαντικής τεχνολογίας στα εργοστάσια.
Επίλογος: Η προστασία της φύσης είναι υπόθεση προσωπική κάθε σκεπτόμενου ατόμου. Ο επαναπροσδιορισμός των αξιών σήμερα είναι επιτακτική ανάγκη. Όπως παρατηρεί ο Ένγκελς στη Διαλεκτική της Φύσης, «τα γεγονότα μάς υπενθυμίζουν σε κάθε βήμα ότι δεν βασιλεύουμε πάνω στη φύση, όπως κάποιος που θα βρισκόταν έξω απ' αυτήν ως κατακτητής σ' έναν ξένο λαό, αλλά ότι της ανήκουμε με τη σάρκα μας, το αίμα μας και το μυαλό μας»... Φροντιστήριο Θετικής, Θεωρητικής και Τεχνολογικής Κατεύθυνσης ήµητρος 8, Μαρούσι 15124 τηλ. & fax 2106141011 www.alki.edu.gr Επιμέλεια: Σταμάτης Κουλούρης, Βασίλης Χαραλαμπάκος