ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ» Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Επιµέλεια: Μερεντίτη Μαρία Α.Μ:1340200000864 Χειµερινό Εξάµηνο 2004-2005

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.1 2.Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ σελ.2 3.ΤΑ ΜΗΤΡΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΩ Η ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ σελ.5 3.1.Η ανθρώπινη αξία (άρθρο 2 Συντάγµατος) σελ.5 3.2.Η ισότητα (άρθρο 4 Συντάγµατος) σελ.6 3.3.Η ελευθερία (άρθρο 5 Συντάγµατος) σελ.7 4.ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ σελ.9 4.1.Η φυσική υπόσταση του ανθρώπου σελ.9 4.1.1.Υγεία και γενετική ταυτότητα (άρθρο 21 παρ.3 και 5 παρ. 5 Συντάγµατος) σελ.9 4.1.2.Κοινωνικη ασφάλιση (άρθρο 22 παρ. 4 Συντάγµατος) σελ.10 4.2.Η πνευµατική υπόσταση σελ.11 4.2.1.Παιδεια (άρθρο 16 Συντάγµατος) σελ.11 4.2.2.Θρησκευτική συνείδηση (άρθρο 13 Συντάγµατος) σελ.11 4.3.Η ιδιωτική σφαίρα σελ.12 4.3.1.Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή (άρθρο 9 Συντάγµατος) σελ.12 4.3.2. Η κατοικία σελ.13 4.3.3.Απόρρητο επικοινωνίας (άρθρο 19 Συντάγµατος) σελ.13 4.3.4.Η παιδική ηλικία (άρθρο 21 παρ.1 Συντάγµατος) σελ.14 5.ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ σελ.15 5.1.Βασικές µορφές συλλογικής ανθρώπινης δράσης σελ.15 5.1.1.Συνάθροιση σελ.15 5.1.2.Μαζική ενηµέρωση και επικοινωνία (άρθρο 14 Συντάγµατος) σελ.15 5.1.3.Η εργασία (άρθρο 22 Συντάγµατος) σελ.16 5.1.4.Η συνδικαλιστική ελευθερία-απεργία (άρθρο 23 Συντάγµατος) σελ.16 6.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ σελ.17 7.ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ.17

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εάν αναζητήσουµε την προέλευση του αθλητισµού, µπορούµε να ανακαλύψουµε σε κάθε άθληµα ένα παιχνίδι της παιδικής µας ηλικίας. Πραγµατικά, ο αθλητισµός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το παιχνίδι. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η πιο σηµαντική διοργάνωση που αφορά τον αθλητισµό ονοµάζεται Olympic games (game στα αγγλικά σηµαίνει παιχνίδι). Μέσα από το παιχνίδι, καθένας µας ανακαλύπτει το περιβάλλον του, τη φύση και τους άλλους. Με το παιχνίδι ερχόµαστε σε επαφή µε άλλους και µαθαίνουµε να συνυπαρχουµε.ο αθλητισµός δεν είναι ξένος µε την έννοια της κοινωνικότητας. Ένα από τα πιο σηµαντικά χαρακτηριστικά της αθλητικής πρακτικής είναι το γεγονός ότι αποτελεί ένα µέσο που φέρνει σε επαφή τους ανθρώπους µεταξύ τους. Ένας αθλητής, όταν προπονείται κι όταν λαµβάνει µέρος στους αγώνες, συµµερίζεται τις προσπάθειες, τις ελπίδες, τις απογοητεύσεις, τις νίκες και τις ήττες του µε τους υπόλοιπους συναθλητές του στην οµάδα, µε τους προπονητές, τους αντίπαλους και το κοινό. Ο αθλητισµός όµως δε χρησιµεύει µόνο για να φέρνει σε επαφή τους ανθρώπους µεταξύ τους. Μόνο µέσω του αθλητισµού έρχονται σε επαφή οι λαοί. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το γεγονός ότι κανένας δε µπορούσε να διασχίσει το τείχος του Βερολίνου, ωστόσο οι αθλητές και οι µπάλες τους περνούσαν µε ευκολία πάνω από το τείχος και χρησίµευαν σαν το πρώτο σηµείο συνάντησης µεταξύ των κρατών, τα οποία προσποιούνταν ότι αγνοούν. Ένας εύστοχος παραλληλισµός θα µπορούσε να γίνει ως εξής «όπως τα παιδιά αποβάλλουν τη δειλία τους µε το παιχνίδι, έτσι και τα κράτη αρχίζουν να διαλύουν τις καχυποψίες και τα µίση τους χάρη, µεταξύ άλλων, στον αθλητισµό». Ο αθλητισµός λοιπόν σε παγκόσµιο επίπεδο βοηθά στην άρση των διαφορών και των προκαταλήψεων, στη συναδέλφωση και ειρήνη των λαών, στη δηµιουργία ανθρώπινης αλληλεγγύης. Προάγει µε τον πιο άµεσο τρόπο τις αιώνιες ηθικές αρχές και άξιες και τα πανάρχαια ιδανικά και προστατεύει µε τον καλύτερο τρόπο την αρµονική συνύπαρξη των λαών.

2. Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ Με βάση όσα ειπώθηκαν παραπάνω, εύκολα αντιλαµβανόµαστε ότι ο αθλητισµός ως θεσµός και ως δικαίωµα χρήζει άµεσης προστασίας από το σύνταγµα, προς κατοχύρωση όσων υπερασπίζεται και αντιπροσωπεύει. Στη σύγχρονη έννοµη τάξη, η διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωµάτων δεν είναι απλά «ιδιωτική υπόθεση» αλλά αποτελεί κρατικό σκοπό. Στο σύγχρονο πλαίσιο, τα συνταγµατικά δικαιώµατα τελούν υπό την εγγύηση του κράτους (αρ.25 παρ. 1). Με τη συνταγµατική αναθεώρηση του έτους 2001, το αρ.25 θέτει ως κρατική αποστολή τη διασφάλιση όχι µόνο της ανεµπόδιστης, αλλά και της αποτελεσµατικής άσκησης των δικαιωµάτων, εντείνοντας ακόµη περισσότερο την κρατική υποχρέωση για προστασία των ατοµικών δικαιωµατων. 1 Το περιεχόµενο όλων των συνταγµατικών δικαιωµάτων διακρίνεται σε αµυντικό, προστατευτικό και εξασφαλιστικό. Το αµυντικό και προστατευτικό αναγνωρίζονται κατά γενικό κανόνα από το σύνταγµα, ενώ το εξασφαλιστικό αναγνωρίζεται σε ειδικές περιπτώσεις. Το αµυντικό στρέφεται ενάντια σε κάθε απειλή ανεξάρτητα από την προέλευση της, στρέφεται δηλαδή κ α τ α της κρατικής αλλά και κατά της ιδιωτικής εξουσίας. Το προστατευτικό στρέφεται π ρ ο ς το κράτος, όχι όµως και προς τους συνανθρώπους, και αξιώνει την παροχή βοήθειας για την απόκρουση απειλών προερχόµενων από επιθετικές ενέργειες των συνανθρώπων. Το εξασφαλιστικό περιεχόµενο στρέφεται επίσης αποκλειστικά προς το κράτος και αξιώνει την παροχή των υλικών εκείνων µέσων και υπηρεσιών που είναι απαραίτητα για την άσκηση του δικαιωµατος. 2 Το σύνταγµα µας, εκτός από ποικίλα συνταγµατικά δικαιώµατα που αποσκοπούν τόσο στην προστασία του φορέα τους, όσο και του ίδιου του δικαιώµατος, περιέχει ορισµένες «θεσµικές εγγυήσεις». Θεσµικές εγγυήσεις είναι εκείνες που αποβλέπουν στη διασφάλιση του συνταγµατικά κατοχυρωµένου θεσµου. 3 Κατοχύρωση των συνταγµατικών θεσµών σηµαίνει παράλληλα και Κατοχύρωση των θεσµών. Η κατοχύρωση των θεσµών διασφαλίζει την ελευθερία του ανθρώπου. 1. ηµητροπουλος, συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/ σελ.8 2. ηµητροπουλος,οπ.π./σελ.7 3. ηµητροπουλος,οπ.π./σελ.31

Τα συνταγµατικά δικαιώµατα είναι δυνατόν λοιπόν να εφαρµόζονται όχι µόνο στο πλαίσιο της γενικής κυριαρχικής σχέσης κράτους-πολιτών, αλλά και στο επίπεδο µερικότερης έννοιας η θεσµού (παιδεία, εκκλησία, οικογένεια.. κλπ), είτε προς το γενικό, είτε προς το θεσµικό περιεχόµενο, όπως προσδιορίζεται από τη σχέση αιτιώδους συνάφειας. Ο άνθρωπος ζώντας στην οργανωµένη κοινωνία είναι αναγκασµένος να εισέλθει, να ζήσει και να λειτουργήσει µέσα στους µερικότερους θεσµούς που υπάρχουν και λειτουργούν στο πλαίσιο γενικότερης κοινωνικοκρατικης συνύπαρξης. Τα συνταγµατικά δικαιώµατα ασκούµενα µέσα στους θεσµούς, «θεσµοποιούνται», δηλαδή συστέλλονται. Η εφαρµογή κάποιου θεµελιώδους δικαιώµατος µέσα σε κάποιο θεσµό, µπορεί να γίνει κατά δυο τρόπους. Είτε ως εφαρµογή όλης της έκτασης του περιεχοµένου του δικαιώµατος, δηλαδή ως εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του, είτε ως εφαρµογή του θεσµικού του περιεχοµενου. 1 Στο επίπεδο κάποιων θεσµών όπως ο αθλητισµός, τα θεµελιώδη δικαιώµατα εφαρµόζονται όχι ως προς το γενικό περιεχόµενο τους, αλλά ως προς το θ ε σ µ ι κ ο περιεχόµενο τους. Το κριτήριο βάσει του οποίου θα περιοριστεί το δικαίωµα εφαρµοζόµενο στα πλαίσια του θεσµού και τελικά θα προσδιοριστεί το µερικότερο «θεσµικό» περιεχόµενο του, είναι η αιτιώδης συνάφεια δικαιώµατος και θεσµου. 2 Ο κανόνας σύµφωνα µε τον οποίο πραγµατώνεται η θεσµική εφαρµογή των δικαιωµάτων είναι ότι επιτρέπονται οι αιτιώδεις και απαγορεύονται οι αναιτιωδεις περιορισµοι. 3 Ο αθλητισµός λόγω ιδιαίτερης σπουδαιότητας έχει αναχθεί όχι απλά σε δικαίωµα ατοµικό του κάθε προσώπου ξεχωριστά, αλλά και σε θεσµό, που χρήζει έντονης προστασίας από το Σύνταγµα. Το αρ.16 παρ. 9 αποτελεί θεσµικό βάθρο που δικαιολογεί τον περιορισµό στην άσκηση άλλων δικαιωµάτων µεταξύ των οποίων και του ίδιου δικαιώµατος για ελεύθερη αναπυηξη της ατοµικής δραστηριότητας χάριν του αθλητισµού ως θεσµου. 4 Το γεγονός ότι ένα άτοµο φέρει την ιδιότητα του αθλητή, τον καθιστά υποκείµενο του ιδιαίτερου αθλητικού χώρου. Με άλλα λόγια, καθίσταται φορέας ιδιαίτερων (προσιδιαζόντων στο θεσµό του αθλητισµού) δικαιωµάτων και υποχρεώσεων. 1. ηµητροπουλος,συνταγµατικα δικαιώµατα Ι 2004/σελ.78 2. ηµητροπουλος,οπ.π/σελ.81 3. ηµητρπουλος.οπ.π./σελ.83 4.Μαλατος. Η επιστηµολογική προσέγγιση του αθλητικού δικαίου

Φυσικά, δεν στερείται την ιδιότητα του ως φορέα των θεµελιωδών δικαιωµάτων που κατοχυρώνονται στο ισχύον Σύνταγµα. Τα αθλητικά δικαιώµατα είναι σύµφυτα προς τις αθλητικές σχέσεις και θεσµούς. (Π.χ. Ελευθερία επιλογής αθλήµατος, ελευθερία άσκησης και προπόνησης, ελευθερία επιλογής αθλητικού σωµατείου). Έτσι οι διακρίσεις των συνταγµατικών δικαιωµάτων βρίσκουν εφαρµογή τόσο στο ιδιωτικό όσο και στο δηµόσιο πεδίο. Άρα τα συνταγµατικά δικαιώµατα που βρίσκονται στα άρθρα 4-25 Σ. βρίσκουν πεδίο εφαρµογής και στον ιδιαίτερο χώρο του αθλητισµού, εφόσον το Σύνταγµα αποτελεί το πλαίσιο άσκησης αυτών σε όλες τις µερικότερες περιοχές του δικαίου και εφόσον ελάχιστα παρέχεται το περιεχόµενο των αθλητικών δικαιωµάτων. Στο αθλητικό δίκαιο έχει εφαρµογή το αµυντικό περιεχόµενο των Συνταγµατικών δικαιωµάτων, δηλαδή η αρχή της βασικής ισχύος αυτών µε τη µορφή της καταρχήν απαγόρευσης του περιορισµού του γενικού αµυντικού περιεχοµένου. Επειδή ο αθλητισµός έχει αναχθεί σε θεσµό, πρέπει για να υπάρξουν περιορισµοί, καταρχήν να υφίσταται µεταξύ τους η λεγόµενη αιτιώδης συνάφεια, δηλαδή σύµπτωση του περιεχοµένου του δικαιώµατος και του θεσµού σε κοινό συστατικό στοιχείο. Να σχετίζονται δηλαδή τα δυο παραπάνω στοιχεία φυσικά και νοµικά. Το δικαίωµα στον αθλητισµό είναι µητρικό δικαίωµα και έχει αµυντική προστατευτική και διασφαλιστικη διάσταση. ικαίωµα δηλαδή συµµετοχής στην αθλητική ζωή είναι κάθε είδους συµµετοχή, ενεργητική η παθητική. Η δραστηριοποίηση κατά συνέπεια στον αθλητισµό αποτελεί άσκηση συνταγµατικού δικαιώµατος το οποίο συνίσταται στην ατοµική αλλά και στη συλλογική ελεύθερη αθλητική δράση. Η ίδρυση των αθλητικών σωµατείων, ενώσεων και των οµοσπονδιών ως ειδική απόκλιση του συνεταιρίζεσθαι, προβάλλει µια θεσµική αυτονοµία του αθλητικού θεσµού στον οποίο η κρατική προστασία υλοποιείται µόνο µε την ικανοποίηση του δικαιώµατος για παροχές σ αυτόν, καθιστώντας έτσι την ελεύθερη ανάπτυξη προσωπικότητας στον αθλητισµό, κοινωνικό δικαίωµα 1. Ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει το άθληµα της αρεσκείας του. Από δω προκύπτει το αµυντικό περιεχόµενο του δικαιώµατος. καθένας έχει δικαίωµα να αθλείται ή και να µην αθλείται. εν υπάρχει κανένας εξαναγκασµός. Τα αµυντικά δικαιώµατα περιέχουν αξίωση αποχής από κάθε επιθετική ενέργεια είτε εκδηλώνεται 1..Π.Παναγιωτόπουλος. Επετηρίδα αθλητ. ικαίου/το δικαίωµα στον αθλητισµό σελ.86

µε πράξη, είτε µε παράλειψη, είναι απόλυτα και στρέφονται κατά της κρατικής και κατά της ιδιωτικής εξουσίας. Το προστατευτικό περιεχόµενο περιέχει αξίωση για προστασία από επιθετικές ενέργειες των συνανθρώπων. Τα προστατευτικά δικαιώµατα είναι σχετικά και στρέφονται π ρ ο ς το κράτος. Το δικαίωµα στον αθλητισµό έχει και διασφαλιστική διάσταση. Η αρχή της διασφάλισης αναλύεται στις µερικότερες αρχές της εξασφάλισης και της διεκδίκησης. Η αρχή της εξασφάλισης επιβάλλει την εξασφάλιση των µέσων που είναι απαραίτητα για την ακώλυτη άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων 1. 3. ΤΑ ΜΗΤΡΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΩ Η ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 3.1. Η ανθρώπινη αξία (άρθρο 2 Συντάγµατος) Ανθρώπινη αξία ως έννοια γένους είναι το σύνολο των γενικών, υλικών, πνευµατικών και κοινωνικών γνωρισµάτων του ανθρώπινου γένους. Άνθρωπος και ανθρώπινη αξία είναι όροι συνώνυµοι. Η ανθρώπινη αξία ως έννοια γένους ταυτίζεται µε τον άνθρωπο. Ό,τι είναι άνθρωπος στην πραγµατικότητα, είναι ανθρώπινη αξία κατά δίκαιο (Πραγµατική δικαϊική ταυτότητα). Ως έννοια είδους, η ανθρώπινη αξία ταυτίζεται µε την προσωπικότητα. Προσωπικότητα είναι ο εδικός συνδυασµός των γενικών υλικών, πνευµατικών και κοινωνικών γνωρισµάτων του ανθρώπινου γένους σε συγκεκριµένο άτοµο η ανθρώπινη αξία προσδίδει ουσιαστικό περιεχόµενο στην προσωπικότητα την οποία ταυτόχρονο οριοθετεί. Ανθρώπινη αξία είναι και ισότητα και ελευθερία. Ανάµεσα στην αρχή της ισότητας και στην ανθρώπινη αξία υπάρχει στενότατη σχέση. Η δεύτερη προσδιορίζει την πρώτη και το αντίστροφο. Η αρχή αυτή συνδέεται µε την υποχρέωση των ατόµων να σέβονται την ανθρώπινη αξία και την υποχρέωση του κράτους να σέβεται και να προστατεύει την ανθρώπινη αξία 2. Έτσι λοιπόν, το κράτος και όσοι ασχολούνται µε τον αθλητισµό οφείλουν να σέβονται την ανθρώπινη αξία των αθλητών. Ο αθλητής είναι µια αυτοτελής ανθρώπινη οντότητα της οποίας η αξιοπρέπεια πρέπει να είναι σεβαστή από όλους. Η ανθρώπινη αξία αποτελεί την πηγή, το µητρικό δικαίωµα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στην έννοµη τάξη του κοινωνικού 1. ηµητρόπουλος. Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004 σελ. 54 2. ηµητρόπουλος οπ.π/σελ 103

ανθρωπισµού, η ανθρώπινη αξία ως ανώτατη αξία, ως ανώτατη δικαιοπολιτκή αρχή είναι απαραβίαστη. Έτσι η αρχή του απαραβίαστου της ανθρώπινης αξίας συνδέεται άρρηκτα µε τις θεµελιώδεις συνταγµατικές υποχρεώσεις των ατόµων να σέβονται, και την υποχρέωση του κράτους να σέβεται και να προστατεύει την ανθρώπινη αξία. Έτσι είναι αντισυνταγµατική η σωµατική και ψυχολογική εξόντωση ενός αθλητή µε στόχο την επίτευξη του µεγαλύτερου δυνατού αποτελέσµατος αποσκοπώντας στην προβολή των χορηγών που τον στηρίζουν, της οµάδας στην οποία ανήκει ή για την επίτευξη µεγάλου οικονοµικού οφέλους. 3.2. Η ισότητα (άρθρο 4 Συντάγµατος) Η διάταξη του άρθρου 4 καθιερώνει τη Συνταγµατική αρχή της ισότητας και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα ταυτόχρονης Συνταγµατικής καθιέρωσης αντικειµενικής αρχής και θεµελιώδους δικαιώµατος. Η ισότητα διακρίνεται σε νοµική και πραγµατική. Έχει κυρίως την έννοια της ίσης µεταχείρισης και πιο συγκεκριµένα ίση µεταχείριση όλων των ο µ ο ι ω ν περιπτώσεων. Η αρχή της ισότητας εµφανίζεται µε δύο µορφές, την θετική (αρχή της ίσης µεταχείρισης) και την αρνητική (απαγόρευση των διακρίσεων). Η δεύτερη εκδηλώνεται ως αρχή της απαγόρευσης των δυσµενών ή και των ευµενών διακρίσεων. Οι άνθρωποι από την ίδια τη φύση διαφοροποιούνται ως προς το φύλο, τη φυλή, τις πνευµατικές και σωµατικές ικανότητες και επιδόσεις, την ηλικία κλπ. Οι φυσικές τους κλίσεις ασφαλώς δε συµπίπτουν. Το Σύνταγµα καθιερώνοντας την αρχή της ισότητας ασφαλώς δεν «καταργεί» τις µεταξύ των ανθρώπων διαφοροποιήσεις 1. Ειδικότερα στον αθλητισµό απαγορεύεται η διαφορετική µεταχείριση των αθλητών λόγω φύλου, φυλής, ηλικίας κλπ. Τα Ηνωµένα Έθνη έχουν λάβει σοβαρά υπόψη τους την εδική ευθύνη αποµάκρυνσης του απαρτχαϊντ και της φυλετικής διάκρισης από τον αθλητισµό και την κοινωνία. Υποστηρίζουν άνευ όρων την Ολυµπιακή Αρχή η οποία δεν επιτρέπει καµία διάκριση ένεκα φυλής, χρώµατος, εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πολιτικής τοποθέτησης και ότι µόνο κριτήριο στις αθλητικές δραστηριότητες θα πρέπει να είναι η αρετή 2 1 ηµητροπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.114,115 2. ιεθνής σύµβαση κατά του Απαρτχαϊντ στον αθλητισµό Η.Ο.Ε. ασκεί την επίβλεψη των Εθνικών Ολυµπιακών Επιτροπών, και έχει σύµφωνα µε το καταστατικό τη δυνατότητα να λάβει µέτρα εναντίον κάθε χώρας που

ασκεί φυλετικές, θρησκευτικές ή πολιτικές διακρίσεις σε βάρος των υπηκόων της. Το σκεπτικό αυτό νοµιµοποιεί τον αποκλεισµό χωρών µε ρατσιστικό καθεστώς. Η.Ο.Ε. έχει απαγορεύσει τη συµµετοχή αθλητών από χώρες µε ρατσιστικά καθεστώτα σε Ολυµπιακούς Αγώνες. ύο πολύ διαφωτιστικά παραδείγµατα είναι εκείνο της Ν.Αφρικής και της Ζιµπάµπουε 1. Επίσης, απαγορεύεται η διάκριση σε βάρος των γυναικών και εδώ εµπίπτει το άρθρο 116 παρ.2 Σ και 21 παρ.6 Σ όπως αυτά διαµορφώθηκαν µετά την αναθεώρηση το 2001. Ειδικά για µειονεκτούντα άτοµα όπως είναι οι στερούµενης σωµατικής και διανοητικής υγείας το κράτος µεριµνά και για την προστασία των δικών τους δικαιωµάτων στον αθλητισµό. (π.χ οι πρώτοι Ολυµπιακοί Αγώνες στο Sarajevo και Calgary είχαν οργανωθεί για ανάπηρους άνδρες και γυναίκες). Αν και αθλητισµός και αναπηρία είναι έννοιες αντιφατικές, αφού η αναπηρία αποκλείει καταρχήν τις αθλητικές εκδηλώσεις, για τις οποίες απαιτείται αρτιµέλεια, εντούτοις, για λόγους ανθρωπιστικούς και για να δοθεί η δυνατότητα στους ανάπηρους να συµµετέχουν στον αθλητισµό εντασσόµενοι στο κοινωνικό σύνολο και αποκτώντες την ψυχική υγεία και χαρά, τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται προσπάθεια να δοθεί και στους αναπήρους η δυνατότητα συµµετοχής στους αθλητικούς αγώνες µε τη λεγόµενη Παρολυµπιάδα 2. Επίσης µε βάση το νόµο 2725/1999 (Όπως τροποποιήθηκε µε τον 3057/2002) είναι σύµφωνες µε την αρχή της ισότητας οι διακρίσεις που προβλέπονται και δεν αποτελούν «διακρίσεις» µε την έννοια της ανισότητας και των τίτλων ευγενείας. 3.3. Η ελευθερία (άρθρο 5 Συντάγµατος) Η ελευθερία του ανθρώπου (προσωπική ελευθερία) είναι υλική, πνευµατική και κοινωνική. Ο άνθρωπος απολαµβάνει την κοινωνική ελευθερία µε την έννοια της «µη δουλείας» απολαµβάνει ελευθερία κίνησης στο φυσικό περιβάλλον, και τέλος απολαµβάνει ελευθερία πνευµατική, ελευθερία σκέψης, στοχασµών και ιδεών. Οι τρεις αυτές πλευρές της ελευθερίας αποτελούν αδιάσπαστη ενότητα και προστατεύονται στο άρθρο 5. Στο άρθρο 5 Σ κάθε ένας έχει δικαίωµα να 1. Nafziger James/ ιεθνές αθλητικό δίκαιο 2.Παναγιωτόπουλος Ηθική στα σπορ

αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συµµετέχει στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώµατα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγµα ή τα χριστά ήθη. Η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας αποτελεί το µητρικό δικαίωµα όλων των µερικότερων ελευθεριών. Έχει καθολικό χαρακτήρα αναφέρεται δηλαδή δε οποιαδήποτε εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής. Το άρθρο 5, παρ2 προστατεύει τη ζωή, την τιµή και την ελευθερία. Σύµφωνα µε τη διάταξη αυτή όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιµής και της ελευθερίας τους χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων 1. Κατά το διεθνή καταστατικό χάρτη της UNESCO τον οποίο έχουν υποχρέωση να τηρούν οι κυβερνήσεις ο αθλητισµός αποτελεί θεµελιώδες δικαίωµα για όλους. Η ελεύθερη συµµετοχή στον αθλητισµό για πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας για δηµιουργία φυσικών, πνευµατικών και ηθικών δυνάµεων θα πρέπει να τελούν υπό την εγγύηση του εκπαιδευτικού συστήµατος αλλά και των άλλων όψεων της κοινωνικής ζωής επειδή ακριβώς το αθλητικό τοπίο εµφανίζει ουσιώδεις συνθήκες για την επιτυχή άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Το δικαίωµα της ελεύθερης συµµετοχής στην αθλητική δράση εξυπηρετεί το σκοπό της ελεύθερης ανάπτυξης προσωπικότητας ενώ µε τη συµµετοχή στην αθλητική δραστηριότητα επιτυγχάνεται η εδική συµβολή στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή µιας χώρας 2. Η εκδήλωση της προσωπικότητας ενός ατόµου κατά την αθλητική του δράση προστατεύεται από το Σύνταγµα µε την προϋπόθεση ότι δεν προσβάλλονται τα χρηστά ήθη και τα δικαιώµατα των άλλων. Εδώ εντάσσονται: η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας στον αθλητικό χώρο, η ελεύθερη επιλογή αθλήµατος, η ελευθερία άσκησης και εξάσκησης, η ελευθερία εισόδου στις αθλητικές εγκαταστάσεις, η ελευθερία συµµετοχής σε αθλητικές ενώσεις. Ειδικά για το τελευταίο ο αθλητής µπορεί να επιλέγει ελεύθερα το σωµατείο της προτίµησης του για την ανάπτυξη της σωµατικής του δραστηριότητας, ενώ θέµατα όπως αυτά της µετεγγραφής αφορούν τη συµµετοχή στην άθληση, η οποία έχει θεσπιστεί για την εξυπηρέτηση δηµοσίου σκοπού. Η µετεγγραφή των αθλητών και ο περιορισµός που τίθτεαι από τον νοµοθέτη είναι πολλές φορές ένα µεγάλο 1. ηµητροπουλος - Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.129-133 2.Παναγιωτόπουλος Θεωρία αθλητικού δικαίου

πρόβληµα αφού µπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα συµµετοχής στην άθληση και ως εκτούτου εις βάρος της σωµατικής τους δραστηριότητας και καλλιέργειας µε αποτέλεσµα να πλήττεται καίρια η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας 1. Από τη διάταξη του άρθρου 5 Σ. που κατοχυρώνει την οικονοµική ελευθερία απορρέει και η ελευθερία των συµβάσεων ως ειδικότερη έκφανση αυτής. Η ελευθερία των συµβάσεων αποτελεί την σηµαντικότερη εκδήλωση της ιδιωτικής αυτονοµίας και εγγυάται ένα βιοτικό χώρο, τον οποίο ο ιδιώτης είναι καταρχήν ελεύθερος να ορίσει σύµφωνα µε τη βούλησή του τις συµφωνίες που συνάπτει µε άλλους ιδιώτες. Η ελευθερία των συµβάσεων γίνεται γενικώς δεκτό ότι περιλαµβάνει την ελευθερία προς σύναψη των συµβάσεων καθώς και την ελευθερία προς διαµόρφωση του περιεχοµένου των συµβάσεων. Η υπαγωγή του αθλητισµού υπό την κρατική προστασία και η ανάδειξή του σε υπόθεση κρατικού ενδιαφέροντος δε µπορεί να µείνει ανεπηρέαστη σε ότι αφορά την παρεµβατική δραστηριότητα του κράτους στις έννοµες σχέσεις του αθλητισµού. Στα πλαίσια της ανωτέρω κρατικής προστασίας και εποπτείας θα πρέπει να γίνει καταρχήν δεκτό ότι η συµβατική ελευθερία στο χώρο του αθλητισµού δε µπορεί να αποτελέσει απόλυτο φραγµό για το νοµοθέτη ως προς την επιβολή περιορισµών στις οικονοµικές σχέσεις των ιδιωτών που προκύπτουν µε αφορµή την άσκηση αθλητικής δραστηριότητας. Η θέσπιση δηλαδή των εκάστοτε περιορισµών θα πρέπει να τελεί πάντοτε σε αρµονία µε την απορρέουσα από το Σύνταγµα αρχή της αναλογικότητας 2. 4. ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ 4.1. Η φυσική υπόσταση του ανθρώπου 4.1.1. Υγεία και γενετική ταυτότητα (άρθρο 21 παρ.3 και 5 παρ. 5 Συντάγµατος) Η υγεία είναι η φυσική, σωµατική και πνευµατική κατάσταση του ανθρώπου. Ανήκει στα πρωταρχικά αγαθά και η συνταγµατική προστασία της είναι επιβεβληµένη. Η υγεία προστατεύεται απέναντι στις δυο βασικές πήγες κινδύνων, τις επιθετικές ανθρώπινες ενέργειες και την κοινωνικοοικονοµική ανάγκη. Το Σύνταγµα 1..Π.Παναγιωτόπουλος. Επετηρίδα αθλητ. ικαίου/το δικαίωµα στον αθλητισµό σελ.76 2. αγτόγλου Π. Ατοµικά ικαιώµατα Τόµος β

Η υγεία προστατεύεται καταρχήν ως αµυντικό δικαίωµα και µε την έννοια αυτή αποκρούει επιθετικές ενέργειες των συνάνθρωπων, που στρέφονται κατά της υγείας. Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωµατική κάκωση, βλάβη υγείας, η άσκηση ψυχολογικής βίας καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιµωρούνται όπως νόµος ορίζει (αρ.7 παρ 2 Σ). Η αµυντική αξίωση του δικαιώµατος της υγείας στρέφεται έναντι όλων. Βασανιστήρια συνιστούν κάθε µεθοδευµένη πρόκληση έντονου σωµατικού πόνου ή σωµατικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, καθώς και κάθε παράνοµη χρησιµοποίηση χηµικών, ναρκωτικών ή άλλων φυσικών ή τεχνητών µέσων, µε σκοπό να κάµψουν τη βούληση του θυµατος. 1 Έτσι, η σκληρή, επίπονη, εξουθενωτική προπόνηση που φτάνει έναν αθλητή στα όρια της εξάντλησης, καθώς επίσης και το φαινόµενο του doping (φαρµακοδιεγερση), µπορούν να οδηγήσουν σε βλάβη της υγείας του και µάλιστα ανεπανόρθωτη (από απλούς τραυµατισµούς, µέχρι και το θάνατο-όλοι θυµόµαστε την κορυφαία αθλήτρια της εθνικής οµάδας των Η.Π.Α που άφησε την τελευταία πνοή της µέσα στον στίβο από ανακοπή καρδιάς λόγω υπερβολικής χρήσης διεγερτικών ουσιών που επέφεραν παράλογη αύξηση των αθλητικών της επιδόσεων). Ο νόµος 2725/1999 αλλά και ο νέος νοµος, 2 περιέχουν διατάξεις που απαγορεύουν τη φαρµακοδιεγερση και ως προτεραιότητα θέτουν πάντα την υγεία του αθλητή. 4.1.2. Κοινωνικη ασφάλιση (άρθρο 22 παρ. 4 Συντάγµατος) Σύµφωνα µε τη διάταξη 22 παρ.σ. το κράτος µεριµνά για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζόµενων όπως νόµος ορίζει. Η κοινωνική ασφάλιση συνδέεται µε την υπόσταση του ανθρώπου, αφορά την υγεία του αλλά και την συνταξιοδότηση, υπερβαίνει κατά συνέπεια το πλαίσιο της εργασίας. Η κοινωνική ασφάλεια κατοχυρώνεται συνταγµατικά ως θεσµός και από την αντικειµενική αυτή θεσµική κατοχύρωση απορρέουν τα κοινωνικά δικαιώµατα για κοινωνική ασφαλιση 3. Ο νόµος 2725/99 στα πλαίσια της κρατικής µέριµνας υπάγει τους αθλητές στο Ι.Κ.Α. 1. ηµητροπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.144-146 2 νόµος. 3057/2002 άρθρα 52-65 3. ηµητροπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.149

4.2. Η πνευµατική υπόσταση 4.2.1. Παιδεία (άρθρο 16 Συντάγµατος) Στη συγκεκριµένη διάταξη του Συντάγµατος, ο αθλητισµός αναγορεύεται σε θεσµό. Εξαγγέλλεται ότι ανάµεσα στους άλλους συνταγµατικούς σκοπούς της παιδείας, συµπεριλαµβάνεται και η φυσική αγωγή, η οποία εντάσσεται κατά περιεχόµενο στον κύκλο της παιδείας που αποτελεί βασική αποστολή του κράτους. Αποσκοπεί στη σωµατική διάπλαση των Ελλήνων, στην υγεία του λαού και στη σωµατική του παιδεία, ως κληρονόµου µιας µεγάλης αθλητικής και γυµναστικής παράδοσης. Η συνταγµατική αυτή διάταξη θέλει το κράτος στην ευθύνη που έχει να παρέµβει και να διασφαλίσει στο πλαίσιο των οικονοµικών του αλλά και των νοµικών δυνατοτήτων του, το θεσµό του αθλητισµού. Οφείλει δηλαδή το κράτος, η διοίκηση να εξασφαλίσει µε υλική ή άλλη βοήθεια τη λειτουργία του αθλητισµού ώστε να εκπληρωθούν οι σκοποί που τίθενται δι αυτού. 1 Στο άρθρο 58 του νόµου 2725/1999 γίνεται λόγος για την ανάπτυξη του σχολικού αθλητισµού και τη σύνδεση του µε σωµατειακό. Η εξασφάλιση των οικονοµικών παροχών, των οικονοµικών ενισχύσεων και των άλλων θετικών ενεργειών της διοίκησης, οι οποίες καθορίζονται από το αρ. 16 Σ, καθώς και το περιεχόµενο της διάταξης του αρ.5 Σ, µας οδηγούν στην άποψη ότι και τα δυο αυτά διαµορφώνουν ένα αρκετά µεγάλο πλαίσιο προστασίας του αθλητισµού. 4.2.2. Θρησκευτική συνείδηση (άρθρο 13 Συντάγµατος) Η θρησκεία κατέχει σηµαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου και αποτελεί µερικότερο τµήµα της κοινωνικής ζωής του. Μέσα στο θρησκευτικό χώρο έχουν αναπτυχθεί θεσµοί και ασκούνται σύµφυτα συνταγµατικά δικαιώµατα (θρησκευτική ελευθερία, ελευθερία λατρείας κλπ). Βασική αρχή του θρησκευτικού χώρου είναι η αρχή της ανεξιθρησκίας, από την οποία απορρέουν ατοµικά συνταγµατικά δικαιώµατα, η θρησκευτική ελευθερία ενός εκάστου φορέα. Με την αντικειµενική της µορφή η θρησκευτική ελευθερία ταυτίζεται µε την ανεξιθρησκία, µε την αρχή δηλαδή κατά την οποία είναι ελεύθερη και ανεκτή οποιαδήποτε πίστη σε οποιοδήποτε δόγµα. Παρέχεται δηλαδή στο άτοµο η νοµική δυνατότητα να λατρεύει και να πιστεύει 1.Παναγιωτοπουλος. Ζητήµατα επιστηµολογικής οριοθέτησης και εφαρµογής του αθλητικού δικαίου

οποιοδήποτε δόγµα. Θρησκευτική ελευθερία και θρησκευτική ισότητα αποτελούν τα µητρικά θεµελιώδη δικαιώµατα του θρησκευτικού χώρου. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει ρητά το απαραβίαστο της θρησκευτικής συνείδησης. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης προστατεύεται καταρχήν ως αµυντικό δικαίωµα, το οποίο στρέφεται κατά του κράτους αλλά και ενάντια σε οποιονδήποτε ιδιώτη. Η απόλαυση των ατοµικών και πολιτικών δικαιωµάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις κανενός. Το Σύνταγµα περιέχει την αρχή της θρησκευτικής ισότητας µε τη µορφή της απαγόρευσης των θρησκευτικών διακρίσεων. Το αµυντικό δικαίωµα της ίσης µεταχείρισης, µε άλλα λόγια, η αξίωση αποχής από οποιαδήποτε ενέργεια περιέχει διάκριση οφειλόµενη στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, είναι δικαίωµα απόλυτο 1. Απαγορεύεται ο αποκλεισµός π.χ. ενός αθλητή από κάποιο άθληµα ή από κάποια αθλητική διοργάνωση λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. εν µπορεί να κρίνεται ο αθλητής από τα θρησκευτικά του πιστεύω ούτε επιτρέπεται να µην ανταποκρίνεται στις αθλητικές του υποχρεώσεις επειδή ορίζει αλλιώς το δόγµα του. 4.3. Η ιδιωτική σφαίρα 4.3.1. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή (άρθρο 9 Συντάγµατος) Όπως ορίζει το άρ.9 παρ.1 εδ.β η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου είναι απαραβίαστη. Τα δικαιώµατα που απορρέουν από τη διάταξη αυτή έχουν αµυντική και προστατευτική διάσταση. Το κράτος υποχρεούται όχι µόνο να µην παραβιάζει το ίδιο, αλλά να φροντίζει για το απαραβίαστο, να προστατεύει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή και από απειλές άλλων. Με τον όρο ιδιωτική ζωή αναφερόµαστε σε ένα είδος ανθρώπινης δραστηριότητας, που αφορά το ίδιο το άτοµο και το στενό κύκλο που το περιβάλλει.(όπως π.χ. πραγµατοποίηση περιπάτου µόνου ή µε πρόσωπα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντός του ή συνάντησης ή συνεύρεσης µε αυτά.) Η ιδιωτική ζωή διακρίνεται σε οικογενειακή και ατοµική. Η προστασία της ατοµικής ζωής συνδέεται µε την προστασία της προσωπικότητας. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής του καθενός συνδέεται άµεσα και µε τη διαφύλαξη των προσωπικών του δεδοµένων κάθε είδους και ιδίως αυτών που µπορούν να χαρακτηρισθούν ως ευαίσθητα (δεδοµένα που αφορούν π.χ, πολιτικές, θρησκευτικές, 1. ηµητροπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.184-187

φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συµµετοχή σε ενώσεις, σωµατεία κλπ) 1. Συχνά, η ιδιωτική ζωή, οικογενειακή και προσωπική, των αθλητών, απειλείται από πολλούς εξωγενείς παράγοντες. Πολλοί αθλητές αποτελούν ινδάλµατα για ένα λαό και αυτό έχει ως αποτέλεσµα να θέλουν να µάθουν τα πάντα για τα πρόσωπα που θαυµάζουν αγγίζοντας τα όρια της αδιακρισίας µε το να ανιχνεύουν κάθε στοιχείο της προσωπικής τους ζωής. ηµοσιεύµατα, πληροφορίες, φωτογραφίες, αποκαλύπτουν το σύνολο της ιδιωτικής ζωής των αθλητών διαταράσσοντάς το. Ωστόσο επιτρέπεται ο αιτιώδης περιορισµός της οικογενειακής ζωής όταν π.χ. υπάρχει υποχρέωση του αθλητή να ακολουθήσει την οµάδα του σε µακροχρόνια ταξίδια. Επίσης υπάρχει περίπτωση να συλλέγονται στοιχεία από την Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα όταν η επεξεργασία πραγµατοποιείται για ερευνητικούς και επιστηµονικούς αποκλειστικά σκοπούς. 4.3.2. Η κατοικία Κατοικία είναι ο ιδιωτικός φυσικός χώρος του ανθρώπου. Αποτελεί ιδιωτικό χώρο και χρησιµοποιείται από τον δικαιούχο της και από εκείνους στους οποίους αυτός επιτρέπει. Το Σύνταγµα αναφέρεται διττά στην κατοικία την οποία προστατεύει ιδρύοντας αφενός µεν αµυντικό, αφετέρου διεκδικητικό δικαίωµα κατοικίας. Ανάγεται έτσι η κατοικία σε συνταγµατικό αγαθό, πρώτον µε την έννοια του χώρου του οποίου δεν είναι δυνατή η παραβίαση (άσυλο κατοικίας), δεύτερον, µε την έννοια του υλικού αγαθού που είναι απαραίτητο για την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου και εποµένως η απόκτησή του από όλους τους πολίτες δεν µπορεί παρά να αποτελεί αντικείµενο ειδικής φροντίδας του κράτους. Αναγκαία συνέπεια της αναγωγής της κατοικίας σε «άσυλο» είναι η απαγόρευση διεξαγωγής οποιασδήποτε έρευνας. Το Σύνταγµα ρητά ορίζει στο άρθρο 9 παρ.1 ότι καµία έρευνα δε γίνεται σε κατοικία 2. Το δικαίωµα στο άσυλο της κατοικίας του άρθρου 9 είναι αµυντικό δικαίωµα και βρίσκει εφαρµογή στον αθλητισµό στις περιπτώσεις που οι αθλητικοί χώροι προορίζονται για ορισµένο αριθµό προσώπων. Άρα αποτελούν άσυλο και κατά συνέπεια έχουν απαγόρευση οποιασδήποτε έρευνας. 4.3.3. Απόρρητο επικοινωνίας (άρθρο 19 Συντάγµατος) 1. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.206-208 2. ηµητρόπουλος ο.π. σελ.214

Επικοινωνία είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα µε την οποία ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και σε συνεννόηση µε άλλους ανθρώπους. Η επικοινωνία αποτελεί ιδιαίτερης σηµασίας ειδικότερη µορφή της ελεύθερης ανάπτυξης προσωπικότητας, και στο άρθρο 19 Σ. θεµελιώνεται ένα ευρύτερο δικαίωµα επικοινωνίας και όχι µόνο το δικαίωµα του απορρήτου της επικοινωνίας. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει την ελευθερία της επικοινωνίας σε κάθε µορφή. Κατοχυρώνει την άµεση και την έµµεση, την κλειστή αλλά και την ανοιχτή επικοινωνία. Το Σύνταγµα προστατεύει τη γενικότερη επικοινωνία π.χ. αλληλογραφία τόσο ως προς το περιεχόµενο της επικοινωνίας όσο και ως προς το απόρρητο της ελεύθερης ανταπόκρισης 1. Το θεσµικό περιεχόµενο του απορρήτου µπορεί να περιοριστεί όταν εντάσσεται στο χώρο του αθλητισµού, µε την τήρηση της αρχής της αιτιώδους συνάφειας. Ωστόσο δεν πρέπει να παραβιάζεται η αρχή του απορρήτου εφόσον δεν τελεί σε αιτιώδη συνάρτηση (π.χ. το γεγονός ότι κάποιος αθλητής αναγκάζεται συχνά να µεταβαίνει σε αποστολές αγώνων στο εξωτερικό δε σηµαίνει ότι το αθλητικό του σωµατείο θα πρέπει να παραβιάζει την αλληλογραφία του. 4.3.4. Η παιδική ηλικία (άρθρο 21 παρ.1 Συντάγµατος) Υπάρχει αυξηµένη ανάγκη τήρησης προστασίας παιδικής ηλικίας γιατί αποτελούν µια ευαίσθητη κοινωνική οµάδα. Κατά τη παιδική ηλικία διαµορφώνεται η προσωπικότητα ενός ατόµου µετέπειτα ενήλικα. Οφείλει λοιπόν το κράτος να προστατεύσει τους ανήλικους αθλητές. Ειδικά για τους ανήλικους αθλητές υφίσταται µέγα πρόβληµα στα δικαιώµατα συµµετοχής στην αθλητική δράση µε πολλές προεκτάσεις σε θέµατα ισότιµης µεταχείρισης. Τα παιδιά δεν έχουν κανέναν έλεγχο πάνω στις συµφωνίες, στους κανόνες, στις συναντήσεις των προπονητών, στελεχών της διοίκησης και των ειδικών, ενώ πολλές φορές αυτά γίνονται αντικείµενα ενδιαφέροντος πρώτα στους γονείς και µετά στους προπονητές που τα διευθύνουν. Κυρίαρχα δικαιώµατα για τα παιδιά εποµένως είναι η αυτοδιάθεση, το δικαίωµα γνώσης, της προστασίας από κατάχρηση, του αυτοσεβασµού και του σεβασµού από τους άλλους. Περιορισµοί που αφορούν τη µετεγγραφή ανήλικων αθλητών έχουν κριθεί ως αντισυνταγµατικοί 1. Σύµφωνα µε όλα τα παραπάνω λοιπόν προέχει η προστασία της παιδικής ηλικίας από την εύκολη εκµετάλλευση και την αυθαίρετη µεταχείριση τόσο στον τοµέα της υγείας όσο και πάνω απ όλα στη σωστή ανάπτυξη 1. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.228-230

της προσωπικότητας. 5. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 5.1. Βασικές µορφές συλλογικής ανθρώπινης δράσης 5.1.1. Συνάθροιση Γενικά συνάθροιση είναι η συνάντηση περισσότερων ατόµων σε συγκεκριµένο χρόνο και τόπο, δηµόσιο ή ιδιωτικό. Το Σύνταγµά µας δεν παρέχει ορισµό της έννοιας της συνάθροισης. Εποµένως γεννάται ζήτηµα για το αν η αθλητική συνάντηση αποτελεί συνάθροιση προστατευόµενη από το Σύνταγµα 2. Ο περιορισµός στο δικαίωµα του συνέρχεσθαι στον αθλητισµό τίθεται προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι ταραχοποιοί θεατές αθλητικών αγώνων και οι λεγόµενοι χούλιγκανς 3. 5.1.2. Μαζική ενηµέρωση και επικοινωνία (άρθρο 14 Συντάγµατος) Στο γενικότερο πλαίσιο της ελεύθερης διάδοσης των ιδεών το Σύνταγµα κατοχυρώνει την ελευθερία του τύπου. Καθένας µπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασµούς του τηρώντας τους νόµους του κράτους. Η κατάσχεση εφηµερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν την κυκλοφορία, είτε µετά απ αυτήν, καταρχήν απαγορεύεται. Ωστόσο επιτρέπεται κατάσχεση µε παραγγελία εισαγγελέα µετά την κυκλοφορία σε περίπτωση άσεµνων δηµοσιευµάτων. Όπως όλα τα δικαιώµατα, έτσι και η ελευθερία του τύπου δεν µπορεί να ασκείται κατά προσβολή των δικαιωµάτων των άλλων. Η άσκηση της ελευθερίας του τύπου δεν απαλλάσσει από την υποχρέωση σεβασµού της προσωπικότητας. Ένας «γνωστός αθλητής» ο οποίος είναι ένα ευρισκόµενο στη δηµοσιότητα πρόσωπο περιορίζεται στην άσκηση των δικαιωµάτων του εφόσον αυτά συνδέονται µε το δεσµό αιτιώδους συνάφειας προς την έννοµη σχέση της δηµοσιότητας και µόνο κατά το µέτρο που επιβάλλει ο δεσµός αυτής της αιτιώδους συνάφειας. Ο νόµος 75/75 αρ.36 και αρ.6 του Νόµου 1646/86 κρίθηκαν ως αντισυνταγµατικοί (ολοµέλεια Α.Π. 9261/1979) γιατί απαγόρευαν οποιαδήποτε δηµόσια δήλωση αθλητών, προπονητών και µελών.σ. σωµατείου ή άλλων αθλητικών ενώσεων, 1.Σ.Τ.Ε. 4914/88, 235/1990, 2636/1990, 963/1991, 1995/1981 2. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.182 3.Ε.Βενιζέλος, Η συνταγµατική υποδοχή του αθλητισµού

οµοσπονδιών ή Π.Α.Ε. που µπορούσαν να επηρεάσουν την οµαλή διεξαγωγή των αγώνων). 5.1.3. Εργασία (άρθρο 22 Συντάγµατος) Η εργασία (άρθρο 22 Σ.) είναι το σύνολο των ενεργειών του ανθρώπου που αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στην παραγωγή οικονοµικά αποτιµιτού αποτελέσµατος. Σε ένα σύλλογο, οι αθλητές, οι προπονητές κλπ εκτελούν εργασία κατά την έννοια του εργατικού δικαίου, και µε τα διαθέσιµα «µέσα εργασίας» (γήπεδα, αθλητικός εξοπλισµός κλπ) γίνεται παραγωγή σε οικονοµική εκµετάλλευση κάποιου συγκεκριµένου «προϊόντος» το οποίο είναι φυσικά η υψηλή αθλητική επίδοση. Ο αθλητής τίθεται σ αυτήν την «παραγωγική» διαδικασία ως εργαζόµενος. Κατά συνέπεια, η ελευθερία της εργασίας των αθλητών προϋποθέτει την κατοχύρωση της ελευθερίας των συµβάσεων, διαµόρφωση συµφωνίας, µετεγγραφών... Ρητή πρόβλεψη περί επαγγελµατικής οργανώσεως αθλήµατος συναντάµε στην ελληνική νοµοθεσία µόνο σε ο,τι αφορά το ποδόσφαιρο. Παράλληλα µε τους επαγγελµατίες ποδοσφαιριστές, ο νόµος 1958/1991 εισήγαγε συστηµατικότερα και το θεσµό του «αθλητή µε αµοιβή». Αµειβόµενος αθλητής είναι εκείνος που συνδέεται µε συµβόλαιο παροχής υπηρεσιών µε αθλητικό σωµατείο, το οποίο διατηρεί Τµήµα Αµειβόµενων Αθλητών. Άρα, ο αθλητής υπάγεται ευθέως στην εργατική νοµοθεσία µε διάφορες αποκλείσεις στη ιατροφαρµακευτική ασφάλιση. Σηµαντικές διατάξεις στο εν λόγω θέµα συναντάµε στα άρθρα 33-36 και 85 στο νόµο 2725/1999. 5.1.4. Η συνδικαλιστική ελευθερία-απεργία (άρθρο 23 Συντάγµατος) Η συνδικαλιστική δράση δεν αποτελεί εργασιακή δράση, συνδέεται όµως στενά µε τον εργασιακό χώρο. Η προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας είναι απόλυτη. Το ίδιο ισχύει και για την απεργία που αποτελεί ειδική µορφή της συνδικαλιστικής δράσης. Η απεργία αποτελεί βασικό µέσο για τη διαφύλαξη και προαγωγή των οικονοµικών και εργασιακών συµφερόντων των εργαζοµένων 1. Φορέας του εν λόγω δικαιώµατος θα είναι ο εκάστοτε συνδικαλιζόµενος αθλητής. Στο άρθρο 85 του Νόµου 2725/1999 τίθεται περιορισµός ως ειδική µορφή συνδικαλιστικής δράσης. Θεµιτός και αιτιώδης είναι ο περιορισµός του δικαιώµατος όταν µια µεγάλη αθλητική 1. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ι 2004/σελ.382-385

διοργάνωση είναι εν εξελίξει και η συµµετοχή όπως και η υψηλή επίδοση των αθλητών ενός αθλητικού συλλόγου είναι ζωτικής σηµασίας για το σύλλογο προκειµένου να προστατευτεί η υπόσταση βασικών φορέων του αθλητικού θεσµού. 6. Περιορισµοί άσκησης του δικαιώµατος στην αθλητική δραστηριότητα Η ατοµική δράση στο θεσµό του αθλητισµού περιορίζεται από ειδικές διατάξεις που αφορούν τη συµπεριφορά των φυσικών προσώπων και των φορέων τους, η οποία εξισορροπείται µε τη λειτουργία και τις αποφάσεις των διαφόρων κρατικών οργάνων και φορέων µέσα στο πλαίσιο του διοικητικού δικαίου. Περιορισµοί του δικαιώµατος στον αθλητισµό, άκρως αναγκαίοι αλλά και επιβεβληµένοι είναι επιτρεπτοί µόνο στο βαθµό που ο νοµοθέτης δεν αναιρεί τον πυρήνα του δικαιώµατος για ελεύθερη ανάπτυξη προσωπικότητας δια της αθλητικής δραστηριότητας. Αναγκαίοι και επιβεβληµένοι θεωρούνται οι περιορισµοί µόνο όταν αποσκοπούν στην προστασία της θεσµικής αυτονοµίας του αθλητισµού, στη διασφάλιση της ελεύθερης ανάπτυξης της αθλητικής δράσης και όταν δεν εµποδίζεται το δικαίωµα της συµµετοχής σ αυτή και µέσω αυτής η συµβολή στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Περιπτώσεις στις οποίες ο νοµοθέτης επιβάλλει ανάλογους περιορισµούς είναι α) στην προσωπική και συλλογική αθλητική δράση για λόγους προστασίας του αθλητισµού, β) στην ελευθερία της γνώµης χάριν ηρεµίας και οµαλότητας στους αθλητικούς αγώνες, καθώς και της αντιµετώπισης των περιπτώσεων της βίας στους αθλητικούς χώρους, γ) στις οικονοµικές ελευθερίες ασκώντας εποπτεία και έλεγχο, κυρίως οικονοµικό χάριν της προστασίας του θεσµού του αθλητισµού αλλά και της εθνικής οικονοµίας. 7. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Με την υπόθεση Bosman C-415/93 άρχισε να γίνεται ακόµα πιο αισθητή για απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω ιθαγένειας. Με την υπόθεση Lehtonen C-176/96 η κοινοτική έννοµη τάξη αρχίσει να αποδοκιµάζει οτιδήποτε αποτελεί εµπόδιο για την άσκηση του δικαιώµατος της ελεύθερης κυκλοφορίας των αθλητών. Με την υπόθεση Sheppard άρχισε ήδη να δηµιουργείται µια νέα κατάσταση σχετικά µε το υπάρχον καθεστώς όσον αφορά τη συµµετοχή µη-κοινοτικών αθλητών σε ευρωπαϊκούς επαγγελµατικούς συλλόγους. Ακόµα δεν έχουν έρθει στην επιφάνεια όλες οι συνέπειες της συγκεκριµένης απόφασης. Ο Sheppard δε θα µπορούσε ποτέ να

φανταστεί ότι κερδίζοντας τον προσωπικό του αγώνα θα έθετε µια νέα βραδυφλεγή βόµβα στα θεµέλια κάθε εθνικού αθλητισµού. Πράγµατι ο εθνικός αθλητισµός διατρέχει τον κίνδυνο εξαφάνισης αν δε ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις και αν δεν τεθεί κάποιος φραγµός στη δυνατότητα εισόδου µη-κοινοτικών αθλητών, γιατί θα αποτρέψει µεγάλο αριθµό νέων αθλητών στην ενασχόλησή τους µε τον αθλητισµό. Το ερώτηµα που τίθεται και αποτελεί ακόµα πρόβληµα για το αθλητικό δίκαιο είναι: µπορούν να τεθούν κανόνες ηθικής προστασίας του αθλητισµού και της αγωνιστικής σήµερα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ιδιαίτερα µετά την είσοδο στον αγωνιστικό χώρο του επαγγελµατισµού και της εµποροποίησης των συµβόλων? Για το αρνητικό φαινόµενο του doping µέχρι ποιο βαθµό µπορεί να υποστηρίξει ένας αθλητής ότι αποτελεί συνταγµατικό δικαίωµά του να χρησιµοποιεί όπως θέλει εκείνος το σώµα του? Μέχρι ποιο βαθµό ο έλεγχος δε θίγει τα ανθρώπινα δικαιώµατα των αθλητών και εν πάση περιπτώσει εν ονόµατι των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ένας αθλητής έχει δικαίωµα να διαλύει το σώµα του λαµβάνοντας doping το οποίο δεν ανιχνεύεται? Όπως και να χει ολοκληρωµένη απάντηση δεν µπορεί να δοθεί σ αυτά τα ερωτήµατα. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι ο πυρήνας του αθλητισµού είναι κάθε αθλητής προσωπικά, ο οποίος αφιέρωσε αρκετά χρόνια προπονούµενος µε την ελπίδα να συµµετάσχει σε έναν αγώνα. Η περιφρούρηση των συνταγµατικών δικαιωµάτων του είναι ένα βήµα προς την πραγµάτωση αυτής της προσδοκίας. Παραλλάσσοντας τη φράση του Giraudοux µπορούµε να βεβαιώσουµε ότι ο αθλητισµός είναι η esperanto των εθνών. Βιβλιογραφία ηµητρόπουλος Α., Συνταγµατικά δικαιώµατα/ τόµος γ Ι εκδοση, Αθηνά 2004 Μαλατος Α.., Η επιστηµολογική προσέγγιση του αθλητικού δικαίου Παναγιωτοπουλος. Ηθική στα σπορ Του ιδίου: Αθλητική έννοµη τάξη, Αθηνά 2003 / ίκαιο διεθνών αθλητικών σχέσεων και θεσµών / Παραδόσεις αθλητικού δικαίου, Αθηνά 1989 Το δικαίωµα στον αθλητισµό (επετηρίδα αθλητικού δικαίου), Αθηνά 1994 Αθλητικό ίκαιο: επιστηµονολογικη προσέγγιση, 1992 ίκαιο των Ολυµπιακών Αγώνων αγτογλου Π., Ατοµικά δικαιώµατα/ τόµος β Νασκου-Περρακη Π., Φυσική αγωγή και αθλητισµός Βενιζέλος Ε., Η Συνταγµατική υποδοχή του αθλητισµού, Αθηνά 1992 Λοβερδος Α. Η προστασία του αθλητισµού ως ατοµικό και κοινωνικό δικαίωµα Nafziger James, ιεθνές Αθλητικό ίκαιο

Νοµοθεσία Ν. 75/1975 Ν. 879/1979 Ν. 1646/1986 Ν. 1787/1988 Ν. 1958/1991 Ν. 2725/1999 Ν. 3057/2002 Νοµολογία ΣΤΕ 1995/1981 ΣΤΕ 4914/1988 ΣΤΕ 963/1991 ΣΤΕ 235/1990 ΣΤΕ 2636/1990 Ολ.Α.Π 9261/1979