ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Ν.Ο.Π.Ε ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ : κ. Δημητρόπουλος, κ. Βλαχόπουλος ΘΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2005 ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ Από τη φοιτήτρια: Κωστέα Σπυριδούλα Α.Μ.: ΜΑΙΟΣ 2005 ΑΘΗΝΑ

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 ΚΕΦ.1 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ...3 ΚΕΦ.2 ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ...6 ΚΕΦ.3 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΑΘΛΗΤΩΝ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ...12 ΚΕΦ.4 ΕΙΔΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΗΤΡΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ ( άρθρο 2 παρ.1 ) ΙΣΟΤΗΤΑ ( άρθρο 4 ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ( άρθρο 5 παρ.1 ) ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΦΥΣΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑ ( άρθρο 21 παρ.3 ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ( άρθρο 22 ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ( άρθρο 16 ) ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ( άρθρο 13 ) ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ - ΚΑΤΟΙΚΙΑ ( άρθρο 9 ) ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ( άρθρο 19 ) ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ( άρθρο 21 παρ.1 ) ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΕΙΣ ( άρθρο 11 ) ΕΝΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ. ΣΩΜΑΤΕΙΑ ( άρθρο 12 ) ΜΑΖΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΥΠΟΣ ( ά14παρ.1 ) - ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ( άρθρο 15 ) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ( άρθρο 22 )...27 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ( άρθρο 5 παρ.1 )...27 ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...29 ΠΕΡΙΛΗΨΗ...31 ΛΗΜΜΑΤΑ...32 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ...32 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα εργασία προσεγγίζεται ο αθλητισμός, αφενός ως συνταγματικά κατοχυρωμένος θεσμός υπό το πρίσμα του νομικού του πλαισίου, και αφετέρου ως ατομικό δικαίωμα, που προστατεύει την ελεύθερη συμμετοχή στην αθλητική δράση και στοχεύει στην σωματική και πνευματική ανάπτυξη. Ακολουθεί εκτενέστερη περιγραφή του προσώπου του αθλητή, ως βασικότερου φορέα του δικαιώματος στον αθλητισμό, και τέλος επιχειρείται μία, όσο το δυνατόν, πληρέστερη ανάλυση των επιμέρους συνταγματικών δικαιωμάτων, ατομικών και κοινωνικών, τα οποία διακρίνονται σε τρεις κύριες κατηγορίες (μητρικά, κοινωνικού χώρου, οικονομικά), προκειμένου να κατανοηθεί ευκολότερα το περιεχόμενό τους. Έμφαση δίδεται στους περιορισμούς που τίθενται από τον νομοθέτη στην άσκηση των συνταγματικών δικαιωμάτων από τους αθλητές και με τη βοήθεια της νομολογίας και της σύγχρονης βιβλιογραφίας καταγράφονται προβληματισμοί και συνάγονται κάποια συμπεράσματα για την διαμορφούμενη κατάσταση στον χώρο του αθλητισμού. ΚΕΦ.1 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Απ τους ιδιαίτερους κλάδους της αθλητικής επιστήμης ως αθλητισμός προσδιορίζεται η συστηματική σωματική καλλιέργεια και δράση με συγκεκριμένο τρόπο, ειδική μεθοδολογία και παιδαγωγική, δια των ολυμπιακών ή μη αθλημάτων με σκοπό την ύψιστη σωματική απόδοση ως επίδοση σε αθλητικούς αγώνες, στο αθλητικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Στον ορισμό αυτό ερευνάται, εάν υφίσταται ως σημαντική παράλειψη η μη αναφορά ότι η δραστηριότητα αυτή λαμβάνει χώρα εντός ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, αγωνιστικών κανόνων και κανόνων δικαίου, στη βάση των οποίων επιδιώκεται η απόδοση και η σωματική επίδοση, ώστε αυτό το αποτέλεσμα να υψώνεται σε κοινωνικό αγαθό 1. Ο αθλητισμός έχει πολλές μορφές, κυρίως λόγω των πολυάριθμων αθλημάτων που περιλαμβάνει έτσι, υπάρχει ο ομαδικός και ο ατομικός αθλητισμός, με τα ανάλογα αθλήματα ο καθένας, ο ερασιτεχνικός και ο επαγγελματικός, ο οποίος αποτελεί και βιοποριστικό μέσο, καθώς και ο 1 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), Αθλητικό Δίκαιο Συστηματική Θεμελίωση και Εφαρμογή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ

4 πρωταθλητισμός που μπορεί να έχει οποιαδήποτε απ τις παραπάνω μορφές. Στη σύγχρονη εποχή είναι απαραίτητη η διάκριση ερασιτεχνικού και επαγγελματικού αθλητισμού. Στον ερασιτεχνικό αθλητισμό μπορούν να μετέχουν όλοι, απ τον απλό θεατή ενός αγώνα και τον μαθητή, μέχρι τους αθλούμενους σε γυμναστήρια, ιδιωτικά και μη. Αντίθετα, τα φυσικά πρόσωπα (αθλητές, προπονητές, διαιτητές) και τα νομικά πρόσωπα (αθλητικά σωματεία, ομοσπονδίες), που συμμετέχουν στον επαγγελματικό αθλητισμό αποκομίζουν οφέλη οικονομικά. Όλες, όμως, αυτές οι κατηγορίες του αθλητισμού, πέρα απ τις επιμέρους επιδιώξεις τους, κεντρικό στόχο έχουν τη συστηματική άσκηση, που αποβλέπει στη δημιουργία και διατήρηση ενός υγιούς οργανισμού, αλλά και τη γενικότερη βελτίωση του πνεύματος και της ψυχής του ανθρώπου. Εξάλλου, σημειώνεται και στην αθλητική επιστήμη ότι «το στοιχείο που συνδέει όλα τα αθλήματα μεταξύ τους είναι η φυσική άσκηση και η κοινή τους επιδίωξη που είναι η συνεχής προώθηση των ανώτατων ορίων της κινητικής απόδοσης του ανθρώπου» 2. Παρά το γεγονός ότι σε πολλούς νόμους ( Ν. 75/1975, 879/1979, 1958/1991, 2725/1999 ), συχνά χρησιμοποιείται η έννοια «αθλητισμός», η νομική επιστήμη δεν την έχει προσδιορίσει με νομικούς όρους. Αντίθετα, δέχεται την έννοια αυτή ως γνωστή, σύμφωνα με τους ορισμούς που δίδονται σ αυτήν από την αθλητική επιστήμη. Επειδή, όμως, ο αθλητισμός σήμερα αποτελεί έννοια που ενδιαφέρει την έννομη τάξη, είναι χρήσιμο για τη νομική επιστήμη να γνωρίζει τα κύρια χαρακτηριστικά της αθλητικής δραστηριότητας, τα οποία θα πρέπει να θεωρούνται α) η σωματική κίνηση, β) ο αθλητικός συναγωνισμός και η επιδίωξη της μέγιστης δυνατής επίδοσης ή διάκρισης, γ) η ύπαρξη κανόνων και συγκεκριμένων οργανωτικών δομών για την τέλεση των αγώνων και δ) η άσκηση του αθλητισμού ως αυτοσκοπού και όχι ως μέσου της παραγωγικής διαδικασίας 3. Ο αθλητισμός, ως θεσμός, κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 16 παρ.9 εδάφιο α του Συντάγματος και τίθεται υπό την προστασία και την «ανώτατη εποπτεία» του κράτους. Επιβάλλεται, επομένως, ένας συνταγματικά διασφαλισμένος έλεγχος νομιμότητας πάνω στις διάφορες αθλητικές δραστηριότητες, ο οποίος επιτρέπει την εντονότερη και λεπτομερέστατη παρέμβαση του νομοθέτη για τη ρύθμιση των θεμάτων, που σχετίζονται με τις οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες. Με το 2 Μαλάτος Α. (2000), Η επιστημολογική προσέγγιση του αθλητικού δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα παρ., σ Μαλάτος Α., όπ. παρ., σ

5 ίδιο άρθρο εισάγεται ένα κοινωνικό δικαίωμα, μία αξίωση για παροχές μέσα απ τις οποίες υλοποιείται η κρατική προστασία 4. Στην Ελλάδα η σχέση του δικαίου με την αθλητική και σωματική δραστηριότητα εμφανίζεται ως σχέση δημόσιας εξουσίας, δηλαδή σχέση δημοσίου δικαίου με χαρακτήρα διοικητικό. Η αθλητική δραστηριότητα υφίσταται στη βάση των τεθειμένων κανόνων δικαίου, με τη διαμόρφωση πλαισίου θεσμικής αυτονομίας της αθλητικής σωματειακής οργάνωσης, κατά το ιδιωτικό δίκαιο και τις ειδικές διατάξεις του ειδικού αθλητικού νόμου. Κατά το ελληνικό νομικό σύστημα ένα μεγάλο μέρος των κανόνων δικαίου για τον αθλητισμό τίθεται από το Σύνταγμα. Το σύστημα αυτό διέπεται έμμεσα από παρεμβατισμό, και η ιδιωτική πρωτοβουλία περιορίζεται στη διαμόρφωση κανόνων δικαίου μόνο στη λειτουργία του αθλητικού σωματείου και υπό τους όρους, που ορίζουν οι αθλητικοί νόμοι για τη συμμετοχή και τον τρόπο διεξαγωγής των αγώνων 5. Το αθλητικό δίκαιο συγκροτούν αφενός, α) Κανόνες Δικαίου για την αθλητική δράση επί ειδικών θεμάτων του αθλητικού γίγνεσθαι, β) Κανόνες Θεσμικής Αυτονομίας της ιδιωτικής αθλητικής δράσης (Αθλητικό Δίκαιο με στενή έννοια) και αφετέρου γ) Κανόνες Δικαίου για ρύθμιση γενικότερων ζητημάτων περί του Αθλητισμού και της Φυσικής Αγωγής. Αντικείμενο του αθλητικού δικαίου είναι μόνο οι νομικές ρυθμίσεις, που αφορούν στον κόσμο της αθλητικής και αγωνιστικής δραστηριότητας και στις από αυτές διαμορφούμενες αθλητικές σχέσεις, η μελέτη των προβλημάτων και των διαφορών, που ανακύπτουν, με τις έννομες συνέπειες που ακολουθούν τους κανόνες αυτούς 6. Σε διεθνές πεδίο οι κανόνες, που διαμορφώνουν την αθλητική έννομη τάξη, είναι αυτοί των κυβερνητικών οργανισμών (UNESCO) και οι κανόνες των διεθνών συμβάσεων και πράξεων, που αφορούν στην αθλητική και αγωνιστική δραστηριότητα και στη Φ.Α., καθώς και οι κανόνες των μη κυβερνητικών αθλητικών αρχών, όπως είναι οι Διεθνείς Ομοσπονδίες Αθλητισμού (Δ.Ο) και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή για ζητήματα Ολυμπιακών Αγώνων (Δ.Ο.Ε). Κορυφαίος κανόνας είναι η Ολυμπιακή χάρτα, η οποία, αν και υφίσταται μόνο για τους Ολυμπιακούς 4 Βενιζέλος Ε.(1993), «Η Συνταγματική υποδοχή του Αθλητισμού», στα: Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου, Ο Θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων - διεπιστημονική προσέγγιση, Ολυμπία 3-7 Σεπτεμβρίου 1991 και ΠΑΝΔΕΚΤΗΣ ISLR, 1:2, 1992, σ Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2003), «Αθλητική έννομη τάξη στην εθνική και διεθνή αθλητική ζωή», στο : Αθλητική Έννομη Τάξη, Πρακτικά 2 ου Συνεδρίου Αθλητικού Δικαίου με διεθνή Συμμετοχή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(1999), «Αθλητικό Δίκαιο ειδικός κλάδος της επιστήμης» στο: Αθλητική Δραστηριότητα Κατ Επάγγελμα, Πρακτικά 1 ου Συνεδρίου Αθλητικού Δικαίου με Διεθνή Συμμετοχή, Ελλην: Αθήνα, σ. 48, 52. 5

6 Αγώνες, εντούτοις επηρεάζει γενικά και τον αθλητισμό διεθνώς, μέσω των Ε.Ο.Ε και των διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών. Η Δ.Ο.Ε, έχει αποκτήσει ηθικό βάρος και επικράτησε στην αθλητική ζωή ως διεθνής οργανισμός, αν και είναι ένωση ιδιωτικού δικαίου, όπως και οι Διεθνείς Ομοσπονδίες με ισχύον δίκαιο το δίκαιο της έδρας. Οι κανόνες της Δ.Ο.Ε και των Δ.Ο, ως κανόνες περιεχομένου της διεθνούς αγωνιστικής και για καθαρώς αθλητικά θέματα, υπερισχύουν των εθνικών κανόνων σε θέματα καθαρώς αθλητικής φύσης και σε ζητήματα Ολυμπιακών Αγώνων. Υπ αυτή την έννοια, διαμορφώνεται μια sui generis διεθνής αθλητική έννομη τάξη, την οποία ακολουθούν οι εθνικές ομοσπονδίες και έτσι επιβάλλεται και στο εσωτερικό μιας χώρας, με την ενσωμάτωσή της στο εσωτερικό αθλητικό δίκαιο, ώστε να εφαρμόζονται και να κατισχύουν του εθνικού δικαίου (για την Ελλάδα προκύπτει από το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος και άρθρα 26,27 Ν. 2725/1999) 7. ΚΕΦ.2 ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Καταρχήν, συνταγματικά δικαιώματα είναι τα παρεχόμενα στα άτομα και ως μέλη του κοινωνικού συνόλου θεμελιώδη, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, τα οποία αποτελούν τις κατά την αντίληψη του συντακτικού νομοθέτη βασικές εξειδικεύσεις της ανθρώπινης αξίας. Το περιεχόμενο όλων των συνταγματικών δικαιωμάτων διακρίνεται σε αμυντικό, προστατευτικό και εξασφαλιστικό. Τα δύο πρώτα αναγνωρίζονται από το Σύνταγμα, ενώ το τρίτο μόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Το αμυντικό στρέφεται ενάντια σε κάθε απειλή της κρατικής ή της ιδιωτικής εξουσίας, το προστατευτικό προς το κράτος και τέλος το εξασφαλιστικό στρέφεται, επίσης, αποκλειστικά προς το κράτος αξιώνοντας την παροχή των απαραίτητων μέσων για την άσκηση του δικαιώματος 8. Το Σύνταγμα διχοτομεί την δια του σώματος δραστηριότητα σε δύο μέρη: α) την αθλητική δραστηριότητα ως παιδεία δια του σώματος, που είναι δυνατόν να παρέχεται κατ ευθείαν από το κράτος με ειδική σχέση (σχέση καθαρά δημοσίου δικαίου που σχετίζεται στο διοικητικό δίκαιο), β) τη σωματική δραστηριότητα ως αθλητισμός, υπόθεση του καθενός στην κοινωνική συμβίωση, υπό τους όρους της προστασίας και ανώτατης εποπτείας του κράτους στην αθλητική δράση. Στις διατάξεις 7 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2003), «Αθλητική έννομη τάξη στην εθνική και διεθνή αθλητική ζωή», στο : Αθλητική Έννομη Τάξη, Πρακτικά 2 ου Συνεδρίου Αθλητικού Δικαίου με διεθνή Συμμετοχή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ Δημητρόπουλος Α.(2005), Συνταγματικά Δικαιώματα, Σάκκουλας, Αθήνα, σ

7 του Σ (άρθρο 16 παρ.2) διατυπώνεται ότι ιδιαίτερος σκοπός και στόχος είναι η σωματική, ηθική και πνευματική καλλιέργεια των νέων δια της φυσικής αγωγής, την οποία ο νομοθέτης διακρίνει έναντι του αθλητισμού (άρθρο 16 παρ.9). Αν και το Σύνταγμα δεν αναγνωρίζει ρητά και με σαφήνεια τον αθλητισμό ως ειδικό ατομικό δικαίωμα (με αμυντικό, προστατευτικό, διεκδικητικό περιεχόμενο), όπως π.χ. το άσυλο της κατοικίας ή το απόρρητο των επιστολών, άρθρο 9 και 19 αντίστοιχα, έχει υποστηριχτεί η άποψη 9 ότι στο άρθρο 16 παρ.9 θεμελιώνεται ένα ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα στον αθλητισμό. Η αθλητική δραστηριότητα εντάσσεται στο χώρο αυτοκαθορισμού του ατόμου και ο καθένας αθλείται, αν και όσο το επιθυμεί και στο άθλημα της επιλογής του. Στο ίδιο άρθρο (ιδίως στο δεύτερο εδάφιο) κατοχυρώνεται ένα κοινωνικό δικαίωμα και η άσκηση του πρώτου εξαρτάται από την ικανοποίηση του δεύτερου. Η προστασία του αθλητισμού ανάγεται σε κρατική υποχρέωση παροχής των προϋποθέσεων άθλησης και οικονομικών ενισχύσεων και, όταν η υποχρέωση αυτή εξειδικευθεί, δημιουργεί τις προϋποθέσεις του «κοινωνικού κεκτημένου». Ο Έλληνας συντακτικός νομοθέτης ανήγαγε ταυτόχρονα τον αθλητισμό σε προστατευόμενο θεσμό. Η «ανώτατη εποπτεία» σημαίνει ότι ο κοινός νομοθέτης και η διοίκηση πρέπει να παρεμβαίνουν απλώς για να ρυθμίσουν μείζονα θέματα, που άπτονται του δημοσίου συμφέροντος με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να μην περιορίζεται υπέρμετρα η συγκεκριμένη ελευθερία. Ο έλεγχος της διοίκησης είναι κυρίως οικονομικός και διαχειριστικός, ο οποίος δια της διασφάλισης της κατά νόμο λειτουργίας του αθλητισμού ως θεσμού εξασφαλίζει την υποδοχή της ελεύθερης αθλητικής δραστηριότητας. Η άθληση εντάσσεται στο φάσμα των δραστηριοτήτων που προστατεύει το άρθρο 5 παρ.1, γιατί συνδέεται με την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και τη συμμετοχή στο πολιτικό γίγνεσθαι. Άρα, η άθληση συνιστά άσκηση συνταγματικού δικαιώματος που δεν είναι μόνο ατομικό αλλά και συλλογικής δράσης. Άλλωστε, υποκείμενο του σχετικού δικαιώματος δεν είναι μόνο ο καθένας ατομικά, αλλά και πολλοί μαζί, οι οποίοι συνιστούν π.χ. ένα σωματείο ή διάφορα νομικά πρόσωπα με αθλητικούς σκοπούς. Έτσι ο αθλητής, ο προπονητής, ο διαιτητής, το στέλεχος της αθλητικής διοίκησης, ο κοινός θεατής και κάθε νομικό πρόσωπο με αθλητικούς σκοπούς είναι φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στον κύκλο της αθλητικής δραστηριότητας. 9 Λοβέρδος Α.(1992), «Η προστασία του αθλητισμού ως ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα», σε: Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Αθλητικού Δικαίου, Δεκέμβριος 11-13, ΕΚΕΑΔ, Αθήνα, 1992, σ.172. Διαφορετική γνώμη διατυπώνουν οι Γιαννακούρου Γ., Τροβά Ε.(2001), Ολυμπιακοί Αγώνες και Δίκαιο, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ.96. 7

8 ΚΕΦ.3 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΑΘΛΗΤΩΝ Αθλητές κατά την έννοια του νόμου και τη νομολογία, νοούνται εκείνοι που καλλιεργούν το σωματικό αθλητισμό και επιτυγχάνουν σ αυτόν ιδιαίτερες επιδόσεις 10. Ο αθλητής με την έκδοση του Δελτίου Αθλητή νομιμοποιείται στην άσκηση των δικαιωμάτων του και καθίσταται υπεύθυνος με τις πράξεις του μέσα στον κύκλο της αθλητικής ζωής, στην αθλητική δράση του σωματείου του και της υπερκείμενης ένωσης ή της ομοσπονδίας. Οι αθλητές διακρίνονται κυρίως: α)στους ερασιτέχνες, β)στους επαγγελματίες, και θα μπορούσαμε να αναφερθούμε γ)στους ανηλίκους και δ)στους αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων. Η αθλητική ιδιότητα όλων των παραπάνω κατηγοριών αποκτάται και διατηρείται εφ όσον κατέχεται η φίλαθλος ιδιότητα κατά τις κείμενες διατάξεις, και εφ όσον με τις πράξεις τους δεν έρχονται σε αντίθεση με το φίλαθλο πνεύμα ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ ΑΘΛΗΤΗΣ Η αγωνιστική δραστηριότητα των αθλητών κατά το νόμο, εκτός από τις περιπτώσεις των αμειβομένων σε Τ.Τ.Α (Τμήμα Αμειβομένων Αθλητών) και των επαγγελματιών σε Α.Α.Ε (Ανώνυμες Αθλητικές Εταιρίες), δεν αποτελεί άσκηση επαγγελματικής αθλητικής δραστηριότητας 12. Οι διατάξεις του καταστατικού ή του σχετικού ειδικού κανονισμού της οικείας αθλητικής ομοσπονδίας καθορίζουν τις σχέσεις αθλητών και αθλητικών σωματείων. Αθλητής ερασιτεχνικού σωματείου, που μετεγγράφεται σε ομάδα του εξωτερικού χωρίς τη συναίνεση του σωματείου του, εφόσον επιστρέψει στην Ελλάδα, εντάσσεται αυτοδίκαια στη δύναμη του αθλητικού σωματείου, στο οποίο ανήκε πριν την μετεγγραφή του. Με οικονομικό αντάλλαγμα επιτρέπεται μετεγγραφή αθλητή από αθλητικό σωματείο σε άλλο, με συναίνεση του σωματείου, εφόσον για την παραχώρηση του δελτίου αθλητικής ιδιότητάς του, εκδοθεί παραστατικό του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Το αντάλλαγμα αυτό αντιπροσωπεύει τις δαπάνες που χουν γίνει απ το σωματείο του αθλητή προκειμένου αυτός να φθάσει σε υψηλότερο επίπεδο. Ελεύθερη μετεγγραφή αθλητή από αθλητικό σωματείο σε άλλο γίνεται χωρίς τη συγκατάθεσή του, μόνον εφ όσον συντρέχουν ειδικοί λόγοι αποδέσμευσης του αθλητή απ αυτό, οι οποίοι αναφέρονται ρητά σε κανονιστική πράξη. Χωρίς τη συγκατάθεση του σωματείου μόνο για 10 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2003), Αθλητικός Κώδικας, Αντ.Σάκκουλας, Αθήνα, σ Βλ. άρθρα 130 και 132 Ν. 2725/ Βλ. άρθρο 33 Ν. 2725/1999 8

9 συγκεκριμένες περιπτώσεις του νόμου, για ομαδικά αθλήματα, μπορεί να γίνει μετεγγραφή αθλητή ελεύθερα. Τέλος, η πραγματοποίηση σπουδών αθλητή στο εξωτερικό αποτελεί λόγο ελεύθερης μετεγγραφής σε σωματείο της επιλογής του. Σπουδαίοι λόγοι αποδέσμευσης αθλητή κατά τη νομολογία είναι : α) οι οικογενειακοί, επαγγελματικοί[μετάθεση-διορισμός], β) οι σπουδές, γ) η μετοίκηση και δ) οι συνθήκες που προσδιορίζουν την ενεργό αθλητική δράση. Αρμόδιο όργανο, το οποίο συγκροτεί προς τούτο η οικεία ομοσπονδία, που εγκρίνει ή απορρίπτει την αίτηση μετεγγραφής αθλητή, είναι ειδική επιτροπή. Η ομοσπονδία επικυρώνει την απόφαση της επιτροπής, η οποία ελέγχεται με προσφυγή στο ΑΣΕΑΔ, του οποίου η απόφαση υπόκειται σε ακυρωτικό έλεγχο από το Συμβούλιο της Επικρατείας 13. Τίθεται υπό ερώτημα αν στο πλαίσιο του ισχύοντος Συντάγματος προστατεύεται εξίσου και ο ερασιτέχνης αθλητής. Σωστότερη είναι μια καταφατική απάντηση, καθώς και το άρθρο16 παρ.9 καθιστά αποστολή του κράτους τον αθλητισμό, χωρίς διακρίσεις. Ως υποκείμενο του αθλητισμού, ο αθλητής, επαγγελματίας ή ερασιτέχνης, θα πρέπει να τυγχάνει συνταγματικής προστασίας, τόσο ως προς την αξιοπρέπεια και την προσωπικότητά του, όσο ως προς την ενάσκηση της άθλησης αυτής καθ αυτής. 3.2 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ ΑΘΛΗΤΗΣ Στην κατηγορία των αθλητών που αμείβονται για την παροχή των αθλητικών τους υπηρεσιών, είναι ο αθλητής με αμοιβή και ο επαγγελματίας αθλητής. Ο πρώτος είναι αυτός που συνάπτει σύμβαση με αθλητικό σωματείο, που διατηρεί Τμήμα Αμειβομένων Αθλητών (ΤΑΑ), ενώ ο δεύτερος συνάπτει συμβόλαιο παροχής αθλητικών υπηρεσιών με αθλητική ανώνυμη εταιρεία, το οποίο κατά τον αθλητικό νόμο αποτελεί σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Επειδή κάθε δικαίωμα αντιστοιχεί σε κάποια υποχρέωση, έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση ο κάθε αθλητής δεσμεύεται να προσφέρει στο σωματείο του αθλητικές υπηρεσίες, εκτός αν λόγοι υγείας ή λόγοι ανωτέρας βίας τον εμποδίζουν. Ο αθλητής-παίκτης αμειβόμενος, επαγγελματίας, υποχρεούται κατά τους όρους του συμβολαίου, που υπέγραψε, να παρέχει τις αθλητικές του υπηρεσίες. Αυτός που αρνείται αδικαιολόγητα να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην εθνική ομάδα, τιμωρείται με την ποινή του αποκλεισμού από επίσημους αγώνες. 13 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), Αθλητικό Δίκαιο Συστηματική Θεμελίωση και Εφαρμογή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ

10 Οι σχέσεις των επαγγελματιών και των αμειβομένων αθλητών με τα σωματεία και τις εταιρίες ρυθμίζονται από ειδικό κανονισμό για κάθε άθλημα και οι κυριότερες υποχρεώσεις των επαγγελματιών αθλητών είναι να τηρούν τις αποφάσεις του σωματείου ή της εταιρείας τους, να μην ασκούν άλλη αθλητική δραστηριότητα χωρίς ειδική άδεια και να συμμετέχουν στις προπονήσεις ή στους αγώνες. Η πρώτη συστηματική παρέμβαση, που αφορούσε αποκλειστικά στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού, στην Ελλάδα έγινε με το Ν. 879/1979. Με το Ν. 1958/1991 επιχειρήθηκε μια παρέμβαση κορυφής για τη διαμόρφωση των όρων οργάνωσης και ανάπτυξης του επαγγελματισμού στον αθλητισμό. Αργότερα, με τον Ν. 2433/1994 προσαρμόστηκε εκ νέου η ελληνική νομοθεσία στα διεθνή πρότυπα αναφορικά με το ποδόσφαιρο. Τελικά, με τον αθλητικό νόμο 2725/1999 (με τις τροποποιήσεις των Ν.2947/2001, Ν.3057/2002, Ν.3207/2003 και Ν.3259/2004) ρυθμίζονται από την αρχή τα θέματα που αφορούν τον επαγγελματικό αθλητισμό. Πολλά από τα ζητήματα αυτά κατά νομοθετική εξουσιοδότηση ρυθμίζονται με κανονιστικές πράξεις της διοίκησης (Π.Δ και Υ.Α). Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπόθεση Bosman υπήρξε ένα σημαντικό δικαστικό γεγονός στην Ευρώπη, το οποίο προκάλεσε ειδικό σχολιασμό, επειδή ακριβώς η επαγγελματική δραστηριότητα των αθλητών ελήφθη από το ευρωπαϊκό δίκαιο, ως μια οικονομική, εμπορική δραστηριότητα και οφείλει να υπαχθεί σ αυτό και στις αρχές της ευρωπαϊκής έννομης τάξης, μέρος των οποίων αποτελεί και η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων (άρθρο 39 Συνθήκης ΕΟΚ). Στην αρχή αυτή εντάσσεται η δραστηριότητα των επαγγελματιών αθλητών, οι οποίοι ασκούν μισθωτοί δραστηριότητα ή αμείβονται για την παροχή υπηρεσιών. Το ευρωπαϊκό δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι η υπόθεση αυτή αφορά την εφαρμογή των κανόνων εντός της Ένωσης και δεν αφορά τις σχέσεις μεταξύ των εθνικών ομοσπονδιών των κρατών μελών και των ομοσπονδιών τρίτων χωρών. Προς αποφυγή χρονοβόρων δικαστικών διαδικασιών, τα κράτη-μέλη οφείλουν να εκδώσουν νόμο με ρυθμίσεις εναρμονισμένες στο πνεύμα της αποτελεσματικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των πολιτών τους και κατά συνέπεια των αμειβομένων αθλητών. Σε περίπτωση συστηματικής άρνησης εφαρμογής αποφάσεως του ευρωπαϊκού δικαστηρίου από κράτος-μέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να εκκινήσει διαδικασία προσφυγής κατά της χώρας που συστηματικά αρνείται τη συμμόρφωσή της στις αποφάσεις του ΔΕΚ μέσω της αρμόδιας Επιτροπής κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερομένου Παναγιωτόπουλος Δ. Π., όπ. παρ., σ

11 3.3 ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΗΣ Εκτός από την ιδιαίτερη μέριμνα για τους ανηλίκους, που παρέχει η Σύμβαση Δικαιωμάτων Παιδιού του ΟΗΕ, το Σύνταγμα είναι η κυριότερη πηγή άντλησης δικαιωμάτων του παιδιού, στο βαθμό που εξασφαλίζει την πρόσβαση του πολίτη στους αθλητικούς θεσμούς και τους θεσμούς της εκπαίδευσης. Οι υπόλοιπες νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν ευρύ ρυθμιστικό χαρακτήρα συμπεριλαμβανομένου και του μαθητή ως πολίτη, ως αναπτυσσόμενη ανθρώπινη οντότητα εντός του σχολείου. Το Σύνταγμα στο άρθρο 16 δια της φυσικής αγωγής θέτει παιδαγωγικούς στόχους και ο όρος φυσική αγωγή, ως ένας απ τους σκοπούς της παιδείας, πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι παιδαγωγικοί στόχοι εντάσσονται στο γενικότερο σκοπό της παιδείας, που κατά το Σύνταγμα είναι η διάπλαση των νέων ως ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών. Στον κύκλο του μαθήματος της φυσικής αγωγής διαμορφώνονται δικαιώματα και υποχρεώσεις, οι πηγές των οποίων δεν διαφέρουν από εκείνες των γενικότερων ατομικών δικαιωμάτων. Μέγιστο δικαίωμα μέσα στον κόσμο της παιδείας δια της φυσικής αγωγής είναι αυτό της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και αποσκοπεί στην παροχή δυνατότητας ανάδειξης των ικανοτήτων των μαθητών και με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στη διαμόρφωση της ατομικής δια του σώματος παιδείας. Η εκδήλωση της προσωπικότητας του μαθητή κατά την εκπαιδευτική διαδικασία προστατεύεται καταρχήν από το Σύνταγμα υπό τον όρο ότι δεν προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων, τα χρηστά ήθη ή τα αθλητικά και τα αγωνιστικά ήθη. Σε κάθε αθλούμενο πρέπει να εξασφαλίζονται με κανόνες δικαίου οι δυνατότητες για την χωρίς εμπόδια ανάπτυξη των προσωπικών του ικανοτήτων, ο σεβασμός της προσωπικότητάς του, η σωματική ακεραιότητα και το ηθικό περιβάλλον στη διεξαγωγή του μαθήματος της φυσικής αγωγής. Όμως, μεγάλο ζήτημα αποτελεί η εγγύηση της προστασίας του δικαιώματος ανάπτυξης του ασκούμενου ανήλικου μαθητή στην εκπαιδευτική διαδικασία, η ελεύθερη πρόσβαση και ο σεβασμός της προσωπικότητάς του κατά τη σωματική άσκηση και τη σωματική εκπαίδευση. Ωστόσο, η προσωπικότητα και η σωματική ακεραιότητα του μαθητή προστατεύονται από το Σύνταγμα, άρα το έργο της σωματικής επιβάρυνσης απαιτείται να είναι κάτω από απόλυτο επιστημονικό έλεγχο, λόγω της αναπτυξιακής κατάστασης των μαθητών και της συγκρότησής τους, ως ανθρωπίνων όντων, με σκοπό την ανάπτυξη της 11

12 προσωπικότητας δια της σωματικής καλλιέργειας στο πλαίσιο του μαθήματος της φυσικής αγωγής. Η προστασία της σωματικής ακεραιότητας του νεαρού μαθητή σημαίνει ότι αυτός αναλαμβάνει μόνο τον κίνδυνο συμμετοχής του στην άσκηση, υπό την έννοια της τήρησης, κατά την εκτέλεση, των προϋποθέσεων του νόμου. Για οποιαδήποτε άλλη ζημιά, τραυματισμό ή σωματική βλάβη ανακύπτει δικαίωμα για αποζημίωση και αποκατάσταση της σωματικής ακεραιότητας, με παράλληλα δικονομική δυνατότητα αποκατάστασης της ζημίας που υπέστη, η οποία κρίνεται σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του αθλητισμού και των συγκεκριμένων κανόνων του αθλήματος 15. Επομένως, η πρώτη επαφή του ανηλίκου με τον αθλητισμό εξασφαλίζεται μέσα απ την εκπαίδευση και το μάθημα της φυσικής αγωγής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σταματά εκεί το όποιο ενδιαφέρον για σωματική άσκηση. Κάθε ανήλικος μπορεί να εγγραφεί σε σωματείο της προτίμησης του και να αποκτήσει μια συστηματικότερη επαφή με ένα συγκεκριμένο άθλημα συμμετέχοντας μάλιστα σε αγώνες και έτσι να δραστηριοποιείται σ έναν οργανωμένο αθλητικό χώρο με δομή και κανονισμούς. Η ελεύθερη επιλογή του αθλητικού σωματείου από τον ανήλικο με γνώμονα την προτίμησή του ως συνταγματικά κατοχυρωμένη αποσκοπεί στην παροχή δυνατότητας ανάδειξης των ικανοτήτων του και με τον τρόπο αυτό να συμβάλει ειδικά στην πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. 3.4 ΑΘΛΗΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Ένας αθλητής για να μπορεί να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες οφείλει να τηρεί τους κανόνες του Ολυμπιακού Χάρτη και τους κανόνες της Διεθνούς Αθλητικής Ομοσπονδίας, στην οποία υπάγεται το άθλημα, στο οποίο επιδίδεται σωματικά. Επίσης απαιτείται να υποβληθεί δήλωση συμμετοχής του αθλητή από την αντίστοιχη Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή. Ο αθλητής, που συμμετέχει στους ολυμπιακούς αγώνες, πρέπει να είναι υπήκοος της χώρας της Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής, η οποία δηλώνει τη συμμετοχή του. Όσοι συμμετέχουν στους ολυμπιακούς αγώνες οφείλουν να τηρούν το πνεύμα του καλώς αγωνίζεσθαι και της καλής αθλητικής συμπεριφοράς, η οποία είναι αντίθετη με κάθε μορφή βίας, και να εμφανίζουν ανάλογη συμπεριφορά στους αθλητικούς χώρους. Κατά τον 15 Αρσένος Α.,(1999), «Η διεξαγωγή της φυσικής αγωγής στη μέση εκπαίδευση και η προσωπικότητα των μαθητών» στο: Το Αθλητικό Δίκαιο στον 21 ο Αιώνα: Αθλητική Δραστηριότητα Κατ Επάγγελμα, Πρακτικά 1 ου Συνεδρίου Αθλητικού Δικαίου με Διεθνή Συμμετοχή, Τρίκαλα 4-6 Ιουνίου 1999, ΙΩΝ, Αθήνα, σ

13 Χάρτη η συμμετοχή δεν πρέπει να συνδέεται με κανένα οικονομικό αντάλλαγμα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα τούτο πρέπει να διασφαλίζεται κατά τη διάρκεια των Αγώνων, καθώς ο ολυμπιακός αθλητής είναι σύμβολο και μετά από αυτούς, με αυξημένη κοινωνική αξία και επιρροή γι αυτό και υπάρχει η εκμετάλλευση του ονόματός του για εμπορικούς λόγους. Τότε, όμως, «εκλείπει ο λόγος της δόξας που φέρει μαζί του ο άθλος για τον οποίο υπέφερε πολλά, αφού γίνεται ανταλλάξιμη αξία, μία σαν όλες τις άλλες της καθημερινής ζωής» 16. Ο ολυμπιακός αθλητής έχει δικαίωμα με κάθε νόμιμο και ηθικό μέσο να αναπτύξει την σωματική του δύναμη προς μέγιστη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του με τη συμμετοχή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τον κορυφαίο αυτό οικουμενικό αγωνιστικό ανταγωνισμό. Στον Ιατρικό Κώδικα περιλαμβάνονται διατάξεις που αφορούν το υπέρτατο δικαίωμα της υγείας του αθλητή ως ιατρική φροντίδα που οφείλεται στους αθλητές και βασική προϋπόθεση συμμετοχής τους στους αγώνες. ΚΕΦ.4 ΕΙΔΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 4.1 ΜΗΤΡΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ ( άρθρο 2 παρ.1 ) Το Σ στο άρθρο 2 παρ.1 κατοχυρώνει την ανθρώπινη αξία, η οποία είναι το σύνολο των γενικών υλικών, πνευματικών και κοινωνικών γνωρισμάτων του ανθρώπινου γένους 17. Η ανθρώπινη αξία αποτελεί το ανώτατο μητρικό δικαίωμα και είναι απαραβίαστη. Η πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου, δεν είναι δυνατή χωρίς την εξασφάλιση των υλικών μέσων και τα κοινωνικά δικαιώματα εξασφαλίζουν τις υλικές παροχές. Έτσι, ο αθλητισμός ως δικαίωμα κοινωνικό (και ατομικό) συμβάλλει στην πνευματική ανάπτυξη, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, η οποία ταυτίζεται με την ανθρώπινη αξία ως έννοια είδους. Επομένως, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξίας των αθλητών αποτελεί τόσο υποχρέωση του κράτους, όσο και των ατόμων, που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Αντίθετα, με τα επίπονα προγράμματα προπόνησης, που έχουν μοναδικό στόχο την αγωνιστική διάκριση, καθώς και οφέλη οικονομικά, μολονότι η σωματική και πνευματική υγεία των αθλητών κινδυνεύει, δεν προστατεύεται η αξιοπρέπεια των αθλητών και κρίνονται αντισυνταγματικά. 16 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), Αθλητικό Δίκαιο Συστηματική Θεμελίωση και Εφαρμογή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ Δημητρόπουλος Α.(2005), Παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου, Τόμος ΙΙΙ, ΗΜ. Β, Αθήνα, σ.4. 13

14 4.1.2 ΙΣΟΤΗΤΑ ( άρθρο 4 ) Η αρχή της ισότητας αποτελεί θεμελιώδη συνταγματική αρχή, αντικειμενικά διατυπωμένη, από την οποία απορρέουν και ατομικά δικαιώματα. Κατοχυρώνεται η ισότητα με την έννοια της ίσης μεταχείρισης όλων των όμοιων περιπτώσεων. Οι φυσικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των ανθρώπων δεν συνιστούν λόγο διαφορετικής προνομιακής ή δυσμενούς νομικής μεταχείρισης. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις και το δικαίωμα ισότητας του κάθε πολίτη, ως αμυντικό δικαίωμα, στρέφεται αφενός κατά του κράτους και αφετέρου κατά του ιδιώτη σύμφωνα με τη θεωρία της τριτενέργειας των αμυντικών δικαιωμάτων. Δηλαδή, πρώτον το κράτος οφείλει να μην εισάγει ανισότητα και υποχρεούται σε παράλειψη για την προστασία του ατόμου από αυτήν (προστατευτικό περιεχόμενο δικαιώματος), και δεύτερον η αρχή της ισότητας εφαρμόζεται και στις μεταξύ των ιδιωτών σχέσεις 18. Στον χώρο του αθλητισμού απαγορεύονται οι διακρίσεις βάσει φύλου, ηλικίας, φυλής κ.τ.λ. Οι αγωνιστικές επιτυχίες επιβραβεύονται εξίσου. Κάθε αθλητής έχει την αξίωση να αντιμετωπίζεται ισότιμα από το σύνολο των αθλητικών φορέων. Μάλιστα, άτομα με αναπηρίες μπορούν να ενταχθούν στο δυναμικό αθλητικών σωματείων για Α.Μ.Ε.Α και διασφαλίζεται και για αυτά το δικαίωμα στον αθλητισμό (άρθρο 16 παρ.9 σε συνδυασμό με άρθρο 21 παρ.3 και 6 του Συντάγματος) που εξειδικεύεται στο άρθρο 29 του Ν. 2725/1999. Επιπλέον, διοργανώνονται ειδικοί αγώνες στο πλαίσιο του Ολυμπιακού πνεύματος, η λεγόμενη Παρολυμπιάδα, η οποία διεξάγεται στα ίδια στάδια (των Αγώνων) και δεν υστερεί σε τίποτα σε σχέση με τους Αγώνες. Έχουν εισαχθεί κάποιες αποκλίσεις από την αρχή της ισότητας, οι οποίες είναι θεμιτές βάσει του Ν. 2725/1999. Ειδικότερα το άρθρο 34 ορίζει ότι σε αθλητές που σημειώνουν εξαιρετικές αγωνιστικές διακρίσεις χορηγούνται οικονομικές παροχές, ευεργετήματα και διευκολύνσεις. Για παράδειγμα, αν συγκεντρώνουν συγκεκριμένα στοιχεία, μπορούν να διορίζονται στο Δημόσιο, να εισάγονται σε όποιο τμήμα Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. προτιμούν, σε σχολές αστυφυλάκων, πυροσβεστών και λιμενοφυλάκων, στα Τ.Ε.Φ.Α.Α. και να προσλαμβάνονται στις Ένοπλες Δυνάμεις. Μ αυτόν τον τρόπο ενισχύεται ο αθλητισμός, διότι δίνονται κίνητρα και προνόμια και υπάρχει η συνταγματική κάλυψη από την φαινομενική απόκλιση απ την αρχή της αξιοκρατίας. 18 Δημητρόπουλος Α., όπ. παρ., σ

15 4.1.3 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ( άρθρο 5 παρ.1 ) Η συνταγματική προστασία της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας έχει καθολικό χαρακτήρα, αναφέρεται σε οποιαδήποτε εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής. Ορίζονται ρητά και διασφαλίζονται τα τρία δικαιώματα συμμετοχής (ελεύθερης) στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας. Η ελευθερία μαζί με την ισότητα αποτελούν τους δύο γενικούς συνταγματικούς προσδιορισμούς της ανθρώπινης αξίας. Η ελεύθερη δράση του ανθρώπου αναδεικνύει την ατομικότητά του, άρα η ελευθερία συνδέεται με την προσωπικότητα 19. Η άθληση εντάσσεται στον κύκλο των δραστηριοτήτων, που αφορούν το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Το δικαίωμα αυτό, το οποίο προστατεύεται από τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 5 παρ.1, μπορούμε να πούμε ότι σχετίζεται άμεσα με την αθλητική δραστηριότητα και στοχεύει στην ελεύθερη διαμόρφωση της ατομικής και συλλογικής σωματικής και αθλητικής παιδείας. Εδώ εντάσσεται η ελεύθερη επιλογή αθλήματος, η ελευθερία συμμετοχής στις αθλητικές ενώσεις με θετική ή αρνητική μορφή κ.τ.λ. Ωστόσο, τα αθλητικά δικαιώματα μπορούν να περιορίζονται, όπως π.χ. ορίζει και το άρθρο 33 παρ.5 και 9 του Ν. 2725/1999 ότι η προσφορά υπηρεσιών στις εθνικές ομάδες είναι ύψιστη υποχρέωση των αθλητών και ότι η πιστοποίηση της υγείας τους αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους σε προπονήσεις και αγώνες. Ειδικοί κανονισμοί εκδίδονται, οι οποίοι προβλέπουν τον περιορισμό στην προσωπική ελευθερία, όπως για παράδειγμα η πρόβλεψη στέρησης της φιλάθλου ιδιότητας. Σ αυτή την περίπτωση, όμως, δεν πρόκειται για περιορισμό της ελευθερίας χάριν των σκοπών που εξυπηρετεί ο αθλητισμός, αλλά για κατάργησή της. Στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας βρίσκονται και παρόμοιες περιπτώσεις που αφορούν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, όπως για παράδειγμα η επιβολή ποινών που αφορούν την αγωνιστική κατάσταση επαγγελματικών αθλητικών φορέων για διοικητικές ή διαχειριστικές παραβάσεις των διοικήσεών τους. Η ελευθερία της αθλητικής δραστηριότητας, στο πλαίσιο της θεσμικής αυτονομίας του αθλητισμού, δεν μπορεί να αποτελέσει σοβαρό νομικό εμπόδιο στην παρέμβαση του κράτους στην οικονομική ελευθερία 19 Δημητρόπουλος Α., όπ. παρ., σ

16 στον αθλητισμό. Η κρατική παρέμβαση μπορεί να την οριοθετήσει, να την περιορίσει εξαιτίας της προστασίας του αθλητικού θεσμού και της εξασφάλισης των αρχών που τον διέπουν. Η χωρίς όρια ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα στον αθλητισμό έρχεται ευθέως και πολλές φορές αντιμέτωπη με την εθνική οικονομία, την ασφάλεια των μετεχόντων και το δικαίωμα των πολιτών για πληροφόρηση και ενημέρωση, όταν αυτό περιορίζουν συμβάσεις για τηλεοπτικά δικαιώματα. Αναμφίβολα, η αρχή της ελεύθερης επιλογής αθλητικού σωματείου είναι βασική και ουσιώδης για την ελεύθερη σωματική καλλιέργεια και την προστασία του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Ωστόσο, δεν μπορεί να πληγεί το δικαίωμα των αθλητικών σωματείων στα οποία ανήκουν οι αθλητές, αφού η ικανοποίηση ενός δικαιώματος δεν μπορεί να καταργήσει την ύπαρξη άλλου. Και το σωματείο δικαιούται δια των αθλητών του να αναπτύξει την προσωπικότητά του δια της ανάπτυξης των αθλημάτων που καλλιεργεί, δίχως να γίνεται κατάχρηση του δικαιώματος, με συνέπεια να καθίσταται όμηρος ο αθλητής 20. Όμως, η μετεγγραφή των αθλητών και διάφοροι περιορισμοί που τίθενται 21 μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα συμμετοχής στην άθληση με αρνητικές συνέπειες στη σωματική τους καλλιέργεια και τελικά να εμποδίσει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Επομένως, δεν είναι δυνατόν να περιορίζεται υπέρμετρα το δικαίωμα των αθλητών για μετεγγραφή, σύμφωνα με όσα ορίζει ο νόμος, εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος ή το δικαίωμα του αθλητή να επιλέγει σωματείο της προτίμησής του ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΦΥΣΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑ ( άρθρο 21 παρ.3 ) Ο συντακτικός νομοθέτης με περισσότερες διατάξεις, άρθρα 5 παρ.5, 7 παρ.2 και 21 παρ.3, προστατεύει αντικειμενικά το αγαθό της υγείας, το οποίο ανάγεται σε συνταγματικό αγαθό, αλλά κατοχυρώνεται και υποκειμενικά ως δικαίωμα. Συγκεκριμένα, απαγορεύεται οποιαδήποτε βλάβη της υγείας από ανθρώπινη ενέργεια ανεξάρτητα από τον τρόπο, με τον οποίο προκαλείται (αμυντικό περιεχόμενο). Το 20 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), «Το σύστημα μετεγγραφών στην Ελλάδα και η προστασία της προσωπικότητας του αθλητή», στο Διοικητική Δίκη, Τομ.13, σ Βλ. άρθρα Ν. 2725/ ΣτΕ 1379/1997 και ΣτΕ 2998/

17 προστατευτικό περιεχόμενο του δικαιώματος στρέφεται μόνον προς το κράτος, το οποίο υποχρεούται, αφενός να μην το παραβιάζει και να το προστατεύει από ενέργειες των συνανθρώπων, και αφετέρου να μεριμνά για την υγεία των πολιτών, καθώς πρόκειται για ένα κοινωνικό δικαίωμα, όσον αφορά την υπόσταση του ανθρώπου (διασφαλιστικό περιεχόμενο) 23. Η εξασφάλιση της υγείας των αθλητών είναι πολύ σημαντική και αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στις προπονήσεις και στους αγώνες, καθώς επίσης και η πιστοποίηση της υγείας τους είναι υποχρεωτική. Αυτή πιστοποιείται ενυπόγραφα από το γιατρό στο δελτίο υγείας που εκδίδει η οικεία αθλητική ομοσπονδία και μ αυτόν τον τρόπο τεκμηριώνεται η σωματική ακεραιότητα του αθλητή και η δυνατότητά του να αθλείται και να αγωνίζεται ακίνδυνα. Βέβαια, όταν αυτός υποστεί κάποια σωματική βλάβη κατά την προπόνηση ή τους αγώνες και δεν οφείλεται σε υπαιτιότητά του, έχει αξιώσεις για αποζημίωση. Γι αυτό και τα αθλητικά σωματεία υποχρεούνται να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα και αναγκαία μέτρα, τα οποία θα διαμορφώνουν κατάλληλες συνθήκες άσκησης με ασφαλείς και λειτουργικές εγκαταστάσεις, ώστε να προστατεύεται η σωματική ακεραιότητα των αθλητών τους. (εννοείται ότι και ο κάθε προπονητής θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός με τα όργανα γυμναστικής, το πρόγραμμα κ.τ.λ.) Σύμφωνα με το άρθρο 137Α παρ.2 του Ποινικού Κώδικα, «βασανιστήρια συνιστούν κάθε μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, καθώς και κάθε παράνομη χρησιμοποίηση χημικών, ναρκωτικών ή άλλων φυσικών ή τεχνικών μέσων με σκοπό να κάμψουν τη βούληση του θύματος». Επομένως, η εξουθενωτική προπόνηση που φτάνει έναν αθλητή στα όρια της εξάντλησης δεν μπορεί να γίνει δεκτή ακόμα και αν τα πιθανά οφέλη της είναι υψηλές παγκόσμιες διακρίσεις και καταξίωση. Γιατί, ακόμα και αν το δέλεαρ είναι ελκυστικό, επιβαρύνεται τόσο η ψυχική υγεία του αθλητή στην προσπάθεια επίτευξης του υψηλού στόχου, που εκμαυλίζεται η έννοια του αθλητισμού και η καλλιέργεια του ωραίου και υγιούς σώματος και πνεύματος. Δυστυχώς, το φαινόμενο της παράνομης χρήσης χημικών ουσιών αντικατοπτρίζει το σύγχρονο αθλητισμό, μολονότι υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο, εθνικό και διεθνές, που απαγορεύει την φαρμακοδιέγερση με την απειλή κυρώσεων και ποινής φυλάκισης 24. Έχει ειπωθεί πολλές 23 Δημητρόπουλος Α., όπ. παρ., σ Βλ. περισσότερα στο Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2005), «Doping και Συμπληρώματα Διατροφής Βίοι Παράλληλοι», στα: Πρακτικά 15 ου Πανελληνίου Σεμιναρίου Της Γυναικολογικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, Ιανουαρίου 2005, σελ

18 φορές από επιστήμονες και από ανθρώπους που γνωρίζουν τα δρώμενα στον αθλητικό χώρο ότι τέτοιες ενέργειες καταλήγουν στην καταστροφή και αχρήστευση του αθλητή, ο οποίος κινδυνεύει να μείνει ανάπηρος ή να χάσει ακόμα και τη ζωή του 25. Όμως, η ανάγκη της διάκρισης, και δη της ολυμπιακής, με τα οικονομικά οφέλη που την συνοδεύουν, π.χ. συμβόλαια με χορηγούς και διαφημίσεις με υψηλές αμοιβές, παραγκωνίζει την απειλή της υγείας και τις όποιες νομοθετικές συνέπειες. Γι αυτό και ίσως «ο αθλητής δεν είναι παρά ένας σύγχρονος nexus, κατακείμενος - άθλιον ώριμον θύμα - έτοιμος για την αρένα του ακριβοπληρωμένου θεάματος, με ό,τι τούτο μπορεί συνεπάγεται» 26. Οι κανόνες για την αντιμετώπιση της φαρμακοδιέγερσης είναι ποικιλόμορφοι και αυτό σχετίζεται με τους λόγους απαγόρευσης, τον ορισμό αυτής, τους καταλόγους με τις απαγορευμένες ουσίες, τις αποδεκτές εξετάσεις, τις ποινές κ.ά. Επιβάλλεται να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην εναρμόνιση των κανόνων φαρμακοδιέγερσης, ιδιαίτερα από την IOC. Στα πλαίσια της εναρμόνισης, πρέπει να ληφθεί υπόψη η αρχή της αναλογικότητας, που απαιτεί δίκαιο επίπεδο διαφοροποίησης, καθώς και η στάση των αθλητών των προπονητών και των επισήμων. Το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερη διαφάνεια και μεγαλύτερη αποδοχή από όλα τα εμπλεκόμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Αθλητής που δεν σέβεται ή παραβιάζει την αρχή της δίκαιης και με ίσους όρους συμμετοχή στους αγώνες δεν γίνεται δεκτός. Αθλητής, ο οποίος θα αρνηθεί να υποβληθεί σε ιατρικό έλεγχο ή εξέταση ή έχει κριθεί ένοχος ντοπαρίσματος αποκλείεται από τους αγώνες. Ακόμη και αν έχει ήδη κερδίσει κάποιο μετάλλιο, αυτό αφαιρείται, αν βρεθεί θετικός σε έλεγχο doping 27. Οι κανονισμοί είναι τόσο αυστηροί, γιατί η ανάπτυξη της προσωπικότητας του αθλητή αποτελεί μέγιστο δικαίωμα υπό τον όρο ότι δεν προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων ή τα αθλητικά ήθη. Κάθε Επίσης, βλ. τμήμα Δ Ν.2725/1999, βλ. Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2003), Αθλητικός Κώδικας, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ και Ν.2371/1996, με τον οποίο κυρώθηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το ντόπινγκ. 25 Στο παγκόσμιο αθλητισμό έχουμε παραδείγματα αθλητών που μετά το πέρας της καριέρας τους αδυνατούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή, π.χ. ο Καρλ Λιουις δεν μπορεί να περπατήσει, η Γκρίφιθ έπαθε τριπλή καρδιακή ανακοπή στη διάρκεια μιας πτήσης με κόστος τη ζωή της και η ανατολικογερμανίδα σφαιροβόλος Ηeidi Kriger αναγκάστηκε να υποβληθεί σε αλλαγή φύλου. 26 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2005), «Doping και Συμπληρώματα Διατροφής Βίοι Παράλληλοι», στα: Πρακτικά 15 ου Πανελληνίου Σεμιναρίου Της Γυναικολογικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, Ιανουαρίου 2005, σ Είναι πρόσφατο το παράδειγμα του Έλληνα αθλητή της άρσης βαρών Λεωνίδα Σαμπάνη, του οποίου αφαιρέθηκε το Ολυμπιακό μετάλλιο στους Αγώνες της Αθήνας

19 παρέκκλιση και υπερβολή, ή πράξεις όπως doping, βία, δωροδοκία, προσπάθεια επίτευξης νίκης με οποιοδήποτε μέσο, θέτουν υπό αίρεση την αθλητική και φίλαθλο ιδιότητα και τη δυνατότητα συμμετοχής του αθλητή στην αθλητική δράση ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ( άρθρο 22 ) Το Σύνταγμα κατοχυρώνει την κοινωνική ασφάλεια ως θεσμό και από αυτή την αντικειμενική θεσμική κατοχύρωση απορρέουν τα κοινωνικά ατομικά δικαιώματα για κοινωνική ασφάλιση. Ο συντακτικός νομοθέτης δεν ορίζει το περιεχόμενο και το είδος της μέριμνας, αλλά εξουσιοδοτεί το κοινό νομοθέτη. Ο Ν. 2725/1999 στο άρθρο 89 υπάγει τους αθλητές με αμοιβή στην ασφάλιση των κλάδων του Ι.Κ.Α. Ειδικά για την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη, αντί για το Ι.Κ.Α. μπορούν να ασφαλίζονται σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες, στις οποίες καταβάλλουν μόνο το 1/3 των ασφαλίστρων και το υπόλοιπο οι Α.Α.Ε. Οι αθλητές, μέλη συνδικαλιστικών ενώσεών τους μπορούν να συνιστούν αλληλοβοηθητικά ταμεία Ν.Π.Ι.Δ. Επίσης, το άρθρο 36 καθιερώνει ειδικό λογαριασμό στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού για την περίθαλψη και την ενίσχυση ανασφάλιστων ερασιτεχνών πρώην αθλητών και τεχνικών στελεχών κάθε κλάδου άθλησης και για την ενίσχυση αναξιοπαθουσών οικογενειών εν ενεργεία ανασφάλιστων αθλητών, που απεβίωσαν. Στους ερασιτέχνες αθλητές κάθε κλάδου άθλησης που δεν είναι ασφαλισμένοι, παρέχεται δωρεάν νοσοκομειακή περίθαλψη στη Γ θέση των νοσηλευτικών ιδρυμάτων του Ε.Σ.Υ. Η δαπάνη για τη νοσηλεία βαρύνει τα ειδικά έσοδα της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ( άρθρο 16 ) Ο όρος «παιδεία» γίνεται αντιληπτός καταρχήν με την ουσιαστική έννοια, που αναφέρεται σε πνευματικά αγαθά και έπειτα με την τυπική έννοια, που αναφέρεται στην διαδικασία με την οποία παρέχεται η παιδεία. Η διαδικασία αυτή είναι το εκπαιδευτικό σύστημα, η εκπαίδευση. Η παιδεία αφορά την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου και αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ενάσκηση των δικαιωμάτων του πνευματικού χώρου. Το Σύνταγμα κατοχυρώνει την ελευθερία της παιδείας ως αντικειμενική συνταγματική αρχή και το ατομικό δικαίωμα παιδείας ως μητρικό δικαίωμα απ το οποίο πηγάζουν μερικότερα δικαιώματα του εκπαιδευτικού χώρου Δημητρόπουλος Α., όπ. παρ., σ

20 Στις ειδικές μορφές παιδείας ανήκουν οι μνημονευόμενες στο Σύνταγμα επιστήμη, έρευνα και διδασκαλία και η τέχνη και ο αθλητισμός. Συγκεκριμένα από την παρ.2 του άρθρου 16 συμπεραίνουμε ότι η παιδεία, ως πρωτογενές δικαίωμα, περιλαμβάνει τη φυσική αγωγή, ως μερικότερο δευτερογενές. Εδώ κατοχυρώνεται και ο σχολικός αθλητισμός, ο οποίος εντάσσεται στο μάθημα της φυσικής αγωγής και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, κάτι που καταδεικνύει τη σπουδαιότητα που αναγνωρίζει ο νομοθέτης στον αθλητισμό. Άρα, η φυσική αγωγή αποτελεί έναν απ τους σκοπούς της παιδείας ως βασικής αποστολής του κράτους. Το Σύνταγμα διακρίνει τη φυσική αγωγή έναντι του αθλητισμού, ο οποίος ως αθλητική δραστηριότητα προστατεύεται απ το κράτος και ελέγχεται κυρίως οικονομικά (άρθρο 16 παρ.9). Στο άρθρο 58 του Ν.2725/1999 ορίζεται ως βασική αθλητική προτεραιότητα για το κράτος η ανάπτυξη του σχολικού αθλητισμού και η σύνδεσή του με το σωματειακό. Παράλληλα, με το άρθρο 35 του ίδιου νόμου χορηγούνται υποτροφίες σε μαθητές γυμνασίων και λυκείων της δευτεροβάθμιας γενικής και τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης, καθώς και σε φοιτητές Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. ή Ι.Ε.Κ., οι οποίοι παρουσιάζουν ιδιαίτερη επίδοση στις σπουδές τους και στον αθλητισμό. Ωστόσο, η φυσική αγωγή ακολουθεί την τύχη του λεγόμενου εξωσχολικού αθλητισμού, που στόχο έχει μέσω του ανταγωνισμού τη μέγιστη βιολογική απόδοση και κατ επέκταση την επίδοση στον αθλητισμό. Το ελληνικό σχολείο, αντί μέσω της ελληνικής γυμναστικής και αγωνιστικής να συμβάλλει στην ηθική και πνευματική καλλιέργεια και στην διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών, όπως το σύνταγμα θέλει, τάσσεται περισσότερο στην τροχιά ανάπτυξης των αθλητικών επιδόσεων. Επομένως, δεν ανταποκρίνεται στους στόχους της παιδείας, ως βασικής αποστολής του κράτους μέσω της φυσικής αγωγής, όπως αυτό ορίζεται στο Σύνταγμα και στη βάση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ( άρθρο 13 ) Η θρησκευτική ελευθερία κατοχυρώνεται αντικειμενικά με την αρχή της ανεξιθρησκίας και απαγορεύονται ρητά οι θρησκευτικές διακρίσεις. Σύμφωνα με το Σύνταγμα η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη και αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να πρεσβεύει όποιο δόγμα θέλει και να εκδηλώνει όποτε και όπου θέλει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, χωρίς να εξαρτάται από αυτές η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων. 20

21 Επειδή, όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, ο αθλητισμός είναι και ατομικό δικαίωμα, οι αθλητές μπορούν να ασκούν τα δικαιώματά τους, να επωφελούνται από αυτά ανεξαρτήτως θρησκείας. Δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός ενός αθλητή μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής τοποθέτησης από μία ομάδα, επειδή δεν συμφωνεί με αυτήν η πλειοψηφία. Το αμυντικό δικαίωμα θρησκείας τριτενεργεί και οφείλει οποιοσδήποτε να σέβεται με τη συμπεριφορά του και να μην προσβάλλει τα θρησκευτικά πιστεύω του άλλου ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ - ΚΑΤΟΙΚΙΑ ( άρθρο 9 ) Με την λειτουργική έννοια του όρου η ιδιωτική ζωή είναι το σύνολο των ενεργειών του ανθρώπου, που αναφέρονται στο άτομό του, όπως και σε πρόσωπα του στενού περιβάλλοντός του. Η ιδιωτική ζωή διακρίνεται σε ατομική και οικογενειακή και προστατεύονται και οι δύο συνταγματικά, αλλά και απ το άρθρο 8 παρ.1 της ΕΣΔΑ. Αυτή η προστασία συνδέεται άμεσα και με τη διαφύλαξη των προσωπικών ευαίσθητων δεδομένων (π.χ. πολιτικές πεποιθήσεις, υγεία, συμμετοχή σε ενώσεις, σωματεία) 29. Στην περίπτωση των αθλητών το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής έρχεται συχνά σε πρώτο πλάνο λόγω της αναγνωρισιμότητάς τους. Οι αθλητές ως δημόσια πρόσωπα κεντρίζουν το ενδιαφέρον του κόσμου, που θέλει να μάθει για την προσωπική τους ζωή, να φωτογραφηθεί μαζί τους, να πάρει ένα αυτόγραφο. Ίσως, πολλές φορές να υπερβαίνει, όμως, τα όρια και να διεισδύει πέραν του επιτρεπτού στην προσωπική τους ζωή αναζητώντας όλο και περισσότερες πληροφορίες ή εμποδίζοντας ακόμη και μία βόλτα σε δημόσιο χώρο. Το πότε τελικά περιορίζεται το δικαίωμα ενός αθλητή, θα πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση, γιατί όταν αυτό τελεί σε αιτιώδη συνάφεια μπορεί να περιορίζεται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση συλλογής στοιχείων από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με ερευνητικούς και επιστημονικούς σκοπούς και βέβαια υπό την προϋπόθεση ότι τηρείται η ανωνυμία. Σύμφωνα με το άρθρο 9 του Συντάγματος η κατοικία προστατεύεται ως ιδιωτικός χώρος. Στον χώρο του αθλητισμού μπορούμε να θεωρήσουμε ως κατοικία το γυμναστήριο, τα γραφεία της αθλητικής ένωσης ή του αθλητικού σωματείου. Επομένως, απαγορεύεται η κρατική ή ιδιωτική επέμβαση χωρίς τη θέληση του δικαιούχου και δεν είναι δυνατή η οποιαδήποτε έρευνα σ αυτούς τους χώρους χωρίς την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας. Εξάλλου, φορείς του 29 Δημητρόπουλος Α., όπ. παρ., σ

22 δικαιώματος του ασύλου της κατοικίας είναι και τα νομικά πρόσωπα εκτός απ τα φυσικά ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ( άρθρο 19 ) Το Σύνταγμα κατοχυρώνει το απόρρητο της επικοινωνίας επιτρέποντας στον καθένα να επικοινωνεί τηλεφωνικά, εγγράφως κ.τ.λ. και να παραμένουν «μυστικές» όσες πληροφορίες ανταλλάσσονται. Το περιεχόμενο της επικοινωνίας ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα του καθενός και η δημοσιοποίησή του στην διακριτική ευχέρειά του. Η κάμψη του απορρήτου με τη δημοσιοποίηση ιατρικών εξετάσεων κυρίως μετά από έλεγχο αντιντόπινγκ είναι δυνατή εφόσον συνιστά οικειοθελή ένταξη σε μία αθλητική κοινότητα, η οποία λειτουργεί με συγκεκριμένους κανονισμούς, και οπωσδήποτε εφόσον λαμβάνονται όλα τα μέτρα που διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια του αθλητή και τον υγιή αθλητικό ανταγωνισμό. Τίθεται, πάντως, το ερώτημα ποια προσωπικά στοιχεία των αθλητών μπορούν να διακινούνται ελεύθερα, ιδίως στις περιπτώσεις δεδομένων υγείας που φανερώνουν ανικανότητα κάποιου αθλητή να αγωνιστεί. Επίσης, ποιος γιατρός διαχειρίζεται το ιατρικό αρχείο και αν αυτός θα πρέπει να είναι γιατρός ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ( άρθρο 21 παρ.1 ) Η συνταγματικά επιτασσόμενη προστασία της παιδικής ηλικίας επιβάλλει τη λήψη μέτρων για την ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, καθώς έχουν θεσμοθετηθεί τα δικαιώματα του παιδιού. Ειδικά όσον αφορά τους νεαρούς αθλούμενους απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή. Η προπόνηση πρέπει να πραγματοποιείται βάσει επιστημονικού ελέγχου και να μην είναι εξαντλητική με κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα και υγεία του ανηλίκου. Επίσης, θα ήταν προτιμότερο να αμβλυνθεί η παρέμβαση τρίτων, ιδίως των κηδεμόνων, και να ενισχυθεί το δικαίωμα του αθλούμενου να γνωρίζει σε βάθος τα αθλητικά δρώμενα. Η ενημέρωση του για θέματα οικονομικά, πειθαρχικά, μεταβατικά είναι πολύ σημαντική προκειμένου να μετατραπεί από απλός παθητικός δέκτης και παρατηρητής των εξελίξεων του σωματείου, στο οποίο ανήκει, σε ενεργητικό συμμετέχοντα στα διοικητικά δρώμενα και σε όλα τα ζητήματα που ουσιαστικά αφορούν τον ίδιο. Διαφορετικά, εμποδίζεται η ελεύθερη ανάπτυξη της 30 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), Αθλητικό Δίκαιο Συστηματική Θεμελίωση και Εφαρμογή, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα, σ

23 προσωπικότητας και η πρόσβαση στον αθλητισμό, που προστατεύονται και συνταγματικά. Ο νομοθέτης, ενώ τείνει να ωφελήσει τον αθλητή και δη τον ανήλικο και να τον απαλλάξει από υποχρεώσεις συμβατικής φύσεως, περιορίζει επικίνδυνα το απόλυτο δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, αναθέτοντας σε αντιπροσώπους τη διαχείριση των επιλογών του αναγορεύοντάς τους σε κηδεμόνες του. Η σύναψη συμφωνίας με αθλητικό σωματείο είναι αμφοτεροβαρής δικαιοπραξία που συνεπάγεται την αποδοχή υποχρεώσεων αθλητικής ενοχικής σχέσης, τεκμήριο της οποίας αποτελεί η έκδοση δελτίου αθλητή. Η διαρκής και συστηματική ενασχόληση με τον αθλητισμό μέσω του αθλητικού σωματείου διέπεται από ένα κράμα δικαιοπραξιών με άμεσο δέκτη τον αθλητή. Συνεπώς η ελευθερία βούλησης του αθλητή αποτελεί θεμέλιο για να μη καταστεί όμηρος των διοικητικών αποφάσεων και θύμα των αθλητικών συμφερόντων. Ο αυξημένος ανταγωνισμός των αθλητικών σωματείων καθιστά επισφαλή την ελευθερία του αθλητή και την ανάπτυξή του. Με τον όρο αυτοδιάθεση του ανήλικου αθλητή εννοείται κυρίως η δυνατότητα συναίνεσης και όχι τόσο η πλήρης αυτονομία του. Η αναγκαστική αποδοχή των παρεχόμενων αθλητικών συνθηκών υπό το βάρος της επιδίωξης της επίδοσης και της σωματειακής διάκρισης, καθιστά την υποχρέωση παροχής αθλητικών υπηρεσιών ως το μοναδικό δικαίωμα των αθλητών, με αποτέλεσμα ιδίως ο ανήλικος αθλητής να ταυτίζει το αθλητικό του δικαίωμα με τα συμφέροντα του σωματείου 31. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο νομοθέτης στερεί απ τον ανήλικο τα προνόμια της εργατικής νομοθεσίας χαρακτηρίζοντας τις υπηρεσίες που προσφέρει ως αθλητικές. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις ο ανήλικος ασχολείται εκ συστήματος με τον αθλητισμό, έχει αυξημένες υποχρεώσεις και παρέχει ομοειδείς υπηρεσίες με τον εργαζόμενο κατ επάγγελμα. Για τους ανήλικους αθλητές, ο κανόνας είναι ότι πρέπει να υπάρξει η σύμφωνη γνώμη του σωματείου για την μετεγγραφή, εκτός αν συντρέχουν ειδικοί λόγοι, σύμφωνα με τον νόμο 32, οπότε αποδεσμεύεται απ το σωματείο και εγγράφεται σε άλλο της προτίμησής του. Σε περίπτωση διάλυσης του σωματείου και αναστολής της δραστηριότητάς του, μπορεί να μετεγγραφεί ελεύθερα σε άλλο σωματείο. Τέλος, αν με υπαιτιότητα του σωματείου δημιουργείται τέτοια κατάσταση εξαιτίας της οποίας κρίνεται αδύνατη η παραμονή του ανήλικου αθλητή κυρίως για 31 Παναγιωτόπουλος Δ. Π.(2001), «Το σύστημα μετεγγραφών στην Ελλάδα και η προστασία της προσωπικότητας του αθλητή», στο Διοικητική Δίκη, Τομ.13, σ βλ. και άρθρα 27 και 33 Ν. 2725/1999 και ΣτΕ 4914/1988, 2998/