MONEY SHOW ΠΑΤΡΑΣ 2006 Ελεύθερο Βήμα

MONEY SHOW ΠΑΤΡΑΣ 2006 Ελεύθερο Βήμα «Μεσογειακή Αναιμία Επιπτώσεις και πρόληψη» της Άννας Σπηλιωτακάρα Ιατρού Αιματολόγου, τ. Δ/ντριας Κέντρου Αιμοδοσίας και Δημοτικού Συμβούλου Πατρών Η ανάπτυξη και η εξέλιξη του κάθε ατόμου είναι συνδεδεμένη με το γενετικό υλικό που κληρονομεί από τους γονείς του. Αυτό το γενετικό υλικό, υπάρχει στα χρωμοσώματα του ανθρώπου, μέσα στον πυρήνα του κάθε κυττάρου. Έχουν περάσει εκατόν είκοσι (120) χρόνια αφότου πρώτος ο Fleming (Φλέμινγκ) το 1882, παρατήρησε τα χρωμοσώματα στο μικροσκόπιο και άρχισε η λεπτομερής μελέτη της κληρονομικότητας. Το έτος 1956, παρεκάμφησαν οι διαφωνίες των ερευνητών, ως προς τον αριθμό και την μορφολογία τους και καθορίστηκε ο ακριβής αριθμός και η μελέτη τους. Ο αριθμός των χρωμοσωμάτων ή χρωματοσωμάτων, είναι χαρακτηριστικός για κάθε είδος είτε ζωικό είτε φυτικό. Τα σωματικά κύτταρα, των ανθρώπων, το κάθε ένα διαθέτει 46 χρωμοσώματα, 22ζευγλαρια σωματικά και 1 ζευγάρι φυλετικά χρωμοσώματα. Αντίθετα, τα γαμετοκύτταρα του ανθρώπου, (ωάριο και σπερματοζωάριο), διαθέτουν μόνο 23 χρωμοσώματα, 22 σωματικά και 1 φυλετικό που χαρακτηρίζει το φύλο του ανθρώπου. Από τα 23 ζεύγη των χρωμοσωμάτων, τα 22 απαντώνται ταυτόσημα σε άντρες και γυναίκες, ενώ το 23 ο ζεύγος, διαφοροποιείται αναλόγως του φύλου και στην γυναίκα είναι ΧΧ ενώ στον άνδρα το ένα από αυτά είναι όμοιο με της γυναίκας, ενώ το άλλο είναι Υ και είναι πολύ μικρό. Τα χρωμοσώματα Χ και Υ καλούνται φυλετικά. Μέσα στα χρωμοσώματα εμπεριέχονται τα γονίδια που αποτελούνται από βάσεις DNA (δεσοξυριβονουκλεικό οξύ), το οποίο συνθέτει χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες που καθορίζουν κάθε μορφολογικό και λειτουργικό γνώρισμα του ζώντος οργανισμού. Μέχρι προ ολίγων ετών, πιστευόταν ότι ο άνθρωπος διέθετε πάνω από εκατό χιλιάδες (100.000) γονίδια, σήμερα οι έρευνες δίνουν διαφορετικά συμπεράσματα και αναφέρουν γύρω στις τριάντα χιλιάδες (30.000) γονίδια. Τα χρωμοσώματα και τα γονίδια που περιέχουν, κανονικά μένουν αναλλοίωτα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Διάφοροι όμως παράγοντες του περιβάλλοντος όπως, η ακτινοβολία, οι χημικές ουσίες και οι ιοί είναι δυνατό να επιδράσουν στη σύνθεση και στη δομή των χρωματοσωμάτων, με αποτέλεσμα να προκύψουν οι ονομαζόμενες μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις αυτές, μεταβιβάζονται στο εξής από τη μία γενιά στην άλλη. Εκτός από τις γενετικές μεταλλάξεις, ο διαπλασσόμενος οργανισμός ενδομητρίως, δέχεται και την επίδραση εξωγενών παραγόντων και επομένως γενετικοί και εξωγενείς παράγοντες, μόνοι τους ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, συμβάλλουν στην διάπλαση του οργανισμού και καθορίζουν τους μορφολογικούς και λειτουργικούς χαρακτήρες του κάθε ατόμου. Οι παθολογικές καταστάσεις που παρουσιάζονται στον άνθρωπο, μπορούν να διαιρεθούν α) σε γενετικές, όταν υπάρχει αλλοίωση του γενετικού υλικού, των γονιδίων ή χρωματοσωμάτων κα οι οποίες μεταβιβάζονται κληρονομικά από προηγούμενη γενιά, β) σε περιβαλλοντικές που οφείλονται καθαρά σε εξωγενείς παράγοντες, χωρίς να έχουν σχέση με τη γενετική δομή του ατόμου και γ) σε καταστάσεις που οφείλονται σε συνδυασμό των γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. 3

Ο Τέμιν, βραβείο Νόμπελ 1976, απέδειξε ότι ορισμένοι καρκινογόνοι ιοί μέσω ενός ενζύμου, μπορούν να ενσωματωθούν στο DNA των κυττάρων ενός ιού. Έτσι, κατά τη διάρκεια μιας μολύνσεως από τους παραπάνω ιούς, μεταβιβάζεται στο γενετικό υλικό του ανθρώπου το γενετικό αυτό υλικό. Το γεγονός ότι η μεταβίβαση αυτή μπορεί να περάσει στο DNA των σπερματικών κυττάρων, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι η παραγωγή σπερματοζωαρίων σε αντίθεση με εκείνη των ωαρίων, συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του αρσενικού. Καταλήγουμε συμπεραίνοντας, μια διαταραχή των γονιδίων ή των χρωμοσωμάτων, μπορεί να προκαλέσει παθολογικές καταστάσεις στον άνθρωπο και συγκεκριμένα, όταν υπάρχει αλλοίωση ενός γονιδίου, αυτή κληρονομείται με διάφορους τρόπους, είτε: α) με επικρατούσα κληρονομικότητα, η οποία δεν μεταβιβάζεται μόνο κληρονομικά, αλλά το παθολογικό γονίδιο, μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά στο παιδί που γεννήθηκε από φυσιολογικούς γονείς. Σήμερα, γίνονται πρωτοποριακές έρευνες για τη μελέτη του DNA που προκάλεσε το παθολογικό αυτό γονίδιο. Έχουν δε, περιγραφεί πάνω από δύο χιλιάδες (2.000) νοσήματα που οφείλονται σε παθολογικά γονίδια. β) με υπολειπόμενη κληρονομικότητα και κυρίως οι αιμοσφαιρινοπάθειες όπως η Μεσογειακή Αναιμία που συναντάται στους Έλληνες και η δρεπανοκυτταρική αναιμία που συναντάται στους νέγρους και γ) η φυλοσύνδετη κληρονομικότητα που αφορά μόνο το χρωμόσωμα Χ που προκαλεί την αιμορροφιλία και σήμερα γνωρίζουμε περισσότερες από εκατό (100) παθολογικές καταστάσεις που συνδέονται με το χρωμόσωμα Χ που ευτυχώς όμως έχουν μικρή συχνότητα στον πληθυσμό. Το σημερινό μας θέμα είναι τα νοσήματα που συνδέονται με την υπολειπόμενη κληρονομικότητα, όπως είναι οι αιμοσφαιρινοπάθειες και συγκεκριμένα η Μ.Α. Αυτό που χαρακτηρίζει τη Μ.Α. είναι η ύπαρξη γενετικής διαταραχής ως προς την σύνθεση της αιμοσφαιρίνης (ΗΡ). Η αιμοσφαιρίνη είναι μία πρωτεΐνη του αίματος που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς και εμπεριέχεται στα εκατομμύρια ερυθρά αιμοσφαίρια του ανθρώπου, τα οποία φυσιολογικά πεθαίνουν και αναπαράγονται κάθε 120 μέρες. Κάθε ένα από τα ερυθρά αιμοσφαίρια περιέχει την κόκκινη πρωτεΐνη αιμοσφαιρίνη, που έχει σαν έργο να προσλαμβάνει και να αποδίδει το οξυγόνο στους ιστούς. Η αιμοσφαιρίνη αποτελείται από τέσσερις (4) πρωτεϊνικές αλυσίδες, 2α και 2β. Επίσης, κάθε αιμοσφαιρίνη φέρει ένα άτομο σιδήρου που προσλαμβάνει και αποδίδει το οξυγόνο. Όταν λοιπόν έχουμε μείωση της αιμοσφαιρίνης λόγω γενετικής διαταραχής στις α ή β αλυσίδες, δηλαδή ελάττωση ή κατάργηση της σύνθεσης μιας ή και περισσοτέρων αλυσίδων έχουμε μείωση της ολικής αιμοσφαιρίνης, έχουμε μείωση του οξυγόνου και το άτομο καθίσταται αναιμικό. Ανάλογα με το σε πια αλυσίδα εκδηλώνεται η γενετική διαταραχή, έχουμε Α - Μεσογειακή Αναιμία ή Β - Μεσογειακή Αναιμία, καθώς και διάφορους άλλους συνδυασμούς. Ιδιαίτερα μας ενδιαφέρει λόγω της υψηλής συχνότητας η Β-Μ.Α. Ο όρος Μεσογειακή Αναιμία ή θαλασσαναιμία, πιστοποιεί την υψηλή συχνότητα της νόσου, στις χώρες που περιβάλλουν την Μεσόγειο θάλασσα, δηλαδή, Ελλάδα, Ιταλία, Βόρειος Αφρική, εγγύς Ανατολή. Επίσης, η Μ.Α. απαντάται και σε περιοχές της Μέσης Ανατολής, Ινδία και Νοτιοανατολική Ασία. Είναι πάθηση κληρονομική, με γενετική διαταραχή, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επειδή είναι πολύ συχνή στην χώρα μας και αποτελεί ιατρο κοινωνικό πρόβλημα. Περιγράφτηκε κατά πρώτον, επί ασθενών Ιταλικής και Ελληνικής καταγωγής, Τούρκων, Σύρων και νέγρων. Η πάθησης ονομάζεται και νόσος του Κούλεϊ από τον Αμερικανό παιδίατρο Κούλεϊ, ο οποίος την περιέγραψε πρώτος κατά το έτος 1925, σε παιδιά μεταναστών από Μεσογειακές χώρες. Ο Έλληνας ιατρός Ιωάννης Καμινόπετρος, από την Ιεράπετρα της Κρήτης, είναι αυτός που διαπίστωσε πρώτος ότι η πάθηση είναι κληρονομική, μελετώντας τους γονείς των ασθενών οι οποίοι παρουσίαζαν σε μεγάλη συχνότητα ανωμαλία στο αίμα τους. Οι ερευνητές απέδειξαν ότι η ανωμαλία αυτή αποτελεί το «στίγμα», της Μ.Α. και το άτομο ονομάζεται ετερόζυγος φορέας της Β- Μ.Α. Όταν και οι δύο γονείς φέρουν το παθολογικό γονίδιο, έχουν δηλαδή το «στίγμα», είναι δηλαδή ετερόζυγοι φορείς της Β-Μ.Α., τότε, παρουσιάζονται οι εξής περιπτώσεις: Α) σε ποσοστό 25% θα γεννηθεί παιδί με την νόσο, (ομόζυγη Β-Μ.Α.), νόσος του Κούλεϊ. Β) σε ένα ποσοστό 50% το παιδί θα γεννηθεί φέροντας το «στίγμα», δηλαδή θα είναι ετερόζυγος φορέας της Β-Μ.Α. και Γ) σε ένα ποσοστό, 25% το παιδί θα γεννηθεί απολύτως υγιές. Τα ποσοστά αυτά καθορίζονται κατά την στιγμή της σύλληψης κάθε παιδιού. Στους πάσχοντες από Μ.Α., λόγω μειωμένης σύνθεσης αιμοσφαιρίνης, τα ερυθρά αιμοσφαίρια ζούν λίγο και καταστρέφονται στον μυελό των οστών ή στον σπλήνα. Με την πάροδο του χρόνου, 4

ο μυελός των οστών υπερλειτουργεί για ν αντιμετωπίσει την αναιμία, με επακόλουθο την παραμόρφωση των οστών και κυρίως του προσώπου και του κρανίου. Η θεραπεία τουλάχιστον μέχρι σήμερα, είναι η μετάγγιση των ασθενών, συνήθως κάθε 15-20 ημέρες φρέσκου αίματος και σε επαρκή ποσότητα ( 2-3 μονάδες). Ιατρικά προβλήματα προκύπτουν ακόμα από την εναπόθεση σιδήρου, λόγω των πολλών μεταγγίσεων σε διάφορα όργανα, καρδιά συκώτι. Προφανές είναι, ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της Μ.Α. είναι η πρόληψη της νόσου στον πληθυσμό και ιδιαίτερα στους μελλόνυμφους που έχουν το «στίγμα», με ειδική εξέταση (ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης). Να τονιστεί επίσης, ότι τα άτομα που είναι φορείς της Μ.Α. δεν έχουν κανένα σύμπτωμα, είναι υγιή και διαγιγνώσκονται μόνο με ειδική εξέταση. Σύμφωνα με την στατιστική, ένα (1) στα εκατόν σαράντα τέσσερα (144) ζευγάρια, θα συμβεί να είναι ετερόζυγοι φορείς της Μ.Α. και κινδυνεύουν να αποκτήσουν παιδί άρρωστο με όλες τις οδυνηρές συνέπειες. Σήμερα, το μέσο ποσοστό της κληρονομικής επιβάρυνσης, δηλαδή το «στίγμα», είναι περίπου 8% για την Ελλάδα. Ο αριθμός περίπου σε 3.500 άτομα και εξακολουθούν να γεννιούνται άρρωστα παιδιά αν και έχουν δημιουργηθεί κέντρα πρόληψης Μ.Α. σε 20 πόλεις της Ελλάδας και στην Αθήνα. Από τις αρχές της δεκαετίας 1980, δημιουργήθηκε εθνικό πρόγραμμα πρόληψης της Μ.Α. στηριγμένο στη δημιουργία 20 περίπου περιφερειακών μονάδων πρόληψης της Μ.Α. και μονάδα προγενετικής διάγνωσης στην Αθήνα. Τα μέτρα αυτά, κατάφεραν να μειώσουν τις γεννήσεις πασχόντων σε 15 με 20 το χρόνο. Παράδειγμα προς μίμηση αποτελεί η Κύπρος, στην Κύπρο, οι φορείς της Μ.Α. έφθαναν το 20%. Αρκετά άρρωστα παιδία από Μ.Α. γεννιόντουσαν κάθε χρόνο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, έχει να γεννηθεί καινούργιο άρρωστο παιδί από Μ.Α., στην Κύπρο, με την απόλυτη συνεργασία της εκκλησίας. Οι κληρικοί, δεν δίνουν το πιστοποιητικό γάμου στα μελλόνυμφα ζευγάρια, αν αυτά με την σειρά τους δεν τους φέρουν τα αποτελέσματα για το «στίγμα» της Μ.Α. Έτσι, σταδιακά οδηγήθηκαν σε ενημερωμένα νέα ζευγάρια και οι νέες γεννήσεις με Μ.Α. εξαφανίσθηκαν. Την τελευταία δεκαετία γεννήθηκαν στην περιοχή μας, πενήντα δύο (52) άρρωστα παιδιά, εκ των οποίων δεκατέσσερα (14), τα τελευταία πέντε (5) χρόνια. Από τα μέχρι τώρα στατιστικά στοιχεία και τον έλεγχο που γίνεται στην Μονάδα πρόληψης που εδρεύει στο «Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων», φαίνεται ότι ο ελεγχόμενος πληθυσμός έχει επιβάρυνση 15% ( ένας στους επτά είναι φορέας). Με αποτέλεσμα, κάθε χρόνο να γεννιούνται 4-5 νέα άρρωστα παιδιά, μεγιστοποιώντας ένα υπαρκτό κοινωνικό και ιατρικό πρόβλημα. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η πρόληψη της Μ.Α. στο νομό Αχαΐας, ίσως έχει τη μικρότερη αποτελεσματικότητα από κάθε άλλο νομό της χώρας. Παρότι άλλες περιοχές της χώρας μας με κατάλληλη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού και σωστή συνεργασία φορέων έχουν καταφέρει να έχουν μειώσει αισθητά τις γεννήσεις νέων αρρώστων, κάτι τέτοιο στην περιοχή μας δυστυχώς δεν συμβαίνει, με το τραγικό αποτέλεσμα ένα (1) στα πέντε (5) άρρωστα ελληνόπουλα να γέννιουνται στην Αχαΐα. Είναι γεγονός ότι ο μόνος τρόπος αποφυγής των νέων γεννήσεων είναι ο έγκαιρος αιματολογικός έλεγχος ώστε να εντοπισθούν τα ζευγάρια που κινδυνεύουν να αποκτήσουν άρρωστο παιδί και να οδηγηθούν στην εξασφάλιση της υγείας τους μέσω προγενετικού ελέγχου για Μ.Α. Στα νοσοκομεία μας, μεταγγίζονται περίπου 320 άρρωστοι από Μ.Α., εκ των οποίων 62 στο Καραμανδάνειο και τα υπόλοιπα στο ΠΠΝΝ Ρίου. Η καταγωγή των αρρώστων είναι 53% από την Αχαΐα, 22% από την Ηλεία, 14% από την Αιτωλοακαρνανία, ενώ υπάρχουν ασθενείς και από άλλες περιοχές. Θλιβερό είναι το γεγονός ότι υπάρχουν δεκαέξι (16) οικογένειες με δύο (2) άρρωστα παιδιά, ενώ, μία (1) οικογένεια τσιγγάνων έχει τρία (3) παιδιά. Από τα παραπάνω, είναι προφανής η συνεχιζόμενη γέννηση νέων αρρώστων, η οποία θίγει την πολιτεία, τις δημόσιες υπηρεσίες αλλά και την Τ.A. Εμείς, σαν κέντρο Αιμοδοσίας του Γ.Κ.Ν. «Άγιος Ανδρέας», από το 1996 σε εθελοντική βάση, μέχρι και το 2000, μοιράσαμε φυλλάδια ερωτηματολόγια στους μαθητές της Β και Γ τάξης Λυκείου του Ν. Αχαΐας, που μας έδωσαν εντυπωσιακά αποτελέσματα, ως προς την άγνοια και την σύγχυση που επικρατεί στους μαθητές. Συγχρόνως, το 1997-1998, ενημερώσαμε και ελέγξαμε αιματολογικά με την άδεια του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου, 1100 μαθητές της Β τάξης Λυκείων της Αχαΐας εκτός των Πατρών. Είναι προφανές, ότι η πόλη της Πάτρας, οφείλει να έχει αυτές τις πρωτοβουλίες, αφού το σύνολο του πληθυσμού ελέγχεται και καθοδηγείται για όλα τα προβλήματα υγείας από το κέντρο που είναι 5

η πόλη μας. Υπάρχουν προτάσεις εκ μέρους μας για ανάληψη πρωτοβουλίας από τους τοπικούς φορείς, ιδιαίτερα την Τ.A., στο μέτρο των δυνατοτήτων που έχουν ώστε να συμβάλλουν αποφασιστικά στην ενημέρωση του πληθυσμού. Οι προτάσεις μας, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μέχρι σήμερα, κινούνται στα εξής επίπεδα: Να εντείνουμε τις προσπάθειές μας, ώστε να προσεγγισθούν και να ενημερωθούν κατάλληλα, κυρίως αυτοί που δεν έχουν τα μέσα για να το κάνουν, δηλαδή συμπολίτες μας υποβαθμισμένων συνοικιών, (μέσα από τα σχολεία, τους συλλόγους, τις εκκλησίες) και υποβαθμισμένα κοινωνικά στρώματα με πρώτους και καλύτερους τους τσιγγάνους που ζουν μόνιμα στα όρια της πόλης μας. Σε αυτή την προσπάθεια θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα διαμερίσματα της πόλης. Ειδικές ενημερωτικές διαλέξεις για Μ.Α. στους μαθητές της Β και Γ τάξης των Λυκείων, εν συνεχεία αιμοληψία και αιματολογικός έλεγχος και τέλος, προσωπική επίδοση των απαντήσεων Έγκαιρος και αξιόπιστος έλεγχος του νεαρού πληθυσμού, ώστε τα νεαρά ζευγάρια να ενημερωθούν έγκαιρα για τον κίνδυνο που διατρέχουν και να βεβαιωθούν για την υγεία του παιδιού τους μέσω της προγενετικής διάγνωσης για Μ.Α., δεδομένου ότι η μοριακή βιολογία, μας έχει δώσει τεχνικές ασφαλούς προγενετικής διάγνωσης από την όγδοη εβδομάδα της κύησης. Με αυτό τον τρόπο η Πάτρα θα καταστεί δεύτερη μετά την Αθήνα πόλη, ελέγχου προγεννητικού για την Μ.Α.. ένα πρόγραμμα πρόληψης της Μ.Α. που θα είχε πετύχει ν αποφύγει τη γέννηση δεκατεσσάρων (14) περίπου αρρώστων παιδιών την τελευταία πενταετία, θα είχε εξοικονομήσει για την κρατική μηχανή 172.800.000 δρχ. (σε τιμές της προηγούμενης δεκαετίας), ποσό κατά πολύ μεγαλύτερο από την οικονομική στήριξη των πρωτοβουλιών που προανέφερα. Για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, εκτός από την έγκριση της όλης διαδικασίας, χρειάζεται και η υποστήριξη της Τ.A. κυρίως Α βαθμού, και ακόμα είναι απαραίτητη η συμμετοχή της μονάδας πρόληψης του Καραμανδανείου Νοσοκομείου και του κέντρου αιμοδοσίας του νοσοκομείου «Άγιος Ανδρέας». Και τα δύο τμήματα διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό και το ειδικευμένο προσωπικό για την επιτυχή έκβαση του όλου εγχειρήματος. Φυσικά θα μπορούσε και το αντίστοιχο τμήμα του ΠΠΝΝ Ρίου. Τελειώνοντας, πρέπει να αναφέρω ότι μέχρι σήμερα η αντιμετώπιση της Μ.Α. συνίσταται σε συστηματικές μεταγγίσεις φρέσκου αίματος με νεαρά ερυθρά και στην αποσιδήρωση για να επιτύχουμε καλύτερη ποιότητα της υγείας πολύ μεγάλη παράταση της ζωής τους. Σήμερα, δοκιμάζεται η γονιδιακή θεραπεία, με την αποκατάσταση της αιμοσφαιρίνης, κατόπιν εισαγωγής στα αιμοποιητικά κύτταρα, ενός λειτουργικού θεραπευτικού γονιδίου, ο οποίος πλέον ονομάζεται «θεραπευτικός φορέας». Όμως, μέχρι να υλοποιηθεί η αποτελεσματική αυτή θεραπεία, έχουμε ανάγκη να αυξηθεί η προσφορά εθελοντικού αίματος, κυρίως μέσω των Συλλόγων και των Κοινωνικών Ομάδων και αυτό αποτελεί πρώτιστο καθήκον και της κεντρικής εξουσίας αλλά και της Τ.A. ως εκφραστού των προβλημάτων της τοπικής κοινωνίας, ακόμα και στο της δημόσιας υγείας. 6

MONEY SHOW ΠΑΤΡΑΣ 2006 Ελεύθερο Βήμα «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ- ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» του Σωκράτη Ν. Καπλάνη Καθηγητή ΑΤΕΙ Πάτρας, Επίτιμου Διδάκτορα Πανεπιστημίου Brasov Ρουμανίας την του αγαθού ιδέαν φάθι είναι αιτίαν δι`επιστήμης και αληθείας Πλάτωνος Πολιτεία, ΣΤ 508 «πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει» Αριστοτέλης, Τα Μετά τα Φυσικά.αλλά ομιλούμε και για.. Αυθόρμητη φυσική τάση του ανθρώπου την ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, που σχηματικά θα τη δώσουμε με βάση τα προσδοκώμενα ΑΝΑΠΤΥΞΗ EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (Προαγόμενη Κατάσταση) Λαμβάνοντας υπ` όψιν, όχι μόνον το περιφερειακό, εθνικό αλλά και το Ευρωπαϊκό επίπεδο και διάσταση. βλ White Papers και Green Papers για την Ενέργεια, τo Περιβάλλον, την Απασχόληση, αλλά και την Διακήρυξη της Bologna, τις αποφάσεις της Lisbon, Prague. Bέβαια, η Εκπαίδευση σε μια άκρως δυναμική εικόνα της Κοινωνίας, μπορεί να δοθεί σε σχήμα υπό την έννοια του Big Bang (Β.Β.), όπου η Κοινωνία ως κύκλος επεκτείνεται-αναπτύσσεται, κατακτά νέους χώρους, ενώ τα βέλη δείχνουν παραστατικά την ολόπλευρη διάσταση εξέλιξης. 7

Β.Β.!!! ΕΚΠ/ΣΗ Ερώτημα Η Εκπαίδευση είναι εργαλείο(?) για Ανάπτυξη ή είναι αγαθό, δηλ. προϋπόθεση για Ανάπτυξη, Ευημερία? Πάντως, αυθόρμητη είναι η τάση του Ανθρώπου να Μαθαίνει... Ας δώσουμε σε γενικές γραμμές και εν συντομία την εικόνα μιας Ιδανικής Κατάστασης του Συστήματος. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΦΟΡΕΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΔΙΕΘΝΗ ΧΩΡΟ ΔΟΜΕΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ Το σχήμα δείχνει ότι η Εκπαίδευση, ως διεργασία, που το Κοινωνικο-οικονομικό μας σύστημα εγγυάται και υποστηρίζει, 1. δεν είναι αυτο-σκοπός 2. δεν μπορεί και δεν πρέπει να ευρίσκεται υπό τον έλεγχο των κυβερνήσεων, ( εκτελεστικής εξουσίας), αν και τα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ θεωρούνται ως αυτο-διοικούμενοι φορείς. 3. δεν είναι ένα ανοικτό σύστημα του τύπου, 8