ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ [ ΜΑΘΗΜΑ:ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ I ]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ [ ΜΑΘΗΜΑ:ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ I ]

Türk alfabesi(= το αλφάβητο του Τούρκου): Αα (α) Βb (μπε) Cc (τζε) Çç (τσε) Dd (ντε) Ee (ε) Ff (φε) Gg (γκε) Ğğ (γιουμουσακ γκε)- το κεφαλαίο δε χρησιμοποιείται, δεν υπάρχει λέξη που να αρχίζει μ αυτό το γράμμα, γι αυτό το κεφαλαίο διαγράφεται. ΠΑΝΤΑ συναντάται στο μέσο ή στο τέλος λέξης. Hh (χε) Iı (κλειστό λαρυγγικό ι) *ΠΡΟΣΟΧΗ İi (ι) Jj (ζε-παχύ)- περιέχεται μόνο σε ξένες λέξεις(δάνεια), όχι σε τουρκικές Kk (κε) Ll (λε) Mm(με) Nn (νου) o (ο) Öö (ο- η προφορά του οποίου βρίσκεται ανάμεσα σε ε και ο) Pp (πε) Rr (ρε) Ss (σε) Şş (σε-παχύ) Tt (τε) Uu (ου) Üü (ου-παχύ) Vv (βε) Yy (γιε)- άλλοτε προφέρεται σαν γιου(όταν είναι στην αρχή της λέξης), ενώ άλλοτε σαν ι(κυρίως στο τέλος της λέξης) Zz (ζε) ΓΕΝΙΚΟΣ (ΑΛΛΑ ΌΧΙ ΑΠΟΛΥΤΟΣ) ΚΑΝΟΝΑΣ: Τονισμός: οι περισσότερες λέξεις τονίζονται στη λήγουσα. Λέξεις που δηλώνουν τοπωνυμία τονίζονται στη παραλήγουσα ή προπαραλήγουσα π.χ. Ankara(άνκαρα)= Άγκυρα. Επίσης κάποια επιρρήματα δε τονίζονται στη λήγουσα π.χ. sonra σόνρα)= μετά. Τέλος, τα ξένα ονόματα διατηρούν συνήθως τον τονισμό από τη γλώσσα απ την οποία τα δανείστηκαν. 2

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ/ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ(SS): 1 η Διάκριση: με βάση τη θέση της γλώσσας κατά την προφορά τους: Εμπρόσθια(4)- ön ünlii harfler/λεπτά ή λεπτόφωνα(ince): e, i, ü, ö Οπίσθια(4)-arka ünlii harfler/χοντρά ή χοντρόφωνα(kalın): a, ı, o, u 2 η Διάκριση: με βάση το σχήμα των χειλιών κατά τη προφορά τους: Στρογγυλά(Yuvarlak): o, ö, u, ü Μη Στρογγυλά( Düz): a, e, ı, i 3 η Διάκριση: με βάση τη θέση της κάτω σιαγόνας: Ευρύφωνα(Geniş): a, e, o, ö Στενόφωνα(Dar): ı, i, u, ü Συνοπτικά οι 3 διακρίσεις στο παρακάτω πίνακα: Düz Yuvarlak Geniş Dar Geniş Dar Arka ünlii harfler Kalin ünlii harfler Ön ünlii harfler İnce ünlii harfler a ı o u e i ö ü ΔΙΑΚΡΙΣΗ/ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ: 1 η Διάκριση: με βάση το φωνητικό όργανο προφοράς τους: Dudak ünsüzleri(χειλικά): b, f, m, p, v Diş ünsüzleri(οδοντικά): c, ç, d, j, l, n, r, s, ş, t, z Damak ünsüzleri(ουρανικά): g, ğ, k, y Girtlak ünsüsleri(λαρυγγικά): h 3

2 η Διάκριση: με βάση τη διάρκεια της διάρκειας της προφοράς τους: Εξακολουθητικά(Sürekli ünsüzler): f, s, ş, h, m, v, j, l, n, r, z, ğ, y Στιγμιαία(Süreksiz ünsüsler): p, ç, t, k, b, c, d, g 3 η Διάκριση: με βάση το ποιόν της πνοής τους: Μαλακά/ Ηχηρά (Yumuşak): m, v, b, j, l, n,r, z, c, d, ğ, y, g Σκληρά/ Άηχα (Sert): (SS) ç, f, h- k, p, t- s, ş Συνοπτικά οι τρεις διακρίσεις στο παρακάτω πίνακα: Sert Yumusak Sürekli Süreksiz Sürekli Süreksiz Dudak f p m, v b Diş s, ş ç, t j, l, n, r,z c, d Damak k ğ, y g Girtlak h ΦΩΝΗΕΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ(SSARA) SES UYUMU A. Büyük ses uyumu(μεγάλη φωνηεντική αρμονία): Τα φωνήεντα μιας λέξης ανήκουν είτε στην ομάδα των χοντρόφωνων ή των λεπτόφωνων. Δηλαδή, εάν στη πρώτη συλλαβή της λέξης υπάρχει χοντρόφωνο, τότε και τα υπόλοιπα είναι χοντρόφωνα, αντίστοιχα για τα λεπτόφωνα. Ο κανόνας ισχύει και για τις καταλήξεις που θα προστεθούν στη λέξη( είτε παραγωγικές είτε κλητικές). Εξαιρέσεις: 1. λέξεις(δάνειες) ξένης προέλευσης: π.χ. kitap= βιβλίο, liman= λιμάνι, memur=υπάλληλος Υπάρχουν, βέβαια, και ξένες λέξεις οι οποίες τυχαία ακολουθούν τον κανόνα της φωνηεντικής αρμονίας ή προσαρμόστηκαν σ αυτόν, π.χ. radyo= ράδιο, temel= θεμέλιο, doktor= γιατρός.( η φωνηεντική αρμονία εφαρμόζεται με βάση το φωνήεν της λήγουσας). 2. Τουρκικές λέξεις που υπέστησαν αλλαγή επηρεασμένες από το ιδίωμα της Κωνσταντινούπολης: π.χ. anne/ ana = μητέρα/ μάνα 4

3. Σύνθετες: Όταν προσθέτουμε καταλήξεις, σε οποιαδήποτε λέξη, πάντα ακολουθούμε τον κανόνα της φωνηεντικής αρμονίας( δηλαδή, σύμφωνα με το φωνήεν της λήγουσας ακολουθούν και της κατάληξης). 4. καταλήξεις/ προσφύματα: α) yor: κάθε χρόνος σχηματίζεται με ένα πρόσφυμα. Το χρονικό πρόσφυμα για να σχηματιστεί ο ενεστώτας είναι το yor. π.χ. gel- i- yor. β) ken: η κατάληξη αυτή σχηματίζει χρονικές- τροπικές μετοχές. γ) ki: η κατάληξη αυτή όταν προστίθεται σε λέξεις που δηλώνουν τόπο ή χρόνο τότε σχηματίζει επίθετα. Ενώ, όταν προστίθεται στη γενική πτώση ουσιαστικών και αντωνυμιών δηλώνει κτήση. Οι καταλήξεις που προστίθενται μετά το ki ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία. δ) leyin: η κατάληξη αυτή σχηματίζει χρονικά επιρρήματα. ε) (i)mtırak: μετριάζει τη σημασία του επιθέτου στο οποίο προστίθεται. Κυρίως χρησιμοποιείται για τα χρώματα. Όταν η λέξη στην οποία προστίθεται λήγει σε φωνήεν τότε η κατάληξη έχει τη μορφή mtırak, ενώ όταν λήγει σε σύμφωνο έχει τη μορφή imtırak. στ) daş/-taş(= ομού, συν-, ομο-): όταν η λέξη λήγει σε σκληρό σύμφωνο παίρνει τη μορφή taş, ενώ όταν λήγει σε οτιδήποτε άλλο η κατάληξη παίρνει τη μορφή daş. 5. οι καταλήξεις που προστίθενται σε ξένες λέξεις που λήγουν σε l δεν ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία. 6. καταλήξεις που προστίθενται σε ορισμένες ξένες λέξεις που στη λήγουσα έχουν a δεν ακολουθούν φωνηεντική αρμονία. Π.χ. harfler = γράμματα. Για τον σχηματισμό ερώτησης χρησιμοποιείται ερωτηματικό μόριο. Όταν μέσα στην πρόταση υπάρχει ερωτηματική λέξη τότε δε χρησιμοποιώ ερωτηματικό μόριο. Δομή πρότασης: Υ- Αντ.-Ρήμα Προσοχή: το ρήμα μπαίνει πάντα στο τέλος της πρότασης. Το αντικείμενο μπαίνει σε ονομαστική ή αιτιατική. 5

Basit zamalar= απλοί/βασικοί χρόνοι Simdiki zaman= Ενεστώτας: Σχηματισμός: Θέμα ρήματος + πρόσφυμα χρόνου + προσωπική κατάληξη Δηλαδή Θέμα ρήματος + (i) 4 yor + προσωπική κατάληξη Το θέμα του ρήματος προκύπτει αν από την απαρεμφατική μορφή αφαιρέσουμε τη κατάληξη mak/ mek. Α. αν ο χαρακτήρας του θέματος είναι σύμφωνο: τότε μπαίνει ένα (i) 4, για ευφωνία, το οποίο παίρνει τις εξής μορφές(ισχύουν για όλους τους χρόνους): 1. i όταν προηγείται e ή i(στη λήγουσα) 2. ı όταν προηγείται a ή ı(στη λήγουσα) 3. u όταν προηγείται o ή u(στην λήγουσα) 4. ü όταν προηγείται ö ή ü(στη λήγουσα) π.χ. το ρήμα bilmek= γνωρίζω. Το θέμα του ρήματος είναι το bil- οπότε: Κατάφαση: Bil-i-yor-um Bil-i-yor-sun Bil-i-yor Bil-i-yor-uz Bil-i-yor-sunuz nlar Bil i-yor-lar B. όταν ο χαρακτήρας είναι φωνήεν: όταν λήγει σε a, τότε το a μετατρέπεται σε ı: π.χ. το aramak= ψάχνω, αναζητώ Ar-ı-yor-um Ar-ı-yor-sun Ar-ı-yor Ar-ı-yor-uz Ar-ı-yor-sunuz 6

nlar Ar-ı-yor-lar Προσοχή: αν το ı αυτό βρεθεί μεταξύ δύο στρογγυλών φωνηέντων, τότε μετατρέπεται σε u. Όταν λήγει σε e, τότε το e μετατρέπεται σε i: Π.χ. το beklemek= περιμένω nlar Bekl-i-yor-um Bekl-i-yor-sun Bekl-i-yor Bekl-i-yor-uz Bekl-i-yor-sunuz Bekl-i-yor-lar Προσοχή: εάν το i αυτό βρεθεί μεταξύ δύο στρογγυλών, τότε μετατρέπεται σε ü. εάν το θέμα λήγει σε u, ü, i, ı τότε παραμένουν όπως είναι. Π.χ. okumak=> okuyorum Γ. ρήματα που απαιτούν Προσοχή: Τα ρήματα etmek(κάνω) και gitmek(πηγαίνω, φεύγω). Αυτό το t όταν βρεθεί μεταξύ 2 φωνηέντων τότε μετατρέπεται σε d. Και το ρήμα tatmak(δοκιμάζω, γεύομαι). Άρνηση: Στον ενεστώτα η άρνηση έχει τη μορφή (mi) 4, το οποίο διαμορφώνεται ως εξής: mi όταν προηγείται e ή i mı όταν προηγείται a ή ı mu όταν προηγείται u ή ο mü όταν προηγείται ü ή ö θέμα ρήματος + αρνητικό μόριο + χρονικό πρόσφυμα + προσωπική κατάληξη στην άρνηση τονίζουμε το ρήμα μια συλλαβή πριν το αρνητικό μόριο 7

Ερώτηση: α. Καταφατική: Για να κάνω ερώτηση παίρνω το γ ενικό του ενεστώτα. Κατόπιν, βάζω το ερωτηματικό μόριο, στο οποίο προσθέτω την προσωπική κατάληξη. Δηλαδή, γ ενικό κατάφασης + ερωτηματικό μόριο + προσωπική κατάληξη *στον Ενεστώτα το ερωτηματικό μόριο είναι πάντα mu(εκτός από το γ πληθυντικό). Π.χ. το gelmek Geliyor muyum? Geliyor musun? Geliyor mu? Geliyor muyuz? Geliyor musunuz? nlar Geliyorlar mı? όταν σε μια πρόταση υπάρχει ερωτηματική λέξη τότε δε μπαίνει ερωτηματικό μόριο. β. Αρνητική: Σχηματισμός: γ ενικό άρνησης + ερωτηματικό μόριο + προσωπική κατάληξη nlar Gelmiyor muyum? Gelmiyor musun? Gelmiyor mu? Gelmiyor muyuz? Gelmiyor musunuz? Gelmiyorlar mı? 8

Προστακτική: Ερώτηση: α. Καταφατική: alsın mı?= αυτός να πάρει; Τη χρησιμοποιούμε για να πάρουμε άδεια β. Αρνητική: almasın mı?= να μη πάρει? Στη προστακτική το yemek και το demek το e του θέματος γίνεται i, δηλαδή yiyin και diyin στο β πληθυντικό. Dı lı geçmiş zaman/ berlirli geçmiş zaman= οριστικός αόριστος Το χρονικό επίθεμα του αορίστου είναι (mi) 4 Κατάφαση: Al-dı-m Al-dı-n Al-dı Al-dı-k Al-dı-nız nlar Al-dı-lar Όταν το θέμα του ρήματος τελειώνει σε άηχο, τότε (di) 4 =>(ti) 4 Άρνηση(ma/me): Al-ma-dım Al-ma-dın Al-ma-dı Al-ma-dık Al-ma-dınız 9

nlar Al-ma-dılar Ερώτηση: α. Καταφατική: Aldım mı? Aldın mı? Aldı mı? Aldık mı? Aldınız mı? nlar Aldılar mı? β. Αρνητική: nlar Almadım mı? Almadın mı? Almadı mı? Almadık mı? Almadınız mı? Almadılar mı? Το ρήμα είμαι: Ενεστώτας: Κατάφαση: (mi) 4 (sin) 4 (dir) 4 (iz) 4 (siniz) 4 nlar (lar/ler) 10

Π.χ. το kız=κορίτσι nlar Kızım Kızın Kız(dır) Kızız Kızsınız Kızlar Προσοχή: η λέξη τελειώνει σε άηχο τότε το (dir) 4 μετατρέπεται σε (tir) 4 Άρνηση: Kız değilim Kız değilsin Kız değil/değildir Kız değiliz Kız değilsiniz nlar Kız değiller/değillerdir/değildirler Ερώτηση: α. Καταφατική: nlar Kız mıyım? Kız mısın? Kız mı/mıdır? Kız mıyız? Kız mısınız? Kızlar mı? 11

β. Αρνητική: nlar Kız değil miyim? Kız değil misin? Kız değil mi/midir? Kız değil miyiz? Kız değil misiniz? Kız değiller mi? Αόριστος: Κατάφαση: Memur-dum Memur-dun Memur-du Memur-duk Memur-dunum nlar Memur-dılar Προσοχή: όταν η λέξη τελειώνει σε φωνήεν τότε προστίθεται ένα βοηθητικό y, για ευφωνία. Άρνηση: Öğrenci değildim Öğrenci değildin Öğrenci değildi Öğrenci değildik Öğrenci değildiniz nlar Öğrenciler değildi ΠΡΟΣΟΧΗ! 12

Καταφατική Ερώτηση: nlar Öğrenci miydim? Öğrenci miydin? Öğrenci miydi? Öğrenci miydik? Öğrenci miydiniz? Öğrenciler miydi? Αρνητική Ερώτηση: nlar Öğrenci değil miydim? Öğrenci değil miydin? Öğrenci değil miydi? Öğrenci değil miydik? Öğrenci değil miydiniz? Öğrenci değiller miydi? ΠΡΟΣΟΧΗ! -var/yok: Evde kitap var To var σημαίνει και έχω, εκτός από υπάρχει, και η σύνταξη του είναι διαφορετική: Kedim var/ kedim yok=έχω/δεν έχω γάτα Βάζω, δηλαδή, τη κτήση στο ουσιαστικό ανάλογα με το πρόσωπο στο οποίο θέλω να αναφερθώ. 13

Πτώσεις(Ad Durumları) π.χ. το ev=σπίτι Ονομαστική(Yalın durum): ev. Στην ονομαστική το ουσιαστικό μένει ως έχει. Γενική(Tamlayan durumu): το θέμα της γενικής είναι (in) 4, άρα θα γίνει evin=του σπιτιού. Όταν ένα ουσιαστικό τελειώνει σε φωνήεν, τότε, μόνο για την γενική βάζουμε ένα -n- για να χωρίσει τα φωνήεντα. *στη Γενική το su και το ne γίνονται suyun καιι neyin (όχι sunun και nenin) Αιτιατική(Berlitme durumu): ή αλλιώς οριστική πτώση. Το θέμα της αιτιατικής είναι (i) 4, άρα θα γίνει evi. Όταν η λέξη είναι αντικείμενο, χρησιμοποιώ την αιτιατική. Όταν η λέξη τελειώνει σε φωνήεν, τότε χρησιμοποιούμε το y για να χωρίσουμε τα φωνήεντα. Δοτική(Yönelme durumu): το θέμα της δοτικής είναι a/e, άρα θα γίνει eve. Η δοτική δηλώνει κατεύθυνση προς ένα τόπο. Τοπική(Kalma durumu): το θέμα της τοπικής είναι da/de, άρα θα γίνει evde. Αν μια λέξη τελειώνει σε άηχο σύμφωνο, τότε το θέμα μετατρέπεται σε ta/te. Αφαιρετική(Uzuklaşma durumu): το θέμα της αφαιρετικής είναι dan/den, άρα θα γίνει evden. Όταν μια λέξη τελειώνει σε άηχο σύμφωνο, τότε το θέμα θα γίνει tan/ten. Για να χρησιμοποιήσω πληθυντικό και πτώση τότε ακολουθώ τα εξής βήματα: 1. το θέμα του πληθυντικού πάντα είναι είτε lar είτε ler 2. παίρνω το ουσιαστικό και τοποθετώ στη λήγουσα το επίθεμα του πληθυντικού(π.χ. ev-ler) 3. έπειτα ανάλογα με τη πτώση που θέλω να βάλω «κολλάω» στο τέλος το θέμα της πτώσης(π.χ. για γενική θα γινόταν ev-ler-in). Εξαιρέσεις(istisnalar): 1. Αποβολή/Düşme: Όταν μια λέξη δισύλλαβη που δηλώνει μέλος ή όργανο του σώματος ή που είναι αραβικής προελεύσεως και στη δεύτερη συλλαβή έχει ένα από τα 4 i και της προσθέσω κατάληξη, η οποία ξεκινάει από φωνήεν τότε η λέξη αυτή αποβάλλει το δικό της στενόφωνο φωνήεν. Π.χ. burun= μύτη θα γίνει burnun κι όχι burunun 2. Μετατροπή/Değişme: Όταν μια λέξη λήγει σε p, ç, t, k(πετσετάκι= μνημονικός κανόνας), τα οποία κατά την κλίση βρεθούν ανάμεσα σε 2 φωνήεντα, τότε μετατρέπονται στα αντίστοιχα ηχηρά τους, δηλαδή P=>b Ç=>c 14

T=>d K=>ğ/g *πότε γίνεται g:όταν έχω μια λέξη που τελειώνει σε k αλλά πριν υπάρχει n τότε το k γίνεται g. Π.χ. renk=χρώμα, στη γενική θα γίνει rengin. 3. εξαίρεση της εξαίρεσης: Μονοσύλλαβες λέξεις ή ξενόφερτες λέξεις (κυρίως αραβικής προελεύσεως) δεν επιδέχονται τον κανόνα της μετατροπής. Δηλαδή, top= μπάλα, στη γενική θα γίνει topun Προσωπική Αντωνυμία Ονομαστική: Γενική: (κτητική Αντωνυμία) Εγώ im Δικό μου Εσύ in Δικό σου Αυτός nun Δικό του Εμείς in Δικό μας nlar Εσείς Αυτοί in Δικό σας nların Δικό τους Αιτιατική: Δοτική: i Εμένα Bana (προς) εμένα i Εσένα Sana (προς) εσένα nu i Αυτόν/η/ο Εμάς na e (προς) αυτόν/η/ο (προς) εμάς i Εσάς e (προς) εσάς nları Αυτούς nlara (προς) αυτούς 15

Τοπική: Αφαιρετική: de σ εμένα den Από εμένα de σ εσένα den Από εσένα nda de σ αυτόν/η/ο σ εμάς ndan den Από αυτόν/η/ο Από εμάς de σ εσάς den Από εσάς nlarda σ αυτούς onlardan Από αυτούς Η ώρα(saat) Saat kaç?= τι ώρα είναι; Saat kaçta...?= τι ώρα θα (κάνουμε κάτι); 10.00: Saat on= η ώρα είναι 10 Saat onda sinemaya gidiyoruz= 10 η ώρα θα πάμε κινηματογράφο. *για το ακριβώς μπαίνει τοπική(στη πρόταση που λέω τι θα κάνω, αλλιώς απλά για να πω την ώρα χρησιμοποιώ τον αριθμό χωρίς πτώση). 10.15: Saat onu çeyrek geçiyor= η ώρα είναι 10 και τέταρτο Saat onu ceyrek geçe sinemaya gidiyoruz= στις 10 και τέταρτο θα πάμε στον κινηματογράφο Çeyrek= τέταρτο Geçe= για το στις Geçiyor=για το και 9.25: Saat dokuzu yirmi beş geçiyor= η ώρα είναι 9 και 25 10.30: 16

Saat on buçuk=η ώρα είναι 10 και μισή Saat on buçukta sinemaya gidiyoruz= θα πάμε στις 10 και μισή στον κινηματογράφο Buçuk=μισή *Προσοχή: 12.30(πρωί-βράδυ) είναι saat yarim 9.45: Saat ona çeyrek var= η ώρα είναι 10 παρά τέταρτο Saat ona çeyrek kala sinemaya gidiyoruz= στις 10 παρά τέταρτο θα πάμε στον κινηματογράφο 7.55: Saat sekize beş var = η ώρα είναι 8 παρά πέντε Οι ημέρες(günler): Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar Κτητικές Καταλήξεις Κτητική αντωνυμία Θέμα κτητικής Παράδειγμα κατάληξης im (im) 4 Kalemim in (in) 4 Kalemin nun (i) 4 Kalemi im (imiz) 4 Kalemimiz in (iniz) 4 Kaleminiz nların (leri/ları) kalemleri 17

όταν το ουσιαστικό τελειώνει σε φωνήεν τότε: Κτητική αντωνυμία Θέμα κτητικής κατάληξης im (m) in (n) nun (si) 4 im (miz) 4 in (niz) 4 nların (leri/ları) *ΠΡΟΣΟΧΗ: το στυλό αυτών= onların kalemi Τα δικά μου στυλό= benim kalemlerim Στη κτήση ισχύουν όσα ισχύουν και για τις πτώσεις για τα k, p, ç, t 18