93-123 1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه فصلنامه کشورهاي در دانش سرريز بر فکري مالکيت حقوق و حکمراني اثر منتخب درحالتوسعه * شاهآبادی ابوالفضل ** ساریگل سارا 94/10/7 پذیرش: 93/4/8 دریافت: درحالتوسعه کشورهاي / دانش سرريز / فکري مالکيت حقوق / حکمراني چکيده و رشد به دستيابي و اقتصادي فعاليتهاي در دانشمحور مؤلفههاي و دانش اخير دهههاي در بر تأثیرگذار عوامل شناسايي اينرو از و داشته ويژهاي اهميت باثبات و مستمر اقتصاي توسعه بررسي به ديتا پانل رهيافت از استفاده با حاضر مطالعه میرسد. نظر به ضروري دانش سرريز سرمايهگذاري و واردات کانال )از 3 دانش سرريز بر 2 فکري مالکيت حقوق و 1 حکمراني تأثیر و پرداخته 2001-2011 زماني دوره در منتخب درحالتوسعه کشورهاي خارجي( مستقيم واردات کانال )از دانش سرريز بر فکري مالکيت حقوق و حکمراني میدهد نشان آن نتايج دارد. معناداري و مثبت اثر درحالتوسعه کشورهاي خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و در انساني سرمايه و سرانه داخلي ناخالص توليد متغيرهاي تخمين نتايج براساس همچنين و مثبت رابطه بهعالوه دارند. معنادار و مثبت اثر دانش سرريز بر مطالعه مورد کشورهاي و منفي رابطه و کاالها( واردات کانال )از دانش سرريز و اقتصاد بودن باز درجه بين معناداري shahabadia@gmail.com ایران. تهران الزهرا دانشگاه اقتصادی و اجتماعی علوم دانشکده اقتصاد گروه دانشیار *. بوعلیسینا دانشگاه اقتصادی علوم دکترای دانشجوی **. مکاتبات. مسئول شاهآبادی ابوالفضل 1. Governance. 2. Intellectual Property Right. 3. Knowledge Spillover.
94 پژوهشنامه بازرگانی شماره 78 بهار 1395 معناداري بين درجه باز بودن اقتصاد و سرريز دانش )از کانال سرمايهگذاري مستقيم خارجي( برقرار است. لذا انتظار ميرود با توجه به وضعيت نامطلوب بیشتر کشورهاي درحالتوسعه در شاخصهاي حقوق مالکيت فکري و حکمراني سیاستگذاران و تصميمگيران اقتصادي کشورهاي مورد مطالعه شاخصهاي مذکور را در راستاي افزايش سرريز دانش بهبود بخشند. طبقهبندی C23 O31 O33 O34 P16 P37 :JEL
95 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم مقدمه اقتصادي پديده هيچ و شده حياتي بسيار كشورها پيشرفت و ثروت توليد در دانش نقش امروزه بنابراين نيست. نوآورانه فعاليتهاي طريق از ثروت خلق از مهمتر معاصر دنياي در صنايع ساير از بيش است نوآوري و دانش محصول كه نوين صنايع از حاصل افزوده ارزش عقيده به. 1 است باال فناوري با دانش محصول توليد به كشورها جهتگيري اينرو از و بوده و دانش تحوالت ايجاد عمده و اصلي منابع از توسعه و تحقيق فعاليتهاي 2 برين و آرگيري در فناوري روزافزون نقش و فناوري پيشرفت پرشتاب سرعت بهتر بهعبارت است. فناوري است افزوده توسعه و تحقيق سیاستگذاري اهميت بر آن چندگانه ماهيت و رقابت پويايي بهبود کيفيت افزايش توليد تنوع فناوري پيشرفت موجب توسعه و تحقيق که معنا این به شکل به توسعه و تحقيق و نوآوري دیگر سوی از ميشود. مزيتنسبي افزايش و توزيع و تحقيق و ميشود توسعه و تحقيق ايجاد سبب نوآوري هستند ارتباط در هم با دوسويه رشد توليد هزينه کاهش باعث بنگاه يک در الگو اين و است نوآوري زمينهساز توسعه افزوده ارزش رشد نتيجه در و ديگر بنگاه به بنگاه يک از فناوري انتقال بنگاه در بهرهوري بنگاههاي به جديد فناوريهاي و نوآوري توسعه و تحقيق هزينه شد. خواهد اقتصاد کل در کاهش ظرفيت رشد به نيز امر اين و داده ارتقا را خود توليدي توان ميدهد اجازه اقتصادي خاطرنشان بايد اما. 3 ميشود منجر کاال تحويل در سرعت افزايش و کيفيت افزايش هزينه از اندکي سهم درحالتوسعه کشورهاي در داخلي توسعه و تحقيق فعاليتهاي که کرد بهدليل کشورها اين توليدي واحدهاي و ميدهند اختصاص بهخود را داخلي ناخالص توليد آنکه حال ندارند. را توسعه و تحقيق در بيشتر سرمايهگذاري توانايي سنگين هزينههاي رد ديگر کشورهاي توسعه و تحقيق فعاليتهاي سرريز از ميتوانند درحالتوسعه کشورهاي شناسايي و ارزيابي اينرو از بگيرند. بهره خود توليدي ظرفيتهاي افزايش و فناوري توسعه است. گرفته قرار اقتصاددانان توجه مورد کشورها تمام در دانش سرريز بر مؤثر عوامل ابعاد در و جوامع حرکت در خالقيت و فکر محوريتيافتن با امروزه است گفتني 1. P. Maskell et al (1996). 2. N.S. Argyres & S. Brian (2004). 39. ص ربیعی) 1387 ( 3.
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 96 انساني منابع توسعه عنوان با اجتماعي نظامهاي تمام و... سياسي اقتصادي فرهنگي مختلف سيستمهايي جهاني سطح در بنابراین ميپردازند خالقيت( و )فکر انسان اساسي ب عد اين به مادي حمايت با سيستم اين است. فکري مالکيت آنها اهم که شده طراحي امر اين براي براي انساني انگيزههاي متحرکه موتور بهعنوان نوآوران و دانشمندان از )اخالقي( معنوي و مؤثر فکري مالکيت حقوق نظام تشکيل اينرو از و کرده عمل توسعهزا و بديع آثار خلق سرريز تسهيل و 1 میشود محسوب آن انتشار و جديد دانش خلق توليد براي انگيزهاي براي الزم انگيزههاي و مناسب محيط ايجاد گرو در اقتصادي مختلف بخشهاي به دانش حقوق از حمايت براي مناسب قانوني و حقوقي سيستم فاقد کشوري وقتي تا است. امر اين انجام براي مناسب بستر و دانش سرريز براي الزم انگيزه باشد و... نوآوران مخترعان آمد. نخواهد بهوجود دانشمحور فعاليتهاي قوانين شايستهساالر و درستکار کارآمد دولتي نهادهاي وجود سايه در همچنين در ذينفوذ گروههاي تصرف عدم منصف قضايي نظام وجود شفاف و ساده مقررات و گروهي رسانههاي در مدني جامعه مستقل صداي وجود قانوني چارچوبهاي و سياستها در حضور براي بيشتري رغبت و انگيزه اقتصادي فعاالن و سرمايهگذاران که است کشورها فناوريهاي و دانش شدن سرازير با میتوانند ميزبان کشورهاي و یافته کشورها اين بازارهاي بگيرند. بهره آن از حاصل منافع از مختلف بخشهاي به نوين کشورهاي مهم اهداف از توسعهيافتگي باالي سطوح به دستیابی است ذکر شايان ناكارايي همچون متعددي مشكالت با کشورها اين بیشتر اما ميرود بهشمار درحالتوسعه و توليد برای الزم تخصصهاي فقدان فناوري تحوالت از باال برخورداري عدم توليد در اقتصادي رشد و سرانه درآمد پايين سطوح بينالملل سطح در رقابت قابل كاالهاي صدور هب توجه مذکور مشکالت بر فائقآمدن براي که است درحالي اين مواجهاند بيثبات تأثیر ارزيابي به حاضر مطالعه منظور اين به است. انکارناپذير ضرورت يک دانش سرريز در 2 منتخب درحالتوسعه کشورهاي دانش سرريز بر فکري مالکيت حقوق و حکمراني 1. C. Kalande (2004). شده سعي کشورها بیشتر آماري دادههاي پراکندگی يا و فقدان بهرغم حاضر مطالعه در است ذکر شايان 2. جامعه باشد. مشابه تقريبا حکمرانی و فکري مالکيت حقوق شاخص نظر از وضعيتشان که شوند انتخاب کشورهايي تايلند. و مراکش پاکستان ترکيه مصر کامرون مالزي اندونزی ايران از: است عبارت مطالعه مورد آماري
97 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم حقوق و حکمراني نقش بر تمرکز و مطالعه اين انجام با ميپردازد. 2001-2011 زماني دوره مناسبي سياستي توصيههاي ميتوان دانش سرريز تعيينکننده عوامل بهعنوان فکري مالکيت افزايش برای مطلوب بسترهاي ايجاد جهت اقتصادي تصميمگيران و سیاستگذاران براي بخش پنج در حاضر مطالعه بنابراين داد. ارائه دانش سرريز دافعههای کاهش و جاذبهها مطالعات به دوم بخش ميشود. تشريح نظري مباني اول بخش در ابتدا است: شده تنظيم چهارم بخش ميشود. ارائه مدل و معرفي متغيرها سوم بخش در دارد. اختصاص تجربي و نتيجهگيري پاياني بخش در نهايت در و پرداخته نتايج تفسير و مدل برآورد بررسی به ميشود. ارائه سياستي توصيههاي نظري 1.مباني کشاورزي بر مبتني سنتي اقتصاد از حرکت و ميالدي هجدهم قرن در صنعتي انقالب وقوع بهويژه و اجتماعي سياسي صحنههاي در اساسي تغييرات با را بشر زندگي صنعتي اقتصاد به رفاهي استانداردهاي و يافته رواج شهرنشيني صنعتي انقالب پي در ساخت. مواجه اقتصادي مطرح موجب ماشينيشدن و مختلف صنايع ايجاد همچنین شد. اساسي تغييرات دستخوش از استفاده و شده کار نيروي و سرمايه عامل کنار در توليد عامل يک بهعنوان دانش شدن قرار توليدکنندگان تمام توجه مورد راهبردي و مهم نهاده يک بهعنوان فناوري و دانش برای بتوان فني و علمي توسعه به توجه بدون است غيرممکن امروزه بهطوريکه گرفت توليد روشهاي بهبود با توسعهيافته کشورهاي بنابراين کرد. برنامهريزي اقتصادي توسعه توسعه و تحقيق جذب و داخلي توسعه و تحقيق فعاليتهاي مالحظه قابل گسترش طريق از متنوعتر و پيچيدهتر محصوالت توليد به را خود اقتصادي ظرفيتهاي بهتدريج بينالمللي این اقتصادي ظرفيتهاي از عمدهاي بخش حاضر درحال که آنجا تا دادهاند اختصاص اقتصادي رشد اخير نظريههاي. 1 دارد اختصاص پيشرفته فناوري با کاالهايی توليد به کشورها توليد فرآيند اصلي عوامل از توسعه و تحقيق فعاليتهاي که است مطلب اين گوياي نيز و... تحقيقاتي تجهيزات تکنسينها مهندسان دانشمندان همچون منابعي از و بوده علم جديد توليدات به نهتنها توليدي مؤسسههاي و بنگاه نوآورانه فعاليتهاي ميگيرد. نشأت 31. ص ) 1380 ( شاهآبادي و کميجاني 1.
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 98 بعدي نوآوريهاي ايجاد برای بستري بلکه ميبرند بهره آن مزاياي از بنگاهها و شده منجر موجودي افزايش باعث نهتنها ابتکاري و نوآور فعاليتي مزيت اينرو از ميکند. فراهم نیز و پايه ميتواند توليدي مؤسسههاي و بنگاهها ديگر به آن سرريز بلکه ميشود نوآوريها ياد دانش سرريز بهعنوان آن از که است مفهومي همان اين شود. جديد نوآوريهاي اساس 3 هلپمن و گروسمن 2 رومر همچون اقتصادداناني مطالعات گفت بايد همچنين. 1 ميشود حجازي 8 سباستين 7 پوتري و ليچتنبرگ 6 همکاران و بايامي 5 هلپمن و کو 4 هويت و آقيون کشورها اقتصادي رشد و نوآوري فعاليتهاي میدهد نشان )1380( شاهآبادي و 9 صفاريان و )از خارجي توسعه و تحقيق سرمايه انباشت به داخلي توسعه و تحقيق سرمايه انباشت بر عالوه بستگي نيز خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و سرمايهاي و واسطهاي کاالهاي واردات کانال زا بهرهگيري راههاي بررسي درحالتوسعه کشورهاي براي که است درحالي اين دارد. دستيابي راههاي بايد کشورها اين دارد. بيشتري اهميت باالتر منافع کسب و سرريز اثرات ساير کنار در بتوانند تا کنند طي سريعتر را توسعه و رشد مسير و یافته را باالتر رشد نرخ به فناوري بهبود درحالتوسعه کشور يک براي يابند. حضور جهاني اقتصاد صحنه در کشورها هزينهبر حال درعين و کند بسيار فرآيندي معموال داخلي توسعه و تحقيق واحدهاي طريق از را بهرهوري افزايش و فناوري پيشرفت فرآيند فناوري و دانش سرريز درصورتيکه است اغماض غيرقابل صنعت و توليد فرآيند در فناوري اثرگذاري همچنین ميبخشد. تسريع. 10 باشد جديد توليدات منشأ توليد عوامل ساير با ترکيب در ميتواند و بوده شرايط در ميزبان کشور موقعيت نهادها کيفيت جديد اقتصادي ادبيات در است گفتني آن اثرگذاري و جذب چگونگي دانش توزيع نحوه بر و... حقوقي سياسي اقتصادي کشورهاي برخي توانايي عدم مهم داليل از يکي دارد. بسزايي تأثیر کشورها اقتصاد بر 2. P. M. Romer (1990). 3. G. M. Grossman & E. Helpman (1991). 4. P. Aghion & P. Howitt (1998). 5. D. T. Coc & E. Helpman (1995). 6. T. Bayoumi et al. (1999). 7. F. R. Lichtenberg & B. P. Potterie (1998). 8. F. P. Sebastian (2007). 9. W. Hejazi & E. Safarian (1999). 12. ص ) 1391 ( رحیمی و گوگردچیان 1. 10. ص ) 1391 ( رحیمی و گوگردچیان 10.
99 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم حقوق نظام و حکمراني شرايط بودن نامساعد خارجي دانش جذب در درحالتوسعه است. آنها فکري مالکيت زمينهساز بتواند که است حکومتي به دستیابی چگونگي خوب حکمراني موضوعمحوري کشورها ضعيف حکمراني صورت در. 1 باشد برابرخواهانه و مردمساالر اقتصادي توسعه فعاليتهاي انجام براي خود انگيزه داخلي و خارجي اقتصادي فعاالن و سرمايهگذاران توسعه( و تحقيق و انساني )سرمايه دانشمحور مؤلفههاي بر متکي باالي فناوري با توليدي توليد نوين مؤلفههاي بازار گسترش و آنها از مطلوب استفاده امکان و داده دست از را و بوده و... اجتماعي سياسي ناآراميهاي درگير که کشوري ديگر تعبير به مييابد. کاهش نظر از که هم اندازه هر به ميکند تهديد را خارجي اقتصادي فعاالن و سرمايهگذاران دارايي بود نخواهد موفق دانش مؤلفههاي گسترش و منابع جذب در هم باز باشد جذاب اقتصادي رد خارجي سرمايهگذاران و اقتصادي فعاالن خوب حکمراني وجود درصورت حالآنکه امر اين و شده ترغيب نوآورانه و مولد فعاليتهاي در سرمايهگذاري به امن و آرام محيطي و رقابتپذيري قدرت افزايش توليدي فعاليتهاي در مهارت و کارايي افزايش بهنوبهخود افزايش براي داشت. خواهد بههمراه ميزبان کشور براي را بينالمللي نظام عرصه در چانهزني و سياسي شرايط بايد خارجي مستقيم سرمايهگذاري جذب در کشور يک کلي جذابيت براي سیاستگذار بهعنوان حکومت نقش اينرو از باشد حاکم آنجا در مناسبي حکمراني کشورهاي در حضور براي سرمايهگذاران و اقتصادي فعاالن براي بيشتر رغبت و ميل ايجاد در ثبات طريق از سرمايهگذاري امنيت افزايش رقابتي و قانونمند محيط يک ايجاد با خود و... اداري بوروکراسي کاهش و فساد کنترل قوانين مداوم عدمتغيير دولت سياستهاي است. اهميت حائز بسيار ايجاد دانشمحور اقتصاد گسترش و خارجي دانش سرريز پيشنيازهاي از يکي همچنين و متخصصان مبتکران کارآفرينان ايده و فکر صاحبان از حمايت براي مناسب بسترهاي میتوان بستري چنين ايجاد مراحل مهمترين از است. دانشمندان و نوآوران بهطورکلي قرن از حقوق اين از حمايت کرد. اشاره فکري مالکيت حقوق نظام تقويت و تشکيل به حمايت براي پاريس»کنوانسيون يعني بينالمللي کنوانسيون دو تصويب با و بعد به نوزدهم 259. ص ) 1383 ( خیرخواهان و میدری 1.
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 100 ۱۸۸۶ سال در هنري«و ادبي آثار از حمايت براي برن»کنوانسيون و صنعتي«مالکيتهاي از از حمايت بنابراین گرفت. قرار نظر تجديد و اصالح مورد زمان مرور با و شد نهاده آغاز ميکنند. کمتوجهي آن به کشورها برخی اما داشته ديرينه سابقه فکري مالکيت حقوق و سرمايهگذاران باشد پيشرفتهتر فکري مالکيت حقوق نظام هرچه که است درحالي اين کشور در فعاليت و سرمايهگذاري براي بيشتري انگيزه داخلي و خارجي اقتصادي فعاالن و مناسب قوانين چارچوب در خارجي دانش سرريز سيستمي چنين در زيرا دارند ميزبان سرمايهگذاريها بر مترتب مادي حقوق حفظ از را آنها خاطر و ميگيرد صورت توسعهيافته در فکري مالکيت حقوق از حمايت اگر حال ميسازد. مطمئن خود نوآورانه فعاليتهاي و توسط هزينهاي و تالش هيچ بدون و بهراحتي بنگاهها محصوالت باشد ضعيف کشورها انتقال به تمايلي خارجي بنگاههاي و نوآوران سرمايهگذاران و شده سرقت ديگر اشخاص ندارند. کشورها اين به خود محصول دانش و فناوري تجربي مطالعات 2. طبيعي منابع و خوب حکمراني شاخصهاي تأثیر بررسي به 1 همکاران و گيرايينژاد OECD 2 کشورهاي در پويا ديتا پانل مدل از استفاده با خارجي مستقيم سرمايهگذاري بر بر طبيعي منابع و خوب حکمراني دادند نشان و پرداخته 1998-2011 زماني دوره در دارد. معناداري و مثبت اثر خارجي مستقيم سرمايهگذاري دوره در اروپا شرقي جنوب کشورهاي در پويا ديتا پانل مدل از بهرهگيري با 3 زينلي مستقيم سرمايهگذاري جذب در خوب حکمراني و نهادها نقش 1992-2010 زماني در مهمي نقش حکمراني و نهادي زيرساختهاي میدهد نشان و کرده بررسی را خارجي است. مؤثرتر درحالگذار کشورهاي در بهويژه امر اين دارند خارجي سرمايهگذاري جذب در نهادها عملکرد و اصالحات کيفيت میان معنادار و قوي رابطه مطالعه يافتههاي همچنین منطقه اين کشورهاي در خارجي مستقيم سرمايهگذاري توزيع و جذب و ميزبان کشورهاي ميکند. تأیید را 1. Gh. Geraeinejad et al. (2014). 2. Organization for Economic Cooperation and Development. 3.V. Zeneli (2014).
101 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم دادند. ارائه کارآفريني«و دانش سرريز»اختراعات عنوان با مطالعهاي 1 ساندر و اکس U بهصورت اثري فکري مالکيت حقوق از قويتر حمايت ایشان مطالعه نتايج براساس سود در را نوآوران فکري مالکيت حقوق از حمايت و داشته اقتصادي رشد بر معکوس مالکيت حقوق از حمايت بنابراين ميسازد. شريک است کارآفرينان به متعلق که تجاري ميدهد. افزايش را جديد دانش توليد و توسعه و تحقيق فعاليتهاي انجام انگيزه فکري مدتي از بعد حال اين با دارد. رشد و نوآوري کارآفريني بر مثبتي اثر جديد دانش اين سبب که داد خواهد کاهش آنقدر را کارآفريني بازده اختراعات ثبت از بيشتر حمايت شود. اقتصادي رشد کاهش زماني دوره در تجاري الگوهاي بر حکمراني تأثیرگذاري بررسي به نیز 2 همکاران و وو پرداخته دارند( اختیار در را دنيا تجارت درصد 89 )که جهان کشور 44 در 2005-2008 و بوده بیشتر کشورها ساير به نسبت 3 قانونمدار کشورهاي تجارت میزان دادند نشان و حس وجود آن عمده دليل و بوده کم نسبتا تجارت 4 خانوادهمدار کشورهاي در همچنين است. جوامع اين به نسبت اعتماد عدم و تجارت کانال از فناوري انتقال که است آن از حاکي 2010 سال در 5 وانگ مطالعه توسعه و تحقيق فعاليتهاي شدت بر معناداري و منفي اثر خارجي مستقيم سرمايهگذاري منفي توسعه و تحقيق فعاليتهاي شدت بر اختراع ثبت حقوق از حمايت اثر همچنين دارد. است. بيمعنا و مقدار با اخير سالهاي در چين سريع رشد دادند نشان مطالعهاي در نیز 6 همکارانش و کول منطقهاي نابرابريهاي اما بوده همراه خارجي مستقيم سرمايهگذاري و صادرات چشمگير بررسي به آنها بنابراین دارد. وجود خارجي مستقيم سرمايهگذاري جريان در قابلتوجهي زماني دوره در چين استان 30 در خارجي مستقيم سرمايهگذاري جريان تعيينکنندههاي براي بيشتري تالش که استانهايي ایشان مطالعه يافتههاي براساس پرداختند. 1998 2003-1. Z.J. Acs & M. Sanders (2012). 2. J. Wu et al. (2012). 3. Rule-Based. 4. Family-Based. 5. E. C. Wang (2010). 6. C. Cole et al. (2008).
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 102 جذب را خارجي مستقيم سرمايهگذاري از بيشتري سطوح دادهاند انجام فساد با مبارزه تعيينکننده عاملي محلي دولتهاي کارايي ميکند تأکيد مطالعه نتايج همچنين کردهاند. است. خارجي مستقيم سرمايهگذاري محل انتخاب در تجارت براي حکمراني حکمراني:آيا و»تجارت عنوان با مطالعهاي در 1 اولمر و ولر مؤثرتر و باثباتتر محيطي فراهمآوردن بهدليل حکمراني که داشتند بیان چنین است «مهم را مستقيم ارتباط اين مطالعات تمام البته ميشود. تجارت و سرمايهگذاري بهبود باعث قياس در ضعيف حکمراني با کشورها برخي چانگ مطالعه براساس مثال نمیکنند تأیید اندونزي مثال برای داشتهاند. تجارت و سرمايهگذاري در بهتري عملکرد کشورها ديگر با بسيار فساد وجود با چين و کرده تجربه را قابلتوجهي رشد سوهارتو ديکتاتوري دوران در صرفا ديگر بيان به است. کرده جذب خود سمت به را توجهي قابل سرمايهگذاري زياد نيست. کافی اقتصادي رشد و سرمايهگذاري تجارت بهبود براي خوب حکمراني بر تمرکز فعاليتهاي تحريک در نوآوري سياستهاي داد نشان 2 همکارانش و وو مطالعه همچنین انجام و اختراع ثبت حقوق از مؤثر حمايت اثر و داشته معناداری و مثبت اثر توسعه و تحقيق است. مثبت توسعه و تحقيق بر دولت توسط تحقيقاتي فعاليتهاي عضو کشورهاي کسبوکار بخش توسعه و تحقيق بر مؤثر عوامل بررسي به 3 فالک شاخص وی مطالعه نتايج براساس است. پرداخته 1995-2002 زماني دوره در OECD کسبوکار بخش توسعه و تحقيق شدت بر پارك( )شاخص اختراع ثبت حقوق از حمايت دارد. معناداري و مثبت اثر مستقيم سرمايهگذاري جريان بر نهادها و سياسي ريسک شاخصهاي نیز 4 هفکر و باس نشان و کرده ارزیابی 1984-2003 زماني دوره در را درحالتوسعه کشور 83 در خارجي تنشهاي و داخلي کشمکشهاي وجود عدم حکمراني شيوههاي ثبات شاخصهاي دادند جريان بر معناداري و مثبت اثر داراي دولت پاسخگويي ميزان و قانون حاکميت قومي و منفي اثر تورم و سياسي ريسک فساد شاخصهاي و بوده خارجي مستقيم سرمايهگذاري 1. C. Weller & K. Ulmer (2008). 2. Y. Wu et al. (2007). 3. M. Falk (2006). 4. M. Buss & S. Hefeker (2005).
103 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم دارند. خارجي مستقيم سرمايهگذاري جريان بر معناداري رثا 1998 سال در مقطعي دادههاي و جاذبه مدل بهکارگيري با 1 ديگران و ديگروت باعث نهادها عملکرد بهبود دادند نشان و کرده بررسی را تجاري جريانهاي روي بر نهادها دارند مشابه نهادهاي که کشورهايي در و شده درصد 44 تا 30 ميزان به تجارت افزايش دارند متفاوت نهادهايي که کشورهايي با مقايسه در درصد 13 ميزان به تجارت حجم مييابد. افزايش بررسي به عمودي و افقي نوع دو به نوآوري شاخص تفکيک ضمن 2 همکاران و آرنولد عوامل از يکي ميپردازند. 1984-1998 زماني دوره در اروپا در نوآوري تعيينکننده عوامل اين در است. نوآوري سياستهاي در هماهنگي و ايجاد براي جديد دولت وجود مهم تحقيق يافتههاي براساس است. شده عنوان نوآوري مرکزي هسته بهعنوان دانش مطالعه جديد سياست يک خواستار جامعه اجزاي بين عدمهماهنگي بر غلبه برای پژوهشگران وجود بنابراین ميکنند تعريف توانمندساز و مدير يک بهعنوان را دولت نقش که هستند ميدانند. ضروري و الزم نوآوري پرورش و فعالکردن براي را جديد حکومت بررسی را تجارت بر نهادها اثر نامتوازن ترکيبي دادههاي از استفاده با 3 کري و دالر تجارتشان سطح دارند کاراتري و بهتر نهادي کيفيت که کشورهايي دادند نشان و کرده کشورهايي همچنين دارند. باثباتتري و مستمر اقتصادي رشد نتيجه در و بوده باالتر شاخص از استفاده با آنها دارند. بيشتري تجارت به تمايل دارند بهتري نهادهاي که مطالعه نتايج براساس و کرده ارزيابي را ملي درآمد از تجارت سهم بر نهادها اثر حکمراني اثر تجارت با مقايسه در نهادها و شده کوتاهمدت در تجارت افزايش باعث ميتوانند نهادها دارند. بلندمدت در اقتصادي رشد بر ضعيفتري 15 در را خارجي مستقيم سرمايهگذاري بر خوب حکمراني تأثیر )1388( اسديان و مهرآرا مطالعه نتايج براساس کردهاند. ارزیابی 1996-2005 زماني دوره در و متوسط درآمد با کشور و مثبت اثر زيرساختها و سرانه داخلي ناخالص توليد خوب حکمراني شاخصهاي ایشان است. داشته خارجي مستقيم سرمايهگذاري بر معناداري و منفي اثر تورم نرخ و معنادار 1. H. Degroot et al. (2003). 2. E. Arnold et al. (2003). 3. D. Dollar & A. Kraay (2002).
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 104 سرمايهگذاري جذب بر خوب حکمراني تأثیر نیز )1387( همکاران و عادلي مهدوي بررسی 1996 2004- زماني دوره در و متوسط درآمد با کشور 34 در را خارجي مستقيم مستقيم سرمايهگذاري جذب بر معناداري اثر حکمراني شاخصهاي دادند نشان و کرده است. داشته متوسط درآمد با کشورهاي در خارجي شدت بين رابطه بررسي به که )1387( برخورداري و مهدوي مطالعه براساس پایان در پرداخته ايران در خارجي مستقيم سرمايهگذاري جذب و فکري مالکيت حقوق از حمايت خارجي مستقيم سرمايهگذاري جذب و فکري مالکيت حقوق از حمايت شدت میان رابطه با مقایسه در درحالتوسعه کشورهاي هرچند بنابراين نیست. معنادار اما بوده مثبت ايران در ميتوانند اما عقبترند توسعه و تحقيق فعاليتهاي و فناوري نظر از توسعهيافته کشورهاي تسد آنها دانش به و جسته بهره توسعهيافته کشورهاي تجارب از ارزانتر و سريعتر بسيار يابند. حقوق و حکمراني شاخصهاي وضعيت دقيقتر تبيين برای مدل ارائه از قبل ادامه در پرداخته مذکور شاخصهاي وضعيت بررسي به موردمطالعه کشورهاي فکري مالکيت میشود. حق شاخص در 1/37- شاخص با ايران و 0/15- شاخص با ترکيه )1( جدول براساس مورد کشورهاي میان در را عملکرد ضعيفترين و بهترين بهترتيب پاسخگويي و اظهارنظر مورد کشورهاي بين در کامرون و مراکش مالزي سياسي ثبات شاخص داشتهاند. مطالعه اختصاص خود به را سوم تا اول رتبههاي و بوده 0/49- و 0/41-0/22 بهترتيب مطالعه ايران همچنین است. کرده کسب را رتبهآخر 2/08- با فوق شاخص در نيز پاکستان و داده اثربخشي شاخص در جدول این براساس دارد. قرار هفتم رتبه در 1/06- معادل شاخصي با در را آخر رتبه 0/80- شاخص با کامرون و اول رتبه 1/11 معادل شاخصي با مالزي دولت نيز ايران دولت اثربخشي شاخص است. داده اختصاص بهخود مطالعه مورد کشورهاي بين ميشود مالحظه )1( جدول در همانطورکه دارد. قرار هفتم رتبه در و بوده 0/52- معادل ات اول رتبههاي بهترتيب 0/24 و 0/22 0/52 معادل شاخصهايي با ترکيه و تايلند مالزي 1/50- معادل شاخصي با ايران و کرده احراز را مقررات و قوانين کيفيت شاخص سوم حاکميت شاخص در است. داشته مطالعه مورد کشورهاي بين در را عملکرد ضعيفترين
بختنم هعسوتلاحرد ياهروشک رد شناد زيررس رب يرکف تيکلام قوقح و ينارمکح رثا 105 ميانگين کل شاخصها )2( -0/10 )2( -0/10 )3( -0/30 )1( 0/36 )4( -0/51 )5( -0/65 )6( -0/88 )7( -0/97 )8( -1/01-0/46 ماخذ: www.govindicators.org * اعداد داخل پرانتز بيانگر رتبه کشورها در بين کشورهاي مورد مطالعه در شاخص مورد نظر است. -0/47-0/35-0/32-0/12-0/83 ميانگين کشورها 0/69- پاکستان -1/04 )6( -2/08 )9( -0/56 )8( -0/64 )7( -0/85 )8( -0/91 )8( )6( -0/68 )7( -0/79 )9( -1/50 )7( -0/52 )7( -1/06 )9( -1/37 ايران کامرون -1/07 )8( -0/49 )3( -0/80 )9( -0/78 )8( -1/14 )9( -1/01 )9( اندونزي -0/19 )2( -1/38 )8( -0/32 )5( -0/44 )6( -0/74 )6( -0/81 )7( )5( -0/53 )4( -0/08 )5( -0/36 )6( -0/35 )4( -0/68 )7( -1/06 مصر مالزي -0/43 )4( 0/22 )1( 1/11 )1( 0/52 )1( 0/50 )1( 0/22 )1( مراکش -0/69 )5( -0/41 )2( -0/13 )4( -0/17 )4( -0/13 )5( -0/25 )3( )4( -0/26 )3( 0/04 )2( 0/27 )2( 0/31 )5(-0/77 )3( -0/21 تايلند )2( -0/10 )2( 0/07 )3( 0/24 )3( 0/18 )6( -0/83 )1(-0/15 ترکيه کشور حق اظهارنظر و پاسخگويي ثبات سياسي اثربخشي دولت کيفيت قوانين و مقررات حاکميت قانون کنترل فساد جدول 1 متوسط شاخصهاي حکمراني کشورهاي درحالتوسعه منتخب در دوره مورد مطالعه
106 پژوهشنامه بازرگانی شماره 78 بهار 1395 قانون مالزي و کامرون با شاخصهايي معادل 0/50 و 1/14- رتبه اول و آخر را به خود اختصاص دادهاند. جايگاه ايران در شاخص مذکور با کسب رقم 0/79- هفتم است. در نهايت در شاخص کنترل فساد نيز در بين کشورهاي مورد مطالعه رتبه اول و آخر با شاخصهايي معادل 0/22 و 1/01- به مالزي و کامرون تعلق دارد. ايران نيز با شاخص 0/58- رتبه ششم را کسب کرده است. متوسط شاخص حقوق مالکيت فکري کشورهاي درحالتوسعه منتخب در جدول )2( تصوير شده است. شاخص مذکور براي ترکيه مالزي و مراکش در بين کشورهاي مورد مطالعه بهترتيب 2/72 2/95 و 2/48 بوده و رتبههاي اول تا سوم را به خود اختصاص دادهاند. اندونزي نيز با شاخصي معادل با 1/7 رتبهآخر را کسب کرده و ايران با شاخصي معادل 1/91 در رتبه هفتم قرار دارد. جدول 2 متوسط شاخص حقوق مالکيت فکري کشورهاي درحالتوسعه منتخب در دوره مورد مطالعه کشور ترکيه تايلند مراکش مصر مالزي اندونزي کامرون ايران پاکستان ميانگين کشورها 2/21 1/76 )8( 1/91 )7( 2/28 )4( )9( 1/7 1/94 )6( 2/72 )2( 2/48 )3( 2/13 )5( 2/95 )1( حقوق مالکيت فکري ماخذ: پارک https://www.american.edu/cas/faculty/wgpark/upload/ipp-research-policy *اعداد داخل پرانتز بيانگر رتبه کشورها در بين کشورهاي مورد مطالعه در شاخص مورد نظر است. 3.معرفي متغيرها و ارائه مدل در اين بخش از مطالعه با بهرهگيري از مباني نظري و مطالعات انجام شده در زمينه سرريز دانش معادلههاي پيشنهادي بهصورت زير ارائه ميشوند: S f IM f ( IPR, GI, GDPCP, H, OPEN) ) 1 S f ( IPR, GI, GDPCP, H, OPEN) S S f FDI d f ( IPR, GI, GDPCP, H, OPEN) R & Dit ) 2 در ادامه متغيرهاي موجود در معادله باال معرفي ميشوند:
107 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم با تجارت طريق از درحالتوسعه کشورهاي S(: f-im ( واردات طريق از دانش سرريز بااليي دانش ذخيره توسعه و تحقيق خالقيتهاي انباشت نتيجه در که صنعتي کشور يک تجهيزات و واسطهاي کاالهاي واردات با امر اين ميبخشند. بهبود را خود بهرهوري دارد که ميگيرد صورت اطالعاتي به دستیابی نيز و است خارجي دانش برگيرنده در که سرمايهاي گروههاي وقتي دیگر عبارت به است. بااليي هزينه صرف مستلزم ديگر طريق از آن کسب گرفته شکل بزرگتري مقياس در درحالتوسعه کشورهاي اقتصاد ميشوند تشکيل تجاري رد انتقال زمينه گروهها اين بهعالوه مييابد. افزايش توسعه و تحقيق و فناوري ظرفيت و گسترش بر طبعا و ميکنند فراهم را توسعه و تحقيق بهويژه مختلف سرريزهاي و فني بخش همچون اقتصادداناني مطالعات و اقتصادي رشد اخير تئوريهاي. 1 مؤثرند تجاري جريانهاي )1995( هلپمن و کو )1998( هويت و آقيون )1991( هلپمن و گروسمن )1990( ر روم نايرافص و حجازي )2007( سباستين )1998( پوتري و ليچتنبرگ )1999( همکاران و بايامي اهنت کشورها اقتصادي رشد و نوآوري فعاليتهاي ميدهد نشان )1380( شاهآبادي و )1999( سرمايه انباشت به خارجي تجارت وجود با بلکه نيست داخلي توسعه و تحقيق فعاليتهاي تابع سرمايهگذاري و سرمايهاي و واسطهاي کاالهاي واردات کانال از خارجي توسعه و تحقيق از خارجي توسعه و تحقيق سرمايه انباشت بيانگر S f-im نماد دارد. بستگي خارجي مستقيم و واسطهاي کاالهاي واردات عمده که آنجا از است. تجاري شرکاي از کاال واردات کانال از بيش و گرفته صورت G7 گروه توسعهيافته کشورهاي از مطالعه مورد کشورهاي سرمايهاي بنابراین دارد تعلق کشورها از گروه اين به تنها جهان توسعه و تحقيق هزينههاي درصد 90 به مربوط دادههاي همچنین است. G7 گروه کشورهاي مطالعه در تجاري شرکاي از منظور کشورهاي تجاري شرکاي واردات دادههاي و جهاني بانک پايگاه از توسعه و تحقيق مخارج است. شده گردآوري 2 تجاري نقشه پايگاه از مطالعه مورد مستقيم سرمايهگذاري S(: f-fdi ( خارجي مستقيم سرمايهگذاري طريق از دانش سرريز گسترش بازار ايجاد فني دانش و فناوري انتقال سرمايه تأمين براي منبعي خارجي گسترش بهرهوري رشد و توليد کارايي افزايش ماهر انساني نيروي تربيت اشتغال 2. www.trademap.org. 10. ص رحیمی) 1391 ( و گوگردچیان 1.
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 108 يارب بهويژه داخلي سرمايهگذاري و سرمايه بازارهاي گسترش اقتصاديصنعتي پايههاي و تحقيق انباشت بيانگر S -f FDI نماد. 1 است پائين پساندازشان نرخ که است کشورهايي به مربوط آماري دادههاي و بوده خارجي مستقيم سرمايهگذاري کانال از خارجي توسعه زا مطالعه مورد کشورهاي به G7( گروه )کشورهاي خارجي مستقيم سرمايهگذاري ورود است. شده جمعآوري OECD کتابخانه به مربوط پايگاه مطالعه مورد دوره سال اولين در داخلي توسعه و تحقيق انباشت ميشود نشان خاطر البته است. شده محاسبه 3 همکاران و کو و 2 گريليچز مطالعه روش از استفاده با S f ( IPR, GI, GDPCP, H, OPEN) d R & Dit S0 ( g ) it ) 3 مطالعه. مورد دوره سال اولين در داخلي توسعه و تحقيق انباشت S: 0it مطالعه. مورد دوره سال اولين در i کشور توسعه و تحقيق هزينه :R&D it است: شده محاسبه زير بهصورت نيز g باال رابطه در g R & D ( R & Di T it 0 ) 4 ام. i متغير براي زماني دوره ابتداي به دوره انتهاي رشد متوسط g: 10 درحالتوسعه کشورهاي براي تنزيل نرخ )1997( همکاران و کو مقاله به توجه با δ: است. شده گرفته نظر در درصد زماني. دوره کل T: با: است برابر نيز بعد سالهاي براي S it انباشت ضمن در S d it d ( 1 )* Sit 1 R & Dit ) 5 تحقيق انباشت )1998( پوتري و ليچتنبرگ رهيافت و )5( فرمول از استفاده با همچنين خارجي( مستقيم سرمايهگذاري ورودي جريان و کاالها واردات کانال )از خارجي توسعه و است: شده محاسبه مطالعه مورد کشورهاي از يک هر براي 1. N. Savada (2004). 2. Z. Griliches (1998). 3. D. T. Coe et al. (2008).
109 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم 10 10 f FDI FDIijt dt f IM IM ijt dt S it * S j ; Sit * S ) 6 j GDP GDP j 1 jt j 1 jt f IM S FDI it و S f it جريان کانال از i کشور خارجي توسعه و تحقيق انباشت بهترتيب واردات کانال از i کشور خارجي توسعه و تحقيق انباشت و خارجي مستقيم سرمايهگذاري S d و t سال در ام j کشور داخلي ناخالص توليد GDP t سال در تجاري شرکاي از کاال jt jt ميدهد. نشان را t سال در j کشور داخلي R&D انباشت دنياي در که است امري فکري مالکيت حقوق از حمايت :)IPR( فکري مالکيت حقوق تعاريف آن درمورد و دارد ويژهاي اهميت دانشمحور مؤلفههاي گسترش براي کنوني فکري مالکيت از )WIPO 1 ( فکري مالکيت جهاني سازمان تعريف است شده ارائه مختلفي صنعتي نظیر زمينههايي در فعاليتهايي بهواسطه افراد که قانونيای حقوق از است عبارت مالکيت حقوق از حمايت شدت سنجش براي همچنین ميآورند. بهدست و... هنري علمي است. شده استفاده حاضر مطالعه در 2 پارک شاخص از مطالعه مورد کشورهاي در فکري حق بينالمللي توافقنامههاي در عضويت پوشش گستره زيرشاخص: پنج از پارک شاخص مکانيزمهاي حمايت از ناشي خسارات صورت در الزم تدارکات و تمهيدات اختراع ثبت يک تا صفر بين امتيازي آنها از هریک به که ميشود تشکيل حمايت دوره طول و اجرا ميآید. بهدست پنج تا صفر بين عددي امتيازها مجموع از و شده داده متنوع و متفاوت ويژگيهاي برشمردن با بينالمللي متعدد نهادهاي :)GI( حکمراني ديد از نمونه براي کردهاند. حکمراني شاخصهاي تهيه به اقدام حکمراني کيفيت براي براساس عمومي امور مديريت از است عبارت خوب حکمراني ملل سازمان عمران برنامه فرآيند در مردم گسترده مشارکت و عادالنه و کارآمد قضايي دستگاه قانون حاکميت رسمي رسوم و آداب و نهادها را خوب حکمراني نيز 4 همکاران و کافمن. 3 حکومتداري کي در عمومي مصلحت جهت در قدرت آنها بهوسيله که ميکنند تعريف غيررسمي و است: زير موارد شامل و ميشود اعمال کشور ميشوند. تعويض و نظارت انتخاب قدرت صاحبان آن طريق از که فرآيندي الف( 1. World Intellectual Property Organization (WIPO). 2. G. Park. 4. D. Kaufmann et al. (2009). 259. ص ) 1383 ( خيرخواهان و ميدري 3.
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 110 درست. سياستهاي اجراي و منابع کارآمد اداره براي دولت توانايي و ظرفيت ب( آنها ميان اقتصادي و اجتماعي تعامالت که نهادهايي به دولت و شهروندان احترام ج( ميکنند. اداره را بيان حکمراني براي مؤلفه و ويژگي شش )2009( همکاران و کافمن فوق تعريف براساس ثبات و پاسخگويي و شفافيت از است عبارت»الف«بند چارچوب در اول ويژگي دو کردهاند. محولشده وظايف انجام در دولت اثربخشي مؤلفه دو همچنين خشونت. حضور بدون سياسي تأمين مؤلفه دو سرانجام و ميگيرد جاي»ب«بند چارچوب در مقررات تنظيمگري کيفيت و اين با دولت و شهروندان رابطه نوع و قانوني چارچوبهاي وضعيت به فساد کنترل و قضايي بانک حکمراني شاخصهاي ميانگين به حاضر مطالعه در. 1 دارد اشاره ج( )بند چارچوبها است. دستيابي قابل جهاني بانک آماري پايگاه از آن دادههاي و شده توجه جهاني از يکي :)GDPCP( خريد قدرت برابري برحسب سرانه داخلي ناخالص توليد برابري برحسب سرانه داخلي ناخالص توليد دانش سرريز براي کنترلي متغيرهاي مهمترين بانک اطالعاتي پايگاه در موجود آمارهاي از مذکور شاخص )براي است خريد قدرت است(. شده استفاده جهاني سرمايهانساني انباشت اقتصادي رشد اصلي موتور 2 لوکاس اعتقاد به )H(: انساني سرمايه تفاوت به ملتها ميان در زندگي سطح تفاوت اصلي علت و بوده آنها دانش کشورها براي فرعي ولي ضروري نهاده يک سرمايهفيزيکي و ميشود مربوط آنها سرمايهانساني داي نوآوري تسهيلکننده و ظرفيتساز بهعنوان سرمايهانساني از 3 پاپاگورگيو است. توليد پيشنيازهاي اساسيترين از يکي تحصيلکرده کار نيروي تربيت گفت بتوان شايد ميکند. و کو و )1991( بارو )1987( رومر است. کشور يک اقتصادي سيستم به دانش سرريز انساني سرمايه براي جايگزيني بهعنوان دبيرستان در ثبتنام نرخ از 2009( و )2008 همکاران سرمايه ميزان سنجش براي دبيرستان در ثبتنام نرخ از نيز مطالعه اين در کردهاند. استفاده در موجود آمارهاي از شاخص این براي و شده استفاده مطالعه مورد کشورهاي انساني است. شده استفاده جهاني بانک اطالعاتي پايگاه 2. R. Lucas (1993). 3. C. Papageorgiou (1999). 35-6. صص ) 1389 ( پورجوان و شاهآبادي 1.
بختنم هعسوتلاحرد ياهروشک رد شناد زيررس رب يرکف تيکلام قوقح و ينارمکح رثا 111 باز بودن اقتصاد :)OPEN( باز بودن اقتصاد يکي از متغيرهاي کنترلي مهم براي سرريز دانش است. به اعتقاد ادواردز 1 کشورهايي که سياست آزادسازي تجاري اتخاذ کردهاند دانش جهاني را با رشد سريعتر و نرخ باالتري انباشت ميکنند. حسن 2 نيز معتقد است تسهيل در واردات کشورهاي درحالتوسعه را قادر ميسازد به دو شکل مجزاي دانش ملموس )کاالهاي سرمايهاي( و دانش غيرملموس )طرحها( به دانش پايه بينالمللي دست يابند. همچنين براساس نتايج مطالعه شاهآبادي و محمودي )1385( باز بودن اقتصاد دو اثر متضاد بر جذب سرمايهگذاري مستقيم خارجي دارد نخست: باعث توسعه سرمايهگذاري مستقيم خارجي با جهت صادراتي ميشود و دوم: اثر منفي بر سرمايهگذاري مستقيم خارجي با جهت بازاري دارد. همچنین درجه پايين بازبودن اقتصاد باعث جذب سرمايهگذاري مستقيم خارجي با جهت بازاري خواهد شد زيرا شرکتها ميخواهند از تعرفهها و هزينههاي انتقال اجتناب کرده و سرمايهگذاريها را با استفاده از منابع توليد ارزان کشور مقصد بهمنظور صادرات انجام دهند و اين سرمايهگذاري درصورتي انجام ميشود که تعرفهها کاهش يابد. هدف اين نوع سرمايهگذاري بازار داخلي نيست بلکه صادرات کاالهاي توليدي هدف اصلي تلقي ميشود. از اينرو ارزيابي اثر شاخص باز بودن بر سرريز دانش از طريق واردات کاالها و سرمايهگذاري مستقيم خارجي حائز اهميت است و ممکن است اثرات متفاوتي بر سرريز دانش داشته باشد. باز بودن اقتصاد بهصورت نسبت مجموع ارزش صادرات و واردات به توليد ناخالص داخلي محاسبه شده و دادههاي آماري آن از پايگاه اطالعاتي بانک جهاني گردآوري شده است. گفتني است جهت تبيين اثر حکمراني و حقوق مالکيت فکري بر سرريز دانش از طريق واردات و سرمايهگذاري مستقيم خارجي تصريح لگاريتمي معادلههاي )1( و )2( بهصورت زير خواهد بود: LS f IM it f FDI it LIPR LGI LGDPCP LH LOPEN 1 2 it 3 it 4 it 5 it 6 it it f FDI LS it 1 2LIPRit 3LGIit 4LGDPCPit 5LHit 6LOPENit it LS LIPR LGI LGDPCP LH LOPEN ) 8 1 2 it 3 it 4 it 5 it 6 it it ) 7 1. S. Edwards (1998). 2. R. Hasan (2000).
112 پژوهشنامه بازرگانی شماره 78 بهار 1395 ) 4. برآورد مدل و تفسير نتايج پژوهش حاضربا بهرهگيري از تکنيکهاي اقتصادسنجي روش پانل ديتا به برآورد تأثیر حکمراني و حقوق مالکيت فکري بر سرريز دانش از طريق واردات و سرمايهگذاري مستقيم خارجي کشورهاي درحالتوسعه منتخب )ايران اندونزي مالزي کامرون مصر ترکيه پاکستان مراکش و تايلند( ميپردازد. در گام اول در برآورد دادههاي تابلويي پولينگ يا پانل بودن دادههاي آماري بررسي ميشود. بهعبارت ديگر همانطور که بالتاجي 1 معتقد است ابتدا بايد مشخص شود رابطه رگرسيوني در نمونه مورد بررسي داراي عرض از مبدأهاي ناهمگن و شيب همگن است يا اينكه فرضيه عرض از مبدأهاي مشترك و شيب مشترك در بين مقاطع )مدل دادههاي تلفيقي ) 2 پذيرفته ميشود. به اين منظور از آزمون Fleamer استفاده شده است. آماره Fleamer بهصورت رابطه زير محاسبه و با آماره جدول مقايسه ميشود. F ( RRSS URRSS ) /( N 1) ( ( URRSS ) /( NT N K) ) 9 Leamer F( N 1), ( NT N K ) همانطور که در جدول )3( مشاهده میشود در هر دو معادله رگرسيوني روش پانل ديتا بودن دادههاي آماري پذيرفته ميشود. جدول 3 آزمون Fleamer برای بررسي روشهاي تلفيقي و پانل در کشورهاي مورد مطالعه Effects Test Statistic DF Prob معادله 1 57.87 (و 7 59) [0.000] معادله 2 44.25 (و 7 59) [0.000] مأخذ: يافتههاي پژوهش در گام دوم از آزمون هاسمن براي انتخاب بين روشهاي اثرات ثابت و یا اثرات تصادفي استفاده ميشود. این آزمون داراي توزيع کاي دو با درجه آزادي تعداد متغيرهاي توضيحي است. 1. B. H. Baltagi (2005). 2. Pooling Data.
113 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم تصادفي اثر روش در دارد:الف( وجود پانل روش در مقاطع اثرات درباره مهم فرض دو مقاطع اثرات ثابت اثر روش در ب( نيستند. همبسته توضيحي متغيرهاي با مقاطع اثرات بر مبني H 0 فرضيه اگر آزمون اين در دارند. همبستگي توضيحي متغيرهاي با کشورها و ولي ميشود. استفاده ثابت اثرات روش از صورت اين در ردشود تصادفي اثرات پذيرش هاسمن آزمون نتايج ميشود. استفاده تصادفي اثرات روش از شود پذيرفته H 0 فرضيه اگر میشود. استفاده ثابت اثرات روش از معادلهها برآورد براي که است آن بيانگر جمله آن از كه شده ارائه آمارههايي بينگروهي واريانس ناهمساني وجود آزمون براي کلي OLS انجام از پس آماره اين کرد. اشاره )LM 1 ( الگرانژ ضريب آزمون به میتوان ميشود. محاسبه نظر مورد مدل روي 2 T Si 2 2 ( 1) X 2 n 2 S LM ) 10 1 مدل کلي برآورد از حاصل واريانس S 2 زماني سري سالهاي تعداد نشانگر T آن در که اب خيدو توزيع داراي مجانبي بهطور LM آماره و بوده مقاطع تکتک در واريانس S 2 و i است. 12/83 محاسبهشده آماره مقدار همچنین بود. خواهد مقطعي واحد 1-n آزادي درجه که آنجا از ترتيب اين به و است 15/50 با برابر )5%=α( سطح در χ 2 جدول خيدو آماره 8 واريانس ناهمساني مشکل بنابراین است جدول خيدو از کوچکتر محاسبهشده خيدو ندارد. وجود واردات طريق از دانش سرريز معادله برآورد نتايج جدول 4 ثابت اثرات روش به خارجي مستقيم سرمايهگذاري و Independent Variable: f IM f FDI Dependent Variable: LS Dependent Variable: LS C -50.73* (-13.30) it 9.55* (49.87) it LIPR LGI 1.14** (2.58) 2.90* (4.22) 0.22* (2.89) 0.18** (1.79) 1. Lagrangian Multiplier (LM).
114 پژوهشنامه بازرگانی شماره 78 بهار 1395 Independent Variable: f IM f FDI Dependent Variable: LS Dependent Variable: LS LGDPCP 5.86* (1.98) it 0.12* (6.18) it LH LOPEN 0.30* (1.47) 1.03* (6.16) 0.10* (2.28) -0.099* (-2.45) Adjusted R2 0.97 0.92 S. E. of Regression 0.53 0.020 F-Statistics [Prob] Haman Test: Chi-Sq Statistic[Prob] 215.38 [0.000] 36.08 [0.000] 77.94 [0.000] 19.78 [0.001] مأخذ: يافتههاي پژوهش * اعداد داخل پرانتز مقدار آماره t-statistic و اعداد داخل کروشه احتمال يا Prob را نشان ميدهند. * ضريب برآوردشده که نشانههاي * و** دارند بهترتيب با سطوح معناداري % 1 و % 10 مرتبطند. قبل از بررسي نتايج ضرايب تخميني متغيرها بايد اذعان کرد تمام ضرايب سرريز دانش از طريق سرمايهگذاري مستقيم خارجي از ضرايب سرريز دانش از طريق واردات کاالها کوچکتر است و دليل آن ميتواند ناشي از اين امر باشد که وزن قابلتوجهي از سرريز دانش به کشورهاي مورد مطالعه از طريق واردات کاال از کشورهاي توسعهيافته انجام شده و سرمايهگذاران خارجي ممکن است به داليل متعدد از جمله نامساعد بودن فضاي اقتصادي سياسي اجتماعي فرهنگي و حقوقي و... تمايلي به حضور در اين کشورها نداشته باشند. در ادامه به بررسي ضرايب برآورد متغيرها در جدول )4( پرداخته ميشود: براساس نتايج برآورد معادلهها در جدول )4( اثر حقوق مالکيت فکري بر سرريز دانش )از کانال واردات و سرمايهگذاري مستقيم خارجي( مثبت و معنادار است. به تعبيري ديگر با بهبود شاخص پارک سرريز دانش به کشورهاي درحالتوسعه افزايش مييابد و ميتوان گفت در دنياي امروز درصد اندکي از قيمت تمامشده محصول جديد به ارزش مواد اوليه بهکاررفته در آن مربوط ميشود و سهم قابلتوجهي از قيمت تمامشده محصول بابت دانش و فناوري بهکاررفته در آن بوده و اين سهم با سرعت زيادي در حال افزايش است. از اينرو صاحبان فکر و ايده کارآفرينان نوآوران سرمايهگذاران و فعاالن اقتصادي خارجي که
115 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم باید یافتهاند دست جديد فناوريهاي و علمي نتايج به زياد زمان و امکانات صرف با تقويت و تشکيل بهعبارتي و مطمئن فضاي ايجاد با خود فعاليت ادامه و شروع براي داشته ميزبان کشور در را اطمينانخاطر اين نظاممند و مؤثر فکري مالکيت حقوق نظام و غيرقانوني مجراهاي از نوآورانهشان و اقتصادي فعاليتهاي از حاصل سودهاي که باشند اين آنها اگر صورت اين غير در نميشود. منتقل ديگران به غارت همچون نادرست محصوالت کردن صادر و سرمايه آوردن از باشند نداشته کشوري در را امنيت احساس طريق از خارجي دانش سرريز شاهد صورت درآن و کرده اجتناب کشورها اين به خود 1 اسمرينسکا مطالعه نتايج بود. نخواهيم خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و کاالها )واردات خارجي سرمايهگذاران تمايل ضعيف فکري مالکيت حقوق نظام که است آن از حاکي فکري مالکيت حقوق به زيادي وابستگي )که فناوريبر بخشهاي در سرمايهگذاري براي که است مطلب اين مؤيد نيز 2 بارتي پنيو و ماسکوس مطالعه نتايج ميدهد. کاهش را دارند( تمايلي چندمليتي بنگاههاي کشوري در قوي فکري مالکيت حقوق نظام فقدان درصورت فناوريهاي تنها است ممکن يا و نداشته کشورهايي چنين در توسعه و تحقيق استقرار به کنند. منتقل کشورها اين به را قديمي سرريز بر حکمراني کل شاخص ضريب ميشود مشاهده )4( جدول در همانگونهکه و مثبت مطالعه مورد کشورهاي خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و واردات کانال )از دانش کشور يک کلي جذابيت افزايش براي گفت ميتوان بنابراین است. معنادار آماري نظر از کشوري در زيرا باشد حاکم آنجا در نيز مناسبي حکمراني شرايط بايد دانش جذب در نظر از هم هرچقدر شود تهديد خارجي اقتصادي فعاالن و سرمايهگذاران دارايي که به اميدي و انگيزه زيرا بود نخواهند موفق دانش جذب در هم باز باشد جذاب اقتصادي باس 3 شاپيرو و گلوبرمن مطالعه نتايج ندارند. ميزبان کشور در خود فعاليتهاي سودآوري مستقيم سرمايهگذاري جذب در کشورها عملکرد تفاوت ميدهد نشان نيز )2005( هفکر و با توانمند حکومتي وجود اينرو از دارد. ارتباط حکمراني و نهادي تغييرات با خارجي وجود روشن و ساده مقررات و قوانين شايستهساالر و درستکار کارآمد دولتي نهادهاي 1. B. Smarzynska (2002). 2. K. E. Maskus & M. Penubarti (2005). 3. S. Globerman & D. Shapiro (2002).
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 116 افراد حقوق امنيت تضمين براي اطمينان مورد قضايي ساختار توسط قوي اجرايي مکانيسم و قانوني سازوکارهاي وجود گروهي رسانههاي در مدني جامعه مستقل صداي وجود داخلي واردکنندگان به را اعتماد اين فساد کنترل براي بازرسي و نظارتي چارچوبهاي يوس از و منتفعشوند مولدشان و توليدي فعاليتهاي از ناشي منافع از ميتوانند که میدهد توليد رقابت قدرت و کارايي افزايش بنگاهها براي توليد هزينههاي کاهش با امر اين ديگر بيشتر خارجي دانش سرريز نهايت در و بينالمللي نظام عرصه در چانهزني و اقتصاد در داشت. خواهد پي در را ميزبان کشورهاي براي توليد بين معناداري و مثبت رابطه که است آن از حاکي مطالعه برآورد نتايج همچنين خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و واردات کانال )از دانش سرريز و سرانه داخلي ناخالص داخلي بازار اندازه که انگاشت چنین ميتوان دارد. وجود مطالعه مورد کشورهاي در داخلي ناخالص توليد و بوده مؤثر دانش سرريز در که است مهمي عوامل از يکي کشورها اندازه هرچه اينرو از است. اقتصادي توان و داخلي بازار اندازه بيانگر کشورها سرانه جذب ظرفيت و توانايي کشور که است آن نشاندهنده باشد وسيعتر داخلي بازارهاي و بيشتر سرمايهگذاري به را خارجي سرمايهگذاران امر اين و داشته را توليدشده کاالهاي که ميکند ترغيب ميزبان کشورهاي به کاالها بيشتر صدور به را خارجي صادرکنندگان مييابد. افزايش کشور آن به دانش سرريز خود بهنوبه و واردات کانال )از دانش سرريز بر انساني سرمايه شاخص به مربوط برآورد نتايج و مستقيم رابطه ميدهد نشان درحالتوسعه کشورهاي خارجي( مستقيم سرمايهگذاري تجارت که میشود پنداشته چنین و است برقرار دانش سرريز و انساني سرمايه بين معناداري هک آنجا از است. پيشرفته فناوريهاي و دانش افکار انديشهها انتقال اصلي کانال خارجي کشور در سرمايهانساني انباشت به بهشدت فناوريها اين از پيروي و انطباق قبول پذيرش بازار در بيشتر رقابتي توان و برتر فناوريهاي بهکارگيري لذا دارد بستگي دريافتکننده پينگ و 2 اشپيگل و بنحبيب اعتقاد به. 1 است سرمايهانساني افزايش و بهکارگيري مستلزم ظرفيت و داده افزايش را فناوري انتشار و جذب سرعت انساني سرمايه 3 چانگ کينگ و 1. A. Isaksson (2002). 2. J. Ben Habib & M. Spiegel (1994). 3. L. Ping & Zh. Qingchang (2008).
117 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم رد مؤثري نقش اینرو از و ميکند مشخص توليد مناسب تکنيکهاي ايجاد در را کشور سرمايهگذاري ورودي جريان و کاال واردات کانال از سرريزشده فناوري تطبيق و جذب انساني سرمايه ضريب که است اهميت حائز نيز نکته اين به توجه البته دارد. خارجي مستقيم و بوده ناچيز خارجي مستقيم سرمايهگذاري و واردات کانال دو هر از دانش سرريز بر سياستهاي با اقتصادي کالن سياستهاي ناهماهنگي آن دليل مهمترين ميرسد نظر به اقتصادي کالن سياستهاي مذکور کشورهاي در زيرا باشد پژوهشي و آموزشي علمي اخذ نتيجه و نمیشود اتخاذ پژوهشي و آموزشي علمي سياستهاي با هماهنگ و متناسب دانشمحور مؤلفههاي بازار ضرر به نسبي قيمتهاي انحراف به نامناسب کالن سياستهاي میانجامد. انساني سرمايه ازجمله مطالعه مورد کشورهاي در )4( جدول در موجود معادلههاي برآورد نتايج به توجه با واردات کانال )از دانش سرريز و اقتصاد بودن باز درجه میان معناداري و مثبت رابطه کانال )از دانش سرريز و اقتصاد بودن باز درجه میان نیز معناداري و منفي رابطه و کاالها( اقتصاد درهاي شدن باز با ديگر تعبير به است. برقرار خارجي( مستقيم سرمايهگذاري ضروري واسطهاي و سرمايهاي کاالهاي برخي اوليه مواد ورود جهاني تجارت بهسوي و بوده آسانتر اقتصادي فعاليتهاي انجام براي و... مديريت و دانش پيشرفته فناوريهاي دريافتند 1 نگ و لو شوند. بهرهمند کاالها واردات از ناشي دانش سرريز از ميتوانند کشورها بيشتري فناورانه نوآوري به احتماال هستند روبهرو واردات باالتر نرخهاي با که بنگاههايي دروم کشورهاي در خارجي سرمايهگذاريهاي جذب ميرسد بهنظر اما ميشوند ترغيب منفي و مثبت اثرگذاري گفت ميتوان بنابراین دارد. توجه داخل بازار به بيشتر مطالعه قيمتي نسبي فراواني عدمتناسب يا تناسب و کشورها اقتصادي ساختار به اقتصاد بودن باز تجاري آزادسازي موضوع به بيشتري احتياط با باید و داشته بستگي عوامل فيزيکي و شود. پرداخته مطالعه مورد کشورهاي مالحظات و جمعبندی دانش سرريز با آنها ارتباط و فکري مالکيت حقوق حکمراني اهميت به توجه با 1. Y. Lu & T. Ng (2010).
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 118 کانال )از دانش سرريز بر فکري مالکيت حقوق و حکمراني تأثیر ارزيابي به حاضر مطالعه زماني دوره در منتخب درحالتوسعه کشورهاي خارجي( مستقيم سرمايهگذاري و واردات و حکمراني شاخص بهبود که است آن از حاکي مطالعه نتايج ميپردازد. 2001-2011 معنادار و مثبت اثر منتخب درحالتوسعه کشورهاي دانش سرريز بر فکري مالکيت حقوق سرمايه و سرانه داخلي ناخالص توليد متغيرهاي تخمين نتايج براساس همچنين دارند. بهعالوه و بوده معنادار و مستقيم اثر دانش سرريز بر مطالعه مورد کشورهاي در انساني کاالها( واردات کانال )از دانش سرريز و اقتصاد بودن باز درجه بين معناداري و مثبت رابطه سرمايهگذاري کانال )از دانش سرريز و اقتصاد بودن باز درجه بين معناداري و منفي رابطه و و تحقيق فعاليتهاي کشورها اين در آنجاکه از بنابراین است. برقرار خارجي( مستقيم فناوري شکاف کاهش برای کشورها این است ضروري است اندک بسيار داخلي توسعه اقتصادي توسعه و رشد به دستيابي و رقابتپذيري قدرت افزايش توسعهيافته کشورهاي با سرريز جذب برای داخلي توسعه و تحقيق فعاليتهاي به توجه همراه به باثبات و مستمر و سیاستگذاران ميرود انتظار ازاينرو شوند. قائل ويژهاي اهميت نیز خارجي دانش راستاي در مذکور شاخصهاي بهبود براي مطالعه مورد کشورهاي اقتصادي تصميمگيران کنند: توجه زير پيشنهادات به دانش سرريز افزايش درحالتوسعه کشورهاي فناوري شكاف كاهش برای پيشرفته فناوريهاي به دسترسي حقوق رعايت لزوم طرح و فرهنگسازي طريق از زمينه اين در موفق كشورهاي با مطلوب انجام جهت حقوقي اساسي چالشهاي از يکي بهعنوان فکري مالکيت بينالمللي. و ملي همکاريهاي در فکري سرمايههاي از حمايت براي مناسب مقررات و قوانين تصويب و تدوين در متخلفان با قانوني برخورد و خارجي سرمايههاي و مطالعات نتايج انتقال جهت زمينه. اين نظاممند و مؤثر حمايت براي موجود متولي سازمانهاي و نهادها بيشتر هماهنگي فکري. مالکيت حقوق از تصميمگيري فرآيندهاي در مردم مشارکت پاسخگويي و شفافيت به ويژه توجه جامعه. در انجمنها و رسانهها گسترده فعاليت آزاديبيان آزاد انتخابات برگزاري
119 رثا ينارمکح و قوقح تيکلام يرکف رب زيررس شناد رد ياهروشک هعسوتلاحرد بختنم هزينههاي کاهش جامعه منابع عدمانحراف و مطلوبتر تخصيص موضوع اين يپ در را اقتصادي رشد و سرمايهگذاري افزايش کسبوکار توسعه و کسبوکار دارد. نظرات و آرا به بيشتر توجه و جامعه در باثبات سياسي فضاي ايجاد به توجه برای بيشتري انگيزه و اطمينان آرامشخاطر مذهبي و قومي سياسي اقليتهاي ميکند. فراهم را جديد کسبوکار شروع و مولد سرمايهگذاري فراهم و تأمين همچون محولشده وظايف انجام در دولت اثربخشي به توجه توليد فرايند در نياز مورد فيزيکي زيرساختهاي و عمومي خدمات و کاالها ساختن شهروندان بهداشت تأمين همگاني آموزش سدها ريلي خطوط جادهها )همچون تدارک اقتصادي فعاالن براي مناسبی اقتصادي محيط و...( فناوري انتقال و تسهيل کسبوکار محيط بهبود موجب بنگاهها براي مبادالتي هزينههاي کاهش با و دیده شد. خواهد خصوصي سرمايهگذاري ترغيب و اقتصاد رقابتي توان افزايش و عادل قضات و دادگاهها تقويت و حفظ ايجاد و قضايي تأمين نهاد بر تأکيد ضمانت و )فکري( معنوي و فيزيکي داراييهاي حقوق از حمايت برای منصف جامعه. در قراردادها اجراي قدرت اعمال از جلوگيري بهمنظور شفاف و قانوني مناسب سازوکارهاي ايجاد به سياسي. نخبگان و همسود گروههاي يا خصوصي منافع کسب براي عمومي منابع بهينه تخصيص عدم و اتالف از فساد کنترل قانوني چارچوبهاي ديگر تعبير کسبوکار انگيزههاي بهبود به اینترتیب به و کرده جلوگيري بهشدت جامعه در ترغيب رقابتي توان افزايش کشورها توليدي ظرفيتهاي از استفاده جامعه در شد. خواهد منجر خصوصي سرمايهگذاري اقتصاد به سرمايهمحور و منابع اقتصاد رويکرد از سیاستگذاريها رويکرد تغيير سياستهاي با اقتصادي کالن سياستهاي بيشتر هماهنگي طريق از دانشمحور پژوهشي. و آموزشي علمي
1395 بهار 78 شماره بازرگانی پژوهشنامه 120 منابع تخصصي فصلنامه کشورها«توسعهاقتصادي در توسعه و تحقيق»نقش ) 1387 ( مهناز ربيعي 35-40. صص 15 ش رشد مراکز و پارکها ش مفيد نامه ايران«اقتصادي رشد تعيينکننده عوامل»بررسي ) 1380 ( ابوالفضل شاهآبادي.169-199 صص 27 کشورهاي بهرهوري و اقتصادي رشد بر حکمراني نقش»بررسي ) 1389 ( عبداله پورجوان علوم و اقتصاد دانشکده ارشد کارشناسي پاياننامه برگزيده«درحالتوسعه و توسعهيافته همدان. سينا بوعلي دانشگاه اجتماعي مستقيم سرمايهگذاري»تعيينکنندههاي ) 1385 ( عبداله محمودي و ابوالفضل شاهآبادي 189. 207- صص 5 ش اقتصادي جستارهاي ايران(«موردي )مطالعه خارجي و داخلي R&D فعاليتهاي اثر»بررسي ) 1380 ( ابوالفضل شاهآبادي و اکبر کميجاني بازرگاني پژوهشنامه توليد«عوامل کل بهرهوري بر تجارتخارجي( طريق )از خارجي 29-68. صص 18 ش نوآوري و توسعه و تحقيق سرريزهاي»آثار ) 1391 ( رحيمي فاطمه و احمد گوگردچيان توسعه و رشد پژوهشهاي فصلنامه ايران«اقتصادي رشد بر تجاري بزرگ شرکاي 9-24. صص 9 ش سوم سال اقتصادي سرمايهگذاري جريان و فکري مالکيت»حقوق ) 1387 ( برخورداري سجاد و ابوالقاسم مهدوي 11-36. صص 24 ش پانزدهم سال توسعه و دانش مجله ايران(«خارجي)مورد مستقيم مرکز ناشر توسعه بنيان خوب حکمراني ) 1383 ( خيرخواهان جعفر و احمد ميدري اول. چاپ تهران اسالمي شوراي مجلس پژوهشهاي Acs, Z. J. and Sanders, M. (2012); Patent, Knowledge Spillovers and Entrepreneurship, Small Business Economics, no. 39(4), pp. 801 817. Aghion, P. and Howitt, P. (1992); A Model of Growth through Creative Destruction, Econometrica, no. 60(2), pp. 323-351. Argyres, N. S. and Brian, S. (2004); R&D, Organization Structure, and the Development of Corporate Technological Knowledge, Strategic Management Journal, no. 25(8-9), pp. 929-958. Arnold, E., Deiaco, E., Mckibbin, Sh., Simmonds, P. and Stroyan, J. (2002); The Governance of Research and Innovation: An International Comparative
بختنم هعسوتلاحرد ياهروشک رد شناد زيررس رب يرکف تيکلام قوقح و ينارمکح رثا 121 Study, University of Ottawa John De La Mothe with Contributions from the Technical Attaches of the Ministry of Economic Affairs, Available At: in3.dem.ist.utl.pt/master/03itt/lec_2_4.pdf Baltagi, B. H. (2005); Econometric Analysis of Panel Data, Third Edition Wiley & Sons, England, pp. 11-75. Ben Habib, J. and Spiegel, M. (1994); The Role of Human Capital in Economic Development: Evidence from Aggregate Cross-Country Data, Journal of Monetary Economics, no. 34(2), pp. 143-173. Buss, M. and Hefeker, C. (2005); Political Risk Institutions and Foreign Direct Investment, HWWA Discussion Paper 315, Hamburg Institute of International Economics, pp. 1-24. Bayoumi, T., Coe, D. T. and Helpman, E. (1999); R&D Spillovers and Global Growth, Journal of International Economics, no. 47(2), pp. 399 428. Coe, D. T. and Helpman, E. (1995); International R&D Spillovers, European Economic Review, no. 39(5), pp. 859-887. Coe, D. T., Helpman, E. and Hoffmaister, A. W. (2008); International R&D Spillovers and Institutions, European Economic Review, no. 53(7), pp. 723 741. DeGroot, H. L. F., Linders, G.J., Rietveld, P. and Subramanian, U. (2003); The Institutional Determinants of Bilateral Trade Patterns, World Bank, Washington, Available At: ideas.repec.org/a/bla/kyklos/ v57y2004i1p103-123.html Dollar, D. and Kraay, A. (2002); Institutions, Trade and Growth, The World Bank Economic Review, no. 6(29), pp. 221-246. Edwards, S. (1998); Openness, Productivity and Growth: What Do We Really Know?, Economic Journal, no. 108(447), pp. 383-98. Falk, M. (2006); What Drives Business Research and Development (R&D) Intensity across Organization for Economic Co-Operation and Development (OECD) Countries?, Applied Economics, no. 38(5), pp. 533 547. Geraeinejad, Gh., Daghighiasli, A. and Sadat Ostadramezan, A. (2014); The Effect of Good Governance Indicators and Natural Resources on Foreign Direct Investment (FDI) in Selected OECD Countries, International Journal of Management and Humanity Sciences, no. 3(5), pp. 1812-1818. Globerman, S. and Shapiro, D. (2002); Global Foreign Direct Investment Flows: The Role of Governance Infrastructure, World Development, no. 30(11), pp. 1899-1919. Griliches, Z. (1988); Productivity Puzzles and R&D: Another Non
122 پژوهشنامه بازرگانی شماره 78 بهار 1395 Explanation, Journal of Economic Perspectives, American Economic Association, no. 2(4), pp. 9-21. Grossman, G. M. and Helpman, E. (1991); Innovation and Growth in the Global Economy, MIT Press, Cambridge, Mass. Hasan, R. (2000); The Impact of Imported and Domestic Technologies Productivity: Evidence From Indian Manufacturing Firms, East-West Center Working Papers. Hejazi, W. and Safarian, E. (1999); Trade, Investment and United States R&D Spillovers, Canadian Institute for Advanced Research Working Paper, ECWP-56. Isaksson, A. (2002); The Importance of Human Capital for the Trade-Growth Link, Statistics and Information Networks Branch of UNIDO, Available At: http: //www.unido.org/index.php?id=o4895 Kalande, C. (2002); Intellectual Property Foreign Direct Investment and the Least Developed Countries, Journal of World Intellectual Property, no. 5(7), pp. 11-128. Kaufmann, D., Kraay, A. and Mastruzzi, M. (2009); Governance Matters Viii: Aggregate and Individual Governance Indicators 1996-2008, Policy Research Working Paper 4978. Lichtenberg, F. R. and Potterie, B. P. (1998); International R&D Spillovers, European Economic Review, no. 42(8), pp. 1483-1491. Lucas, R. (1988); On the Mechanics of Economic Development, Journal of Monetary Economics, no. 22(1), pp. 3-42. Lu. Y. and Ng, T. (2010); Do Imports Spur Incremental Innovation?, Available at: www.homes.chass.utoronto.ca/ ngkaho/research innovation_ and_imports Maskus, K. E. and Penubarti, M. (1995); How Trade-Related are Intellectual Property Rights?, Journal of International Economics, no. 39(3), pp. 227-248. Park-Walter, G. (2008); International Patent Protection: 1960-2008, Research Policy, no. 37(4), pp. 761-766. Papageorgiou, C. (1999); Human Capital as a Facilitator of Innovation and Imitation in Economic Growth: Further Evidence from Cross-Country Regressions, Department of Economics Louisiana State University, Available at: http: //growthconf.ec.unipi.it/papers/nunessimoes.pdf Ping, L. and Qingchang, Zh. (2008); The Effects of Technological Spillover through FDI and Import Trade on China s Innovation, School