Antonio Gamoneda Αντόνιο Γκαμονέδα. El óxido se posó en mi lengua y otros poemas Η σκουριά κατακάθισε στη γλώσσα μου και άλλα ποιήματα

Antonio Gamoneda Αντόνιο Γκαμονέδα El óxido se posó en mi lengua y otros poemas Η σκουριά κατακάθισε στη γλώσσα μου και άλλα ποιήματα

El encuentro con Antonio Gamoneda fue organizado por el Instituto Cervantes de Atenas el 8 de febrero de 2008, en la librería IANOS de Atenas, en colaboración con la Cadena de Cultura Ianós y la revista digital de poesía poema.eu. Antonio Gamoneda fue presentado por Juan Vicente Piqueras, Jefe de Estudios del Instituto Cervantes de Atenas y poeta y Constantinos Paleologos, Profesor de Literatura y Lengua Españolas en la Universidad Jónica y en la Universidad Abierta de Grecia. El presente libro fue repartido al público de esta actividad como un recuerdo del encuentro con el poeta y contiene las primeras traducciones de poemas de Antonio Gamoneda al griego. Los derechos de los poemas pertenecen al autor, Antonio Gamoneda. Los derechos de las traducciones pertenecen a los traductores, Costas Vrajnós y Constantinos Paleologos. Los derechos de la edición pertenecen al Instituto Cervantes de Atenas. Edición limitada de 300 ejemplares, no venal. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ NOTA BIOGRÁFICA Η συνάντηση με τον Αντόνιο Γκαμονέδα διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Θεβάντες της Αθήνας στις 8 Φεβρουαρίου 2008 σο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ της Αθήνας, σε συνεργασία με την Αλυσίδα Πολιτισμού «Ιανός» και το ηλεκτρονικό περιοδικό ποίησης «poema.eu». Τον Αντόνιο Γκαμονέδα παρουσίασαν ο Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Διευθυντής Σπουδών του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας και Ποιητής και ο Κωνσταντίνος Παλιολόγος, Καθηγητής Ισπανικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αυτό το βιβλίο μοιράστηκε στο κοινό της εκδήλωσης σαν αναμνηστικό της συνάντησης με τον ποιητή και περιέχει τις πρώτες μεταφράσεις ποιημάτων του Αντόνιο Γκαμονέδα στα ελληνικά. Τα δικαιώματα των ποιημάτων ανήκουν στον ποιητή, Αντόνιο Γκαμονέδα. Τα δικαιώματα των μεταφράσεων ανήκουν στους μεταφραστές, Κώστα Βραχνό και Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Τα δικαιώματα της έκδοσης ανήκουν στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας. Περιορισμένη έκδοση 300 αντιτύπων. Δεν είναι προς πώληση.

Antonio Gamoneda nació en Oviedo en 1931. A los tres años, ya huérfano de padre (de su mismo nombre, poeta en la órbita del modernismo que publicó un solo libro, Otra Más alta vida, en 1919), se trasladó con su madre, Amelia Lobón, a León, única ciudad en la que ha querido vivir. Inicialmente en el principal barrio obrero y campesino de la ciudad, que siguen llamando El Crucero. Para sus ojos infantiles, el barrio fue un observatorio privilegiado de la represión llevada a cabo por los nacionales durante la guerra civil y la inmediata posguerra. Al día siguiente de cumplir catorce años, a las cinco de la mañana, empezó a trabajar encendiendo la calefacción, en calidad de meritorio y recadero, en el extinguido Banco Mercantil. Desde los diecisiete, estuvo en la oposición clandestina hasta los días de la llamada Transición. En 1969, abandonó la banca privada y pasó a crear y dirigir los servicios culturales de la Diputación Provincial. Intentaba hacer una cultura progresista con el dinero de la Dictadura. Fue privado de su condición de funcionario. Desde 1979 hasta su jubilación en 1991, fue director gerente de la Fundación Sierra-Pambley, creada, en 1887, por Francisco Giner de los Ríos, Gumersindo de Azcárate y Manuel Bartolomé Cossío. De poesía o en torno a la poesía ha publicado hasta ahora los siguientes libros: Sublevación inmóvil, 1960 y 2006; Descripción de la mentira, 1977, 1986 y 2003 y 2006; León de la mirada, 1979 y 1990; Blues castellano, 1982, 1999 y 2007; Lápidas, 1987 y 2006; Libro del frío, 1992, 2000, 2003 y 2006; Mortal 1936 (en colaboración con Juan Barjola), 1994; El vigilante de la nieve,1995; Libro de los venenos 1995, 1997 y 2006; Mallarmé, Herodías (versión libre, en colaboración con Amelia Gamoneda), 1996 y 2006; El cuerpo de los símbolos, 1997 y 2007; Substances, límites, 1997; Tú? (en colaboración con Antoni Tàpies) 1998; Pétale blessé, 2002; Arden las pérdidas, 2003, 2004 y 2006; Reescritura, 2004; Cecilia, 2004 y 2007; De l impossibilité, 2004; La voz de Antonio Gamoneda, 2004; Ο Αντόνιο Γκαμονέδα γεννήθηκε στο Οβιέδο το 1931. Όταν ήταν τριών ετών, και ορφανός πλέον από πατέρα (λεγόταν και εκείνος Αντόνιο Γκαμονέδα, ποιητής επηρεασμένος από το Συμβολισμό, ο οποίος εξέδωσε μόλις ένα βιβλίο, Otra más alta vida, το 1919), μετακόμισαν με τη μητέρα του, Αμέλια Λομπόν, στη Λεόν, στην πόλη, δηλαδή, στην οποία ζει από τότε. Στην αρχή, εγκαταστάθηκαν στην κατεξοχήν συνοικία εργατών και αγροτών που ονομαζόταν και εξακολουθεί να ονομάζεται Ελ Κρουθέρο. Στα παιδικά μάτια του ποιητή, η εν λόγω συνοικία υπήρξε προνομιούχο «παρατηρητήριο» της καταπίεσης που άσκησαν στο λαό οι ιδεολογικά προσκείμενοι στον Φράνκο, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Την επαύριον των δέκατων τέταρτων γενεθλίων του, στις πέντε τα ξημερώματα, άρχισε να εργάζεται, ως άμισθος κλητήρας, σε ιδιωτική τράπεζα που πλέον δεν υφίσταται. η πρώτη δουλειά που του ανατέθηκε ήταν να ανάψει τη θέρμανση. Από τα δεκαεφτά του χρόνια μέχρι λίγο πριν τη μεταπολίτευση (1975), στρατεύτηκε στις εκτός νόμου δυνάμεις που αντιμάχονταν το φρανκικό καθεστώς. Το 1969, εγκατέλειψε την τράπεζα όπου εργαζόταν για να δημιουργήσει και να διευθύνει τον πολιτιστικό τομέα της Νομαρχίας. Προσπάθησε να υποστηρίξει τις προοδευτικές πολιτιστικές προσπάθειες με τα χρήματα της δικτατορίας. Τελικά, του αφαιρέθηκε η ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου. Από το 1979 μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1991, διετέλεσε διευθυντής του Ιδρύματος Sierra-Pambley που είχε δημιουργηθεί, το 1887, από τον Φρανθίσκο Χινέρ ντε λος Ρίος, τον Γκουμερσίντο ντε Αθκάρατε και τον Μανουέλ Μπαρτολομέ Κοσίο. Έχει εκδώσει τις ακόλουθες ποιητικές συλλογές και βιβλία σχετικά με την ποίηση: Sublevación inmóvil, 1960 και 2006. Descripción de la mentira, 1977, 1986, 2003 και 2006. León de la mirada, 1979 και 1990. Blues castellano, 1982, 1999 και 2007. Lápidas, 1987 και 2006. Libro del frío, 1992, 2000, 2003 και 2006. Mortal 1936 (σε συνεργασία με τον Χουάν Μπαρχόλα), 1994. El vigilante de la nieve, 1995. Libro de los venenos, 1995, 1997 και 2006. Herodias του 6 7

Passion du regard, 2004; Claridad sin descanso, 2006; Sur la poésie, 2006. Antologías: Sólo luz, 2000; Antonio Gamoneda-Antología poética, 2002; Antonio Gamoneda- Antología, 2002; Atravesando olvido, 2004; Lengua y herida, 2004; Aunque ya es tarde versión hebrea 2003; Ávida vena, 2006; Sílabas negras, 2006 (dos ediciones); Antología poética, 2006 y 2007 (tres ediciones); Antología mínima, 2007; Antonio Gamoneda, Antología y Voz, 2007; Dieses Licht, 2007. Poesía reunida: Edad, 1987 y ss., seis ediciones; Esta luz, 2004, 2005 y 2006, (seis ediciones), Valente: texto y contexto, 2007. Tiene libros y antologías en traducciones francesas, portuguesas, alemanes, holandesas, hebreas, suecas o árabes. Ha participado con lecturas de poemas y conferencias en instituciones y universidades de Europa, América, África y Asia. En 1985, fue Premio Castilla y León; en 1988, Premio Nacional de Literatura; en 2005, Premio de Literatura de la Comunidad de Madrid; en 2006, Prix Européen de Littérature; Premio Reina Sofía de Poesía Iberoamericana 2006 y Premio Cervantes. Μαλαρμέ (σε ελεύθερη απόδοση, σε συνεργασία με την Αμέλια Γκαμονέδα), 1996 και 2006. El cuerpo de los símbolos, 1997 και 2007. Substances, límites, 1997. Tú? (σε συνεργασία με τον Αντόνι Τάπιες), 1998. Pétale blessé, 2002. Arden las pérdidas, 2003, 2004 και 2006. Reescritura, 2004. Cecilia, 2004 και 2007. De l impossibilité, 2004. La voz de Antonio Gamoneda, 2004. Passion du regard, 2004. Claridad sin descanso, 2006. Sur la poésie, 2006. Ανθολογίες: Sólo luz, 2000. Antonio Gamoneda-Antología poética, 2002. Antonio Gamoneda-Antología, 2002. Atravesando olvido, 2004. Lengua y herida, 2004. Aunque ya es tarde (στα εβραϊκά), 2003. Ávida vena, 2006. Sílabas negras, 2006 (δύο εκδόσεις). Antología poética, 2006 και 2007 (τρεις εκδόσεις). Antología mínima, 2007. Antonio Gamoneda, Antología y Voz, 2007. Dieses Licht, 2007. Ποιητικά άπαντα: Edad, 1987 (έξι εκδόσεις από τότε). Esta luz, 2004, 2005 και 2006, (έξι εκδόσεις). Valente: texto y contexto, 2007. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, πορτογαλικά, γερμανικά, ολλανδικά, εβραϊκά, σουηδικά ή αραβικά. Έχει προσκληθεί για ομιλίες και αναγνώσεις των ποιημάτων του από οργανισμούς και πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Το 1985 του απονεμήθηκε το βραβείο της Αυτοδιοικούμενης Περιφέρειας της Καστίλης και της Λεόν. το 1988, το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας. το 2005, το Βραβείο Λογοτεχνίας της Αυτοδιοικούμενης Περιφέρειας της Μαδρίτης. το 2006, το Prix Européen de Littérature, το Βραβείο Ιβηροαμερικάνικης Ποίησης Βασίλισσα Σοφία και το Βραβείο Θερβάντες. 8 9

POÉTICA La poesía es palabra en función estética, pero, si es verdaderamente poesía, nunca será ficción. Antes de literatura es una emanación de la vida. Pensamiento y lenguaje poéticos, en la tradición actualizada y veraz, tienen unas significaciones y una semántica imprevisibles: yo no sé lo que sé hasta que no me lo dicen mis propias y ya escritas palabras. En poesía se trata de realidad y no de realismo, opción estilística que, en nuestros días y hace 500 años, es, poéticamente, reaccionaria. Se trata, lo dice Juan de Yepes, de un no saber sabiendo, de un entender no entendido. Antonio Gamoneda Αντόνιο Γκαμονέδα El óxido se posó en mi lengua y otros poemas Η σκουριά κατακάθισε στη γλώσσα μου και άλλα ποιήματα Antonio Gamoneda ΠΟΙΗΤΙΚΗ Η ποίηση είναι λέξη με αισθητική διάσταση, αλλά, εάν πρόκειται για πραγματική ποίηση, δεν μπορεί ποτέ να είναι μυθοπλασία. Δεν είναι τόσο λογοτεχνία, όσο απόρροια της ζωής. Ο ποιητικός τρόπος σκέψης και η ποιητική γλώσσα, στην πραγματική και πάντα επίκαιρη παράδοση, αποκτούν έννοιες και σημασίες απρόβλεπτες: «εγώ δεν γνωρίζω τι γνωρίζω αν πρώτα δεν μου το πουν οι δικές μου, γραμμένες πλέον, λέξεις». Η ποίηση ασχολείται με την πραγματικότητα και όχι με το ρεαλισμό, αφού η εν λόγω υφολογική επιλογή, τόσο στις μέρες μας όσο και πριν από πεντακόσια χρόνια, είναι, όσον αφορά την ποίηση, αντιδραστική. πρόκειται, όπως το διατυπώνει ο Χουάν δε Γέπες, για ένα «αγνοώ γνωρίζοντας» για ένα «κατανοώ μην κατανοώντας». Αντόνιο Γκαμονέδα Traducción: Costas Vrajnós, Constantinos Paleologos Μετάφραση: Κώστας Βραχνός, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος 10 11

POEMAS ΠΟΙΗΜΑΤΑ Es un hombre. Va solo por el campo. Oye su corazón, cómo golpea, y, de pronto, el hombre se detiene y se pone a llorar sobre la tierra. Juventud del dolor. Crece la savia verde y amarga de la primavera. Hacia el ocaso va. Un pájaro triste canta entre las ramas negras. Ya el hombre apenas llora. Se pregunta por el sabor a muerto de su lengua. Είναι ένας άνθρωπος. Πηγαίνει μόνος στον κάμπο. Ακούει την καρδιά του, πώς χτυπά, και, ξάφνου, ο άνθρωπος σταματά κι αρχίζει να κλαίει πάνω στο χώμα. Νεότητα του πόνου. Φουντώνει ο πράσινος, πικρός χυμός της άνοιξης. Προς το δειλινό πηγαίνει. Ένα θλιμμένο πουλί κελαηδάει μέσα στα μαύρα κλαδιά. Πλέον ο άνθρωπος σχεδόν δεν κλαίει. Αναρωτιέται για τη γεύση θανάτου που χει η γλώσσα του. Cuajado en la luz, hirviendo, después de mucha tierra deshabitada de pájaros, surge un pueblo. En abrasada gleba guardan a sus muertos, mas el silencia y la arcilla se levantan y entran en la vida. Pensaba la belleza. Veo ahora silencio edificado, corazones amontonados por el amor. Veo la vida en el centro de la luz; ya sé que la belleza no necesita ser pensada. Λουσμένο μες στο φως, βράζοντας, μετά από ατέλειωτη γη δίχως πουλιά, ένα χωριό προβάλλει. Σε σβώλο καυτό φυλάνε τους νεκρούς τους, όμως η σιωπή και ο πηλός σηκώνονται και μπαίνουν στη ζωή. Την ομορφιά σκεφτόμουν. Τώρα βλέπω στέρεη σιωπή, καρδιές στοιβαγμένες από έρωτα. Βλέπω τη ζωή στο κέντρο του φωτός. πλέον, ξέρω η ομορφιά δεν χρειάζεται τις σκέψεις μας. 12 13

Existían tus manos Un día el mundo se quedó en silencio. Los árboles, arriba, eran hondos y majestuosos y nosotros sentíamos bajo nuestra piel el movimiento de la tierra. Tus manos fueron suaves en las mías y sentí al tiempo la gravedad y la luz y que vivías en mi corazón. Todo era verdad bajo los árboles, todo era verdad. Yo comprendía todas las cosas como se comprende un fruto con la boca, una luz con los ojos. Υπήρχαν τα χέρια σου Κάποια μέρα ο κόσμος απόμεινε σιωπηλός. τα δέντρα, ψηλά, ήταν βαθιά και μεγαλειώδη, και εμείς κάτω απ το δέρμα μας νιώθαμε την κίνηση της γης. Τα χέρια σου απαλά μες τα δικά μου ένιωσα τη βαρύτητα και το φως και ότι ζούσες στην καρδιά μου. Όλα ήταν αλήθεια κάτω απ τα δέντρα, όλα ήταν αλήθεια. Εγώ καταλάβαινα όλα τα πράγματα όπως καταλαβαίνεις ένα φρούτο με το στόμα, το φως με τα μάτια. 14 15

Caigo sobre unas manos Cuando no sabía aún que yo vivía en unas manos, ellas pasaban sobre mi rostro y mi corazón. Yo sentía que la noche era dulce como una leche silenciosa. Y grande. Mucho más grande que mi vida. Madre: eran tus manos y la noche juntas. Por eso aquella oscuridad me amaba. No lo recuerdo pero está conmigo. Donde yo existo más, en lo olvidado, están las manos y la noche. A veces, cuando mi cabeza cuelga sobre la tierra y ya no puedo más y está vacío el mundo, alguna vez, sube el olvido aún al corazón. Y me arrodillo a respirar sobre tus manos. Bajo y tú escondes mi rostro; y soy pequeño; y tus manos son grandes; y la noche viene otra vez, viene otra vez. Descanso de ser hombre, descanso de ser hombre. Πέφτω πάνω σε κάποια χέρια Όταν ακόμη δεν ήξερα ότι ζούσα μέσα σε κάποια χέρια, εκείνα περνούσαν πάνω απ το πρόσωπο και την καρδιά μου. Ένιωθα πως η νύχτα ήταν γλυκιά σαν σιωπηλό γάλα. Και μεγάλη. Πολύ μεγαλύτερη απ τη ζωή μου. Μητέρα: ήταν τα χέρια σου και η νύχτα ένα πράγμα. Γι αυτό μ αγάπαγε η σκοτεινιά εκείνη. Δεν το θυμάμαι, όμως είναι μαζί μου. Εκεί που υπάρχω πιο πολύ, στη λήθη, είναι τα χέρια και η νύχτα. Κάποιες φορές, όταν το κεφάλι μου κρέμεται πάνω απ τη γη και δεν αντέχω άλλο και είναι άδειος ο κόσμος, καμιά φορά η λήθη ακόμη ανεβαίνει στην καρδιά. Και γονατίζω ν ανασάνω πάνω στα χέρια σου. Κατεβαίνω κι εσύ κρύβεις το πρόσωπό μου, και είμαι μικρός, και τα χέρια σου μεγάλα, και η νύχτα έρχεται πάλι, έρχεται πάλι. Ξαποσταίνω, ξαποσταίνω απ την αντρική μου φύση. 16 17

Blues del nacimiento Nació mi hija con el rostro ensangrentado y no me la dejaron ver despacio. Nació mi hija con el rostro ensangrentado pero me la quitaron de las manos. Mi hija ahora ya va a hacer tres años y habla conmigo y ella ve mi rostro. Mi hija ahora ya va a hacer tres años y canta y piensa pero ve mi rostro. Yo ahora ya no me pregunto por qué se ama a un rostro ensangrentado. Το μπλουζ της γέννησης Γεννήθηκε η κόρη μου με ματωμένο το πρόσωπο και να την δω ήσυχα δεν μ άφησαν. Γεννήθηκε η κόρη μου με ματωμένο το πρόσωπο μα μου την πήραν απ τα χέρια. Η κόρη μου κλείνει τα τρία της χρόνια και μου μιλάει και βλέπει το πρόσωπό μου. Η κόρη μου κλείνει τα τρία της χρόνια και τραγουδάει και σκέφτεται μα βλέπει το πρόσωπό μου. Τώρα πια δεν αναρωτιέμαι γιατί αγαπάει κανείς ένα πρόσωπο ματωμένο. Blues de las preguntas Hace tiempo que estoy entristecido porque mis palabras no entran en tu corazón. Muchos días estoy entristecido porque tu silencio entra en mi corazón. Hay veces que estoy triste a tu lado porque tú sólo me amas con amor. Muchos días estoy triste a tu lado porque tú no me amas con amistad. Todos los hombres aman mucho la libertad. Sabes tú lo que es vivir ante una puerta cerrada? Yo amo la libertad y te amo a ti. Sabes tú lo que es vivir ante un rostro cerrado? Το μπλουζ των ερωτήσεων Πάει καιρός που είμαι θλιμμένος γιατί οι λέξεις μου δεν μπαίνουν στην καρδιά σου. Πολλές ημέρες είμαι θλιμμένος γιατί η σιωπή σου μπαίνει στην καρδιά μου. Είναι φορές που είμαι θλιμμένος πλάι σου γιατί εσύ μονάχα μ αγαπάς μ έρωτα. Πολλές ημέρες είμαι θλιμμένος πλάι σου γιατί εσύ δεν μ αγαπάς με φιλία. Όλοι οι άνθρωποι αγαπούν πολύ την ελευθερία. Ξέρεις τι θα πει να ζεις μπροστά σε μια κλεισμένη πόρτα; Αγαπώ την ελευθερία και αγαπώ εσένα. Ξέρεις τι θα πει να ζεις μπροστά σ ένα κλεισμένο πρόσωπο; 18 19

Blues de la escalera Por la escalera sube una mujer con un caldero lleno de penas. Por la escalera sube la mujer con el caldero de las penas. Encontré a una mujer en la escalera y ella bajó sus ojos ante mí. Encontré la mujer con el caldero. Ya nunca tendré paz en la escalera. Το μπλουζ της σκάλας Μία γυναίκα ανεβαίνει απ τη σκάλα μ ένα καζάνι γεμάτο λύπες. Η γυναίκα ανεβαίνει απ τη σκάλα με το καζάνι γεμάτο λύπες. Βρήκα μια γυναίκα στη σκάλα μα εκείνη χαμήλωσε το βλέμμα της μπροστά μου. Είδα τη γυναίκα με το καζάνι. Στη σκάλα ποτέ πια δεν θα ησυχάσω. El óxido se posó en mi lengua como el sabor de una desaparición. El olvido entró en mi lengua y no tuve otra conducta que el olvido, y no acepté otro valor que la imposibilidad. Como un barco calcificado en un país del que se ha retirado el mar, escuché la rendición de mis huesos depositándose en el descanso; escuché la huida de los insectos y la retracción de la sombra al ingresar en lo que queda de mí; escuché hasta que la verdad dejó de existir en el espacio y en mi espíritu, y no pude resistir la perfección del silencio. [ ] Η σκουριά κατακάθισε στη γλώσσα μου σαν τη γεύση μιας εξαφάνισης. Η λήθη μπήκε στη γλώσσα μου και δεν βρήκα άλλη στάση από τη λήθη, δεν δέχτηκα άλλη αξία απ το αδύνατο. Σαν απολιθωμένο πλοίο σε μια χώρα απ όπου τραβήχτηκε η θάλασσα, άκουσα την παράδοση των οστών μου στην ανάπαυση. άκουσα τη φυγή των εντόμων και τη συστολή του ίσκιου μόλις μπήκε σε ό,τι απόμενε δικό μου. άκουσα μέχρι που η αλήθεια έπαψε να υπάρχει στο χώρο και το πνεύμα μου, και ν αντέξω δεν μπόρεσα της σιωπής την τελειότητα. [ ] 20 21

[...] Yo no tengo esperanza sino una pasión cuyo nombre tú no me vas a decirme. Yo no tengo esperanza sino una pasión cuyo nombre no va a tocar tus labios. He cruzado mi infancia y países de morfina y largos bosques en los que descansé y grandes alas pasaron sobre mis ojos. En los lugares a los que yo acudo al atardecer hay frutos muy espesos de los que hago recolección y mis dedos son abrasados por las luciérnagas, pero yo hago recolección y me demoro en acudir a otros lugares, a las alcobas donde mi madre envejece más allá de mi vejez. Y las palabras, fiebre bajo las tégulas, grumos retrocediendo, hieles que enloquecían bajo el disfraz del sueño, qué son, qué hacen en mí cuando se ha extinguido la verdad? Quién habla aún al corazón abrasado cuando la cobardía ha puesto nombre a todas las cosas? En los estercoleros interpuestos entre mi espíritu y la ciudad, en los espacios de la confusión, y más allá, en las cocinas aceitadas por la tristeza, habla un ser perseguido; habla sobre las úlceras inmóviles. Su alma ve en la falsedad, sus labios pesan en las pausas ilícitas. Quién habla aún al corazón abrasado? [...] En la quietud de madres inclinadas sobre el abismo. En ciertas flores que se cerraron antes de ser abrasadas por el infortunio, antes de que los caballos aprendieran a llorar. En la humedad de los ancianos. En la sustancia amarilla del corazón. [ ] Δεν έχω ελπίδα, ένα πάθος μόνο που τ όνομά του δεν θα μου το πεις. Δεν έχω ελπίδα, ένα πάθος μόνο που τ όνομά του δεν θ αγγίξει τα χείλη σου. Διέσχισα την παιδική ηλικία και χώρες από μορφίνη και μεγάλα δάση όπου ξαπόστασα και μεγάλα φτερά πέρασαν πάνω απ τα μάτια μου. Στα μέρη που πηγαίνω τα δειλινά υπάρχουν παχύρρευστοι καρποί που τους μαζεύω και τα δάχτυλά μου έχουν ψηθεί απ τις πυγολαμπίδες, όμως εγώ μαζεύω καρπούς και αργώ να πάω σ άλλα μέρη, στα υπνοδωμάτια όπου γερνάει η μάνα μου πιο πέρα απ τα γηρατειά μου. Και οι λέξεις, πυρετός κάτω απ τα κεραμίδια, σβώλοι που κατρακυλούν, πικρίες που τρελαίνονταν υπό το πρόσχημα του ονείρου, τι είναι, τι κάνουν μέσα μου όταν σβήνει η αλήθεια; Ποιος μιλάει ακόμη στην καμένη καρδιά, όταν η δειλία έχει δώσει όνομα σε όλα τα πράγματα; Στις κοπριές ανάμεσα στο πνεύμα μου και την πόλη, στα διαστήματα της σύγχυσης και πάρα πέρα, στις λαδωμένες απ τη λύπη κουζίνες, μιλάει ένα ον κατατρεγμένο. μιλάει πάνω από τις ακίνητες πληγές. Η ψυχή του βλέπει στην πλάνη, τα χείλη του βαραίνουν στις αθέμιτες παύσεις. Ποιος μιλάει ακόμη στην καμένη καρδιά; [ ] Στη γαλήνη των μανάδων που σκύβουν μπροστά στην άβυσσο. Σε κάποια λουλούδια πού κλεισαν προτού καούν απ την κακοτυχία, προτού μάθουν τ άλογα να κλαίνε. Στην υγρασία των ηλικιωμένων. Στην κίτρινη ουσία της καρδιάς. 22 23

Dios y su máscara. Oyes a los insectos que alimentan en tu alma y, de pronto, un árbol dice su clamor y arde la lengua del olvido y todo acaba en transparencia, en formas cuya verdad no se concede hasta que las espumas queman el corazón de hombres desconocidos y los caballos hablan de aquella sangre, de aquel aire extinguido en los patios de España, de aquella tierra sin descanso, de aquel olvido lleno de sangre. Ο Θεός και η μάσκα του. Ακούς τα έντομα που τρέφονται στην ψυχή σου και, ξαφνικά, ένα δέντρο βγάζει κραυγή, και φλέγεται η γλώσσα της λήθης και όλα γίνονται διάφανα, σε μορφές που η αλήθεια τους δεν χαρίζεται ώσπου οι αφροί καίνε την καρδιά αγνώστων ανθρώπων και τ άλογα μιλάνε για κείνο το αίμα, κείνον τον αέρα που σώθηκε στις αυλές της Ισπανίας, κείνη τη γη χωρίς ανάπαυση, κείνη τη λήθη γεμάτη αίμα. Convocada por las mujeres, la madrugada cunde como ramos frescos: cuñadas fértiles, madres marcadas por la persecución. Hay un friso de ortigas en el perfil de la mañana; lienzos retorcidos en exceso por manos encendidas en la lejía y la desesperación. Y vino el día. Era un rumor bajo los párpados y era el sonido del amanecer. Agua y cristal en los oídos infantiles. Llega una gente traslúcida y sus canciones humedecen las maderas del sueño, humedecen la madera de los dormitorios cerrados a la esperanza. Siento las oraciones, su lentitud, como serpientes bellísimas que pasaran sobre mi corazón. (Era el rosario de la aurora en los márgenes de la pureza proletaria, ante los huertos abrasados por los ferrocarriles y los vientos.) Καλεσμένη απ τις γυναίκες, η αυγή φουντώνει όπως τα φρέσκια κλαδιά: γόνιμες κουνιάδες, μανάδες σημαδεμένες απ το διωγμό. Υπάρχει μια φρίζα από τσουκνίδες στην όψη του πρωινού πτυχωμένα υφάσματα από αναμμένα χέρια στη χλωρίνη και την απελπισία. Και ήρθε η μέρα. Ήταν ένας θόρυβος κάτω απ τα βλέφαρα, ήταν ο ήχος της χαραυγής. Νερό και γυαλί στα παιδικά αυτιά. Φτάνουν άνθρωποι διάφανοι και τα τραγούδια τους νοτίζουν τα ξύλα του ονείρου, νοτίζουν το ξύλο των υπνοδωματίων που αρνήθηκαν την ελπίδα. Νιώθω τις προσευχές, τη βραδύτητά τους, σαν πανέμορφα φίδια που πέρασαν πάνω απ την καρδιά μου. (Ήταν το κομποσκοίνι της αυγής στις παρυφές της προλεταριακής αγνότητας, μπρος στα περιβόλια που έκαψαν τα τρένα και οι άνεμοι). Tiendo mi cuerpo sobre las maderas agrietadas por las lágrimas, huelo la linaza y la sombra. Ah la morfina en mi corazón: duermo con los ojos abiertos ante un territorio blanco abandonado por las palabras. Ξαπλώνω το σώμα μου πάνω στις χαραγμένες από τα δάκρυα τάβλες, οσμίζομαι λινάτσα και σκιά. Αχ, η μορφίνη στην καρδιά μου: κοιμάμαι με τα μάτια ανοιχτά μπρος σε τοπίο λευκό που ερήμωσε από λέξεις. Nuestros cuerpos se comprenden cada vez más tristemente, pero yo amo esta púrpura desolada. Ah la flor negra de los dormitorios, ah las pastillas del amanecer Τα σώματά μας κατανοούνται κάθε φορά πιο θλιβερά, όμως εγώ αγαπώ αυτήν την έρημη πορφύρα Αχ, το μαύρο άνθος των υπνοδωματίων. αχ, της χαραυγής τα χάπια. 24 25

Ha venido tu lengua; está en mi boca como una fruta en la melancolía. Ten piedad en mi boca: liba, lame, amor mío, la sombra. Ήρθε η γλώσσα σου. είναι στο στόμα μου σαν φρούτο στη μελαγχολία. Λυπήσου το στόμα μου: ρούφηξε, γλείψε, αγάπη μου, τον ίσκιο. Aceite azul sobre tu lengua, semillas negras en tus venas. En Los últimos símbolos, ves la pureza sin significado. Es la ebriedad de la vejez: luz en la luz. Alcohol Sin esperanza. Γαλάζιο λάδι πάνω στη γλώσσα σου, μαύροι σπόροι στις φλέβες σου. Στα ύστατα σύμβολα, βλέπεις τη δίχως νόημα αγνότητα. Είναι η μέθη των γηρατειών: φως μέσα στο φως. Αλκοόλ δίχως ελπίδα. La luz hierve debajo de mis párpados. De un ruiseñor absorto en la ceniza, de sus negras entrañas musicales, surge una tempestad. Desciende el llanto a las antiguas celdas, advierto látigos vivientes y la mirada inmóvil de las bestias, su aguja fría en mi corazón. Todo es presagio. La luz es médula de sombra: van a morir los insectos en las bujías del amanecer. Así arden en mí los significados. Βράζει το φως κάτω απ τα βλέφαρά μου. Από ένα ολόσταχτο αηδόνι, από τα ολόμαυρα μελωδικά του σωθικά, ξεπροβάλλει μια θύελλα. Κατέρχεται ο θρήνος στα αρχαία κελιά, νιώθω τα φραγγέλια ζώντα και το ασάλευτο βλέμμα των θηρίων, το κρύο βελόνι τους στην καρδιά μου. Όλα είναι προμήνυμα;. Το φως είναι μεδούλι της σκιάς: θα πεθάνουν τα έντομα στα σπαρματσέτα το ξημέρωμα. Έτσι φλέγονται μέσα μου τα σημαινόμενα. De las violentas humedades, de los lugares donde se entrecruzan residuos de tormentas y sollozos, viene esta pena arterial, esta memoria despedazada. Aún enloquecen aquellas madres en mis venas. Από τις σφοδρές υγρασίες, από τα μέρη όπου συγκρούονται απομεινάρια καταιγίδων και λυγμοί, έρχεται αυτή η θλίψη των αρτηριών, κομματιασμένη θύμηση. Ακόμη γυρίζουν εκείνες οι μανάδες τρελές στις φλέβες μου. 26 27

Vi lavandas sumergidas en un cuenco de llanto y la visión ardió en mí. Más allá de la lluvia vi serpientes enfermas bellas en sus úlceras transparentes-, frutos amenazados por espinas y sombras, hierbas excitadas por el rocío. Vi un ruiseñor agonizante y su garganta llena de luz. Estoy soñando la existencia y es un jardín torturado. Ante mí pasan madres encanecidas en el vértigo. Mi pensamiento es anterior a la eternidad pero no hay eternidad. He gastado mi juventud ante una tumba vacía, me he ex tenuado en preguntas que aún percuten en mí como un caballo que galopase tristemente en la memoria. Aún giro dentro de mí mismo aunque sé que voy a caer en el frío de mi propio corazón. Así es la vejez: claridad sin descanso. Είδα λεβάντες βυθισμένες σ ένα δοχείο με λυγμούς και η όραση κάηκε μέσα μου. Πέρα απ τη βροχή είδα άρρωστα φίδια όμορφα μες στις διάφανες πληγές τους-, καρπούς απειλούμενους από αγκάθια και σκιές, χόρτα εξημμένα απ τις δροσοσταλίδες. Είδα ένα ετοιμοθάνατο αηδόνι και το λαιμό του γεμάτο φως. Ονειρεύομαι την ύπαρξη και είν ένας βασανισμένος κήπος. Περνούν από μπροστά μου μανάδες με άσπρα μαλλιά απ τον ίλιγγο. Η σκέψη μου προηγείται της αιωνιότητας, μα δεν υπάρχει αιωνιότητα. Ξόδεψα τη νιότη μου μπροστά σ έναν άδειο τάφο, μ εξουθένωσαν ερωτήσεις που ακόμη αντιλαλούν εντός μου, σαν άλογο που καλπάζει λυπημένα στη μνήμη. Ακόμη στροβιλίζομαι μέσα μου παρότι ξέρω πως θα πέσω στο κρύο της ίδιας της καρδιάς μου. Έτσι είναι τα γηρατειά: διαύγεια δίχως ανάπαυση. Como si te posases en mi corazón y hubiese luz dentro de mis venas y yo enloqueciese dulcemente; todo es cierto en tu claridad: te has posado en mi corazón, hay luz dentro de mis venas, he enloquecido dulcemente. Λες και στεκόσουν πάνω στην καρδιά μου και υπήρχε φως μες τις φλέβες μου και γώ γλυκά τρελαινόμουν. τα πάντα είναι σαφή στη διαύγειά σου: Στέκεσαι πάνω στην καρδιά μου, υπάρχει φως μέσα στις φλέβες μου, τρελαίνομαι γλυκά. Acerqué mis labios a tus manos y tu piel tenía la suavidad de los sueños. Algo semejante a la eternidad rozó un instante mis labios. Πλησίασα τα χείλη μου στα χέρια σου και το δέρμα σου είχε την απαλότητα των ονείρων. Κάτι σαν αιωνιότητα άγγιξε μια στιγμή τα χείλη μου. 28 29

Llueve en hebras doradas y envuelven nuestros cuerpos los perfumes de marzo. Sucece como en tus ojos: llueve a través de la luz. Πέφτει βροχή σαν χρυσό νήμα και τυλίγουν τα κορμιά μας αρώματα του Μάρτη. Συμβαίνει όπως με τα μάτια σου: βρέχει μέσα απ το φως. Oigo tu llanto Subo a las habitaciones donde la sombra pesa en las maderas inmóviles, pero no estás: sólo están las sábanas que envolvieron tus sueños. Todo en mí es ya desaparición? No aún. Más allá del silencio, oigo otra vez tu llanto. Qué extraña se ha vuelto la existencia: tú sonríes en el pasado y yo sé que vivo porque te oigo llorar. Ακούω το θρήνο σου Ανεβαίνω στα δωμάτια όπου η σκιά βαραίνει πάνω στο ακίνητο πάτωμα, αλλά δεν είσαι εκεί: μόνο τα σεντόνια που τύλιξαν τα όνειρά σου. Όλα πια μέσα μου είναι εξαφάνιση; Όχι ακόμη. Πέρα από τη σιωπή, ακούω ξανά το θρήνο σου. Τι περίεργη που έγινε η ύπαρξη: εσύ χαμογελάς στο παρελθόν και γώ ξέρω πως ζω γιατί σε ακούω να κλαις. 30 31

Yo estaré en tu pensamiento, no seré más que una sombra imprecisa; habré existido en un instante en que la alegría y la piedad ardían en tus ojos. Pero también quiero permanecer desconocido en ti. Desconocido. Simplemente envuelto en tu felicidad. Tú distraída en tu luz y yo apenas viviente en ella, y así, imperceptiblemente amado, esperar la desaparición. Aunque quizá estamos ya separados por un hilo de sombra y cada uno está en su propia luz y la mía es la que tú vas abandonando. Εγώ θα βρίσκομαι στη σκέψη σου, δεν θα μαι παρά μια αχνή σκιά. θα χω υπάρξει μια στιγμή που η χαρά και ο οίκτος φλέγονταν στα μάτια σου. Αλλά, πάλι, θέλω να μείνω άγνωστος εντός σου. Άγνωστος. Τυλιγμένος απλώς στην ευτυχία σου. Αφηρημένη εσύ στο φως σου και γώ μόλις να ζω μέσα του, κι έτσι, αδιόρατα αγαπημένος, να προσμένω την εξαφάνιση. Αν και ίσως μας χωρίζει μια κλωστή σκιάς και ο καθένας βρίσκεται στο δικό του φως και το δικό μου να ναι αυτό που εσύ σιγά-σιγά εγκαταλείπεις. Eres como una flor ante el abismo, eres la última flor. Είσαι σαν λουλούδι μπρος στον γκρεμό, είσαι το τελευταίο λουλούδι. 32 33

Instituto Cervantes (Madrid) Directora: Carmen Caffarel Director de Cultura: Xosé Luis García Canido Técnico de Literatura y pensamiento: Juan Carlos Méndez Instituto Cervantes (Atenas) Director: Eusebi Ayensa Prat Gestora de Cultura: Nanna Papanicolau Auxiliar de Cultura: Bárbara Papadopulu Ινστιτούτο Θερβάντες (Μαδρίτη) Διευθύντρια: Κάρμεν Καφαρέλ Διευθυντής Πολιτιστικών: Χοσέ Λουίς Γκαρθία Κανίδο Σύμβουλος Λογοτεχνικών Θεμάτων: Χουάν Κάρλος Μέντες Ινστιτούτο Θερβάντες (Αθήνα) Διευθυντής: Εουσέμπι Αγιένσα Πρατ Υπεύθυνη Πολιτιστικών: Νάννα Παπανικολάου Βοηθός Πολιτιστικών: Βαρβάρα Παπαδοπούλου Scufá 31, 106 73 Atenas. Tel.: +30.210.3634117. Fax.: +30.210.3647233. Departamento de Cultura: cultate@cervantes.es y cultate1@ cervantes.es Σκουφά 31, 106 73, Αθήνα. Τηλ.: 210.3634117. Fax.: 210.3647233. Πολιτιστικό Τμήμα: cultate@cervantes.es και cultate1@cervantes.es http://atenas.cervantes.es