Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων Κατεύθυνση Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων & Επιχειρήσεων Φιλοξενίας [ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΤΑ] 5ο εξάμηνο Μαρία Αλεμπάκη Διδάκτορας Αγροτικής Οικονομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μέλος Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών: «Διοίκηση Τουρισμού και Τουριστικών Επιχειρήσεων». Στοιχεία Επικοινωνίας: Τηλ: 2310 827 835 Κιν: 6973 980 820 E-mail: malempaki@gmail.com Σχεδιάγραμμα διδασκαλίας μαθήματος Γενικές πληροφορίες Κωδικός μαθήματος: 140507Θ Επίπεδο μαθήματος/κύκλος σπουδών: Προπτυχιακό Τύπος μαθήματος: Κατά επιλογή Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνικά Σελίδα 1
Περιγραφή μαθήματος και μαθησιακοί στόχοι Ο οινοτουρισμός συνιστά μορφή τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων, η οποία σχετίζεται με «την επίσκεψη σε οινοποιεία, αμπελώνες, εκθέσεις οίνου, οινικά φεστιβάλ και συναφείς εκδηλώσεις, με τη γευσιγνωσία και την αγορά οίνου ή αμπελοοινικών προϊόντων στον τόπο παραγωγής, καθώς και με το σχεδιασμό και την παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας και εμπειριών αναψυχής, επιμόρφωσης ή πολιτισμού με κεντρικό άξονα τον οίνο» (Αλεμπάκη, 2016). Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο οινοτουρισμός αναπτύσσεται δυναμικά σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά και του επονομαζόμενου «Νέου Κόσμου», επιφέροντας πολλαπλά οφέλη που εκτείνονται πέρα από το αυστηρά επιχειρησιακό πλαίσιο. Ειδικότερα, εκτός από τη δυνατότητα για απευθείας διάθεση της παραγωγής, την οποία παρέχει στους οινοποιούς, ο οινοτουρισμός αποτελεί ταυτόχρονα και μια ευκαιρία για εκπαίδευση των καταναλωτών σε σχέση με το αμπελοοοινικό γίγνεσθαι. Στις θετικές επιδράσεις του οινοτουρισμού συμπεριλαμβάνονται επίσης και η δημιουργία επενδύσεων, η ενίσχυση της απασχόλησης στις περιοχές υποδοχές και η διατήρηση του κοινωνικού ιστού της υπαίθρου. Η πολυπλοκότητα της φύσης του οινοτουρισμού, τόσο ως πεδίου επιστημονικής έρευνας όσο και ως αντικειμένου πρακτικής ενασχόλησης, επιτάσσει την αναγκαιότητα για μια πολυπρισματική προσέγγισή του. Ως εκ τούτου, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διδασκαλίας θα πρέπει να θέτει τις θεωρητικές και πρακτικές βάσεις για την κατανόηση του οινοτουρισμού, τόσο από την πλευρά της Προσφοράς (ο οινοτουρισμός ως στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης ή ως ευκαιρία marketing) όσο και από αυτή της Ζήτησης (ο οινοτουρισμός ως μορφή τουριστικής συμπεριφοράς) (Getz, 2000). Σε αυτό το πλαίσιο, το προτεινόμενο σχεδιάγραμμα διδασκαλίας επιδιώκει μια ολιστική θεώρηση του οινοτουρισμού ως πεδίου διεπιστημονικής έρευνας, προβλέποντας παράλληλα και την εξοικείωση των φοιτητών με εμπειρικές-πρακτικές διαστάσεις του φαινομένου, μέσω του συνδυασμού εκπαιδευτικών τεχνικών και δραστηριοτήτων. Τα επιμέρους αντικείμενα του μαθήματος περιγράφονται συνοπτικά στον Πίνακα 1 της επόμενης σελίδας. Σελίδα 2
Πίνακας 1. Επιμέρους αντικείμενα του μαθήματος Θεματική Ενότητα Εισαγωγή στον οινοτουρισμό Οινοτουριστικό Marketing και Συμπεριφορά Καταναλωτή Management Οινοτουριστικής Επιχείρησης Στρατηγικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Οινοτουριστικών Προορισμών Στόχος Να εισάγει τους σπουδαστές σε βασικές θεωρητικές έννοιες Να παρέχει στους φοιτητές τις θεωρητικές βάσεις του Marketing και της Καταναλωτικής - Τουριστικής Συμπεριφοράς, με στόχευση στο πεδίο του Οινοτουρισμού Ο σκοπός αυτής της ενότητας είναι διττός: Αφενός, η εισαγωγή των σπουδαστών σε βασικές έννοιες και πρακτικές εφαρμογές του management οινοτουριστικών επιχειρήσεων, και, αφετέρου, η κατανόηση ζητημάτων που αφορούν στην αποτελεσματική οργάνωση ενός επισκέψιμου οινοποιείου. Να παρέχει στους φοιτητές μια επισκόπηση της οινοτουριστικής ανάπτυξης σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, υπό του πρίσμα του στρατηγικού σχεδιασμού Επιμέρους αντικείμενα Εννοιολογικό περιεχόμενο και θεωρητικές προσεγγίσεις του οινοτουρισμού Σχέση του οινοτουρισμού με άλλες μορφές Τουρισμού Ειδικών Ενδιαφερόντων Βασικοί ορισμοί: οινοτουριστικό προϊόν, οινοτουριστική επιχείρηση, οινική διαδρομή Ιστορική εξέλιξη της οινοτουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και διεθνώς Μίγμα marketing (Marketing Mix) Ηλεκτρονικά συστήματα μάρκετινγκ Εξέταση των κοινωνικοοικονομικών και ψυχογραφικών χαρακτηριστικών των οινοτουριστών Μελέτη των κινήτρων συμμετοχής σε οινοτουριστικές δραστηριότητες Τμηματοποίηση της αγοράς του οινοτουρισμού: Κριτήρια, παραδείγματα και τεχνικές Τυπολογίες οινοτουριστών και επιλογή αγοράς - στόχου Βασικές έννοιες και ορισμοί του Management Η σημασία της αίθουσας γευσιγνωσίας Effective Winery Tasting Room Management: Δείκτες αποτελεσματικότητας Η σημασία των πληροφοριών: Μέθοδοι συλλογής στοιχείων Η έννοια της εμπειρίας στον Οινοτουρισμό Στάσεις των οινοποιών απέναντι στην ανάπτυξη οινοτουριστικών δραστηριοτήτων Αποτελέσματα εμπειρικών ερευνών Διερεύνηση των παραγόντων που διαμορφώνουν την ανάπτυξη του οινοτουρισμού Ανάλυση των επιδράσεών του οινοτουρισμού σε επιχειρησιακό και τοπικό επίπεδο Ανάλυση της διαδικασίας του στρατηγικού σχεδιασμού για την τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής με επίκεντρο το αμπελοοινικό προϊόν Κύκλος ζωής οινοτουριστικού προορισμού: Εμβάθυνση σε ζητήματα όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η φέρουσα ικανότητα και ο κύκλος ζωής ενός τουριστικού προορισμού Μελέτες περίπτωσης και παραδείγματα καλών πρακτικών Σελίδα 3
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/φοιτήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσουν στα ακόλουθα ερωτήματα: Τι είναι ο Οινοτουρισμός και ποια η σχέση του με άλλες μορφές τουρισμού; Πως εξελίχθηκε ιστορικά η ανάπτυξη του οινοτουρισμού και ποια η σημερινή πραγματικότητα στην Ελλάδα και τον κόσμο; Τι περιλαμβάνει το Οινοτουριστικό προϊόν και ποια είναι τα κύρια συστατικά μιας ολοκληρωμένης οινοτουριστικής εμπειρίας; Τι είναι σε θέση να προσφέρει μια Οινοτουριστική επιχείρηση και τι είναι οι Δρόμοι του Κρασιού; Ποιος είναι ο οινοτουρίστας και τι αποζητά; Γιατί δεν υπάρχει ενιαίος τύπος οινοτουρίστα και ποια κριτήρια χρησιμοποιούνται για την τμηματοποίηση της αγοράς του οινικού τουρισμού; Ποιοι είναι οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας για τις επιχειρήσεις και τους προορισμούς; Με ποιους τρόπους συμβάλλει ο οινοτουρισμός στην τοπική και την περιφερειακή ανάπτυξη; Γιατί είναι αναγκαίος ο στρατηγικός σχεδιασμός και ποια στάδια περιλαμβάνει η εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για την ανάπτυξη του οινοτουρισμού; Εξαμηνιαίο πρόγραμμα κύκλου μαθημάτων Εβδομάδα 1η 2η Αντικείμενο μαθήματος Εισαγωγή στον οινοτουρισμό Ιστορική εξέλιξη της οινοτουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και διεθνώς 3η Οινοτουριστικό Marketing (1) 4η Οινοτουριστικό Marketing (2) 5η Οινοτουρισμός και Συμπεριφορά Καταναλωτή (1) 6η Οινοτουρισμός και Συμπεριφορά Καταναλωτή (2) 7η Management Οινοτουριστικής Επιχείρησης (1) 8η Management Οινοτουριστικής Επιχείρησης (2) 9η Στρατηγικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Οινοτουριστικών Προορισμών (1) 10η Στρατηγικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Οινοτουριστικών Προορισμών (2) 11η 12η Παρουσιάσεις ατομικών εργασιών Εξετάσεις Σελίδα 4
Τεχνικές και μέσα διδασκαλίας Διαλέξεις (Lectures) Εμπέδωση των θεωρητικών εννοιών με τη βοήθεια: Ασκήσεων πράξεων και πρακτικών εφαρμογών Ομαδικών εργασιών κατά τη διάρκεια των μαθημάτων (small group & class activities) Εκπαιδευτικών επισκέψεων Παρουσιάσεων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στον οινοτουρισμό ή εκπροσώπων συλλογικών φορέων Προβολή video Οργάνωση διδασκαλίας Διάλεξη - αφήγηση Διδασκαλία με ερωταποκρίσεις Παίξιμο ρόλων Μέθοδος αξιολόγησης 5 βαθμοί: Γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου σε θέματα που αναλύονται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων 3 βαθμοί: Ατομική γραπτή εργασία και παρουσίαση της στο τέλος του εξαμήνου (3 βαθμοί). Προϋπόθεση συμμετοχής, η παρακολούθηση των μαθημάτων (Δυνατότητα απουσιών: μέχρι 2). 2 βαθμοί: Παρουσία και συμμετοχή στις ασκήσεις - πράξεις. Σελίδα 5
Προτεινόμενη βιβλιογραφία Βιβλία Carlsen, J. & Charters, S. (2006). Global Wine Tourism: Research Management and Marketing, London: CABI Publishing. Getz, D. (2000). Explore Wine Tourism: Management, Development, Destinations. New York, Cognizant. Hall, C.M., Sharples, L., Cambourne, B., Macionis, N., Mitchell, R. & Johnson, G. (2000): Wine tourism around the world: Development, management and markets. Oxford: Butterworth Heinemann. Hall, C.M. & Sharples, L. (2008). Food and Wine Festivals and Events around the World: Development, Management and Markets. Butterworth-Heinemann. Lee, K. (2016). Strategic Winery Tourism and Management: Building Competitive Winery Tourism and Winery Management Strategy. Apple Academic Press (Division of CRC Press with Taylor & Francis): Florida, USA. Rouzet, E. & Gerard, S. (2001). Μάρκετινγκ οίνου και αποσταγμάτων: Προγράμματα δράσης, τεχνικές πωλήσεων, στρατηγικές. Αθήνα: Προπομπός. Πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό Αλεμπάκη, Μ. (2012). Διερεύνηση παραγόντων που διαμορφώνουν την ανάπτυξη του οινικού τουρισμού. Διδακτορική Διατριβή. Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ, Τμήμα Γεωπονίας, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Θεσσαλονίκη. Αλεμπάκη, Μ. (2013). Επιχειρησιακό σχέδιο για την ανάπτυξη του οινοτουρισμού στην Περιφέρεια Ηπείρου. Μελέτη που εκπονήθηκε για τη NOISIS - ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Α.Ε., στο πλαίσιο του προγράμματος «Διασυνοριακό δίκτυο για την προώθηση των αμπελοοινικών προϊόντων (WineNet)». Σελίδα 6
Αλεμπάκη, Μ. (2016). Οινοτουρισμός: Ιστορική εξέλιξη, θεωρητικό πλαίσιο και σύγχρονες ερευνητικές τάσεις. Στο: Λύτρας, Π. & Τσαρτας, Π. (2016). Συλλογικός Τόμος - Επιτομή του Ελληνικού Τουρισμού «Βιβλιοθήκη Τουριστικών Επιστημών», Εκδ. Παπαζήση. Νέλλα, Α. (2012). Επιπτώσεις του Τουρισμού Εμπειρίας Καταναλωτών (Consumer Experience Tourism) στην καταναλωτική συμπεριφορά και στη στρατηγική μάρκετινγκ: εμπειρική διερεύνηση στον κλάδο του οινοτουρισμού. Διδακτορική Διατριβή, Σχολή Επιστημών της Διοίκησης, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Σιγάλα, Μ., Χρήστου, Ε., Κασσιανίδης, Π. & Τσιακάλη. Κ. (2008). Ηλεκτρονικά Συστήματα Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισμού: Βέλτιστες Πρακτικές και Αναπτυξιακές Προοπτικές. Αθήνα, Ελλάδα, ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Α.Ε. (ΕΔΕΤ). Σελίδα 7