Το θεσμικό πλαίσιο των Ερευνητικών εργασιών το Σχολικό έτος 2012-2013 Δρ. Καψάσκη Αγγελική Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Ρεθύμνου Εκπαιδεύτρια επιμορφωτών για τις Ερευνητικές Εργασίες angelkapsaski@sch.gr 1
Νομοθεσία για τις Ερευνητικές Εργασίες 1ον οι Εγκυκλίοι 1. 97364/Γ2/30-08-2011 «Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ερευνητικής Εργασίας της Α τάξης Γενικού Λυκείου για το σχ. έτος 2011-2012» 2. 135690/Γ2/25-11-2011 «Ερευνητική Εργασία»/ Σχετ.: το με αρ. πρωτ. 97364/Γ2/30-08-2011 έγγραφο του ΥΠΔΒΜΘ με θέμα: «Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ερευνητικής Εργασίας της Α τάξης Γενικού Λυκείου για το σχ. έτος 2011-2012» 3. 47143/Γ2/27-04-2012 «Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ερευνητικής Εργασίας τηςα και Β τάξης Γενικού Λυκείου για το σχ. έτος 2012-2013» 4. 100838/Γ2/04-09-2012 «Διδασκαλία Ερευνητικής Εργασίας» 5. 105847/Γ2/13-09-2012 «Τροποποίηση και συμπλήρωση της με αρ. πρωτ. 47143/Γ2/27-04-2012 εγκυκλίου του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α με θέμα «Οδηγίες για τηδιδασκαλία της Ερευνητικής Εργασίας της Α και Β τάξης Γενικού Λυκείου γιατο σχ. έτος 2012-2013» 2ον το βιβλίο του εκπαιδευτικού, «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο», διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή στην πλατφόρμα του ψηφιακού σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr ) 2
2012-2013 Tάξεις και ώρες διδασκαλίας των ερευνητικών εργασιών Η Ερευνητική Εργασία διδάσκεται: στις Α, Β τάξεις Ημερήσιου ΓΕΛ και στην Β τάξη Εσπερινού ΓΕΛ για δύο (2) συνεχόμενες ώρες την εβδομάδα. στην Α τάξη Εσπερινού ΓΕΛ για τρείς (3) συνεχόμενες ώρες την εβδομάδα. 3
Πόσοι εκπαιδευτικοί εμπλέκονται σε κάθε ΕΕ; ΣΤΑ ΓΕΛ Κάθε μια Ερευνητική Εργασία, θα επιβλέπεται από έναν μόνο εκπαιδευτικό. Δυνατότητα εμπλοκής δύο εκπαιδευτικών σε συνδιδασκαλία και δικαιολόγηση και στους δύο του δίωρου. συνδιδασκαλία; Α) σε περίπτωση που στο σχολείο υπηρετεί εκπαιδευτικός των ειδικοτήτων που είχαν ως πρώτη ανάθεση το καταργηθέν μάθημα «Τεχνολογία» της Α τάξης Γενικού Λυκείου Β) εκπαιδευτικός οιασδήποτε ειδικότητας, που υπηρετεί στη σχολική μονάδα και που μπορεί με την ανάθεση των Ερευνητικών εργασιών να συμπληρώσει το ωράριό του, ώστε να παραμείνει στο σχολείο. Στα ΕΠΑΛ Υποχρεωτική συνδιδασκαλία από 2 καθηγητές 4
Τι είναι η συνδιδασκαλία; Η κατανομή ευθύνης για: Σχεδιασμό Οδηγίες διδασκαλίας Αξιολόγηση σε μια τάξη μαθητών. Είναι η διαδικασία της μάθησης από δύο ή περισσότερους ανθρώπους που έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης. 5
Πέντε Κύριοι συντελεστές της συνεργατικής διδασκαλίας Συνεργατική διάθεση Συνεργατικός σχεδιασμός Συνεργατική παρουσίαση Συνεργατική επίλυση του προβλήματος Συνεργατική διαδικασία 6
Σε ποιες ειδικότητες ορίζεται ως «πρώτη ανάθεση» το μάθημα των Ερευνητικών εργασιών; Η Ε.Ε. ορίζεται ως «πρώτη ανάθεση» όλων των ειδικοτήτων. Ωστόσο η ειδικότητα (ή οι ειδικότητες) που θα αναλάβουν την εποπτεία και την καθοδήγηση της κάθε ερευνητικής εργασίας θα πρέπει να είναι συναφής κάθε φορά με το υπό πραγμάτευση θέμα. Τη συνάφεια αυτή την κρίνει ο σύλλογος διδασκόντων. 7
Ειδικότητες που έχουν προτεραιότητα στην ανάθεση των Ερευνητικών εργασιών Εφόσον υπηρετεί στη σχολική μονάδα εκπαιδευτικός των ειδικοτήτων που είχαν ως πρώτη ανάθεση το καταργηθέν μάθημα «Τεχνολογία» της Α τάξης Γενικού Λυκείου, προηγείται στην ανάθεση του μαθήματος με συνδιδασκαλία. Τουλάχιστον μια από τις προτεινόμενες εργασίες σε κάθε σχολείο θα πρέπει να ανατίθεται σε εκπαιδευτικούς από τους κλάδους ΠΕ02, ή ΠΕ03, ή ΠΕ04. (Φιλόλογος, ή Μαθηματικός, ή Καθηγητής Φυσικών Επιστημών). 8
Σε πόσες Ερευνητικές Εργασίες μπορεί να συμμετέχει ένας εκπαιδευτικός; O ανώτατοs αριθμόw ερευνητικών εργασιών που μπορεί να αναλάβει κάθε εκπαιδευτικός είτε υπηρετεί σε μία είτε σε περισσότερες σχολικές μονάδες: Όταν η οργάνωση γίνεται σε τμήματα είναι: - μέχρι 2 ανά τετράμηνο ή μέχρι 2 ανά σχολικό έτος (αν είναι διάρκειας σχολικού έτους) - εξαιρούνται οι υπηρετούντες στη σχολική μονάδα ΠΕ12 που μπορούν να αναλάβουν μέχρι 4 ανά τετράμηνο ή μέχρι 4 ανά σχολικό έτος (αν είναι διάρκειας σχολικού έτους) Όταν η οργάνωση γίνεται σε ζώνη και στις δύο τάξεις ίδια μέρα και ίδιες ώρες:- από μία Όταν η οργάνωση γίνεται σε ζώνη και στις δύο τάξεις διαφορετικές ώρες: - μέχρι 2 9
Διαμόρφωση των θεμάτων Η διαμόρφωση και η τελική διατύπωση των θεμάτων πρέπει να είναι προϊόν διαπραγμάτευσης τόσο μεταξύ των εμπλεκομένων εκπαιδευτικών όσο και μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών. οι εκπαιδευτικοί συζητούν με τους μαθητές τα εναλλακτικά θέματα που προέκυψαν από τη συνεργασία τους και διαμορφώνουν συγκεκριμένες προτάσεις, τις οποίες υποβάλλουν με τεκμηριωμένη εισήγηση στο σύλλογο διδασκόντων για έγκριση Την εισήγηση υπογράφουν ένας ή δύο εκπαιδευτικοί διαφορετικών, κατά προτίμηση, μαθημάτων 10
Διάρκεια των Ε.Ε. Επισημαίνεται ότι τα θέματα που υποβάλλονται με την έναρξη της σχολικής χρονιάς αφορούν όλα το πρώτο τετράμηνο. Παρέχεται, όμως, η δυνατότητα κατά τον προγραμματισμό του δευτέρου τετραμήνου, μετά από εισήγηση του καθηγητή (ή των καθηγητών) που εποπτεύει (εποπτεύουν) ένα θέμα, να εγκριθεί η συνέχισή του με νέες, όμως, διαστάσεις που ανέκυψαν στην πορεία της έρευνας και οι οποίες πρέπει, επίσης, να εγκριθούν από το Σύλλογο Διδασκόντων το επόμενο τετράμηνο. 11
Πότε γίνεται η επιλογή των Α τετράμηνο : θεμάτων; κάθε Σεπτέμβριο εντός των δυο πρώτων εβδομάδων λειτουργίας της σχολικής μονάδας Β τετράμηνο : τέλη Δεκέμβριου. 12
Πώς γίνονται οι προτάσεις των θεμάτων των Ε.Ε. Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και προτείνουν θέματα Ερευνητικών Εργασιών για έγκριση από το σύλλογο. Σε περίπτωση που ο αριθμός των προτεινόμενων θεμάτων δεν επαρκεί, συμπληρώνεται με ανάθεση σε εκπαιδευτικό ή εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν σχετική πρόταση. Σε περίπτωση περισσότερων προτάσεων από αυτές που μπορούν να προσφερθούν, ο σύλλογος διδασκόντων επιλέγει κατά πλειοψηφία τα επικρατέστερα. Σε περίπτωση μικρών Λυκείων ή ύπαρξης σε μια σχολική μονάδα μόνο Λυκειακών τάξεων με λίγους μαθητές, προσφέρονται ως επιλογές δύο μόνο θέματα ανά τάξη και υλοποιείται αυτό που πλειοψηφεί με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών. 13
Τα θέματα που θα προταθούν Πρέπει να εμπίπτουν απαραιτήτως τουλάχιστον σε τρεις από τους επόμενους κύκλους: α) «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες», β) «Τέχνη και Πολιτισμός», γ) «Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία» και δ) «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» ή να συνδυάζουν κάποιους από αυτούς. Στόχος η διασπορά της θεματολογίας και αποκλεισμός της θεματικής μονομέρειας των προτεινόμενων θεμάτων. 14
Περιεχόμενα της εισήγησης για ΕΕ στο Σύλλογο 1.Τα ονόματα των εκπαιδευτικών (μέχρι δυο το πολύ) ανά θέμα. 2. Τον τίτλο της ερευνητικής εργασίας 3.Τους βασικούς σκοπούς και τα ερευνητικά της ερωτήματα. 4.Σύντομη περιγραφή της εργασίας και της εκπαιδευτικής σκοπιμότητας που εξυπηρετεί (ενδεικτικά μέχρι 300 λέξεις). 5.Ενδεικτική περιγραφή της μεθόδου που θα ακολουθηθεί (μέχρι 200 λέξεις). 6.Αναμενόμενα αποτελέσματα (μέχρι 200 λέξεις). 7.Απαιτήσεις σε πόρους, υλικά και εξοπλισμό από τη σχολική μονάδα. 15
Έγκριση Διεπιστημονικών Θεμάτων : Ο Σύλλογος Αποφασίζει & Προγραμματίζει Ο σύλλογος αποφασίζει αν το μάθημα θα προσφερθεί σε ζώνη μαθήματος ή ανά τμήμα γενικής παιδείας Ο Σύλλογος μετά από συζήτηση εγκρίνει τόσα θέματα ώστε να μπορούν να δημιουργηθούν ΤΕ από 16-20 μαθητές. Ο Σύλλογος ορίζει υποδιευθυντή ή άλλον εκπαιδευτικό συντονιστή για την κατανομή χώρων, πόρων στις Ερ Εργ. 16
Κριτήρια για την Έγκριση θέματος από το Σύλλογο 1 ο Βασικό κριτήριο Συσχέτιση με τα περιεχόμενα των διδασκόμενων μαθημάτων, θεωρημένα όμως από τη σκοπιά των μαθητικών ενδιαφερόντων δηλ. να επιλεγούν θέματα που προσφέρονται περισσότερο για να τα μελετήσουν οι μαθητές στον χώρο της προσωπικής και κοινωνικής ζωής τους, όπου συγκροτούνται οι εμπειρίες τους 17
Κριτήρια για την Έγκριση θέματος από το Σύλλογο 2 ο Βασικό κριτήριο οι υπάρχουσες υποδομές και οι διαθέσιμοι πόροι του σχολείου και της κοινότητας για τη διερεύνηση συγκεκριμένου θέματος. Άλλα κριτήρια τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευτικών και οι ειδικότερες γνώσεις τους, η επικαιρότητα, η τοπικότητα και το πλαίσιο του ευρύτερου προγραμματισμού της σχολικής μονάδας, οι άλλες συναφείς δραστηριότητες και τα θέματα που έχουν οι μαθητές διερευνήσει τα προηγούμενα χρόνια. 18
Ενημέρωση μαθητών και επιλογή θεμάτων Μετά από ενημέρωση για το νέο μάθημα (σχετ. ppt) και Παρουσίαση των εγκεκριμένων από το σύλλογο θεμάτων σε ολομέλεια τάξης από τους καθηγητές που θα τα αναλάβουν οι μαθητές επιλέγουν 2 ή 3 από προτεινόμενα θέματα και 19
Κατανομή μαθητών σε τμήματα ενδιαφέροντος Δημιουργούνται με βάση την πρώτη τους προτίμηση, όπου τούτο είναι εφικτό από μαθητές διαφορετικών τμημάτων τα «Τμήματα Ενδιαφέροντος» από 15-20 μαθητές οργανωμένους σε επί μέρους ομάδες Καλό είναι να γίνει προσπάθεια δημιουργίας ισοδύναμων τμημάτων μέσω επιλογών και κληρώσεων. Όσοι μαθητές δεν ενταχθούν σε πρώτη τους επιλογή προηγούνται στις επιλογές το επόμενο τετράμηνο. 20
ΓΕΛ :ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞH μεταξύ τμημάτων ενδιαφέροντος, ενδοσχολικά το τελευταίο τρίωρο με στόχο την αξιολόγηση ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ / ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΤΕ; ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη διαδικασία υποστήριξης της εργασίας που εκπόνησαν, ώστε να έχει νόημα και αξία για τους ακροατές και να αποτυπώνει με σαφήνεια τις πτυχές του ερευνούμενου ζητήματος και το βηματισμό της έρευνας Οι μαθητές Παρουσιάζουν προφορικά την Ερευνητική Εργασία Απαντούν σε ερωτήματα και σχολιάζουν τη διαδικασία και το περιεχόμενό της Οι εκπαιδευτικοί Προετοιμάζουν τους μαθητές για την υποστήριξη της εργασίας τους Οργανώνουν την υποστήριξη Αξιολογούν Η προφορική παρουσίαση προετοιμάζεται στο τέλος κάθε τετραμήνου και πραγματοποιείται κατά το τελευταίο τρίωρο 21
Aνάρτηση εργασιών υποχρεωτική Χρήσιμες ηλεκτρονικές διευθύνσεις Αποθετήριο ερευνητικών εργασιών Δωρεάν φιλοξενία wiki και blog με εξειδικευμένες δυνατότητες που διευκολύνουν το project όπως : * Προγραμματισμός Εργασιών ομάδας * Διαχείριση δικαιωμάτων των μαθητών * Στατιστικά χρήσης από τους μαθητές http://www.ereunitikesergasies.gr/ Αυτοματοποιημένη σχολική ιστοσελίδα για την ανάρτηση των Ερευνητικών Εργασιών. http://www.sch.gr/192-simantikaa/2215-2012-01-31-08-16-33 Πληροφορίες και οδηγίες : http://www.sch.gr/2183-joomla-15 Επικοινωνία για οποιαδήποτε πρόταση, απορία ή διευκρίνιση. Στο http://helpdesk.sch.gr Email: webhost@sch.gr Τηλέφωνο: 801-11-801-81 (αστική χρέωση) 22
Γιατί οι Ερευνητικές Εργασίες (ΕΕ) είναι καινοτομία; Προσεγγίζουν διερευνητικά την γνώση και τη μάθηση Προϋποθέτουν τη Διεπιστημονική Συνεργασία των Εκπαιδευτικών Υλοποιούνται μέσω της ομαδοσυνεργατικής εργασίας των Μαθητών και Μαθητριών. Κατά συνέπεια: Αλλάζουν νοοτροπία, πρακτικές, ρόλους και κουλτούρα στη σχολική κοινότητα 23
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως επιβλέποντα των ΕΕ στο πλαίσιο της διερευνητικής μάθησης: Διευκολυντής και εμψυχωτής της μαθησιακής διαδικασίας -Αναδεικνύει τα ερευνητικά ερωτήματα μέσα από τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των μαθητών/τριών - Επιβλέπει τη σύνδεση των ερευνητικών ερωτημάτων και διδακτικών στόχων με την επιλογή και διαμόρφωση των ερευνητικών εργαλείων - Τροφοδοτεί με στοχευμένες παρεμβάσεις και παρατηρήσεις την επεξεργασία (ανάλυση, κριτική προσέγγιση) των ερευνητικών δεδομένων 24
Καταλυτικός και κρίσιμος ο ρόλος των Διευθυντών στην επιτυχία αυτής της καινοτομίας 25
Καλές πρακτικές διευθυντών για την επιτυχία των ΈΕ Μπορεί να ενθαρρύνει να αναλάβουν τις ΕΕ, καθηγητές που το προφίλ τους ταιριάζει με τις απαιτήσεις των EE Να διευκολύνει να αναλάβουν τις ΕΕ οι καθηγητές που ενδιαφέρονται κα έχουν όρεξη να δουλέψουν και όχι εκείνοι που χρειάζονται συμπλήρωση ωραρίου Να ενθαρρύνει την συνεργασία και συνδιδασκαλία καθηγητών διαφόρων ειδικοτήτων Να διευκολύνει τους καθηγητές να συμμετάσχουν σε σχετικά επιμορφωτικά σεμινάρια 26
Καλές πρακτικές για Διευθυντές και Συντονιστές των ΕΕ Να φροντίσει για την ολοκληρωμένη παρουσίαση των θεμάτων στους μαθητές ώστε να μπορέσουν να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην επιλογή του θέματος και του καθηγητή με τον οποίο θα ήθελαν να συνεργαστούν. Να φροντίσει να οργανωθεί έτσι το πρόγραμμα ώστε να λειτουργήσουν τα τμήματα των ΕΕ με μικρό αριθμό μαθητών ώστε να είναι λειτουργικά Nα διευκολύνει τις διδακτικές επισκέψεις στο πλαίσιο των ΕΕ τηρώντας την νόμιμη διαδικασία Να δημιουργήσει τις συνθήκες που απαιτούνται στο χώρο για την ομαδοσυνεργατική οργάνωση του μαθήματος 27
Καλές πρακτικές για Διευθυντές και Συντονιστές των ΕΕ Να φροντίσει ώστε η συζήτηση των εισγήσεων για ΕΕ στο σύλλογο να είναι ουσιαστική και να προταθούν εκείνες που πληρούν τα κριτήρια των εγκυκλίων Να επιμείνει σε συνεργασία με τον σύλλογο καθηγητών η αξιολόγηση των εργασιών να είναι ουσιαστική και να ανταποκρίνεται στην ποιότητα της εργασίας των μαθητών Να δημιουργήσει τις αναγκαίες συνθήκες για την ανάρτηση των εργασιών των μαθητών στον ιστό 28
Καλές πρακτικές για Διευθυντές και Συντονιστές των ΕΕ για την επιτυχία των ΈΕ Να διευκολύνει την πρόσβαση των μαθητών στην πληροφορία (αίθουσα υπολογιστών βιβλιοθήκη-άλλου υλικού) Να οργανώσει την παρουσίαση των εργασιών ώστε να είναι λειτουργική Να προμηθευτεί τα υλικά που χρειάζονται για την εκπόνηση των εργασιών Να φροντίσει για την τακτοποίηση των Ερευνητικών εκθέσεων, ώστε να είναι προσβάσιμες στους μαθητές των επόμενων ετών και να μπορούν να εμπνευστούν για την εκπόνηση των δικών τους εργασιών 29
Ο ρόλος των Σχολικών Συμβούλων στην εφαρμογή των ΕΕ Οι Σχολικοί Σύμβουλοι Παιδαγωγικής Ευθύνης συνδράμουν στο πλαίσιο των γενικότερων καθηκόντων τους με τη συντονιστική ευθύνη του Προϊσταμένου Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Αναλυτικότερα: Ημερήσια και εσπερινά ΓΕΛ Παρέχουν κατά περίπτωση την αναγκαία στήριξη, όταν τους ζητηθεί, τόσο κατά τη διαμόρφωση των θεμάτων που θα υποβληθούν προς έγκριση από τους συνεργαζόμενους καθηγητές στο Σύλλογο Διδασκόντων, όσο και κατά την διεξαγωγή και εποπτεία της ερευνητικής διαδικασίας. 30
Σχολικοί Σύμβουλοι και επιμόρφωση Παρέχουν οι ίδιοι ή αξιοποιούν, κατά την κρίση τους και σύμφωνα με τις υπάρχουσες ανάγκες για ενδοσχολικές επιμορφώσεις, τους πιστοποιημένους από τον ΟΕΠΕΚ επιμορφωτές για τις Ερευνητικές Εργασίες. Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων : Υλικό ημερίδων και σεμιναρίων 2011-2012 http://dide.reth.sch.gr/main/index.php/02/2012-03-28-10-50-32/110-2011-12 31
Τελική έκθεση Σχολικών Συμβούλων για την εφαρμογή των ΕΕ Συντάσσουν στο τέλος του τετραμήνου έκθεση την οποία αποστέλλουν στον Προϊστάμενο Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τα θέματα, τις ειδικότητες που ενεπλάκησαν και τον τόπο της ψηφιακής ανάρτησης και ανατροφοδοτούν εκπαιδευτικούς και σχολικές μονάδες αναφορικά με το είδος των θεμάτων, τις διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων και τη βαθμολογία κλπ. 32