LIFE Environmental Governance & Information

LIFE Environmental Governance & Information Integrated information and awareness campaign Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης & ευαισθητοποίησης για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον LIFE14 GIE GR/001127 Δράση: C.3 Παραδοτέο: Βάση δεδομένων που περιλαμβάνει αποτελέσματα από την 1 η φάση Νοέμβριος /2016

The LIFE DEBAG project Integrated information and awareness campaign for the reduction of plastic bags in the marine environment (LIFE14 GIE GR/001127) is co-funded by the EU Environmental Funding Programme LIFE Environmental Governance and Information. Implementation period: 1.9.2015 until 31.3.2018 Project budget: Total budget: 1,257,545 EU financial contribution: 754,527 LIFE DEBAG s Participating Beneficiaries: University of Patras Oikologiki Etaireia Anakyklosis MEDITERRANEAN SOS Network TERRA NOVA Environmental Engineering Consultancy Ltd. Research University Institute of Sustainable Development and Human Resources, Panteion University 2

Το Έργο LIFE DEBAG Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον (LIFE14 GIE/GR/001127) υλοποιείται με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, LIFE Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση και Πληροφόρηση. Περίοδος εφαρμογής: 1.9.2015 έως 31.3.2018 Προϋπολογισμός Έργου: Συνολικός προϋπολογισμός: 1,257,545 Χρηματοδοτική συνεισφορά ΕΕ: 754,527 Φορείς Υλοποίησης του LIFE DEBAG: Πανεπιστήμιο Πατρών Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS TERRA NOVA Ε.Π.Ε. Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΙΑΠΑΔ) 3

Πίνακας Περιεχομένων Σύνοψη 7 1. Εισαγωγή 9 2. Μεθοδολογία έρευνας 9 3. Αποτελέσματα της έρευνας 10 4. Συμπεράσματα 25 Παράρτημα 27 4

This report presents the methodology followed for the implementation of Action C3: Monitoring of the socio-economic impact of the project actions on the local economy and population, of LIFE DEBAG project and the Research Institute of Urban Environment and Human Resources, Panteion University. 5

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίηση της Δράσης C3: Παρακολούθηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων των δράσεων του Έργου στην τοπική οικονομία και τον πληθυσμό, του Έργου LIFE DEBAG και του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού, Πάντειο Πανεπιστήμιο. 6

Σύνοψη Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζεται η βάση δεδομένων καθώς και τα συνοπτικά αποτελέσματα από την πρώτη φάση της έρευνας πεδίου, μέσω της εφαρμογής ερωτηματολογίων στο πλαίσιο της αποτίμησης του ιδιωτικού οφέλους από την λήψη διαχειριστικών μέτρων προστασίας του παράκτιου περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα. Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση των προτιμήσεων των κατοίκων της Σύρου αναφορικά με τα μέτρα προστασίας του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα εν γένει και ειδικότερα την πλαστική σακούλας μεταφοράς προϊόντων μιας χρήσης. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας πεδίου σχετίζονται με δυο διακριτές χρονικές περιόδους. Συγκεκριμένα, την περίοδο Μάιος _2016, η οποία αποτελείται από δείγμα 185 ατόμων και την περίοδο Ιούνιος_2016, στο πλαίσιο της Εβδομάδας χωρίς πλαστικές σακούλες (plastic bag free week), με δείγμα της τάξης των 156 ατόμων. Το δείγμα το οποίο συμμετείχε στο ερωτηματολόγιο χαρακτηρίζεται ως αρκετά ευαισθητοποιημένο περιβαλλοντικά συγκριτικά με το μέσο όρο των καταναλωτών στην Ελλάδα κατά την διάρκεια και των δυο διακριτών περιόδων. Συνολικά σημειώνεται τάση μεταστροφής των πολιτών προς περαιτέρω περιβαλλοντική δραστηριοποίηση και ενημέρωση κυρίως ως προς θεματικές οι οποίες αφορούν τα πλαστικά απορρίμματα και ειδικότερα τα απορρίμματα πλαστικής σακούλας μεταφοράς προϊόντων μιας χρήσης. Το επίπεδο συνειδητοποίησης περιβαλλοντικών κινδύνων σχετικά με το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου αποτυπώνεται ως ιδιαιτέρως αυξημένο με εμφανείς τάσεις περαιτέρω ολοκλήρωσης. Το επίπεδο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των ερωτώμενων του δείγματος αναφορικά με το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα με σαφείς τάσεις ενίσχυσης σε μελλοντικό επίπεδο. Η σύνθεση και ταυτότητα δείγματος των ερωτηθέντων συνίσταται από πολίτες οι οποίοι συνδέονται κατά άμεσο ή έμμεσο τρόπο με τον τομέα του Τουρισμού, επισκέπτονται συχνά τις παραλίες του νησιού κατά την καλοκαιρινή περίοδο και χαρακτηρίζονται από σχετικά μετριοπαθή κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών, που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή του νησιού. Η διάθεση επιλογής παραλίας βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ερωτώμενων του δείγματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αρχές καθαριότητας και αποσύνδεσης από πλαστικά και άλλα στέρεα απορρίμματα. 7

Η κατάσταση επίγνωσης στο πλαίσιο δυσμενών επιπτώσεων και πολιτικών σχετικών με την πλαστική σακούλα δύνανται να αξιολογηθεί ως πολύ καλή, με αξιοσημείωτη τάση περαιτέρω βελτίωσης, λαμβάνοντας υπόψη τις Δράσεις του Έργου στο νησί καθόλη την διάρκεια της χρονικής περιόδου 2015-2016. 8

1. Εισαγωγή Η εκτεταμένης μορφής χρήση πλαστικής σακούλας στη σύγχρονη κοινωνία, στις καθημερινές συναλλαγές των πολιτών, επιφέρει σημαντική αρνητική εξωτερικότητα σε περιβαλλοντικό επίπεδο, η οποία συνδέεται με αυξημένο κοινωνικό-οικονομικό κόστος. Το συγκεκριμένο κόστος είναι κατά κύριο λόγο μηαγοραίας μορφής και ως εκ τούτου καθίσταται ιδιαιτέρως δύσκολή η νομισματική αποτίμηση του. Στο πλαίσιο αυτό, μέσω της υλοποίησης της Δράσης C.3 (παραδοτέο της οποίας είναι η παρούσα έκθεση) διερευνήθηκε σε προκαταρτικό επίπεδο η γνώση και η διάθεση των πολιτών αναφορικά με το εν λόγω περιβαλλοντικό πρόβλημα, τις υφιστάμενες σχετικές πολιτικές, όπως επίσης και πιθανές μεθόδους αντιμετώπισης των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εξωτερικοτήτων εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης πλαστικών σακουλών. Η διεξαγωγή της έρευνας πεδίου με συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο αποσκοπεί στην αποτίμηση, βάσει δείγματος, της υπάρχουσας κατάστασης επίγνωσης του υπό διερεύνηση περιβαλλοντικού προβλήματος από το ευρύ κοινό της Σύρου. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας πεδίου συνιστούν την πρώτη χρονικά προσπάθεια στο πλαίσιο αποτύπωσης της διαχρονικής εξέλιξης της υφιστάμενης κατάστασης επίγνωσης του περιβαλλοντικού προβλήματος, δεδομένων και των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από τις επερχόμενες έρευνες πεδίου, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν σε μεταγενέστερο επίπεδο (Δράση C.3). 2. Μεθοδολογία έρευνας Στο πλαίσιο της προαναφερθείσας έρευνας πεδίου δημιουργήθηκε ερωτηματολόγιο γνώσης/αξιολόγησης του προβλήματος των πλαστικών απορριμμάτων στον παράκτιο χώρο αποτελούμενο από ερωτήσεις ανοικτού τύπου αξιολόγησης, πολλαπλής επιλογής, βάσει κλίμακας αξιολόγησης 1-5, κατά την οποία 1= διαφωνώ απόλυτα / καθόλου σημαντικός / καθόλου πιθανό, ενώ 5= συμφωνώ απόλυτα / εξαιρετικά σημαντικός / εξαιρετικά πιθανό. Στόχος του ερωτηματολογίου ήταν η καταγραφή των απόψεων των συμμετεχόντων σχετικά με τη χρήση της πλαστικής σακούλας μεταφοράς προϊόντων μιας χρήσης. Η συμμετοχή στην συγκεκριμένη έρευνα ήταν εθελοντικής μορφής, τα δεδομένα συλλέχθηκαν ανώνυμα και οι απαντήσεις των συμμετεχόντων θα αξιοποιηθούν για τους σκοπούς της έρευνας. Τα ερωτηματολόγια πραγματοποιήθηκαν μέσω ερευνητών (συνεντευκτών) με τίτλο Ερευνά αποτίμησης του ιδιωτικού οφέλους από την λήψη διαχειριστικών μέτρων προστασίας του παράκτιου περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα (Παράρτημα). 9

Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας πεδίου αφορούν δυο διακριτές χρονικές περιόδους. Ειδικότερα, την περίοδο Μάιος _2016 απαρτιζόμενη από δείγμα 185 ατόμων και την περίοδο Ιουνίος_2016, στο πλαίσιο της Εβδομάδας χωρίς πλαστικές σακούλες (plastic bag free week), με δείγμα 156 ατόμων. Τα αποτελέσματα της παρούσας έκθεσης αναφέρονται στο Α μέρος του ερωτηματολογίου κατά την διεξαγωγή αντιπροσωπευτικής έρευνας ως προς τον πληθυσμό της Σύρου, η οποία συνιστά τον βασικό πιλότο εφαρμογής των Δράσεων του Έργου. 3. Αποτελέσματα της έρευνας Στο πλαίσιο της Ερώτησης 1 αναφορικά με την περίοδο Μάιος_2016 οι πολίτες κατατάσσουν ως σημαντικότερους κινδύνους για το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου, βάσει ιεράρχησης κινδύνων και λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλότερα ποσοστά ανά κατηγορία κινδύνου, κατά φθίνουσα σειρά σημαντικότητας τα σκουπίδια, τα πλαστικά μπουκάλια και τα τσιγάρα. Αντίστοιχα, κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, στο πλαίσιο των Δράσεων ενημέρωσης του Έργου ( Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες ), τα σκουπίδια καταλαμβάνουν την πρώτη θέση σε επίπεδο σημαντικότητας, ενώ πλέον οι πλαστικές σακούλες ισοβαθμούν με τα πλαστικά μπουκάλια και ακολουθούν εν συνεχεία τα τσιγάρα, τα οποία με τη σειρά τους ισοβαθμούν με το Νεώριο (ναυπηγείο Σύρου), όπως αποτυπώνεται καλύτερα στο ομαδοποιημένο Διάγραμμα 1. 10

Διάγραμμα 1. Οι τρεις σημαντικότεροι κίνδυνοι για το παράκτιο και το θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου (Μάιος-Ιούνιος 2016) Μάιος Ιούνιος Μάιος Ιούνιος Μάιος Ιούνιος 11

Λαμβάνοντας υπόψη αποτελέσματα του Διαγράμματος 2, προκύπτει ότι οι πολίτες της Σύρου συμφωνούν σε πολύ μεγάλο βαθμό με την λήψη περαιτέρω μέτρων προστασίας για το παράκτιο περιβάλλον, κατά κύριο λόγο, καθώς και σε δεύτερο επίπεδο στο γεγονός ότι το παράκτιο περιβάλλον του νησιού υποβαθμίζεται διαρκώς από ανθρώπινες δραστηριότητες, για την περίοδο Μάιος_2016. Εν συνεχεία, κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, τα εν λόγω επίπεδα αυξάνονται περαιτέρω, δεδομένων βεβαίως και των Δράσεων του Έργου που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα (Διάγραμμα 2). Διάγραμμα 2. Αξιολόγηση αναφορικά με το παράκτιο περιβάλλον της Σύρου (υφιστάμενη κατάσταση - λήψη μέτρων προστασίας) Μάιος Ιούνιος Στην ερώτηση αναφορικά με την σημαντικότητα των κινδύνων που πλήττουν το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου, οι πολίτες κατατάσσουν κατά φθίνουσα σειρά σημαντικότητας τους κινδύνους ως εξής: υπερβολική χρήση πλαστικού, υπεραλίευση, λειτουργία ΧΥΤΑ-Ανακύκλωσης, αστική οικιστική ανάπτυξη, κλιματική αλλαγή, τουριστική ανάπτυξη στο παράκτιο χώρο και χρήση σκαφών και μηχανοκίνητων σπορ στη θάλασσα, για την περίοδο Μάιος_2016. Κατόπιν, όσον αφορά την περίοδο Ιούνιος_2016, η σειρά φθίνουσας κατάταξης αποτυπώνεται ως εξής: υπερβολική χρήση πλαστικού, υπεραλίευση, λειτουργία ΧΥΤΑ- Ανακύκλωσης, αστική οικιστική ανάπτυξη, τουριστική ανάπτυξη στο παράκτιο χώρο, κλιματική αλλαγή και χρήση σκαφών και μηχανοκίνητων σπορ στη θάλασσα, χαρακτηριζόμενη πλέον από μετριοπαθούς κλίμακας μεταβολή όσον αφορά την σημαντικότητα της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με την τουριστική ανάπτυξη (Διάγραμμα 3). 12

Διάγραμμα 3. Σημαντικότητα κινδύνων αναφορικά με το παράκτιο/θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου Μάιος Ιούνιος Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών σύμφωνα με το δείγμα τόσο του Μαΐου, καθώς και του Ιουνίου αξιολογεί ως ιδιαιτέρως σημαντικούς τους στόχους διαχείρισης για την παράκτια και θαλάσσια περιοχή της Σύρου. 13

Συγκεκριμένα, κατατάσσει την προστασία της βιοποικιλότητας, την προστασία της αισθητικής/καθαριότητας ακτών και θαλασσών και την περιβαλλοντική ενημέρωση σε εξίσου σημαντικά επίπεδα, ενώ ακολουθούν κατά φθίνουσα σειρά η προστασία της τροφικής αλυσίδας και η προστασία του παράκτιου χώρου, αναφορικά με την περίοδο Μάιος_2016. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της περιόδου Ιούνιος_2016 και υπό το πρίσμα των Δράσεων του Έργου, οι πολίτες εντείνουν την αξιολόγηση τους σε επίπεδο σημαντικότητας με τους στόχους πλέον να κατατάσσονται κατά φθίνουσα σειρά ως εξής: προστασία της βιοποικιλότητας και περιβαλλοντική ενημέρωση ισοβαθμούν και εν συνεχεία στα ίδια επίπεδα μεταξύ τους κυμαίνονται η προστασία της αισθητικής/καθαριότητας ακτών και θαλασσών, η προστασία της τροφικής αλυσίδας και η προστασία του παράκτιου χώρου (Διάγραμμα 4). Διάγραμμα 4. Σημαντικότητα στόχων διαχείρισης αναφορικά με την παράκτια/θαλάσσια περιοχή της Σύρου Μάιος 14

Ιούνιος Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του δείγματος η πλειονότητα των πολιτών επισκέπτονται πολύ συχνά τις παραλίες της Σύρου και μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό σπανιότερα ή και ποτέ, τόσο όσον αφορά την περίοδο Μάιος_2016 και ιδιαιτέρως ως προς την περίοδο Ιούνιος_2016, υποδηλώνοντας κατά αυτό τον τρόπο την σημασία της ομαλής λειτουργίας των εν λόγω παραλιών (Διάγραμμα 5). Διάγραμμα 5. Συχνότητα επισκέψεων στις παραλίες του νησιού Μάιος 15

Ιούνιος Αναφορικά με την επιλογή δραστηριοτήτων στις παραλίες του νησιού, το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτώμενων επιλέγει κυρίως το κολύμπι και ακολουθούν, σε συνδυασμό με αυτό στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η ηλιοθεραπεία και το περπάτημα στην παραλία/παιχνίδια παραλίας με αρκετά υψηλά ποσοστά και για τις δυο διακριτές περιόδους (Διάγραμμα 6). Διάγραμμα 6. Επιλογή δραστηριοτήτων στην παραλία Μάιος 16

Ιούνιος Στο πλαίσιο των επιθυμητών χαρακτηριστικών μιας παραλίας, τα οποία συμβάλλουν ουσιαστικά στην επιλογή της εκάστοτε παραλίας, οι πολίτες κατατάσσουν κατά φθίνουσα σειρά, για την περίοδο Μάιος_2016, τα χαρακτηριστικά ως εξής: παραλία καθαρή από πλαστικά, ύπαρξη γαλάζιας σημαίας, ύπαρξη δωρεάν υποδομών (WC, ντουζιέρες), ήσυχη παραλία χωρίς πολλούς τουρίστες, διάθεση οργανωμένων υποδομών (ομπρέλες, ξαπλώστρες, καντίνες, WC), κοσμοπολίτικη παραλία και τέλος διάθεση μεγάλης ποικιλίας από προσφερόμενα θαλάσσια σπορ. Συνεπώς, είναι εμφανές το ποσό σημαντική (σχεδόν 5=εξαιρετικά πιθανό) θεωρούν οι πολίτες της Σύρου την υφιστάμενη καθαριότητα των παραλιών του νησιού από στερεά απορρίμματα και ειδικότερα πλαστικά, στα οποία συμπεριλαμβάνεται, βεβαίως, με αυξημένα ποσοστά η πλαστική σακούλα. Αντιστοίχως, από το ίδιο πρότυπο επιλογών χαρακτηρίζεται και η περίοδος Ιούνιος_2016, με μετριοπαθή αύξηση σε επίπεδο κλίμακας στα χαρακτηριστικά της διάθεσης οργανωμένων υποδομών και κοσμοπολίτικου χαρακτήρα, δεδομένης και της σταδιακής μετάβασης στο επίκεντρο της τουριστικής περιόδου (Διάγραμμα 7). 17

Διάγραμμα 7. Επιλογή παραλίας βάσει χαρακτηριστικών Μάιος Ιούνιος 18

Στο Διάγραμμα 8 αποτυπώνεται η σύνθεση του δείγματος, βάσει της οποίας κατανοούμε, λαμβάνοντας υπόψη και το στοιχείο του νησιώτικου χαρακτήρα, ότι το μεγαλύτερο μέρος συνδέεται επαγγελματικά άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό κατά το ήμισυ προσεγγιστικά, ενώ σε ιδιαιτέρως μικρά ποσοστά με το περιβάλλον και εν συνεχεία με την αλιεία, αναφορικά και με τις δυο περιόδους (Μάιος_2016, Ιούνιος_2016). Διάγραμμα 8. Σύνδεση (άμεση ή έμμεση) επαγγέλματος με τουρισμό, αλιεία και περιβάλλον Μάιος 19

Ιούνιος Στην ερώτηση σχετικά με το πόσο συχνά καταναλώνουν ψάρια και θαλασσινά τα οποία προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Σύρου, τα υψηλότερα ποσοστά αντιστοιχούν στην επιλογή 1-2 φορές το μήνα (41.62%) και στην συνέχεια στην επιλογή 1-2 φορές την εβδομάδα (40%), ενώ ακολουθούν η επιλογή ποτέ με 11.89%, 3-4 φορές την εβδομάδα με 5.95% και τέλος 5-7 φορές την εβδομάδα με 0.54%, για την περίοδο Μάιος_2016. Από την ίδια ακριβώς φθίνουσα σειρά κατάταξης απαρτίζεται και η περίοδος Ιούνιος_2016, με σχετικά μικρές αυξομειώσεις στα ποσοστά, καθώς πλέον ισοβαθμούν οι επιλογές 1-2 φορές το μήνα και 1-2 φορές την εβδομάδα με ποσοστό της τάξης του 44% (Διάγραμμα 9). 20

Διάγραμμα 9. Συχνότητα κατανάλωσης ψαριών/θαλασσινών από την Σύρο Μάιος Ιούνιος Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων πολιτών απάντησε ότι γνωρίζει πολύ καλά περί της ύπαρξης αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στα θαλάσσια οικοσυστήματα, ως απόρροια της υπερβολικής και μη ορθολογικής χρήσης πλαστικών σακουλών, δεδομένου του ποσοστού 95.68% και μόνο 21

ένα 0.54% του δείγματος απάντησε ότι δεν γνωρίζει καθόλου, όσον αφορά την περίοδο Μάιος_2016. Αντιστοίχως, σε πολύ υψηλά επίπεδα κυμαίνονται τα ποσοστά και κατά την περίοδο Ιούνιος_2016 (94% γνωρίζω πολύ καλά), υποδεικνύοντας ότι το δείγμα ήταν επαρκώς ενημερωμένο σχετικά με την εν λόγω θεματική και στις δυο περιόδους (Διάγραμμα 10). Διάγραμμα 10. Επίγνωση αρνητικών επιπτώσεων πλαστικού/πλαστικής σακούλας στο περιβάλλον-θαλάσσια οικοσυστήματα Μάιος Ιούνιος 22

Στο Διάγραμμα 11 αποτυπώνεται η υφιστάμενη κατάσταση επίγνωσης όσον αφορά την Οδηγία 720/2015 της Ε.Ε. και τις αντίστοιχες πολιτικές αντιμετώπισης της υπερβολικής χρήσης πλαστικής σακούλας. Κατά την περίοδο Μάιος_2016 το 40% των ερωτώμενων πολιτών απάντησε ότι δεν γνώριζε περί της εν λόγω Οδηγίας, ενώ ακολουθεί με 33% η κατάσταση σχετικής επίγνωσης (Κάτι έχω ακούσει) και τέλος η κατάσταση καλής επίγνωσης (Ναι, το γνωρίζω πολύ καλά) με 27%. Εν συνεχεία, κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, υπό το πλαίσιο των Δράσεων του Έργου ( Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες ), τόσο η κατάσταση σχετικής επίγνωσης καθώς και η κατάσταση καλής επίγνωσης σημείωσαν αύξηση με ποσοστά 42% και 31% αντίστοιχα, ενώ η κατάσταση μηδενικής επίγνωσης (Δεν το γνωρίζω) χαρακτηρίζεται πλέον από αξιοσημείωτη μείωση στο 27%. Διάγραμμα 11. Επίγνωση της Οδηγίας 720/2015 ως προς την αντιμετώπιση της υπερβολικής χρήσης πλαστικής σακούλας Μάιος Ιούνιος 23

Όσον αφορά την ερώτηση σχετικά με το εάν θα πρέπει να λάβουμε μέτρα προστασίας των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Σύρου οι πολίτες κλήθηκαν να απαντήσουν ως προς δυο θεματικές. Συγκεκριμένα, λήψη μέτρων παρά την οικονομική κρίση που υφίσταται η χώρα και σε δεύτερο επίπεδο ακόμα και εάν αυτό επηρεάσει την καθημερινότητα τους, όπως μέσω μιας ενδεχόμενης απαγόρευσης χρήσης πλαστικής σακούλας, τιμολόγηση της πλαστικής σακούλας, κτλ. Το δείγμα πολιτών αναφορικά με την περίοδο Μάιος_2016 προκύπτει ότι συμφωνεί σχεδόν απόλυτα λαμβάνοντας υπόψη και τις δυο θεματικές που θέτουμε στο πλαίσιο υφιστάμενων περιορισμών και πιθανών μελλοντικών μεταβολών. Κατά παρόμοιο τρόπο τα ιδιαιτέρως υψηλά αυτά επίπεδα διατηρούνται και κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, υποδηλώνοντας τοιουτοτρόπως την ύπαρξη σταθερότητας σε σχέση με την βούληση και τις επιλογές των πολιτών για το εν λόγω ζήτημα προστασίας των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων του νησιού. Διάγραμμα 12. Λήψη μέτρων προστασίας των παράκτιων/θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Σύρου Μάιος Ιούνιος 24

4. Συμπεράσματα Το δείγμα που απάντησε το ερωτηματολόγιο δύναται να χαρακτηριστεί ως αρκετά ευαισθητοποιημένο περιβαλλοντικά σε σχέση με το μέσο όρο των καταναλωτών στην Ελλάδα. Σε συνολικό επίπεδο παρατηρείται η ύπαρξη πρώιμης μορφής τάσης μεταστροφής των πολιτών προς περαιτέρω περιβαλλοντική ενημέρωση κυρίως όσον αφορά θεματικές που άπτονται των πλαστικών απορριμμάτων και ειδικότερα των απορριμμάτων πλαστικής σακούλας μεταφοράς προϊόντων μιας χρήσης. Θέτοντας την εν λόγω γενική παρατήρηση, παρουσιάζονται παρακάτω τα αρχικά συμπεράσματα από τη συγκεκριμένη έρευνα. Επίπεδο συνειδητοποίησης περιβαλλοντικών κινδύνων σχετικά με το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου (Διαγράμματα 1 & 3) Οι πολίτες αποτιμούν ως σημαντικότερο κίνδυνο για το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον του νησιού την ύπαρξη σκουπιδιών εν γένει και ειδικότερα πλαστικών απορριμμάτων (σακούλες, μπουκάλια). Επιπροσθέτως, αξιολογούν ως πολύ σημαντικό κίνδυνο την υπερβολική χρήση πλαστικού στο πλαίσιο των καθημερινών καθώς και τουριστικών δραστηριοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη ότι μεγάλες ποσότητες αυτού καταλήγουν στις ακτές και τη θάλασσα του νησιού. Οι εν λόγω αντιλήψεις διατηρούνται και ενισχύονται αισθητά κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, δεδομένων και των Δράσεων του Έργου κατά την Εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες. Επίπεδο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης ερωτώμενων δείγματος αναφορικά με το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου (Διαγράμματα 2, 4 & 12 ) Το σύνολο των ερωτωμένων του δείγματος τάσσεται εμφανώς υπέρ της αυξημένης και περαιτέρω προστασίας του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος του νησιού, μέσω της λήψης αποτελεσματικών μέτρων, τα οποία σχετίζονται με μια ευρεία περιοχή στόχων διαχείρισης, παρά την οικονομική κρίση ή ενδεχόμενες μεταβολές σε επίπεδο καθημερινών εμπορικών συναλλαγών. Αξιοσημείωτη είναι η τάση ενίσχυσης των εν λόγω επιλογών και βούλησης κατά την περίοδο Ιούνιος_2016, υπό το πρίσμα των Δράσεων του Έργου. Σύνθεση και ταυτότητα δείγματος (Διαγράμματα 5, 6, 8 & 9) Η πλειονότητα του δείγματος επισκέπτεται πολύ συχνά τις παραλίες της Σύρου, αναπτύσσοντας δραστηριότητες άρρηκτα συνδεδεμένες με την ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων του νησιού (κολύμπι, ηλιοθεραπεία, περπάτημα στην παραλία και παιχνίδια 25

παραλίας), τόσο κατά την περίοδο Μάιος_2016 όσο και ως προς την περίοδο Ιούνιος_2016. Το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος συνδέεται επαγγελματικά άμεσα ή έμμεσα με τον τουριστικό τομέα, ενώ οι πολίτες κυμαίνονται κυρίως μεταξύ μετριοπαθούς κατανάλωσης ψαριών και θαλασσινών από το νησί και την ευρύτερη περιοχή σε εβδομαδιαία βάση και μετριοπαθούς κατανάλωσης σε μηνιαία βάση και στις δυο περιόδους. Διάθεση επιλογής παραλίας βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ερωτώμενων του δείγματος (Διαγράμματα 7) Κατά την διαδικασία επιλογής παραλίας, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων συνυφασμένων με αυτά πρωτεύουσα σημασία κατέχει η έλλειψη πλαστικών και άλλων στέρεων απορριμμάτων στο πλαίσιο μιας καθαρής παραλίας. Εν συνεχεία ακολουθεί η πιστοποίηση υψηλής ποιότητας νερών κολύμβησης και σε δεύτερο βαθμό η λειτουργική οργάνωση της παραλίας. Οι συγκεκριμένες προτιμήσεις παραμένουν αμετάβλητες και κατά την επόμενη περίοδο (Ιούνιος_2016), υποδεικνύοντας την υφιστάμενη αποστροφή των πολιτών του νησιού ως προς τα πλαστικά απορρίμματα, συμπεριλαμβανομένων και των πλαστικών σακουλών. Κατάσταση επίγνωσης στο πλαίσιο δυσμενών επιπτώσεων και πολιτικών σχετικών με την πλαστική σακούλα (Διαγράμματα 10 & 11) Το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος χαρακτηρίζεται, βάσει των καταγεγραμμένων απαντήσεων, από κατάσταση πολύ καλής επίγνωσης αναφορικά με τις αρνητικές επιπτώσεις του πλαστικού και ειδικότερα των πλαστικών σακουλών στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στα θαλάσσια οικοσυστήματα και στις δυο διακριτές περιόδους εκπόνησης του ερωτηματολογίου. Αξιοσημείωτη είναι η αυξητική μεταβολή, στο πλαίσιο επίγνωσης της Οδηγίας 720/2015 της Ε.Ε., προς μια κατάσταση σχετικής πλέον επίγνωσης και μειούμενης μηδενικής επίγνωσης, κατά την περίοδο Ιούνιος_2016. 26

Παράρτημα LIFE DEBAG Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον (LIFE14 GIE/GR/001127) Ερευνά αποτίμησης του ιδιωτικού οφέλους από την λήψη διαχειριστικών μέτρων προστασίας του παράκτιου περιβάλλοντος από τa πλαστικά απορρίμματα Το παρόν ερωτηματολόγιο γίνεται στο πλαίσιο του έργου LIFE DEBAG το οποίο έχει ως κεντρικό άξονα την προστασία του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος της Σύρου. Έχετε επιλεγεί τυχαία μαζί μ ένα μεγάλο αριθμό κατοίκων της Σύρου που επίσης συμμετέχουν στη έρευνα αυτή. Σκοπός της έρευνας είναι να διερευνήσουμε τις προτιμήσεις σας αναφορικά με τα μέτρα προστασίας του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα. Οι απαντήσεις είναι εμπιστευτικές και θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς. Α. Ερωτήσεις γνώσης/αξιολόγησης του προβλήματος των πλαστικών απορριμμάτων στον παράκτιο χώρο. 1. Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι τρεις σημαντικότεροι κίνδυνοι για το παράκτιο και το θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου; 1. 2. 3. 2. Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου 1=διαφωνώ απόλυτα και 5=συμφωνώ απόλυτα, ποια είναι η γνώμη σας για τις παρακάτω φράσεις: Το παράκτιο περιβάλλον της Σύρου υποβαθμίζεται διαρκώς από ανθρώπινες δραστηριότητες Το παράκτιο περιβάλλον της Σύρου χρειάζεται περαιτέρω μέτρα προστασίας 27

3. Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου 1=καθόλου σημαντικός και 5=εξαιρετικά σημαντικός, πόσο σημαντικούς θεωρείτε τους παρακάτω κινδύνους για το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου. Αστική οικιστική ανάπτυξη στον παράκτιο χώρο. Τουριστική ανάπτυξη στον παράκτιο χώρο (υποδομές ξενοδοχείων, ενοικιαζόμενων, οργανωμένες παραλίες, κτλ.) Κεντρική διαχείριση στερεών απορριμμάτων (πλαστικού, γυαλιού, κτλ.) λειτουργία ΧΥΤΑ και Ανακύκλωσης. Χρήση σκαφών και μηχανοκίνητων σπορ (jet ski, water ski, κτλ.) στη θάλασσα ρύπανση των υδάτων. Υπερβολική χρήση πλαστικού στην καθημερινή ή/και την τουριστική δραστηριότητα, μεγάλες ποσότητες του οποίου καταλήγουν στις ακτές και τη θάλασσα. Υπερβολική αλίευση. Κλιματική αλλαγή και άνοδος της στάθμης της θάλασσας 4. Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου 1=καθόλου σημαντική και 5=εξαιρετικά σημαντική, πώς θα χαρακτηρίζατε τους παρακάτω στόχους διαχείρισης για την παράκτια/θαλάσσια περιοχή της Σύρου; Προστασία της βιοποικιλότητας και των σπάνιων ειδών (ζώων ή φυτών) του παράκτιου χώρου Προστασία των ειδών που αποτελούν μέρος της τροφικής αλυσίδας του ανθρώπου (ψάρια, οστρακοειδή, κτλ.) Προστασία της αισθητικής και της καθαριότητας των ακτών και των θαλασσών. Λήψη κατάλληλων περιβαλλοντικών μέτρων που δεν θα περιορίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα στον παράκτιο χώρο και δεν θα έχουν επιπτώσεις στην τοπική ανάπτυξη Αυξημένη περιβαλλοντική ενημέρωση και περιβαλλοντική εκπαίδευση των κατοίκων της Σύρου 28

5. Έχετε πραγματοποιήσει κάποια από τις παρακάτω δραστηριότητες τον τελευταίο χρόνο; ΝΑΙ ΟΧΙ 1 Αναζήτηση περιβαλλοντικών πληροφοριών (στην τηλεόραση, την εφημερίδα, το διαδίκτυο, κτλ.) 2 Συμμετοχή σε κάποια εκστρατεία καθαρισμού των ακτών 3 4 Συμμετοχή σε κάποια δημόσια συζήτηση για την προστασία της θάλασσας/των ακτών; Ενημέρωση στο πλαίσιο της καμπάνιας του προγράμματος LIFE DEBAG για τις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας στο παράκτιο/θαλάσσιο περιβάλλον. 5 Ανακύκλωση πλαστικού και άλλων συσκευασιών στους μπλε κάδους 6 7 Μέλος σε κάποια περιβαλλοντική ΜΚΟ Αν ναι διευκρινίστε: Δωρεά χρημάτων για κάποια περιβαλλοντική δράση/σκοπό. Αν ναι διευκρινίστε: 6. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο πόσο συχνά επισκέπτεστε τις παραλίες του νησιού; α. Καθημερινά β. 3-4 φορές την εβδομάδα γ. 1-2 φορές την εβδομάδα δ. 1-2 φορές το μήνα ε. σπανιότερα στ. ποτέ 7. Τι είδους δραστηριότητες πραγματοποιείτε συνήθως στην παραλία (μπορείτε να επιλέξετε περισσότερες από μία): α. Κολύμπι, β. Ηλιοθεραπεία γ. Περπάτημα στην παραλία και παιχνίδια παραλίας (beach volley, ρακέτες, κτλ.) δ. Ερασιτεχνικό ψάρεμα ε. Υποβρύχιο ψάρεμα/καταδύσεις (scuba diving) στ. Σπορ θαλάσσης (wind-surfing, canoe, θαλάσσιο σκι, ιστιοπλοΐα, jet-ski, κτλ.) 29

8. Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου 1=καθόλου πιθανό και 5=εξαιρετικά πιθανό, πόσο πιθανό θα ήταν τα παρακάτω χαρακτηριστικά να σας οδηγήσουν στο να επιλέξετε μια παραλία για τις δραστηριότητες αυτές: Η παραλία διαθέτει όλες τις απαραίτητες οργανωμένες υποδομές (ομπρέλες, ξαπλώστρες, καντίνες, WC) H παραλία είναι καθαρή από πλαστικά και άλλα στερεά απορρίμματα Η παραλία διαθέτει μεγάλη ποικιλία από προσφερόμενα θαλάσσια σπορ Η ακτή διαθέτει γαλάζια σημαία και έχει εξαιρετική ποιότητα νερών κολύμβησης Η παραλία διαθέτει δωρεάν υποδομές (WC, ντουζιέρες) Η παραλία είναι κοσμοπολίτικη Η παραλία είναι ήσυχη χωρίς πολλούς τουρίστες 9. Το επάγγελμά σας συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με: α. Τον Τουρισμό: ΝΑΙ ΌΧΙ Αν «ΝΑΙ» διευκρινίστε: β. Την αλιεία: ΝΑΙ ΌΧΙ Αν «ΝΑΙ» διευκρινίστε: γ. Το περιβάλλον: ΝΑΙ ΌΧΙ Αν «ΝΑΙ» διευκρινίστε: 10. Πόσο συχνά καταναλώνετε ψάρια και θαλασσινά τα οποία προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Σύρου; α. Ποτέ β. 1-2 φορές το μήνα γ. 1-2 φορές την εβδομάδα δ. 3-4 φορές την εβδομάδα ε. 5-7 φορές την εβδομάδα 30

11. Γνωρίζετε ότι το πλαστικό και ειδικότερα οι πλαστικές σακούλες έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και ιδιαίτερα τα θαλάσσια οικοσυστήματα; α. Ναι, το γνωρίζω πολύ καλά β. Κάτι έχω ακούσει γ. Δεν το γνωρίζω 12. Γνωρίζετε ότι η Ε.Ε., βάσει της Οδηγίας 720/2015, επιδιώκει την εφαρμογή πολιτικών αντιμετώπισης της υπερβολικής χρήσης πλαστικής σακούλας; α. Ναι, το γνωρίζω πολύ καλά β. Κάτι έχω ακούσει γ. Δεν το γνωρίζω 13. Σε μια κλίμακα από το 1 ως το 5, όπου 1=διαφωνώ απόλυτα και 5=συμφωνώ απόλυτα, ποια είναι η γνώμη σας για τις παρακάτω φράσεις: «Θα πρέπει να λάβουμε μέτρα προστασίας των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Σύρου» α. Παρά την οικονομική κρίση της χώρας β. Ακόμα και αν αυτό επηρεάσει την καθημερινότητά μου (απαγόρευση χρήσης πλαστικής σακούλας, τιμολόγηση σακούλας, κτλ.) 31