ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην τεχνική αυτή έκθεση περιγράφεται αναλυτικά η εφαρµογή της µεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης για την εξέταση των εναλλακτικών συστηµάτων - σεναρίων διαχείρισης των ΑΚΚ στην Κύπρο και παρατίθενται τα αποτελέσµατα που προέκυψαν από την υλοποίηση του υπολογιστικού προγράµµατος. Επίσης λαµβάνει χώρα λεπτοµερής ανάλυση των αποτελεσµάτων (συµπεριλαµβανοµένης της ανάλυσης ευαισθησίας µε στόχο την αξιολόγηση της σταθερότητας της λύσης ως προς τις µεταβολές των συντελεστών βαρύτητας ορισµένων κριτηρίων), κατάταξη των εναλλακτικών σεναρίων ανάλογα µε την αποτελεσµατικότητά τους και τέλος επιλογή του βέλτιστου από αυτά για περαιτέρω διερεύνηση µέσω της εκπόνησης τεχνο-οικονοµικής µελέτης. Στη συνέχεια αναφέρονται τα βασικά σηµεία της µεθοδολογίας της πολυκριτηριακής ανάλυσης που εφαρµόσθηκε καθώς και τα κύρια αποτελέσµατα που προέκυψαν. Καθορισµός συντελεστών βαρύτητας Αρχικά καθορίσθηκαν οι συντελεστές βαρύτητας για κάθε µία από τις τέσσερις οµάδες κριτηρίων που εξετάζονται, ανάλογα µε το βαθµό σπουδαιότητας της καθεµιάς. Στη συνέχεια, καθορίσθηκαν οι συντελεστές βαρύτητας για κάθε επιµέρους κριτήριο κάθε οµάδας κριτηρίων, ανάλογα µε το βαθµό σπουδαιότητας που έχει το κάθε κριτήριο µέσα στην οµάδα. Στη συνέχεια, µε επεξεργασία των τιµών των παραπάνω συντελεστών, εξήχθηκαν οι ανηγµένοι συντελεστές βαρύτητας για κάθε ένα κριτήριο οι οποίοι χρησιµοποιήθηκαν για την εφαρµογή της µεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Ανηγµένοι συντελεστές βαρύτητας µεµονωµένων κριτηρίων. Κοινωνικά θεσµικά Συντελεστής Βαρύτητας (%) Εναρµόνιση µε το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο 4.5 Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας 4.5 Κοινωνική αποδοχή 3.75 υνατότητες δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας 2.25 Περιβαλλοντικά i
Επίπεδο δυνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον 7.5 απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα Αέριες εκποµπές 6 Παραγωγή υγρών αποβλήτων 6 Παραγωγή στερεών αποβλήτων - καταλοίπων 6 Ηχορύπανση 3 Αισθητική όχληση 1.5 Οικονοµικά Κόστος επένδυσης εκµετάλλευση χρηµατοδότησης 12 Κόστος λειτουργίας και συντήρησης 12 Απαιτήσεις γης 6 Τεχνικά Λειτουργικότητα 6.25 Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία 7.5 Προσαρµοστικότητα στις τοπικές συνθήκες 6.25 Ευελιξία 5 ΣΥΝΟΛΟ 100% Βαθµολόγηση εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης Έλαβε χώρα βαθµολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης των ΑΚΚ ανά κριτήριο, λαµβάνοντας υπόψη τις παραµέτρους που εξετάζει το κάθε κριτήριο και την αντίστοιχη απόδοση του κάθε σεναρίου ως προς τις παραµέτρους αυτές. Τα σενάρια διαχείρισης που εξετάσθηκαν και αξιολογήθηκαν είναι τα εξής: Ι. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 1: Κατεδάφιση και τελική διάθεση σε ΧΥΤΑ, ως έχουν ΙI. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 2: Κατεδάφιση και χρήση για επιχωµατώσεις ή άλλες χωµατουργικές εργασίες ΙII. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 3: Συµβατική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού αποβλήτου σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων ΙV. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 4: Συµβατική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε ii
εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων V. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 5: Μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων VΙ. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 6: Μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων VIΙ. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 7: Επιλεκτική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων VIIΙ. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 8: Επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων ΙX. Σενάριο - Σύστηµα ιαχείρισης 9: Επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site απευθείας και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί παρουσιάζεται συνοπτικά η βαθµολόγηση κάθε σεναρίου ανά κριτήριο αξιολόγησης. Όπου: Κ 1 : Εναρµόνιση µε το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο Κ 2 : Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας Κ 3 : Κοινωνική αποδοχή Κ 4 : υνατότητες δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας iii
Π 1 : Επίπεδο δυνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα Π 2 : Αέριες Εκποµπές Π 3 : Παραγωγή υγρών αποβλήτων Π 4 : Παραγωγή στερεών αποβλήτων - καταλοίπων Π 5 : Ηχορύπανση Π 6 : Αισθητική όχληση Ο 1 : Κόστος επένδυσης Ο 2 : Κόστος λειτουργίας και συντήρησης Ο 3 : Απαιτήσεις γης Τ 1 : Λειτουργικότητα Τ 2 : Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία Τ 3 : Προσαρµοστικότητα στις τοπικές συνθήκες Τ 4 : Ευελιξία iv
v
Αποτελέσµατα της πολυκριτηριακής ανάλυσης Για τις ανάγκες του συγκεκριµένου έργου πραγµατοποιήθηκαν τρεις εφαρµογές του προγράµµατος (χρήση γραµµικού, βαθµωτού και κριτηρίου Gauss) προκειµένου να επιλεχθεί το καταλληλότερο εναλλακτικό σενάριο. Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα κύρια αποτελέσµατα των εφαρµογών αυτών. Α. Αποτελέσµατα πολυκριτηριακής ανάλυσης µε επιλογή γραµµικού κριτηρίου Από την ανάπτυξη του υπολογιστικού προγράµµατος εξήχθηκαν αποτελέσµατα, τα κύρια σηµεία των οποίων παρουσιάζονται στα ιαγράµµατα 1 και 2: ιάγραµµα 1: Μερική κατάταξη των επιλογών vi
ιάγραµµα 2: Πλήρης κατάταξη των επιλογών Επίσης, στον ιάγραµµα 3 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών όπως υπολογίζονται από το πρόγραµµα. Οι τιµές αυτές δείχνουν σε τι βαθµό η προτιµότερη λύση υπερέχει ή υπολείπεται έναντι όλων των υπολοίπων επιλογών. ιάγραµµα 3: Τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών. Β. Αποτελέσµατα πολυκριτηριακής ανάλυσης µε επιλογή βαθµωτού κριτηρίου Από την ανάπτυξη του υπολογιστικού προγράµµατος εξήχθηκαν αποτελέσµατα, τα κύρια σηµεία των οποίων παρουσιάζονται στα ιαγράµµατα 4 και 5. ιάγραµµα 4: Μερική κατάταξη των επιλογών vii
ιάγραµµα 5: Πλήρης κατάταξη των επιλογών Επίσης, στο ιάγραµµα 6 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών όπως υπολογίζονται από το πρόγραµµα. Οι τιµές αυτές δείχνουν σε τι βαθµό η προτιµότερη λύση υπερέχει ή υπολείπεται έναντι όλων των υπολοίπων επιλογών. ιάγραµµα 6: Τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών. Γ. Αποτελέσµατα πολυκριτηριακής ανάλυσης µε επιλογή του κριτηρίου Gauss Από την ανάπτυξη του υπολογιστικού προγράµµατος εξήχθηκαν αποτελέσµατα, τα κύρια σηµεία των οποίων παρουσιάζονται στα ιαγράµµατα 7 και 8. ιάγραµµα 7: Μερική κατάταξη των επιλογών viii
ιάγραµµα 8: Πλήρης κατάταξη των επιλογών. Επιπλέον, στο ιάγραµµα 9 που ακολουθεί, παρουσιάζονται οι υπολογισθείσες τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών (οι οποίες δείχνουν σε τι βαθµό η προτιµότερη λύση υπερέχει ή υπολείπεται έναντι όλων των υπολοίπων επιλογών). ιάγραµµα 9: Τιµές των θετικών, αρνητικών και καθαρών ροών. Ανάλυση ευαισθησίας για επιµέρους κριτήρια Επιπλέον, πραγµατοποιήθηκε ανάλυση ευαισθησίας για επιµέρους κριτήρια που έχουν υψηλό συντελεστή βαρύτητας µε σκοπό να εξετασθεί κατά πόσο επηρεάζεται η τελική κατάταξη των σεναρίων από τους συντελεστές αυτούς. Στη συνέχεια δίδονται συνοπτικά τα κύρια αποτελέσµατα της ανάλυσης αυτής ix
ιάγραµµα 10: Απεικόνιση συντελεστών βαρύτητας και νέων καθαρών ροών κατά την µεταβολή του συντελεστή βαρύτητας του κριτηρίου Π3 ιάγραµµα 11: Πλήρης κατάταξη των επιλογών x
ιάγραµµα 12: Απεικόνιση νέων συντελεστών βαρύτητας και νέων καθαρών ροών κατά την µεταβολή του συντελεστή βαρύτητας του κριτηρίου Ο1 ιάγραµµα 13: Πλήρης κατάταξη των επιλογών xi
ιάγραµµα 14: Απεικόνιση νέων συντελεστών βαρύτητας και νέων καθαρών ροών κατά την µεταβολή του συντελεστή βαρύτητας του κριτηρίου Τ2 ιάγραµµα 15: Πλήρης κατάταξη των επιλογών Σύµφωνα µε τα συνολικά αποτελέσµατα της µεθόδου (µε βάση την αξιολόγηση που πραγµατοποιήθηκε για το βαθµωτό και γραµµικό κριτήριο όπως και το κριτήριο Gauss και συµπεριλαµβανοµένης της ανάλυσης ευαισθησίας των προτεινόµενων λύσεων), προκύπτει ότι τα βέλτιστα σενάρια συστήµατα διαχείρισης είναι αυτά που περιλαµβάνουν επιλεκτική κατεδάφιση και επεξεργασία σε κεντρική µονάδα ανακύκλωσης. Συγκεντρωτικά, η σειρά των σεναρίων τα οποία καταλαµβάνουν τις πρώτες θέσεις προτίµησης, είναι η ακόλουθη: xii
ιάγραµµα 16: Συστήµατα διαχείρισης που καταλαµβάνουν τις πρώτες θέσεις προτίµησης. Γενικά η σειρά κατάταξης των εναλλακτικών σεναρίων/συστηµάτων διαχείρισης είναι η εξής: Απόβλητα κατεδαφίσεων: Σύστηµα ιαχείρισης 7: Επιλεκτική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 9: Επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site απευθείας και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων xiii
Σύστηµα ιαχείρισης 8: Επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 5: Μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 6: Μερικώς επιλεκτική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 3: Συµβατική κατεδάφιση, µεταφορά µικτού αποβλήτου σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 4: Συµβατική κατεδάφιση, ανάκτηση on site συγκεντρωτικά και ανακύκλωση ανόργανου κλάσµατος σε κινητή µονάδα ανακύκλωσης, µεταφορά ανακυκλώσιµου µη ανόργανου κλάσµατος σε εξειδικευµένες µονάδες ανακύκλωσης και µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ή σε µονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων Σύστηµα ιαχείρισης 2: Κατεδάφιση και χρήση για επιχωµατώσεις ή άλλες χωµατουργικές εργασίες Σύστηµα ιαχείρισης 1: Κατεδάφιση και τελική διάθεση σε ΧΥΤΑ, ως έχουν Απόβλητα κατασκευών: Σύστηµα ιαχείρισης 3: Μεταφορά µικτού αποβλήτου σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ Σύστηµα ιαχείρισης 5: Ανάκτηση ανακυκλώσιµων υλικών ξεχωριστά on site, ανακύκλωση ανόργανων υλικών µε κινητή µονάδα, µεταφορά ανακυκλώσιµων µη ανόργανων υλικών σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµων υλικών σε ΧΥΤΑ. Σύστηµα ιαχείρισης 4: Ανάκτηση ανακυκλώσιµων υλικών ως ενιαίο ρεύµα on site, ανακύκλωση ανόργανων υλικών µε κινητή µονάδα, µεταφορά ανακυκλώσιµων µη xiv
ανόργανων υλικών σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης, µεταφορά µη ανακυκλώσιµων υλικών σε ΧΥΤΑ. Σύστηµα ιαχείρισης 2: Χρήση για επιχωµατώσεις ή άλλες χωµατουργικές εργασίες Σύστηµα ιαχείρισης 1: Τελική διάθεση σε ΧΥΤΑ, ως έχουν Με βάση την παραπάνω κατάταξη και λαµβάνοντας υπόψη ότι: i. η ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου συστήµατος για τη διαχείριση των ΑΚΚ στην Κύπρο αποτελεί θέµα υψηλής προτεραιότητας για τη χώρα (το πρόβληµα της διαχείρισης των ΑΚΚ πρέπει να αντιµετωπισθεί το συντοµότερο δυνατό) ii. οι πρακτικές που εφαρµόζονται κατά την κατεδάφιση είναι οι συµβατικές (δεν εφαρµόζονται πρακτικές επιλεκτικής κατεδάφισης) το σύστηµα διαχείρισης που περιλαµβάνει τη µεταφορά του µικτού αποβλήτου σε Κεντρική Μονάδα Ανακύκλωσης και µεταφορά του µη ανακυκλώσιµου υπολείµµατος σε ΧΥΤΑ ο οποίος πρέπει να κατασκευασθεί πλησίον της Μονάδας Ανακύκλωσης (ΧΥΤΑ αδρανών) κρίνεται ως το πιο αποτελεσµατικό για περαιτέρω διερεύνηση µέσω της ανάπτυξης τεχνο-οικονοµικής µελέτης για πιθανή εφαρµογή στην Κύπρο. Παράλληλα, προτείνεται όπως οι αρµόδιες Αρχές προχωρήσουν στην ανάπτυξη και θεσµοθέτηση κατάλληλου νοµοθετικού πλαισίου µέσω του οποίου θα παρέχονται κίνητρα προς τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην κατεδάφιση κτιρίων έτσι ώστε να προωθηθεί η εφαρµογή διαδικασιών που να στηρίζονται στην µερική ή/και πλήρη επιλεκτική κατεδάφιση. xv