Αξιολόγηση εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυµάτων µε βάση περιβαλλοντικούς, τεχνικο οικονοµικούς και κοινωνικούς δείκτες

Transcript

1 Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Αξιολόγηση εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυµάτων µε βάση περιβαλλοντικούς, τεχνικο οικονοµικούς και κοινωνικούς δείκτες Εισαγωγή Από τα τέλη του 19 ου αιώνα, οπότε άρχισαν να εφαρµόζονται στην Ευρώπη µέθοδοι επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, οι πρωταρχικοί στόχοι των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυµάτων (ΕΕΛ) θεωρείται ότι ως επί το πλείστον επιτυγχάνονται. Οι στόχοι αυτοί κυρίως αφορούν την προστασία της δηµόσιας υγείας και της ποιότητας του περιβάλλοντος. Συνεπώς, σήµερα έχει τεθεί και ένας ακόµη στόχος, αυτός της διασφάλισης της βιωσιµότητας των συστηµάτων αυτών. Σε πολλές µελέτες προτείνονται µεθοδολογίες, που στοχεύουν στην ποσοτικοποίηση της βιωσιµότητας µίας ΕΕΛ, χρησιµοποιώντας κατάλληλους δείκτες. Η εργασία αυτή, ως στόχο έχει την ανάπτυξη µίας µεθοδολογίας, η οποία θα αξιολογεί τη λειτουργία µίας ΕΕΛ στον περιβαλλοντικό, τον κοινωνικό, τον οικονοµικό και τον τεχνικό τοµέα. Αυτό επιτυγχάνεται µέσω υπολογισµού δεικτών βιωσιµότητας, βάσει των απαντήσεων ενός ερωτηµατολογίου. Χρησιµοποιούµενοι δείκτες Μία µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας παρέχει ποικιλία δεικτών (κοινωνικών, τεχνικών, οικονοµικών και περιβαλλοντικών), οι οποίοι χρησιµοποιούνται µε σκοπό την ποσοτικοποίηση της βιωσιµότητας. Η τελική επιλογή και η κατηγοριοποίηση των 107 δεικτών βασίστηκε στη σχετική βιβλιογραφία και σε υπάρχον ερωτηµατολόγιο, το οποίο είχε συµπληρωθεί από 14 ΕΕΛ της ελληνικής επικράτειας. Οι 107 δείκτες που τελικά επιλέχθηκαν κατατάχτηκαν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες: περιβαλλοντικοί, i

2 οικονοµικοί, κοινωνικοί και τεχνικοί/λειτουργικοί. Στη συνέχεια ιεραρχήθηκαν ώστε να δοθούν µεγαλύτεροι συντελεστές βαρύτητας στους δείκτες που τοποθετήθηκαν υψηλότερα στην ιεραρχία. Οι τιµές των δεικτών για κάθε ΕΕΛ υπολογίζονται από τις απαντήσεις του ερωτηµατολογίου και κανονικοποιούνται ώστε να λάβυν τελικά τιµές σε κλίµακα από 0 έως 10 (µε άριστη τιµή το 0). Η κανονικοποίηση των πιθανών απαντήσεων/τιµών κάθε δείκτη βασίστηκε σε συλλογή τιµών των δεικτών από τη βιβλιογραφία. Οι δείκτες βιωσιµότητας Ο συνολικός δείκτης βιωσιµότητας υπολογίζεται από τέσσερις επιµέρους δείκτες (περιβαλλοντικός, κοινωνικός, τεχνικός και οικονοµικός). Κάθε ένας από τους τέσσερις αυτούς δείκτες υπολογίζεται από ένα σύνολο δεικτών, λαµβάνοντας υπόψη και τον κατάλληλο συντελεστή βαρύτητας για τον κάθε ένα. Ενδεικτικά, ο περιβαλλοντικός δείκτης βιωσιµότητας δίνεται από τη σχέση 1: Π Β = 74 = 1 Π ΣΒ 74 = 1 ΣΒ [1] όπου: Π Β = Περιβαλλοντικός είκτης Βιωσιµότητας Π = Περιβαλλοντικός είκτης N o ( = 1-74) ΣΒ = Συντελεστής βαρύτητας του δεικτη N o Ο συντελεστής βαρύτητας κάθε δείκτη καθορίζεται από τη θέση του δείκτη στην ιεραρχία και από τις τιµές συγκεκριµένων παραµέτρων που επηρεάζουν τη βαρύτητα του δείκτη. Οι τιµές των παραµέτρων αυτών υπολογίζονται από τις απαντήσεις του ερωτηµατολογίου και αφορούν χαρακτηριστικά της περιοχής της ΕΕΛ, και άλλα περιγραφικά στοιχεία. Τελικά, ο συνολικός δείκτης βιωσιµότητας δίνεται από τη σχέση 2: ii

3 Σ Β = ( α Π Β ) + ( β Ο Β ) + ( γ ΤΛ Β ) + ( δ Κ Β) α + β + γ + δ = 1 [2] όπου: Σ Β = Συνολικός είκτης Βιωσιµότητας Π Β = Περιβαλλοντικός είκτης Βιωσιµότητας Ο Β = Οικονοµικός είκτης Βιωσιµότητας ΤΛ Β = Τεχνικός/Λειτουργικός είκτης Βιωσιµότητας Κ Β = Κοινωνικός είκτης Βιωσιµότητας α, β, γ, δ = ποσοστά που επιλέγονται από το χρήστη Μεθοδολογία Συνοπτικά τα βήµατα που απαιτούνται για τον υπολογισµό των δεικτών βιωσιµότητας για την εκάστοτε ΜΕΛ είναι τα εξής: 1. Συµπλήρωση κατάλληλου ερωτηµατολογίου για την υπό µελέτη ΜΕΛ 2. Υπολογισµός των τιµών των δεικτών από τις απαντήσεις του ερωτηµατολογίου 3. Κανονικοποίηση των απαντήσεων των δεικτών, βάσει πινάκων που περιλαµβάνονται στη µεθοδολογία, ώστε οι δείκτες να λαµβάνουν τιµές από 0 έως Συµπλήρωση φύλλου Excel µε τις κανονικοποιηµένες τιµές των δεικτών και των παραµέτρων Τα παραπάνω βήµατα δίνουν ως αποτέλεσµα τέσσερις επιµέρους δείκτες βιωσιµότητας (περιβαλλοντικός, κοινωνικός, οικονοµικός και τεχνικός) και το συνολικό δείκτη βιωσιµότητας. Η διάρθρωση της µεθοδολογίας φαίνεται σχηµατικά στο Σχ.1: iii

4 Σχ.1 : ιάρθρωση της µεθοδολογίας Επιπρόσθετη πληροφορία (πχ: ΑΕΠ) Ερωτηµατολόγιο 107 δείκτες Κανονικοποιηµένες τιµές δεικτών Παράµετροι (περιγραφικά στοιχεία) Ιεράρχιση δεικτών Συντελεστής βαρύτητας για κάθε δείκτη είκτης Βιωσιµότητας (συνολικός) (Π Β, Ο Β, ΤΛ Β, Κ Β) Αποτελέσµατα & Συζήτηση Για να αξιολογηθεί η προτεινόµενη µεθοδολογία, εφαρµόστηκε σε 14 ΜΕΛ του ελληνικού χώρου, χρησιµοποιώντας δεδοµένα από συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια προϋπάρχουσας εργασίας. Τα αποτελέσµατα κατέδειξαν σηµαντικές διαφορές µεταξύ των ΜΕΛ όσον αφορά τους επιµέρους, αλλά και το συνολικό δείκτη βιωσιµότητας. Το εύρος των τιµών των δεικτών βιωσιµότητας που υπολογίστηκαν για τις 14 ΕΕΛ φαίνεται στον Πίνακα1: Πίνακας 1: Εύρος δεικτών βιωσιµότητας των 14 ΕΕΛ της ελληνικής επικράτειας είκτες Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή Β(συνολικός)* Π Β Ο Β Κ Β ΤΛ Β * Β για α=β=γ=δ=0.25 στη σχέση 2 iv

5 Η µεθοδολογία που προτείνεται, µπορεί να χρησιµοποιηθεί µε σκοπό: την ποσοτικοποίηση της βιωσιµότητας διάφορων ΜΕΛ και τη µεταξύ τους σύγκριση την εκτίµηση της επίδρασης διαφόρων κατασκευαστικών και λειτουργικών επιλογών στη βιωσιµότητα της εκάστοτε ΜΕΛ την παρακολούθηση και αξιολόγηση της απόδοσης και της λειτουργίας της ΜΕΛ σε ποικιλλία τοµέων (περιβαλλοντικό, οικονοµικό, τεχνικό και κοινωνικό, που ως σύνολο εκφράζουν της βιωσιµότητα του συστήµατος) Όσον αφορά περεταίρω µελέτη σχετικά µε την παρούσα µεθοδολογια, χρήσιµο θα ήταν να ελεγχθεί η ορθότητα κάποιων σχετικά υποκειµενικών επιλογών που έγιναν (όπως η ιεράρχιση των δεικτών) µέσω ανάλυσης ευαισθησίας. v