ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Ηράκλειο 29/02/2016 `` Θέσεις για το προτεινόμενο Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων του Δήμου Ηρακλείου ``. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2015 από το ΥΠΕΚΑ, αλλά και με τις εγκυκλίους που αφορούν την υλοποίηση των Δημοτικών Σχεδίων, ο κεντρικός στόχος των Δημοτικών Σχεδίων είναι να αποτυπώσουν με λεπτομέρεια την υφιστάμενη κατάσταση των Δήμων και πάνω σε αυτή να οικοδομήσουν ρεαλιστικές προτάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης. Επιπλέον, όπως αναφέρεται και στον σχετικό οδηγό υλοποίησης δημοτικών σχεδίων του ΕΣΔΝΑ, το ζητούμενο είναι «ένα Σχέδιο με μακροπρόθεσμους και βραχυπρόθεσμους στόχους, που θα συνδιαμορφώνεται με την Τοπική Κοινωνία κάθε Δήμου, θα εγκρίνεται από τα Δημοτικά Συμβούλια ή και ευρύτερα σώματα, θα δεσμεύει τις Δημοτικές Αρχές και η υλοποίηση του θα ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα». ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ Ένα καλό Διαχειριστικό Σχέδιο πρέπει να έχει τρία στοιχεία. Α. Μια σε βάθος ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης. Πιο συγκεκριμένα, το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων αναφέρει ρητά ότι οι πλέον βασικές παράμετροι σχεδιασμού που πρέπει να περιλαμβάνονται σε κάθε δημοτικό σχέδιο διαχείρισης είναι οι ακόλουθες (όπως αναφέρονται στις σελίδες 120-121 του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων) : << Η περιγραφή υφισταμένης κατάστασης με χαρτογράφηση που θα περιλαμβάνει τα σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος (πλατείες, κοινόχρηστοι χώροι, χώροι άθλησης), τους μεγάλους παραγωγούς (αγορές, χώροι εστίασης, τουριστικές μονάδες, Πανεπιστήμια, Δημόσιες Υπηρεσίες, σχολεία, τράπεζες), τους παραγωγούς ειδικών και επικινδύνων αποβλήτων (νοσοκομεία, ιατρικά κέντρα, βιοτεχνίες-βιομηχανίες, συνεργεία). 1
Η καταγραφή του ανθρωπίνου δυναμικού και της οργάνωσης της υπηρεσίας που εμπλέκεται. Η καταγραφή των ιδιαιτέρων προβλημάτων που πρέπει να επιλυθούν». Β. Μια καλή τεκμηρίωση του κόστους διαχείρισης που θα προκύψει με την εφαρμογή του σχεδίου και Γ. Μια σαφή πρόβλεψη για το τι θα γίνει για τη μεταβατική περίοδο από την υφιστάμενη στην προτεινόμενη κατάσταση. Δυστυχώς, το παρόν σχέδιο δεν έχει τίποτα από τα Α, Β και Γ. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα γενικόλογο ευχολόγιο, για το οποίο αναρωτιέται κανείς σε τι ωφελεί το Δήμο. Πρόκειται για μια εντελώς επιφανειακή εργασία στην οποία το 80-90% των κειμένων είναι αντιγραφή γενικών κειμένων για την ανακύκλωση και τα πράσινα σημεία. Ας δούμε πιο συγκεκριμένα τα ζητήματα. 1. Υφιστάμενη κατάσταση: τα βασικά ερωτήματα είναι ποια είναι η σημερινή διαχείριση; Είναι ικανοποιητική ή όχι; Που μπορεί να βελτιωθεί και που όχι; Κοστίζει πολύ ή λίγο σε σχέση με τα αποτελέσματα που έχουμε; Σε αυτή την ενότητα υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις που απαξιώνουν τη μελέτη, ενώ αρκετές από αυτές θα απαιτούσαν ελάχιστο χρόνο για να συμπληρωθούν και να προκύψει μια ουσιαστική ανάλυση. Για παράδειγμα, στη σελίδα 25 στην παράγραφο 3.6 «Καταγραφή υφιστάμενης υποδομής και ανθρώπινου δυναμικού», ο αναγνώστης αναμένει να δει πόσοι εργαζόμενοι υπάρχουν στο Δήμο Ηρακλείου, τι ειδικότητα έχουν και το κυριότερο αν επαρκούν να καλύψουν τις υφιστάμενες και βεβαίως τις μελλοντικές ανάγκες. Δυστυχώς, σε ολόκληρη τη μελέτη δεν αναφέρονται πουθενά τέτοια στοιχεία. Άλλο παράδειγμα, στις σελίδες 27-29, στην παράγραφο 3.6.1 παρουσιάζονται τα οχήματα συλλογής μεταφοράς του Δήμου Ηρακλείου. Άραγε οι συντάκτες της μελέτης είδαν τα στοιχεία που παρουσιάζουν; Αν τα είδαν, τους διέφυγε το γεγονός ότι αρκετά οχήματα έχουν μεγάλη ηλικία και πρέπει άμεσα να δρομολογηθεί η σταδιακή αντικατάστασή τους διότι το κόστος συντήρησης τους αυξάνεται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Με αυτά τα οχήματα θα γίνει η ανακύκλωση σε πολλαπλά ρεύματα ; Είναι όλα τα οχήματα διαθέσιμα ; Τι ποσοστό πραγματικής εφεδρείας και βλαβών έχουμε κατά μέσον όρο ; Και τελικά το κυριότερο: τα οχήματα αυτά επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες σήμερα αλλά και τις αυριανές ; Αυτά τα στοιχειώδη ερωτήματα δεν αναφέρονται καν στη μελέτη. Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα με τους κάδους, οι οποίοι αγνοούνται παντελώς στη μελέτη, σαν να μην υπάρχουν και η συλλογή των απορριμμάτων να γίνεται με σακούλες από τα σπίτια. Ποιος ο αριθμός των κάδων στην πόλη; Πόσοι είναι για ανακύκλωση και πόσοι για σύμμικτα; Σε τι κατάσταση είναι; Είναι σωστά κατανεμημένοι; Επαρκούν για να διασφαλιστεί ικανοποιητική καθαριότητα; Τα ερωτήματα και οι απαντήσεις απλά δεν υπάρχουν, ενώ σε οποιοδήποτε τοπικό σχέδιο είναι θεμελιώδη. Επιπλέον, ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι στο πεδίο των καδών γίνονται 2
συστηματικές παρεμβάσεις στην πόλη, με νέες κατασκευές, υπογειοποιήσεις κλπ (που ακυρώθηκαν), το τοπικό σχέδιο δε τις αναφέρει καθόλου, με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε ούτε γιατί χρειάζονται, ούτε με βάση ποιο σχέδιο θα είχαν υλοποιηθεί. Είναι λοιπόν σαφές ότι καμία εις βάθος ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης δεν έχει γίνει και τελικά δεν γνωρίζουμε την αξιοπιστία ακόμα και των οικονομικών στοιχείων που αναφέρονται, εφόσον πχ.. δεν εξηγείται τα 5,8 εκατομμύρια ευρώ αμοιβές προσωπικού σε πόσους εργαζόμενους αντιστοιχούν; Περιλαμβάνουν και τους οδοκαθαριστές ή όχι; Με δεδομένο οτι ο κεντρικός στόχος των τοπικών σχεδίων είναι να αναλύσουν την υφιστάμενη κατάσταση σε βάθος και πάνω σε αυτή να θεμελιώσουν τις προτάσεις βελτίωσης που είναι αναγκαίες, το εν λόγω σχέδιο δεν μπορεί να χρησιμεύσει για σχεδιασμό ουσίας διότι απλά αγνοεί την πραγματικότητα της πόλης, δεν θέτει καν τα πλέον βασικά ερωτήματα (επάρκεια προσωπικού, επάρκεια οχημάτων και κάδων). 2. Κόστος υλοποίησης των προτάσεων: Πόσο θα είναι το τελικό κόστος διαχείρισης; Αξίζουν τον κόπο οι αλλαγές σε σχέση με το κόστος τους; Στο σημείο αυτό είμαστε στο απόλυτο σκοτάδι, για δύο λόγους. Πρώτον, η μελέτη θεωρεί ότι το νέο σχέδιο, με πολλαπλά ρεύματα ανακύκλωσης και ανακύκλωση οργανικού, με σχεδόν 2500 πρόσθετους κάδους, θα υλοποιηθεί με μικρότερο κόστος σε σχέση με το σημερινό, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια έστω υποτυπώδης τεκμηρίωση για αυτό. Πως θα προκύψει μικρότερο κόστος; Θα έχουμε λιγότερα ή περισσότερα δρομολόγια; Απαιτείται λιγότερο ή περισσότερο προσωπικό; Πως υπολογίστηκε ότι θα απαιτείται 10% λιγότερο καύσιμο χωρίς ανάλυση δρομολογίων και εκτίμηση απαιτούμενων οχημάτων; Η μελέτη σε αυτό το σημείο βασίζεται σε αυθαίρετες παραδοχές, χωρίς καν να παρουσιάζει υποτυπώδεις υπολογισμούς. Επιπλέον, όλος ο υπολογισμός της σελίδας 82 (Πίνακας 40) βασίζεται στο γεγονός ότι στους Πέρα Γαλήνους θα οδηγείται μόνο το 30% των παραγόμενων αποβλήτων, γεγονός που προϋποθέτει ότι, όπως αναλύει η μελέτη στη σελίδα 41, σχεδόν 46.000 τόνοι αποβλήτων οδηγούνται σε μονάδα επεξεργασίας. Και εδώ πάμε στο δεύτερο σημείο. Όπως η ίδια η μελέτη αναφέρει στη σελίδα 82, στους υπολογισμούς δεν περιλαμβάνεται το κόστος της νομικά απαραίτητης μονάδας επεξεργασίας (άρα το προτεινόμενο σχέδιο δεν κοστολογεί τη διαχείριση με βάση τις απαιτήσεις των οδηγιών 99/31 και 2008/98). Επομένως, το κόστος διαχείρισης που αναφέρεται στη μελέτη είναι τελείως στον αέρα και κανείς δεν ξέρει πόσο τελικά θα είναι. Τέλος, ακόμα και αν όσα περιγράφονται στο κείμενο υλοποιηθούν πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο, είναι σαφές ότι θα απαιτηθεί μεταβατική περίοδος για να υλοποιηθούν οι αναγκαίες επενδύσεις, να χωροθετηθούν τα Πράσινα Σημεία, να τοποθετηθούν οι χιλιάδες πρόσθετοι κάδοι, να αναπροσαρμοστούν τα προγράμματα συλλογής μεταφοράς ανακύκλωσης και το κυριότερο, να αλλάξει η συμπεριφορά των πολιτών και να στραφεί προς την ανακύκλωση. Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, που θα είναι τουλάχιστον τρία τέσσερα χρόνια, όπως δείχνει η εμπειρία από πολλές ευρωπαϊκές χώρες και πόλεις, τι διαχείριση απορριμμάτων θα υπάρχει; Εδώ υπάρχουν δύο λύσεις. 3
Α. Θα συνεχιστεί τα σημερινό (18 μηνών) μοντέλο που βασίζεται στην ταφή μη επεξεργασμένων αποβλήτων, οπότε η διαχείριση θα παραβιάζει όλους τους Ευρωπαϊκούς Κανόνες, ο Δήμος θα απειληθεί με πρόστιμα και το κόστος θα παραμείνει λίγο πολύ ίδιο με το σημερινό ή Β. Θα προχωρήσει άμεσα η απαιτούμενη μονάδα επεξεργασίας, έστω για τους 46.000 τόνους αποβλήτων που λέει το Τοπικό Σχέδιο, οπότε σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει ο Δήμος να μας πει τι μονάδα θα είναι, που θα κατασκευαστεί και πόσο θα κοστίσει, επενδυτικά και λειτουργικά, οπότε το εκτιμώμενο λειτουργικό κόστος θα αυξηθεί κατ αντιστοιχία. Σε κάθε περίπτωση, το λειτουργικό κόστος είτε θα συνεχίσει να είναι ίδιο με το σημερινό, είτε θα αυξηθεί δραστικά με την προσθήκη της μονάδας επεξεργασίας και των πρόσθετων δρομολογίων για τη συλλογή πολλαπλών ρευμάτων ανακύκλωσης. Επομένως η μελέτη είναι αναληθής όταν λέει ότι το λειτουργικό κόστος αυτό θα μειωθεί διότι η μείωση που προβλέπεται δεν περιλαμβάνει το κόστος επεξεργασίας των 46.000 τόνων, ενώ στους πίνακες είναι σαφές ότι προς ταφή οδηγείται μόνο το 1/3 των αποβλήτων, που αποτελεί το υπόλειμμα επεξεργασίας..δηλαδή στέλνουμε υπόλειμμα μετά τη μονάδα επεξεργασίας (για αυτό και είναι το 1/3 περίπου) αλλά στο κοστολόγιο δεν εμφανίζουμε το κόστος επεξεργασίας για να μην φανεί ότι θα ακριβύνει. Πρόκειται για παραπλάνηση με χοντροκομμένο τρόπο που αποκρύπτει τόσο το αναγκαίο κόστος επεξεργασίας όσο και το γεγονός ότι θα απαιτηθεί μεγάλη μεταβατική περίοδος. Προτείνουμε στο Δήμο μια απλή διόρθωση: Είτε να μας πει πόσο θα είναι το κοστολόγιο με τη λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας (επομένως πρέπει να μάθουμε τι επεξεργασία είναι και που θα γίνει), οπότε θα μπορούμε να δούμε αν θα είναι ακριβότερο ή φθηνότερο το τελικό κοστολόγιο για το δημότη. Είτε, σε περίπτωση που όπως λέει η μελέτη τα θέματα της επεξεργασίας θα υπολογιστούν αργότερα, μαζί με τις χωροθετήσεις και την επιλογή τεχνολογίας, να υπολογιστεί το κοστολόγιο με την παραδοχή ότι στο χώρο ταφής θα οδηγούνται οι πραγματικές ποσότητες και όχι το υπόλειμμα επεξεργασίας. 3. Μεταβατική περίοδος: η μελέτη προτείνει μη ρεαλιστικούς στόχους για το 2020, χωρίς όμως να αναλύσει καθόλου τη μεταβατική περίοδο, όπως όφειλε. Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα πιο ουσιαστικά στοιχεία των τοπικών σχεδίων είναι να δώσουν σάρκα και οστά και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την ανακύκλωση. Η απλή υιοθέτηση των στόχων του Εθνικού Σχεδιασμού δεν συνιστά σχέδιο. Ο Δήμος πρέπει να μας απαντήσει και να δεσμευτεί στα ακόλουθα: Πρώτον, τι ποσοστό ανακύκλωσης (τόσο σε συσκευασίες, όσο και σε οργανικά) θέτει ως στόχο για το 2016, το 2017 και το 2018, για να δούμε αν και κατά πόσο είναι εφικτοί οι γενικοί στόχοι του; 4
Δεύτερον, πόσο θα είναι το υπόλειμμα ταφής τα επόμενα χρόνια και πως σταδιακά θα μειώνεται; Τρίτον, τι στόχος τίθεται για τη συλλογή στα Πράσινα Σημεία ανά έτος; Για τη Δημοτική Παράταξη. Ο επικεφαλής Γιάννης Κουράκης και οι Δημοτικοί Σύμβουλοι. 5