ΠΑΚΕ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΘΕΜΑ: «ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ» Εκπαιδευτικό λογισμικό «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α»

ΠΑΚΕ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΘΕΜΑ: «ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ» Εκπαιδευτικό λογισμικό «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α» Επιμορφούμενος Πουλαράκης Ιωάννης Υπεύθυνη καθηγήτρια Χριστίνα Σολομωνίδου Βόλος Οκτώβριος 2008 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 3 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 5 ΜΕΘΟΔΟΣ 8 ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 8 ΔΕΙΓΜΑ 9 ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑ 10 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 11 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 11 ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ 12 ΕΠΕΚΤΑΣΗ 13 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 14 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ο ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 16 2 Ο ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 18 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 22 ΦΟΡΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΚΠ/ΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 25 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό σχολείο έχει στόχο να γνωρίσει τους μαθητές με τις σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις, και να τους προσφέρει γνώσεις για να γίνουν ικανοί να ανταποκριθούν στις επιστημονικές και τεχνολογικές ανάγκες του σήμερα αλλά κυρίως του αύριο. Όμως κατά τη διδασκαλία της Φυσικής στο δημοτικό σχολείο οι μαθητές πολλές φορές αδυνατούν να κατανοήσουν βασικές έννοιες των διδακτικών ενοτήτων του σχολικού εγχειριδίου. Μια ελπιδοφόρα λύση στο πρόβλημα της μεθοδολογίας στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό σχολείο επιχειρεί να δώσει τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη κατάλληλων λογισμικών με ολοκληρωμένο εννοιολογικό περιβάλλον μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, με τη βοήθεια του οποίου θα επιχειρήσει ο εκπαιδευτικός να οικοδομήσει τη νέα γνώση στοχεύοντας στην ενεργή συμμετοχή των παιδιών μέσα από δραστηριότητες ευχάριστες, ομαδικές και εποικοδομητικές. Με τη συνεργατική, καθοδηγούμενη, ανακαλυπτική μάθηση και τη βιωματική επικοινωνιακή προσέγγιση το κέντρο βάρους της μάθησης μετατοπίζεται από το δάσκαλο στο μαθητή ο οποίος μαθαίνει αναδημιουργώντας φυσικά φαινόμενα και πειραματιζόμενος σε συνεργασία με τους συμμαθητές του. Η παρούσα εργασία προτείνει την υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού σεναρίου με σκοπό την διευκόλυνση του εκπαιδευτικού στη διδασκαλία της ενότητας «Ηλεκτρικό κύκλωμα» της Ε τάξης του δημοτικού σχολείου, με το λογισμικό ΜΑΘΗΜΑ. Η σχεδίαση του σεναρίου για τη διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας υπαγορεύθηκε από τα πορίσματα των εκπαιδευτικών ερευνών και δη της Διδακτικής της Φυσικής, τα οποία εντοπίζουν τις ιδιαίτερες δυσκολίες που έχουν οι μαθητές/τριες στην κατανόηση πολλών φυσικών φαινομένων και εννοιών και οι οποίες εισάγουν παρανοήσεις και αδρανή γνώση. (Σολομωνίδου, 2001). 3

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Εκπαιδευτικό λογισμικό Ηλεκτρικό κύκλωμα Λάμπα Μπαταρία Εποικοδομητισμός ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πολλές φορές οι μαθητές και οι μαθήτριες στο Δημοτικό σχολείο συγχέουν τις βασικές έννοιες της Φυσικής επιστήμης με αποτέλεσμα την λανθασμένη αντίληψη των φαινομένων που λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν και εξελίσσονται. Κύριο μέλημα του κάθε εκπαιδευτικού είναι η αποσαφήνιση και η «τακτοποίηση» τέτοιου είδους παρερμηνειών στη σκέψη τους, έτσι ώστε να μην υπάρχουν γνωστικά εμπόδια στην οικοδόμηση της γνώσης τους. Ο σκοπός της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών δεν μπορεί παρά να εντάσσεται στους γενικότερους σκοπούς της εκπαίδευσης, δηλαδή στην ολοκλήρωση του ατόμου με την ανάπτυξη κριτικού πνεύματος και διάθεσης για ενεργοποίηση και δημιουργία τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε συνεργασία με άλλα άτομα ή ομάδες. Για να επιτύχει ο εκπαιδευτικός αυτό το σκοπό είναι απαραίτητη η μεταστροφή των μεθόδων διδασκαλίας καθώς και η αλλαγή προσέγγισης της γνώσης. Τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος η συνεργατική μάθηση, η βιωματική επικοινωνιακή προσέγγιση και η καθοδηγούμενη ανακάλυψη στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η ρητορική προσέγγιση και οι παρενέργειές της που είναι οι διάφορες παρανοήσεις, οι λανθασμένες αντιλήψεις, οι αναπάντητες ερωτήσειςαπορίες, κ.λ.π εκ μέρους των παιδιών Λύση στο πρόβλημα της μεθοδολογίας στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό σχολείο επιχειρεί να δώσει τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη κατάλληλων λογισμικών με ολοκληρωμένο εννοιολογικό περιβάλλον μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, με τη βοήθεια του οποίου θα επιχειρήσει ο εκπαιδευτικός να οικοδομήσει τη νέα γνώση στοχεύοντας στην ενεργή συμμετοχή των παιδιών μέσα από δραστηριότητες ευχάριστες, ομαδικές και εποικοδομητικές. 4

Με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην τάξη ο δάσκαλος έχει στα χέρια του ένα πολύτιμο εργαλείο προκειμένου να γίνουν απολύτως κατανοητές οι βασικές έννοιες της διδ/κής ενότητας με την αυθόρμητη και ενεργή συμμετοχή του ίδιου του μαθητή στην ανακάλυψη της γνώσης. Συνδυάζοντας και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι σαφές πως η διδασκαλία της Φυσικής στο δημοτικό σχολείο με τη χρήση ΤΠΕ, είναι αναγκαίο να στηρίζεται σε ένα εκπαιδευτικό σενάριο, όπως αυτό αναλύεται και παρουσιάζεται παρακάτω. Στο σενάριο διδασκαλίας εμπλέκονται οι γνωστικές περιοχές, των Φυσικών Επιστημών και της Πληροφορικής. Η διδακτική προσέγγιση θα γίνει σύμφωνα με τις νέες αρχές που διέπουν τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό σχολείο, πλήρως συμβατή με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για τις γνωστικές περιοχές των Φυσικών Επιστημών και της Πληροφορικής στο Δημοτικό Σχολείο οι οποίες αναφέρονται παρακάτω, σε μια προσπάθεια να γίνει η διδασκαλία περισσότερο ανακαλυπτική, περισσότερο συνεργατική, περισσότερο μαθητοκεντρική και λιγότερο δασκαλοκεντρική. Με τα προγράμματα προσομοίωσης σε υπολογιστή, προγράμματα που προσομοιώνουν την πραγματικότητα, όπως το εκπαιδευτικό λογισμικό «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α.» ο/η μαθητής/τρια μπορεί να παρατηρεί και να μελετά την εξέλιξη ενός φαινομένου, να εισάγει δεδομένα και να συγκρίνει το ίδιο το φαινόμενο σε διαφορετικές καταστάσεις. Ο ηλεκτρισμός παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου στην Ε τάξη. Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές/τριες της Ε' τάξης του Δημοτικού Σχολείου, ηλικίας 11 ετών και η προβλεπόμενη διάρκεια του είναι 3 διδακτικές ώρες. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οι νέες τεχνολογίες τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε μια διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτό γίνεται φανερό με την εφαρμογή νέων αναλυτικών προγραμμάτων στα οποία έχουν εισαχθεί σημαντικές καινοτομίες. 5

Ορισμένες από τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό που αφορούν τη μάθηση και την γνώση είναι: α)η εποικοδομητική θεωρία για τη μάθηση(papert,driver) β)η κοινωνιογνωστική θεωρία του L. Wygotsky η οποία προσφέρει ένα νέο λειτουργικό πλαίσιο για την οργάνωση των διδακτικών δραστηριοτήτων στο δημοτικό σχολείο, γ) η αντίληψη για την εγκατεστημένη, ενεργό και λειτουργική γνώση (Brown), δ)η συνεργατική μάθηση (Kook, Σταυρίδου) και η παιδαγωγική της αποφυγής πάσης φύσεως διακρίσεων(carr, Σολομωνίδου). Σύμφωνα με την εποικοδομητική θεωρία της Driver η μάθηση των Φ.Ε επιτυγχάνεται όταν η νέα γνώση είτε αφομοιώνεται γιατί είναι συμβατή με την υπάρχουσα γνωστική δομή του μαθητή(assimilation) είτε προκαλεί αναδιοργάνωση και αναπροσαρμογή(accommodation) της υπάρχουσας γνωστικής δομής αν είναι ασύμβατη με αυτήν μέχρι να επέλθει νέα εξισορρόπηση(equilibration). Στην περίπτωση που η νέα γνώση είναι ασύμβατη με την προϋπάρχουσα μπορεί να προκληθεί γνωστική σύγκρουση(cognitive conflict) δηλαδή ριζική αντιπαράθεση της παλιάς με τη νέα γνώση. Σύμφωνα με τη θεωρία του L. Wygotsky το άτομο (μαθητής) αποκτά την ικανότητα να επιλύει προβλήματα κάτω από την καθοδήγηση των ενηλίκων και μέσα από τη συνεργασία του με ικανότερους συνομήλικους. (Ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης). Η γνωστική λοιπόν ανάπτυξη του ατόμου επιτυγχάνεται με τη συνεργασία. Έτσι το άτομο οικειοποιείται τη διατομική γνώση και την μετατρέπει σε ενδοατομική. Ο εκπαιδευτικός σύμφωνα με τον Wygotsky αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή και οργανώνει το μαθησιακό περιβάλλον έτσι ώστε να ευνοούνται οι διατομικές συλλογικές δράσεις των μαθητών. Προσφέρει στήριξη και βοήθεια (scaffolding), καθοδηγεί τους μαθητές σε ενέργειες σχετικές με τους στόχους της ενότητας, αναδεικνύει τα σημαντικότερα στοιχεία και κεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών. Γίνεται σαφές λοιπόν ότι η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία συνδυάζει όλα τα στοιχεία της θεωρίας του Wygotsky και προωθεί τη μάθηση-άρα την ανάπτυξη του ατόμου-σύμφωνα και με τις αρχές του κοινωνικού εποικοδομιτισμού(social constructivism). Σύμφωνα με τη θεωρία της εγκατεστημένης γνώσης οι καταστάσεις συμπαράγουν γνώση δηλαδή η μάθηση και η γνώση εξαρτώνται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο αποκτώνται και λειτουργούν. Η μάθηση είναι μια μύηση του μαθητή σε 6

δραστηριότητες που εξασφαλίζουν αυξημένη αλληλεπίδραση μεταξύ του μαθητή και του αντικειμένου διδασκαλίας. Έρευνες σχετικές με τη συνεργατική μάθηση έδειξαν ότι τα παιδιά εργαζόμενα σε ομάδες κατάφεραν να αυξήσουν τις επιδόσεις τους, να τονώσουν την αυτοεκτίμησή τους και να αναπτύξουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες όπως η αλληλοϋποστήριξη και η αλληλοβοήθεια. Πολλές έρευνες στο χώρο της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών έχουν εντοπίσει ως βασικό πλεονέκτημα, τόσο του πραγματικού, όσο και του εικονικού εργαστηρίου, το γεγονός ότι επιτρέπουν στα άτομα να αλληλεπιδρούν πειραματικά με υλικά και μοντέλα με σκοπό την παρατήρηση και κατανόηση φυσικών φαινομένων (Hofstein & Lunetta 2004, Windschitl 2001). Παρέχουν τη δυνατότητα διερεύνησης του φαινομένου που μελετούν αλλάζοντας πραγματικά ή εικονικά τις τιμές των παραμέτρων, ενεργοποιώντας διαδικασίες και παρατηρώντας τα αποτελέσματα των ενεργειών τους. Ο Shipstone (1985/1993) αναφέρει ότι η βασική ιδέα που έχουν τα παιδιά στην αρχή της διδασκαλίας και η οποία σε πολλά παιδιά διατηρείται και μετά τη διδασκαλία είναι ότι ένα κύκλωμα που περιλαμβάνει μια μπαταρία η οποία λειτουργεί ως πηγή και έναν καταναλωτή που είναι ο λαμπτήρας ή ένας ηλεκτρικός κινητήρας. Άλλες λανθασμένες ιδέες των μαθητών/τριών είναι ότι : Οι αντιστάτες καταναλώνουν φορτία, τα ηλεκτρόνια κινούνται πολύ γρήγορα (κοντά στην ταχύτητα του φωτός) μέσα στα κυκλώματα Τα φορτία επιβραδύνονται καθώς διέρχονται από έναν αντιστάτη. Το ρεύμα είναι το ίδιο με την τάση, δεν υπάρχει ρεύμα ανάμεσα στους πόλους μιας μπαταρίας, ένα κύκλωμα δεν έχει ανάγκη να υπάρχει ένας κλειστός δρόμος για να υπάρξει ρεύμα Το ρεύμα "καταναλώνεται" καθώς διαρρέει ένα κύκλωμα Ένας αγωγός δεν παρουσιάζει αντίσταση, η αντίσταση μιας παράλληλης σύνδεσης είναι μεγαλύτερη και από την μεγαλύτερη των αντιστατών. Το ρεύμα είναι ένα υπερβολικό φορτίο, τα φορτία που κινούνται μέσα στα κυκλώματα, προέρχονται από την μπαταρία, όσο πιο μεγαλύτερη μπαταρία, τόσο πιο μεγάλη η τάση. Η ισχύς και η ενέργεια είναι το ίδιο πράγμα. Οι μπαταρίες δημιουργούν ενέργεια εκ του μηδενός. Η αξιοποίηση προσομοιώσεων φυσικών φαινομένων με διερευνητικά λογισμικά από μαθητές/τριες έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα αναφορικά με την κατανόηση των 7

φαινομένων, την οικοδόμηση εννοιολογικών μοντέλων και την αναδόμηση παρανοήσεων φυσικών φαινομένων (Σολομωνίδου, 2001). Οι νέες τεχνολογίες στο δημοτικό Σχολείο όταν εμπεριέχουν τις παραπάνω θεωρητικές αρχές ευνοούν τη διεξαγωγή καινοτόμων διδακτικών διαδικασιών που αναπροσαρμόζουν το ρόλο των παραγόντων της μάθησης(biddle,1997). Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο δημοτικό Σχολείο προσφέρει επίσης μια πρώτης τάξης ευκαιρία να εξοικειωθούν οι μαθητές με την τεχνολογία, να πειραματιστούν μέσα στο εικονικό πειραματικό περιβάλλον διάφορων προγραμμάτων φυσικής που αναπαριστούν με ακρίβεια την πραγματικότητα, να κάνουν παρατηρήσεις, μετρήσεις και να εξαγάγουν ασφαλή συμπεράσματα για τη φύση των εννοιών. Η οργάνωση στη συνέχεια των αποχτημένων γνώσεων σε ατομικό επίπεδο συμβάλλει στη γνωστική ανάπτυξη και στην επιτυχημένη ένταξη του μαθητή στην κρατούσα κοινωνική πραγματικότητα. ΜΕΘΟΔΟΣ Τα περιβάλλοντα εποικοδόμησης της γνώσης που υποστηρίζονται από τον υπολογιστή δεν περιλαμβάνουν έτοιμη γνώση αλλά μάλλον δημιουργούν καταστάσεις και παρέχουν εργαλεία που υποκινούν τα παιδιά να κάνουν τη μέγιστη δυνατή χρήση των δικών τους γνωστικών ικανοτήτων. Όμως, όπως αναφέρει και ο Κολοκοτρώνης (2003), το έργο της διδασκαλίας με αξιοποίηση ΕΛ δεν μπορεί να θεωρηθεί κοινότυπο στη διαχείρισή του, εφόσον απαιτεί την εφαρμογή σύγχρονων και δυναμικών παιδαγωγικών και διδακτικών στρατηγικών και ειδικές γνώσεις πάνω σε αυτές. Στην πλειοψηφία τους οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν πώς ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γνωστικό εργαλείο στα σχολικά μαθήματα και πώς μπορεί να ευνοήσει την επίτευξη προωθημένων μαθησιακών στόχων. Επιπλέον, επειδή στο σχεδιασμό αυτών των νέων διδακτικών μέσων υπεισήλθαν και άλλοι/ες ειδικοί (τεχνολόγοι, προγραμματιστές, γνωστικοί επιστήμονες, θεωρητικοί της πληροφορικής κλπ.), η εξουσία που είχε άλλοτε ο/η εκπαιδευτικός έχει μοιραστεί σε όλους αυτούς τους ειδικούς και προκειμένου αυτός/ή να αισθανθεί ασφάλεια καταφεύγει στη μικρή και περιορισμένη τεχνολογία, την οποία μπορεί να χειρίζεται και να ελέγχει (Ράπτης & Ράπτη, 2001, Σολομωνίδου, 2001). Στόχοι της διδασκαλίας Σκοπός του εκπαιδευτικού σεναρίου αυτού είναι να βοηθήσει τους μαθητές/τριες να εκφράσουν, να συνειδητοποιήσουν και να διορθώσουν τις όποιες 8

λανθασμένες αντιλήψεις τους για το ηλεκτρικό ρεύμα και τα απλά ηλεκτρικά κυκλώματα και ταυτόχρονα να συμβάλουν στην οικοδόμηση ιδεών αποδεκτών από επιστημονική άποψη για τα θέματα αυτά με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών υπολογιστών και κατάλληλων λογισμικών. Ειδικότερα οι μαθητές/τριες θα πρέπει: Να κατασκευάσουν ηλεκτρικά κυκλώματα και να γνωρίζουν από τι μπορεί να αποτελείται ένα ηλεκτρικό κύκλωμα Να διαπιστώσουν πειραματικά το σωστό τρόπο σύνδεσης ενός λαμπτήρα με τους πόλους μιας μπαταρίας σε ένα κύκλωμα Να συσχετίσουν τα στοιχεία ενός κυκλώματος με τα αντίστοιχα σύμβολα Να διατυπώσουν πειραματικά τη χρησιμότητα του διακόπτη σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα Να αναφέρουν ότι στη σύνδεση σε σειρά ο διακόπτης μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε θέση του κυκλώματος Να μάθουν ότι στη σύνδεση σε σειρά το ηλεκτρικό ρεύμα που ρέει τα δυο λαμπάκια είναι το ίδιο Να μάθουν ότι η κίνηση ελεύθερων ηλεκτρονίων ονομάζεται ηλεκτρικό ρεύμα Δείγμα Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές/τριες της Ε' τάξης του Δημοτικού Σχολείου, ηλικίας 11 ετών. Σε κάθε ομάδα συμμετέχουν δυο-τρεις μαθητές/τριες για την καλύτερη κατανομή των ρόλων και των αρμοδιοτήτων που απαιτούνται για την εκτέλεση πραγματικών πειραμάτων και πειραμάτων σε εικονικό εργαστήριο. Ο/η δάσκαλος/α φροντίζει ώστε η σύνθεση των ομάδων των μαθητών να είναι ανομοιογενής. Σε κάθε ομάδα συμμετέχουν μαθητές/τριες οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια στο χειρισμό απλών υλικών για την εκτέλεση πραγματικών πειραμάτων και το χειρισμό εκπαιδευτικών λογισμικών για την εκτέλεση εικονικών πειραμάτων και μαθητές/τριες με μεγαλύτερες δυσκολίες. Συνολικά, οι ομάδες των μαθητών/τριών θα πρέπει να είναι ισοδύναμες, ώστε να εξασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή συνεργασία και απόδοση. 9

Διδακτικά υλικά και έργα Στο σενάριο αξιοποιείται το εκπαιδευτικό λογισμικό Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α. Επιλέχθηκε γιατί είναι ένα ολοκληρωμένο μαθησιακό περιβάλλον, υποστηριζόμενο από τις ΤΠΕ, που αποσκοπεί στην υποβοήθηση της διδασκαλίας της Φυσικής με έμφαση στις έννοιες που οι μαθητές/τριες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες γνωστικές δυσκολίες στην κατανόησή τους. Στο λογισμικό οι διδακτικές ενότητες-μικρόκοσμοι με στοιχεία διερευνητικού περιβάλλοντος για διδακτική αξιοποίηση είναι: η θερμότητα (διαστολή των σωμάτωνστερεών, υγρών, αερίων - αλλαγή φυσικής κατάστασης), η οπτική (ανάκλαση, διάθλαση, ανάλυση-σύνθεση και ευθύγραμμη διάδοση του φωτός), η μηχανική (ελεύθερη πτώση) και ο ηλεκτρισμός (πηγές, καταναλωτές, όργανα μέτρησης, κλειστό κύκλωμα, συνδεσμολογίες). Ο/η μαθητής/τρια μπορεί να εργαστεί πάνω στα σενάρια που περιέχονται στο λογισμικό, εκτελεί δραστηριότητες, κάνει προβλέψεις, παρατηρεί τα αποτελέσματα των προβλέψεών του μέσα από προσομοιώσεις φαινομένων, πειραματίζεται με διαφορετικές τιμές παραμέτρων και κάνει συγκρίσεις με την πραγματικότητα. Το λογισμικό έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να είναι απλό στη χρήση του και να δίνει τη δυνατότητα στον/την μαθητή/τρια να το χρησιμοποιεί ανάλογα με τις γνώσεις και τις ικανότητες που έχει αναπτύξει. Ο χώρος εργασίας περιλαμβάνει σκηνικά, αντικείμενα με ιδιότητες και ο/η μαθητής/τρια μπορεί να χρησιμοποιήσει εργαλεία και να αναπτύξει δραστηριότητες που παραπέμπουν σε πραγματικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Το λογισμικό εμπνέεται από την εποικοδομητική αντίληψη για τη μάθηση και δίνει έμφαση στην εμπλοκή του απιδιού σε αυθεντικές δραστηριότητες (Σολομωνίδου, 2004). Η ενότητα Ηλεκτρισμός προσομοιώνει ένα εργαστήριο ηλεκτρισμού, όπου οι μαθητές/τριες έχουν διαθέσιμα καλώδια, ηλεκτρικές πηγές, λάμπες, όργανα μέτρησης και διακόπτες. Επιλέγοντας από αυτά ο/η μαθητής/τρια μπορει να συνθέσει το κύκλωμα που επιθυμεί. Στο συγκεκριμένο σενάριο οι μαθητές/τριες δημιούργησαν απλά ηλεκτρικά κυκλώματα με μια λάμπα, με μια λάμπα και διακόπτη, και κυκλώματα με δυο λάμπες και διακόπτη. Οι δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται είναι σύμφωνες με τους στόχους. Διαπιστώνουν τον σωστό τρόπο σύνδεσης ενός λαμπτήρα με τους πόλους μιας 10

μπαταρίας, διαπιστώνουν τη χρησιμότητα του διακόπτη σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα καθώς και το γεγονός ότι μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε θέση του κυκλώματος χωρίς να το μεταβάλει. Επίσης κατάλαβαν ότι στη σύνδεση σε σειρά το ηλεκτρικό ρεύμα που ρέει τα δυο λαμπάκια είναι το ίδιο. Στο παράρτημα περιλαμβάνονται τα φύλλα εργασίας. Επίσης θα ζητηθεί από τους/τις μαθητές/τριες αφού συμπληρώσουν τα φύλλα εργασίας να σχεδιάσουν ηλεκτρικά κυκλώματα με το πρόγραμμα ζωγραφικής. Εργαλεία συλλογής ερευνητικών δεδομένων Για την διερεύνηση των αντιλήψεων των παιδιών για τον ηλεκτρισμό και τα ηλεκτρικά κυκλώματα χρησιμοποιείτε στην αρχή ένα ερωτηματολόγιο. Οι ερωτήσεις του συνδέονται με τους στόχους της εργασίας. Ειδικότερα, οι ερωτήσεις αφορούν ένα ηλεκτρικό κύκλωμα όπου ρωτούνται τα παιδιά πως πιστεύουν ότι είναι συνδεδεμένη η αναμμένη λάμπα με τον διακόπτη, υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και στα δύο καλώδια, η μπαταρία πόσα volt νομίζεται ότι χρειάζεται να είναι, πως νομίζεται ότι κινείται το ρεύμα μέσα στα καλώδια, ζωγραφίζοντας κάτι ανάλογο, τι νομίζεται ότι γίνεται στο κύκλωμα που υπάρχει εδώ στην αίθουσα όταν λέμε να ανάψουμε το φως. Τέλος ζητείται από τους/τις μαθητές/τριες να σχεδιάσουν ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Το ίδιο ερωτηματολόγιο δίνεται στα παιδιά και στο τέλος της δραστηριότητας για να διαπιστωθεί εάν έχουν διορθώσει τις λανθασμένες αντιλήψεις τους για τον ηλεκτρισμό και τα ηλεκτρικά κυκλώματα. Παρατίθεται ένα πλήρες αναπάντητο ερωτηματολόγιο στο παράρτημα. Διαδικασία Στο πρώτο διδακτικό στάδιο, μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, ο/η δάσκαλος/α επιδιώκει να προσανατολίσει το ενδιαφέρον και να κινητοποιήσει τους μαθητές/τριες για το φαινόμενο που θα μελετηθεί, παίρνοντας αφορμή από την προβληματική κατάσταση που δημιουργείται μια αρκετά συννεφιασμένη μέρα που χρειάζεται να ανάψουν το φως στη αίθουσα, ή κάποια άλλη παρόμοια που θα σκεφτεί ο/η ίδιος/α. Ο/η δάσκαλος/α τους μοιράζει σε έντυπη μορφή το 1 ο Φύλλο Εργασίας (Φ.Ε.) με το οποίο θα εργαστούν ατομικά και τους εξηγεί ότι προσπαθούν να εξηγήσουν όπως το καταλαβαίνουν ότι έχει σχεση με το ηλεκτρικό κύκλωμα και ηλεκτρικό ρεύμα. Οι 11

μαθητές/τριες συζητούν, διατυπώνουν υποθέσεις και τις καταγράφουν στο Φ.Ε. για να τις διερευνήσουν στη συνέχεια. Επίσης σχεδιάζουν όπου υπάρχει ανάλογος χώρος. Στο δεύτερο στάδιο, μέσα στο εργαστήριο πληροφορικής, της πειραματικής αντιμετώπισης οι ομάδες των μαθητών/τριων καλούνται να επαληθεύσουν ή όχι τις υποθέσεις που διατύπωσαν στο πρώτο στάδιο, εκτελώντας τα πραγματικά πειράματα που προτείνει το 1 ο Φ.Ε. με το οποίο θα εργαστούν ομαδικά Ο/η δάσκαλος/α, ζητάει από τα παιδιά να ανοίξουν την εφαρμογή «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α.» και σύμφωνα με τις οδηγίες του Φ.Ε., αφού επιλέξουν τα αντικείμενα που χρειάζονται καθοδηγούμενοι από το ΦΕ προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Στη συνέχεια επαναλαμβάνουν οι μαθητές/τριες χωρίς καθοδήγηση. Επίσης εκτελούν για τρίτη φορά το εικονικό πείραμα, έχοντας ανοιχτό και το "νοητικό μοντέλο" και παρατηρούν την κίνηση των ηλεκτρονίων. Αρκετοί μαθητές/τριες πειραματιζόμενοι αναμένεται να έλθουν σε γνωστική σύγκρουση και να διαπιστώσουν ότι οι αρχικές τους υποθέσεις διαψεύδονται. Συζητούν τις παρατηρήσεις τους μέσα στην ομάδα τις κρίνουν και τις καταγράφουν. Ο/η δάσκαλος/α παρατηρεί χωρίς να παρεμβαίνει στην εργασία των ομάδων. Στη συνέχεια, ο/η δάσκαλος/α ζητάει από την κάθε ομάδα να παρουσιάσει με επιχειρήματα τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά της και παράλληλα προβάλει με τον βιντεοπροβολέα το νοητικό μοντέλο της κίνησης των ηλεκτρονίων. Οι ομάδες, με τη διακριτική παρέμβαση του/της δασκάλου/ας, με βάση τις παρατηρήσεις τους και το νοητικό μοντέλο, συζητούν μεταξύ τους συγκρίνουν και οδηγούνται στο συμπέρασμα ποιο είναι σωστό ηλεκτρικό κύκλωμα, τι γίνεται μέσα στα καλώδια, πως κινούνται τα ηλεκτρόνια και τι είναι τελικά το ηλεκτρικό ρεύμα. Το καταγράφουν στο Φ.Ε. και ο/η δάσκαλος/α το γράφει στον πίνακα ή το προβάλει με τον βιντεοπροβολέα. ΕΜΠΕΔΩΣΗ ~ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ Στο τελευταίο στάδιο της εμπέδωσης οι ομάδες, ανάλογα και με το διαθέσιμο χρόνο στην τάξη, εκτελούν τις δραστηριότητες "εργασίες για το σπίτι" στο Τ.Ε. Οι ομάδες επανέρχονται στην αρχική προβληματική κατάσταση-εισαγωγικό ερέθισμα, από την οποία ξεκίνησε το μάθημα, προσπαθούν να δώσουν τη σωστή επιστημονική εξήγηση και ο/η δάσκαλος/α να αξιολογήσει αν και κατά πόσο οι 12

μαθητές/τριες του/της κατανόησαν το ηλεκτρικό κύκλωμα και το ηλεκτρικό ρεύμα που μελέτησαν. ΕΠΕΚΤΑΣΗ Μετά την ολοκλήρωση της πειραματικής αντιμετώπισης του φαινομένου, οι μαθητές/τριες μπορούν να ανατρέξουν στο βιβλίο μαθητή για επιπλέον στοιχεία που σχετίζονται με το ηλεκτρικό κύκλωμα και το ηλεκτρικό ρεύμα, να πληροφορηθούν για διάφορες εφαρμογές, να ενημερωθούν για την ιστορική διάσταση και για τις τεχνολογικές εφαρμογές που σχετίζονται με αυτό στην καθημερινή ζωή. Επίσης, με την καθοδήγηση του/της δασκάλου/ας μπορούν να αναζητήσουν στο διαδίκτυο ανάλογες εφαρμογές. Οι δραστηριότητες του σεναρίου θα μπορούσαν να επεκταθούν στη δημιουργία ηλεκτρικού κυκλώματος με δύο λαμπτήρες σε σειρά αλλά και παράλληλη σύνδεση με τους μαθητές/τριες να καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους και μετά τα συμπεράσματά τους. Επίσης, θα μπορούσε να γίνει στο πρόγραμμα της ζωγραφικής σχεδίαση διάφορων τύπων ηλεκτρικού κυκλώματος. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Το σενάριο αξιολογείται κατά πόσο μπορεί να ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία και ανταποκρίνεται στους στόχους του Αναλυτικού προγράμματος και στις ανάγκες της τάξης. Πρέπει να αξιολογούμε: την απλότητα και τους ξεκάθαρους ρόλους για κάθε μαθητή, το σαφή ορισμό της αλληλεπίδρασης, την πρόβλεψη του χρόνου εκάστης δραστηριότητας, την αξιοποίηση της φυσικής τάσης του παιδιού για διερεύνηση και δημιουργικότητα, τη δυνατότητα καλλιέργειας δεξιοτήτων, αλλά και στάσεων ζωής, την παροχή ευκαιριών για συνεργατικότητα μεταξύ μαθητών Παρατίθεται φόρμα αξιολόγησης στο παράρτημα. 13

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κόκκοτας Π.(1996), Διδακτικές στρατηγικές για εννοιολογικές αλλαγές στις Φυσικές Επιστήμες. Στο Ματσαγγούρας Η. (επιμ.), Η εξέλιξη της Διδακτικής. Επιστημολογική Θεώρηση. Gutenberg, Αθήνα Σολομωνίδου, Χ. (2000). Η μάθηση με τη χρήση υπολογιστή: δεδομένα ερευνών. Στο Themes in Education 1Q1, 75-100. Αθήνα: Leader Books Σολομωνίδου, Χρ. (2004). Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία, Κώδικας, Θεσσαλονίκη Χρηστίδου, Β. (2001). Ηλεκτρισμός. Στο Κουλαϊδής, Β. (Επιμ.), Διδακτική των Φυσικών Επιστημών, τόμος Β, (μέρος Α, κεφάλαιο 3, σελ. 79-103). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Driver R., Guesne E., Tiberghien A., (1993). Oι ιδέες των παιδιών στις Φυσικές Επιστήμες. Αθήνα, Εκδ. Τροχαλία Ε.Ε.Φ. Honey, M., & Henriguez, A. (1993), Telecommunications and K-12 Education: Findings from a National Survey. NY: Center for Technology in Education, Bank Street College of Education. Δ.Ε.Π.ΠΣ.-Α.Π.Σ., (2001), ΥΠΕΠΘ-Π.Ι. Διαθέσιμο: http://www.pi-schools.gr Διαμαντάκη Κ., Ντάβου Μπ., Πανούσης Γ., (2001), Νέες Τεχνολογίες και Παλαιοί Φόβοι στο Σχολικό Σύστημα, Αθήνα, εκδ. Παπαζήση Καλατζή, Σπ., Σολοµωνίδου, Χ., (2006), Συμβολή της χρήσης του εκπαιδευτικού λογισμικού Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α. στη διάκριση των εννοιών «Θερμότητα - Θερμοκρασία» από μαθητές Γυμνασίου, Πρακτικά Συνεδρίου: «Διδακτική των Φυσικών Επιστημών: Μέθοδοι και Τεχνολογίες Μάθησης», Βόλος 2006 Ματσαγγούρας Η. (2002), Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Γρηγόρης. Ματσαγγούρας Η. (2003), Η Διαθεματικότητα στη σχολική γνώση, Αθήνα: Γρηγόρης. Παπαζήσης, Κ (1996), Τα έξυπνα πειράματα, Αθήνα, Σαββάλας Ράπτης Α., Ράπτη Α. (2002), «Μάθηση και Διδασκαλία στην εποχή της Πληροφορίας, Ολική Προσέγγιση», Αθήνα: Ράπτης. Σολομωνίδου, Χ. (2001), Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία. Υπολογιστές και μάθηση στην Κοινωνία της Γνώσης. Θεσσαλονίκη: Κώδικας. 14

Αντωνίου Αντώνης, Φυσικός,http://users.att.sch.gr/antoniou (Απόδοση στα ελληνικά της μελέτης του Richard P. Olenick, καθηγητή Φυσικής του University of Dallas. http://phys.udallas.edu/c3p/altconcp.html) (Εναλλακτικές ιδέες των μαθητών) 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ο Φύλλο εργασίας μαθητή μαθήτριας Ατομική δραστηριότητα ερωτήσεις για την διερεύνηση των ιδεών των παιδιών Όνομα. Τάξη.. Επίθετο Ημερομηνία Σήμερα είναι μια αρκετά σκοτεινή μέρα και χρειάζεται να ανάψουμε τη λάμπα μέσα στην αίθουσα. Πως πιστεύετε ότι συνδέεται η λάμπα με το διακόπτη; Ο διακόπτης συνδέεται με κάτι άλλο; Δημιούργησε ένα σχήμα που να αποτυπώνει τις σκέψεις σου: Τι νομίζεις ότι είναι ηλεκτρικό κύκλωμα; Από τι αποτελείται; 16

Μια μπαταρία είναι συνδεδεμένη με μια λάμπα φακού όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Κατά τη γνώμη σου υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα: o o o o Μόνο στο καλώδιο Α Μόνο στο καλώδιο Β Σε κανένα καλώδιο Και στα δύο καλώδια (υπογραμμίζεις αυτό που θεωρείς σωστό Στο παραπάνω σχήμα ποιος είναι ο ρόλος της μπαταρίας στο κύκλωμα κατά τη γνώμη σου; Πως νομίζετε ότι κινείται το ηλεκτρικό ρεύμα μέσα στα καλώδια; Σχεδίασε τις σκέψεις σου. B + - --- A Σχεδιάστε όπως φαντάζεστε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα 17

2 Ο Φύλλο εργασίας μαθητή μαθήτριας Ομαδική δραστηριότητα με το λογισμικό «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α.» Ονόματα μαθητών μαθητριών της ομάδας Ανοίξτε την εφαρμογή «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α.» από την έναρξη προγράμματα ΦΥΣΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Μάθημα Πηγαίνετε στο δωμάτιο «Εργαστήριο ηλεκτρισμού» και επιλέξτε «Κυκλώματα με λάμπες». και μετά Μετά ανοίξτε το πρώτο θέμα του πίνακα: «Μια λάμπα και μια μπαταρία. Πάνω από τον πάγκο του εργαστηρίου βλέπετ ράφια που έχουν τα παρακάτω αντικείμενα. Επιλέξτε τα αντικείμενα του κυκλώματος (μπαταρία,καλώδια, λάμπα, διακόπτης), για να μπορέσουμε να κατασκευάσουμε ηλεκτρικό κύκλωμα. Όλα τα όργανα επιλέγονται κάνοντας κλικ επάνω τους και τα σέρνετε στον πάγκο εργασίας. Για να συνδέσεις τα καλώδια, πρώτα να επιλέξεις ένα καλώδιο, οπότε ο δείκτης του ποντικιού μετατρέπεται σε ακροδέκτη. Στη συνέχεια κινούμε το δείκτη του ποντικιού κοντά στα σημεία 18

όπου θέλουμε να συνδέσουμε την άκρη του καλωδίου (ακροδέκτης). Τότε θα μετατραπεί σε χεράκι. Κάνουμε κλικ και το καλώδιο συνδέεται. Προσοχή! Πριν σύρουμε την μπαταρία, πρέπει πρώτα να κάνουμε δεξί κλικ πάνω της και να επιλέξουμε 6V ή 12V. Συνδέστε τα με τρόπο ώστε να δημιουργηθεί ηλεκτρικό κύκλωμα. Ο/η καθένας/μια συζητήστε το με την ομάδα και αποφασίστε ποια σύνδεση νομίζεται είναι σωστή,αν έχετε διαφορετικές απόψεις. Πατήστε την επιλογή ΕΛΕΓΧΟΣ, για να διαπιστώσετε αν λειτουργεί. Εάν δεις το μήνυμα ότι "το κύκλωμα σου είναι σωστό", ένωσε τον ακροδέκτη με τη μπαταρία, κάνοντας κλικ στον ακροδέκτη της μπαταρίας. Κλείστε το διακόπτη. Έχει ανάψει η λάμπα του κυκλώματος; Αν το μήνυμα είναι «δεν ολοκλήρωσες τις συνδέσεις», ξαναπροσπαθήστε ή επιλέξτε «Συμβολισμός κυκλώματος» και παρατηρήστε τη συνδεσμολογία του κυκλώματος. Ποια είναι τα σημεία που διαφέρει το δικό σας κύκλωμα απ αυτό του συμβολισμού; Πατήστε τη σκούπα πάνω αριστερά για να καθαρίσει ο πάγκος εργασίας και ξαναφτιάξτε το κύκλωμα ώστε να ανάβει η λάμπα. Από τι αποτελείται ένα ηλεκτρικό κύκλωμα; Ένα ηλεκτρικό κύκλωμα αποτελείται από: 19

Τι συμβαίνει όταν ο διακόπτης είναι ανοικτός; Τι συμβαίνει όταν ο διακόπτης είναι κλειστός; Ξανακάντε το πείραμα αλλάζοντας τη θέση του διακόπτη. Επηρεάζεται η λειτουργία του κυκλώματος από τη θέση του διακόπτη; Επιλέξτε «Μοντέλο» και στο παράθυρο που θα αναδυθεί διαλέξτε το κύκλωμα που μοιάζει με το δικό σας. Στο καινούριο παράθυρο πατήστε πάνω στο διακόπτη του κυκλώματος. Τι παρατηρείτε; Η λάμπα Μπαταρία Καλώδια 20

Τι γίνεται όταν ξαναπατήσουμε, «ανοίξουμε», το διακόπτη; Η λάμπα Μπαταρία Καλώδια Τι είναι αυτό που ανάβει τη λάμπα; Στη συνέχεια πατήστε στο συμβολισμό του κυκλώματος και δείτε πως συμβολίζεται Κλείστε την εφαρμογή «Μ.Α.Θ.Η.Μ.Α.» και πηγαίνετε στο πρόγραμμα ζωγραφικής του Η/Υ και σχεδιάστε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα κλειστό. Αφού συζητήσετε με την ομάδα σας γράψτε ότι σας έκανε εντύπωση είτε θετικά είτε αρνητικά μέσα στην όλη διαδικασία του μαθήματος. 21

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Το σενάριο αφορά μαθητές/τριες της Ε τάξης του δημοτικού σχολείου στο μάθημα των Φυσικών και στην ενότητα «ηλεκτρισμός»(βιβλίο μαθητή σελ.56, Τετράδιο εργασιών σελ.101-108) ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ Θα χρησιμοποιηθεί το εκπαιδευτικό λογισμικό «ΜΑΘΗΜΑ» και το πρόγραμμα ζωγραφικής. ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΠΣ ΚΑΙ ΔΕΠΣ Το σενάριο είναι συμβατό με το ΑΠΣ και ΔΕΠΣ καθώς καλλιεργεί την ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση, στοχεύει στην ανάπτυξη της αυτενέργειας και της δημιουργικής φαντασίας σε σχολικές δραστηριότητες και ευνοεί την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. ΟΡΓΆΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΊΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΟΎΜΕΝΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΉ ΥΠΟΔΟΜΉ Η διδασκαλία που προβλέπει το σενάριο θα γίνει στο εργαστήριο των υπολογιστών όπου οι εκπαιδευόμενοι θα δουλέψουν σε μικρές ομάδες των 2-3 ατόμων. Ως προς το λογισμικό, στα μηχανήματα που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να είναι εγκατεστημένο το λογισμικό «ΜΑΘΗΜΑ» Σκόπιμο είναι για τις ανάγκες επίδειξης κάποιων λειτουργιών να υπάρχει στην αίθουσα ένας βιντεοπροβολέας. ΣΤΌΧΟΙ Οι μαθητές/τριες αναμένεται να αναπτύξουν μορφές συμπεριφοράς, δεξιότητες και στάσεις, ώστε να εργάζονται παραγωγικά στα πλαίσια της ομάδας τους και ευρύτερα της τάξης και ειδικότερα: Να συνεργάζονται κατά την εκτέλεση πραγματικών πειραμάτων με απλά υλικά. Να εξοικειωθούν με την πειραματική και ερευνητική μέθοδο εργασίας στις Φυσικές Επιστήμες Να συζητούν όλες τις προτάσεις και απόψεις στα πλαίσια της ομάδας πριν αποφασίσουν. 22

. Να ενθαρρύνουν και να βοηθούν ο/η ένας/μια τον/την άλλο/η στις ομαδικές εργασίες. Να αντιληφθούν την παιδαγωγική διάσταση των ΤΠΕ και να εξοικειωθούν με την αξιοποίηση διερευνητικών εκπαιδευτικών λογισμικών. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Η κατάλληλη προετοιμασία της διδασκαλίας και ο καθορισμός των στόχων εκ μέρους του δασκάλου. Η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας και μεταξύ των ομάδων. Η άμεση και προσωπική επαφή των συμμαθητών. Η ατομική και η συλλογική ευθύνη των μελών των ομάδων. Η ανομοιογένεια στη σύνθεση των ομάδων. Η αποκέντρωση της διδασκαλίας με τη δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών από τους μαθητές έχοντας το δάσκαλο συμπαραστάτη-βοηθό στις μαθησιακές τους ενέργειες. Ο μικρός αριθμός των μελών των ομάδων και γενικά ο μικρός αριθμός των μαθητών της τάξης. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Ο δάσκαλος εφαρμόζει τις αρχές της φθίνουσας καθοδήγησης και παρακολουθεί την ομάδα και επεμβαίνει όπου κρίνει πως είναι απαραίτητο. Επίσης προσέχει αν και οι δύο ή τρεις μαθητές/τριες συμμετέχουν στην εργασία. Έτσι ο εκπαιδευτικός γίνεται συνεργάτης, καθοδηγητής και βοηθός του μαθητή στην αναζήτηση της γνώσης, στην επιλογή και στην αξιοποίηση της πληροφορίας. Ο εκπαιδευτικός μαθαίνει το μαθητή πως να μαθαίνει, ενώ παράλληλα η διδακτέα ύλη προσεγγίζεται διαθεματικά καθώς τα γνωστικά αντικείμενα συνδέονται με θέματα που πραγματεύονται από άλλες επιστήμες. (Ματσαγγούρας, 2003) Η διδακτική πρόταση υλοποιείται στο πλαίσιο της ομαδοσυνεργατικής μάθησης (Ματσαγγούρας 2002).Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές συνεργάζονται μπροστά στον υπολογιστή σε μικρές ομάδες 2-3 ατόμων, αναζητούν το υλικό που χρειάζονται, παρατηρούν, συζητούν, κρίνουν, απορρίπτουν, συνθέτουν, ακολουθώντας το δικό τους 23

δρόμο προς τη γνώση (Αργύρης, 2002). Στα πλαίσια της ενεργής αυτής διδασκαλίας, ο ρόλος του εκπαιδευτικού αναβαθμίζεται. ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΗ ΔΙΆΡΚΕΙΑ Τρεις (3) ώρες για την μελέτη, εφαρμογή και αξιολόγηση του διδακτικού σεναρίου. ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΕΣ Οι εκπαιδευόμενοι προτείνεται να μελετήσουν το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο και να εκτελέσουν - εφαρμόσουν τις δραστηριότητες που περιγράφει. Τέλος προτείνουν τρόπους επέκτασης του σεναρίου. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση του σεναρίου μπορεί να γίνει αν απαντηθούν τα παρακάτω ερωτήματα: Τι πήγε καλά στο μάθημα; Τι προβλήματα αντιμετώπισα; Υπάρχουν πράγματα που μπορούσα να κάνω με διαφορετικούς τρόπους; Μπορώ να βασιστώ σ αυτό το σενάριο για να σχεδιάσω διδακτικά σενάρια για άλλα μαθήματα 24

ΦΟΡΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 25