ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ Δρ. Γεώργιος Θερίου
ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 4
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα κεφάλαια ενός οργανισμού προέρχονται από δυο βασικές πηγές: από τους μετόχους και από δανεισμό. Πολλές φορές επαγγελματίες διευθυντές αναλαμβάνουν τη διαχείριση αυτών των κεφαλαίων, μια που οι ιδιοκτήτες τους θεωρούν ότι εκείνοι μπορούν να τα εκμεταλλεύονται πιο παραγωγικά από ότι οι ίδιοι. Οι μέτοχοι ελπίζουν ότι οι διευθυντές θα μπορέσουν να τους αποδώσουν συγκεκριμένα μερίσματα. Επίσης και οι μηχανισμοί που δανείζουν χρήματα επιδιώκουν σταθερή απόδοση των κεφαλαίων τους.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Έτσι λοιπόν υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ των διοικούντων την εταιρία και των ιδιοκτητών της. Όσο μεγαλύτερη είναι η εταιρεία, τόσο περισσότεροι είναι και οι μέτοχοι. Όσο μικρότερη, τόσο οι ιδιοκτήτες-μέτοχοι είναι πιο αναμεμειγμένοι στην εταιρική διακυβέρνηση. Διαβάστε το case study 4.1: Ο επαγγελματίας διευθυντής αποφασίζει να διαθέσει μέρος της κερδοφορίας της εταιρείας σε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Είναι αυτό ηθικό ή θεμιτό για την όχι πλούσια μέτοχο που στα γηρατειά της βασίζεται στο μέρισμα της, για να κάνει εγχείρηση καταρράκτη;
ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Με τον όρο εταιρική διακυβέρνηση αναφερόμαστε στην άσκηση εξουσίας (management) στο ανώτατο επίπεδο ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης, δηλαδή στο διοικητικό της συμβούλιο. Είναι το επίπεδο στο οποίο λαμβάνονται οι στρατηγικές αποφάσεις. Αν και η εταιρική διακυβέρνηση είναι δεδομένη για κάποια χρονική στιγμή, διαχρονικά η σωστή διοίκηση απαιτεί ευελιξία προσαρμοστικότητα στις αλλαγές και νέες απαιτήσεις, σύνεση και αίσθηση ευθύνης, δικαίου και ηθικής.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Οι ιδιοκτήτες της επιχείρησης είχαν πάντα, θεωρητικά, το ουσιαστικό λέγειν στην εταιρική διακυβέρνηση. Όσο οι επιχειρήσεις είναι μικρές, οι λίγοι ιδιοκτήτες έχουν καταστατικό έλεγχο της εταιρίας και επομένως την εταιρική διακυβέρνηση. Καθώς όμως μεγαλώνουν, οι εταιρείες «εισάγονται» στις διάφορες χρηματαγορές και στα χρηματιστήρια του κόσμου. Σταδιακά οι αρχικοί μεγαλομέτοχοι αποποιούνται μέρος των μετοχών και της συμμετοχής τους στην εταιρική διακυβέρνηση.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Συγκρούσεις μεταξύ μετόχων είναι αναμενόμενες, ενώ γεννιούνται θέματα συγχωνεύσεων νέων εταιριών και η χρηματιστηριακή τιμή της εταιρίας γίνεται αντικείμενο διαμάχης. Αλλαγές στον τρόπο χρηματοδότησης, στο μάρκετινγκ, τους προμηθευτές, τη διοίκηση ανθρώπινων πόρων είναι πιθανές. Όμως κάθε αλλαγή ίσως σημαίνει και αλλαγή της επιχειρηματικής κουλτούρας και επομένως οφείλουμε να σταθμίσουμε τυχόν ηθικές επιπτώσεις εξ αιτίας της νέας τάξης πραγμάτων που θα επέλθει.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Επομένως οι μέτοχοι της εταιρείας είναι οι ουσιαστικά υπεύθυνοι της κουλτούρας, των πρακτικών και της ηθικής που ακολουθεί.
ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Παραδείγματα μέτριας ή κακής εταιρικής διακυβέρνησης: Τον Ιανουάριο του 2001 ο γενικός διευθυντής της Oracle πωλεί μέρος των μετοχών του για ένα εντυπωσιακό προσωπικό κέρδος ύψους 706 εκατομμυρίων δολαρίων. Μερικές εβδομάδες μετά μειώνονται οι προβλέψεις κερδοφορίας της Oracle. Τον Φεβρουάριο του 2001 ο Arthur levitt Jr. αποχωρεί από την διοίκηση της αμερικάνικης Securities and Exchange Commission, όταν επιχειρηματικά λόμπυ ανατρέπουν το σχέδιο του να απαγορεύσει στις ελεγκτικές εταιρίες, να είναι επιχειρηματικοί σύμβουλοι των ίδιων εταιριών-πελατών τους.
ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Παραδείγματα μέτριας ή κακής εταιρικής διακυβέρνησης: Στις 2 Δεκεμβρίου του 2001 η Enron κηρύσσει πτώχευση εξαιτίας αμφιβόλου κύρους πρακτικών. Παραδείγματα στην Ελλάδα;
ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Οι γενικοί χώροι όπου γίνονται παραβιάσεις είναι: Πληρωμή στελεχών: Είναι σύνηθες οι πρόεδροι και οι γενικοί διευθυντές εταιριών να απολαμβάνουν τεράστια «πακέτα» αμοιβών το χρόνο. Το γενικό αίσθημα είναι ότι είναι αμφίβολο αν τα αξίζουν όλοι. Δανεισμός στελεχών: Εκτιμάται ότι 1.133 από τις 1.500 μεγαλύτερες εταιρίες των Η.Π.Α. προσέφεραν μεγάλα δάνεια στα στελέχη τους με μεγαλύτερη ίσως περίπτωση την Adelphia Communications, από την οποία ο CEO John Rigas έλαβε πάνω από 260 εκατομμύρια δολάρια.
ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Οι γενικοί χώροι όπου γίνονται παραβιάσεις είναι: Το διοικητικό συμβούλιο: Υπάρχουν πολλές αμφισβητήσεις αν τα διοικητικά συμβούλια ενεργούν πάντα με μόνο γνώμονα το εταιρικό συμφέρον. Λογιστική και χρησιμοποιούμενοι αναλυτές: Αμφισβητήσεις υπάρχουν και εδώ ως προς την εγκυρότητα των χρησιμοποιούμενων μεθόδων, της διαφάνειας, ακόμη και της εμπεριστατωμένης γνώσης αυτών που αναλαμβάνουν λογιστικές απεικονίσεις, ελέγχους και επιχειρηματικές αναλύσεις.
ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Οι γενικοί χώροι όπου γίνονται παραβιάσεις είναι: Ρυθμιστικοί παράγοντες: Οι επιχειρήσεις ακολουθούν τις ρυθμίσεις που τους επιβάλλει το περιβάλλον τους. Οι μηχανισμοί που ρυθμίζουν το πώς πρέπει να ενεργούν οι επιχειρήσεις (π.χ. κυβερνήσεις, ελεγκτικοί οργανισμοί κλπ) ενίοτε τίθενται εν αμφιβόλω αφού τα συμφέροντα είναι μεγάλα.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ύπαρξη γραπτού κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης: Τα κράτη έχουν νόμους και συστήματα επιβολής τους. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και για τις επιχειρήσεις. Η ύπαρξη εγχειριδίων λειτουργίας, δημιουργεί μια μεθοδική κωδικοποίηση των εταιρικών υποθέσεων και η αναβάθμιση των νομικών υπηρεσιών κάθε σοβαρής εταιρίας έχει συντελέσει στην περαιτέρω κωδικοποίηση τους. Το ορθό όμως είναι να υπάρχει ένας γραπτός κώδικας εταιρικής διακυβέρνησης που να διατυπώνει τις ακολουθούμενες αρχές συμπεριφοράς, στις οποίες η επιχείρηση στηρίζει τους στόχους της, τις διαδικασίες και τις πρακτικές της αναφορικά με το πώς αυτή βλέπει την εταιρική κοινωνική εύθηνη, πριν συνταχθούν τα εγχειρίδια λειτουργίας.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Παρουσίαση του εταιρικού συνόλου, των διοικητικών ροών και των ορίων ευθύνης: Η εταιρική δομή πρέπει να παρουσιάζεται με ευκρίνεια, ώστε όλοι οι ρόλοι να είναι σαφείς και με ελάχιστες, ει δυνατόν, επικαλύψεις. Αντιμετώπιση λεπτομερειών: Στον επιχειρηματικό χώρο δεν υπάρχουν «αυτονόητα» αν προηγουμένως δεν έχουν γίνει αντιληπτά με σαφήνεια.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ένας κώδικας εταιρικής διακυβέρνησης θα πρέπει να περιέχει: 1. Ρόλους, υποχρεώσεις και δικαιώματα μετόχων 2. Τρόπο εκλογής του διοικητικού συμβουλίου και προέδρου της εταιρίας και τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα τους 3. Τρόπο επιλογής των στελεχών και προδιαγραφές της εργασίας τους 4. Τι δεν επιτρέπεται να γίνεται, π.χ. συγγενείς να αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους 5. Τι πρέπει να περιέχουν συγκεκριμένες διαδικασίες ή έγγραφα, π.χ. ισολογισμοί