Π3.2.2. Δημιουργία πολυμεσικών εφαρμογών για την κατασκευή σεναρίων και δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Σχεδιασμός και ανάπτυξη σεναρίων βασισμένων στο περιβάλλον (για τα ομηρικά έπη) Τίτλος σεναρίου: ΚΟΣΜΑΣ ΤΟΥΛΟΥΜΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π3.2.2. Δημιουργία πολυμεσικών εφαρμογών για την κατασκευή σεναρίων και δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΓΙΑΝΝΟΥ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 16
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος: «Έκφρασις»: Εικονογραφώντας τον ομηρικό κόσμο. Δημιουργός: Τουλούμης Κοσμάς. Διδακτικό αντικείμενο: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα από Μετάφραση Ομηρικά έπη. Τάξη: Β Γυμνασίου. Χρονολογία: Αύγουστος 2013. Χρονική διάρκεια: 6 διδακτικές ώρες. Διδακτική / θεματική ενότητα: Γενική θεώρηση της Ιλιάδας. Προτείνεται, επίσης, να συνδυαστεί είτε με την Ενότητα 17 που αναφέρεται στην κατασκευή της ασπίδας του Αχιλλέα και περιέχει στοιχεία της ομηρικής κοσμοαντίληψης ή με τη διδασκαλία για την «έκφραση» στην Ενότητα 5. Χώρος: Εργαστήριο πληροφορικής, σχολική αίθουσα με χρήση διαδραστικού πίνακα. Χρήση εικονικού χώρου: Facebook και ιστολόγιο. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή: Εξοικείωση του διδάσκοντα και των μαθητών/μαθητριών: α) με αναζητήσεις στο διαδίκτυο, β) με χρήση λογισμικών, όπως τα «Ομηρικά Έπη» που αποτελούν επίσημο υποστηρικτικό υλικό για τη διδασκαλία των ομηρικών επών στην Α και Β Γυμνασίου, γ) με λογισμικά παρουσίασης, όπως, για παράδειγμα, το MS PowerPoint, δ) με προγράμματα επεξεργασίας εικόνων, όπως το Google Picasa. Απαιτείται, επίσης, ανάλογη εξοικείωση με τη χρήση κοινωνικών δικτύων, όπως το Facebook και τα ιστολόγια. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Σελίδα 3 από 16
Το σενάριο αντλεί Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ / ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες που έχουν συγκεκριμένες αποστολές ξεκινούν αποδομώντας την περιγραφή του Ομηρικού κόσμου, όπως αυτή πραγματοποιείται στην ασπίδα του Αχιλλέα. Αναζητούν, κατόπιν, εικόνες για τον κόσμο του Αιγαίου στην εποχή στην οποία αναφέρονται τα ομηρικά έπη, αξιοποιώντας, κυρίως, τις πληροφορίες που παρέχονται από τις μινωικές, τις κυκλαδικές και τις μυκηναϊκές τοιχογραφίες, αλλά και από άλλες εικονογραφικές πηγές που φτάνουν μέχρι τα γεωμετρικά χρόνια (π.χ. αγγειογραφίες, διακοσμημένα με παραστάσεις αντικείμενα, ειδώλια κ.λπ.), μέχρι την εποχή, δηλαδή, που θεωρείται ως η επικρατέστερη όσον αφορά τη δημιουργία των επών. Απώτερος σκοπός του σεναρίου είναι να δημιουργηθεί από τις ομάδες των μαθητών ένα «λεύκωμα» του ομηρικού αυτού κόσμου που θα περιέχει πολυτροπικές εικόνες τόσο από τα ομηρικά έπη, όσο και από την αρχαιολογική έρευνα, το οποίο να μπορεί, επίσης, να αναρτηθεί και να σχολιαστεί στο διαδίκτυο. Σε αυτό το «λεύκωμα» μπορεί να συμπεριληφθούν λέξεις, εικόνες, ήχοι, βίντεο, ζωγραφιές, ποιήματα, σχέδια, κινούμενα σχέδια ή οτιδήποτε άλλο θεωρούν οι ίδιοι οι μαθητές ότι ταιριάζει στην περίσταση. Στο σενάριο περιλαμβάνεται και η δημιουργία μιας ομάδας στο Facebook που θα χρησιμεύει για να επικοινωνούν οι ομάδες αλλά και να συγκεντρώνεται και να κοινοποιείται στους υπόλοιπους το προς επεξεργασία υλικό των ομάδων. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Η σύγκριση του κόσμου του Ομήρου με τον κόσμο του Αιγαίου της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, όπως τον γνωρίζουμε με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, μπορεί να αναδείξει στα μάτια των μαθητών/μαθητριών το Σελίδα 4 από 16
πλαίσιο, όπου εκτυλίσσονται τα ομηρικά έπη. Από όλα τα σχετικά ευρήματα επιλέγονται οι Αιγαιακές τοιχογραφίες από την μινωική Κρήτη, τη Θήρα Σαντορίνη (θέση Ακρωτήρι) και τη μυκηναϊκή Ελλάδα, γιατί σε αυτές μπορεί κανείς να βρει στοιχεία των ομηρικών επών. Οι τοιχογραφίες θεωρείται ότι δεν είναι απλά μια τέχνη, αλλά «αφηγούνται» έναν τόσο πραγματικό όσο και φανταστικό κόσμο με τις πίστεις, τις αντιλήψεις και τις αξίες του, αλλά και τα φυσικά δεδομένα του (Ντούμας 1992, Μπουλώτης 1995), κάτι το οποίο συμβαίνει και με τον λόγο των ομηρικών επών, οι σχέσεις των οποίων με την τέχνη των τοιχογραφιών έχουν, άλλωστε, αναζητηθεί (Morris 1989). Η σύγκριση δυο διαφορετικών λόγων, του γραπτού λόγου των επών και του εικονιστικού των τοιχογραφιών και η ανάμειξή τους στο λόγο των μαθητών/μαθητριών με τη χρήση των ΤΠΕ οδηγούν σε μια διαφορετική προσέγγιση της γνώσης που προσπαθεί να αξιοποιήσει δημιουργικά πολλαπλούς τομείς του επιστητού διηθισμένους μέσα από την ταυτότητα των μαθητών/μαθητριών. Όσον αφορά την παιδαγωγική διάσταση του σεναρίου, ακολουθείται η θεωρία του «Σχεδίου» (Design), η οποία σε συνδυασμό με τους πολυγραμματισμούς αξιοποιεί τις ΤΠΕ στην κατεύθυνση της δημιουργίας μαθητών, παραγωγών της γνώσης που λειτουργούν με βάση τις ταυτότητές τους (Cope & Kalantzis 2000, Kalantzis & Cope 2008). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΣΤΟΧΟΙ Ο σκοπός του συγκεκριμένου σεναρίου είναι η προσπάθεια σύνδεσης των ομηρικών επών και των λογοτεχνικών χαρακτηριστικών τους με την προϊστορική Αιγαιακή τέχνη και η ανάδειξη του ομηρικού κόσμου σε όλες του τις διαστάσεις. Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές: Έρχονται σε επαφή με τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό της ομηρικής εποχής. Σελίδα 5 από 16
Γνωρίζουν τον ομηρικό κόσμο, τις στάσεις, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του, μέσα από τη σύγκριση των ομηρικών επών με τις αιγαιακές τοιχογραφίες. Αξιολογούν διαφορετικές εκφάνσεις της τέχνης (λογοτεχνία και ζωγραφική) και συνειδητοποιούν ότι αυτές αποτελούν εκφράσεις του «κόσμου» που κάθε φορά τις παράγει. Γνώσεις για τη γλώσσα Αναμένεται οι μαθητές: Να προσεγγίσουν τον τρόπο με τον οποίο δομείται η «έκφρασις» στα ομηρικά έπη και να τη συγκρίνουν με τον τρόπο απεικόνισης του κόσμου στις προϊστορικές τοιχογραφίες του Αιγαίου. Να συγκρίνουν τον γραπτό ποιητικό λόγο των επών με τον εικονογραφικό λόγο και να βρουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους. Να εκτιμήσουν και άλλους τρόπους αφήγησης, πέραν της κλασικής γραπτής αφήγησης. Γραμματισμοί Γλωσσικός Κλασικός γραμματισμός: Οι μαθητές εκτιμούν την αξία των ομηρικών επών προσεγγίζοντάς τα ως λογοτεχνικά κείμενα και ως κείμενα που προσφέρουν πληροφορίες για τους ανθρώπους και τη δράση τους σε συγκεκριμένες εποχές. Νέοι γραμματισμοί: Η χρήση των ΤΠΕ ως περιβαλλόντων διερεύνησης, ανακάλυψης, μάθησης, αλλά και παραγωγής της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές/μαθήτριες συνοδεύεται από την καλλιέργεια των ανάλογων κάθε φορά δεξιοτήτων. Κριτικός γραμματισμός: Οι μαθητές χρησιμοποιούν κριτικά τις ΤΠΕ, αφού τις αντιμετωπίζουν ως πηγές από όπου αντλούν το υλικό τους, για να δημιουργήσουν τη δική τους εργασία. Σε αυτή καταθέτουν τις δικές τους νοηματοδοτήσεις για τον κόσμο, αφού πρώτα αποδομήσουν έννοιες και νοήματα μιας άλλης εποχής. Η ομηρική «έκφρασις» και η Σελίδα 6 από 16
σύγκρισή της με τις προϊστορικές τοιχογραφίες του Αιγαίου μετατρέπονται, έτσι, σε μέσα «ανάγνωσης» της πραγματικότητας σε πολλαπλά επίπεδα και όχι μόνο στα επιφαινόμενά της. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Στο ιστολόγιο του μαθήματος τίθεται το ακόλουθο πρόβλημα προς επίλυση: «Μέχρι τώρα έχουμε παρακολουθήσει την ποιητική περιγραφή του ομηρικού πραγματικού και φανταστικού κόσμου μέσα από το ομηρικό κείμενο. Οι τοιχογραφίες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού που έχει εντοπίσει η αρχαιολογική έρευνα αποδίδουν ζωγραφικά τον πραγματικό και φανταστικό κόσμο αυτής της εποχής στο Αιγαίο. Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές αυτών των δυο κόσμων; Αν ήσασταν ζωγράφοι της εποχής των ομηρικών επών και θέλατε να αποτυπώσετε κάποιες σκηνές τους σε τοιχογραφίες ποιες θα επιλέγατε και πώς θα τις αποδίδατε; Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα οποιοδήποτε λογισμικό παρουσίασης (π.χ. το OpenOffice, το MS PowerPoint ή ακόμα και λογισμικά κινούμενης εικόνας), για να καταθέσετε την πρότασή σας». Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο σχετίζεται με τον γενικότερο στόχο της διδασκαλίας του μαθήματος ότι «οι μαθητές επιδιώκεται να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον κόσμο-πολιτισμό της Ιλιάδας, δηλαδή την πολιτική / στρατιωτική οργάνωση των Αχαιών, τις αξίες που εκφράζουν αυτόν τον πολιτισμό, τα ήθη, τα έθιμα, τους θεσμούς και τον υλικό πολιτισμό (αντικείμενα, κατασκευές κ.ά.), καθώς όλα στοιχειοθετούν την επική αληθοφάνεια». Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι ΤΠΕ αξιοποιούνται προς την κατεύθυνση της εύρεσης και κριτικής χρήσης των ψηφιακών πηγών, του ανασχεδιασμού τους και της δημιουργίας ενός έργου από τους ίδιους τους μαθητές ακολουθώντας τις αρχές της θεωρίας του «Σχεδιασμού» (Cope & Σελίδα 7 από 16
Kalantzis 2000, Kalantzis & Cope 2008), αλλά και της Διδακτικής των Μέσων που αντιλαμβάνεται το μαθητή όχι μόνο ως απλό «χρήστη», αλλά και ως «παραγωγό» της γνώσης (βλ. Kron & Sofos 2007). Διδακτική πορεία / στάδια / φάσεις Μετά την κατάσταση προβληματισμού στην οποία τίθενται οι μαθητές/μαθήτριες στην αφετηρία του σεναρίου ανακοινώνονται οι ομάδες στις οποίες θα χωριστούν και οι αποστολές τους. Πρόκειται για έξι ομάδες των τεσσάρων έως πέντε μαθητών με κοινό θέμα ανά δυο ομάδες. Είναι οι «Κρητικοί», οι οποίοι θα μελετήσουν τις μινωικές τοιχογραφίες, οι «Κυκλαδίτες» που θα ασχοληθούν με τις τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου στη Θήρα και οι «Μυκηναίοι» που θα προσεγγίσουν τις αντίστοιχες μυκηναϊκές. Ακολουθεί η κατανομή ρόλων από τους ίδιους τους μαθητές μέσα στην ομάδα (εκπρόσωπος, γραμματέας, χειριστής υπολογιστή, σύνδεσμος με τις υπόλοιπες ομάδες). Καθεμία από αυτές τις ομάδες θα ετοιμάσει μια παρουσίαση, όπου θα συγκρίνονται οι πληροφορίες για τον κόσμο του Αιγαίου των τοιχογραφιών σε σχέση με το πώς παρουσιάζεται αυτός ο κόσμος στις «εκφράσεις» των ομηρικών επών, αλλά και ο τρόπος παρουσίασης (γραπτή αφήγηση και εικονογραφική αφήγηση). Το σενάριο μπορεί να πραγματοποιηθεί σε δυο φάσεις. Στην πρώτη φάση, που διαρκεί τρεις διδακτικές ώρες, οι ομάδες των μαθητών, με βάση τα φύλλα εργασίας που τους μοιράζονται, συλλέγουν πρώτα όλες τις «εκφράσεις» και γενικά περιγραφές που αναφέρονται στον ομηρικό κόσμο και προέρχονται από την Ιλιάδα. Κατόπιν, προσεγγίζουν τον κόσμο των προϊστορικών τοιχογραφιών του Αιγαίου στην Κρήτη, τη Θήρα και τη μυκηναϊκή Ελλάδα. Συλλέγουν εικόνες και τις συγκρίνουν με τον κόσμο των ομηρικών επών που επεξεργάστηκαν στην πρώτη φάση. Προετοιμάζονται, έτσι ώστε να εξυπηρετήσουν τον γενικότερο στόχο που είναι η απάντηση στο ερώτημα του ιστολογίου. Στο τέλος αυτής της φάσης, οι ομάδες ετοιμάζουν την παρουσίαση του έργου που τους έχει ανατεθεί, με όποιο ανάλογο λογισμικό επιλέξουν. Η παρουσίαση πραγματοποιείται στο πλαίσιο της ολομέλειας της τάξης Σελίδα 8 από 16
Η δεύτερη φάση ξεκινά με αυτήν την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των εργασιών των ομάδων των μαθητών. Μετά πραγματοποιείται και η αξιολόγηση του έργου των ομάδων με βάση κριτήρια όπως, το γνωστικό περιεχόμενο των εργασιών και την ποιότητα της παρουσίασης ως τελικού έργου, την πρωτοτυπία τους, τη σχέση τους με την αποστολή κάθε ομάδας, τον βαθμό συνεργασίας των μελών της ομάδας, την επιτυχία της παρουσίασης. Η αξιολόγηση γίνεται από τους ίδιους τους μαθητές σε επίπεδο αυτοαξιολόγησης εντός της ομάδας, ετεροαξιολόγησης ανάμεσα στις ομάδες, αλλά και από τον διδάσκοντα. Μπορεί να υπάρξει και ένα σχετικό φύλλο αξιολόγησης. Μπορεί, επίσης, να επιλεγούν οι καλύτερες παρουσιάσεις, για να αναρτηθούν στο ιστολόγιο του μαθήματος. Στο τέλος αυτής της φάσης, οι ομάδες των μαθητών απαντούν στο αρχικό ερώτημα πρόβλημα που έχει τεθεί στο ιστολόγιο. Η όλη διαδικασία δεν σταματά αλλά συνεχίζεται και εκτός σχολικής τάξης και τυπικού σχολικού χρόνου, αφού το ιστολόγιο παραμένει ανοιχτό σε σχολιασμό. Σελίδα 9 από 16
ΣΤ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 η Ομάδα: Οι Κρητικοί Αποστολή της ομάδας σας είναι να συγκρίνετε όλες τις «εκφράσεις», τις αναπαραστάσεις δηλαδή του κόσμου μέσω της τέχνης, που υπάρχουν στην Ιλιάδα, με τον κόσμο, όπως αυτός παρουσιάζεται στις μινωικές τοιχογραφίες. Θα δημιουργήσετε σε οποιοδήποτε ανάλογο λογισμικό, οποιασδήποτε μορφής επιλέξετε, μια παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών σας, για να τη συζητήσετε με τις υπόλοιπες ομάδες στην ολομέλεια της τάξης. Μετά τη συζήτηση η ομάδα σας θα απαντήσει στο ερώτημα που έχει τεθεί στο ιστολόγιο του μαθήματος. Τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι τα ακόλουθα: συλλέξτε όλες τις «εκφράσεις» που υπάρχουν στην Ιλιάδα, αναζητήστε στο διαδίκτυο μινωικές τοιχογραφίες με τις κατάλληλες λέξεις κλειδιά Συμβουλές: επιλέξτε όσες θεωρείτε ότι μπορεί να συσχετιστούν με τις «εκφράσεις» που συλλέξατε και συγκρίνετε τις πληροφορίες που μας δίνουν για το Αιγαίο εκείνης της εποχής καθώς και τον καλλιτεχνικό τρόπο με τον οποίο μας τις παρουσιάζουν. Εντοπίζετε ομοιότητες ή διαφορές εκτός από τη θεματολογία και ανάμεσα στη γραπτή και στη ζωγραφική αφήγηση; ετοιμάστε ένα λογισμικό παρουσίασης που θα περιλαμβάνει τη σχέση τοιχογραφιών και επικής αφήγησης μέσα από τον συνδυασμό των εικόνων και του ομηρικού λόγου, σχολιάζοντας τις εικόνες με τον ομηρικό λόγο. Μπορείτε να εμπλουτίσετε την παρουσίασή σας και με άλλους «τρόπους» επικοινωνίας: ήχους, κινούμενες εικόνες, μουσική, άλλα έργα τέχνης κ.λπ. 1. Για να μελετήσετε καλύτερα τις τοιχογραφίες και τις «εκφράσεις» θα μπορούσατε να ακολουθήσετε κάποιες βασικές αρχές, όπως: α) εντοπίστε τα έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λπ.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λπ.) όντα που Σελίδα 10 από 16
υπάρχουν στην περιγραφή της συγκεκριμένης «έκφρασης» στο έπος καθώς και τα έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λ.π.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λ.π) όντα που υπάρχουν στις τοιχογραφίες, β) χωρίστε σε ενότητες την «έκφραση» χωρίστε σε ενότητες τις τοιχογραφίες (όπου μπορεί να γίνει αυτό), γ) προσδιορίστε το θέμα της «έκφρασης» προσδιορίστε το θέμα των τοιχογραφιών και κατατάξτε το σε κατηγορίες (π.χ. καθημερινή ζωή, φύση, θρησκεία, πόλεμος κ.λπ.). 2. Στο λογισμικό «Ομηρικά Έπη» και στην ενότητα «Ομηρικός πολιτισμός και κοινωνία» μπορείτε να βρείτε στοιχεία για την ασπίδα του Αχιλλέα και την καθημερινή ζωή στην ομηρική εποχή. 3. Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για τη μινωική εποχή και τέχνη από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Ιστορίας, σε περίπτωση που θέλετε να εμπλουτίσετε τις γνώσεις που αποκομίσατε από το βιβλίο της Ιστορίας της Α Γυμνασίου. 2 η Ομάδα: Οι Κυκλαδίτες Αποστολή της ομάδας σας είναι να συγκρίνετε όλες τις «εκφράσεις», αναπαραστάσεις του κόσμου μέσω της τέχνης που υπάρχουν στην Ιλιάδα με τον κόσμο, όπως αυτός παρουσιάζεται στις κυκλαδικές τοιχογραφίες από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Θα δημιουργήσετε σε οποιοδήποτε ανάλογο λογισμικό, οποιασδήποτε μορφής επιλέξετε, μια παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών σας, για να τη συζητήσετε με τις υπόλοιπες ομάδες στην ολομέλεια της τάξης. Μετά τη συζήτηση η ομάδα σας θα απαντήσει στο ερώτημα που έχει τεθεί στο ιστολόγιο του μαθήματος. Τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι τα ακόλουθα: συλλέξτε όλες τις «εκφράσεις» που υπάρχουν στην Ιλιάδα, αναζητήστε στο διαδίκτυο με τις κατάλληλες λέξεις κλειδιά τις συγκεκριμένες κυκλαδικές τοιχογραφίες, Σελίδα 11 από 16
Συμβουλές: επιλέξτε όσες θεωρείτε ότι μπορεί να συσχετιστούν με τις «εκφράσεις» που συλλέξατε και συγκρίνετε τις πληροφορίες που μας δίνουν για το Αιγαίο εκείνης της εποχής, καθώς και τον καλλιτεχνικό τρόπο με τον οποίο μας τις δίνουν με τις παραπάνω «εκφράσεις». Εντοπίζετε ομοιότητες ή διαφορές, εκτός από τη θεματολογία, ανάμεσα στη γραπτή και στη ζωγραφική αφήγηση; ετοιμάστε ένα λογισμικό παρουσίασης που θα περιλαμβάνει τη σχέση τοιχογραφιών και επικής αφήγησης μέσα από τον συνδυασμό των εικόνων και του ομηρικού λόγου, σχολιάζοντας τις εικόνες με τον ομηρικό λόγο. Μπορείτε να εμπλουτίσετε την παρουσίασή σας και με άλλους «τρόπους» επικοινωνίας: ήχους, κινούμενες εικόνες, μουσική, άλλα έργα τέχνης κ.λπ. 1. Για να μελετήσετε καλύτερα τις τοιχογραφίες και τις «εκφράσεις» θα μπορούσατε να ακολουθήσετε κάποιες βασικές αρχές, όπως: α) εντοπίστε τα έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λ.π.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λ.π) όντα που υπάρχουν στην περιγραφή της συγκεκριμένης «έκφρασης» στο έπος καθώς και τα έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λπ.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λπ.) όντα που υπάρχουν στις τοιχογραφίες, β) χωρίστε σε ενότητες την «έκφραση» χωρίστε σε ενότητες τις τοιχογραφίες (όπου μπορεί να γίνει αυτό), γ) προσδιορίστε το θέμα της «έκφρασης» προσδιορίστε το θέμα των τοιχογραφιών και κατατάξτε το σε κατηγορίες (π.χ. καθημερινή ζωή, φύση, θρησκεία, πόλεμος κ.λπ.). 2. Στο λογισμικό «Ομηρικά Έπη» και στην ενότητα «Ομηρικός πολιτισμός και κοινωνία» μπορείτε να βρείτε στοιχεία για την ασπίδα του Αχιλλέα και την καθημερινή ζωή στην ομηρική εποχή. 3. Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για την κυκλαδική εποχή και τέχνη από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Ιστορίας καθώς και από τον οδηγό του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, σε περίπτωση που θέλετε να εμπλουτίσετε τις γνώσεις που αποκομίσατε από το βιβλίο της Ιστορίας της Α Γυμνασίου. Σελίδα 12 από 16
3 η Ομάδα: Οι Μυκηναίοι Αποστολή της ομάδας σας είναι να συγκρίνετε όλες τις «εκφράσεις», τις αναπαραστάσεις δηλαδή του κόσμου μέσω της τέχνης, που υπάρχουν στην Ιλιάδα, με τον κόσμο, όπως αυτός παρουσιάζεται στις τοιχογραφίες που προέρχονται από τα ανάκτορα του μυκηναϊκού πολιτισμού. Θα δημιουργήσετε σε οποιοδήποτε ανάλογο λογισμικό, οποιασδήποτε μορφής επιλέξετε, μια παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών σας, για να τη συζητήσετε με τις υπόλοιπες ομάδες στην ολομέλεια της τάξης. Μετά τη συζήτηση η ομάδα σας θα απαντήσει στο ερώτημα που έχει τεθεί στο ιστολόγιο του μαθήματος. Συμβουλές: Τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι τα ακόλουθα: συλλέξτε όλες τις «εκφράσεις» που υπάρχουν στην Ιλιάδα, αναζητήστε στο διαδίκτυο με τις κατάλληλες λέξεις κλειδιά τις συγκεκριμένες μυκηναϊκές τοιχογραφίες, επιλέξτε όσες θεωρείτε ότι μπορεί να συσχετιστούν με τις «εκφράσεις» που συλλέξατε και συγκρίνετε τις πληροφορίες που μας δίνουν για το Αιγαίο εκείνης της εποχής, καθώς και τον καλλιτεχνικό τρόπο με τον οποίο μας τις παρουσιάζουν. Εντοπίζετε ομοιότητες ή διαφορές εκτός από τη θεματολογία ανάμεσα στη γραπτή και στη ζωγραφική αφήγηση; ετοιμάστε ένα λογισμικό παρουσίασης που θα περιλαμβάνει τη σχέση τοιχογραφιών και επικής αφήγησης μέσα από τον συνδυασμό των εικόνων και του ομηρικού λόγου, σχολιάζοντας τις εικόνες με τον ομηρικό λόγο. Μπορείτε να εμπλουτίσετε την παρουσίασή σας και με άλλους «τρόπους» επικοινωνίας: ήχους, κινούμενες εικόνες, μουσική, άλλα έργα τέχνης κ.λπ. 1. Για να μελετήσετε καλύτερα τις τοιχογραφίες και τις «εκφράσεις» θα μπορούσατε να ακολουθήσετε κάποιες αρχές, όπως: α) εντοπίστε τα έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λπ.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λπ.) όντα που υπάρχουν στην περιγραφή της συγκεκριμένης «έκφρασης» στο έπος καθώς και τα Σελίδα 13 από 16
έμψυχα (άνθρωποι, ζώα κ.λπ.) και άψυχα (φύση, πράγματα κ.λ.π) όντα που υπάρχουν στις τοιχογραφίες, β) χωρίστε σε ενότητες την «έκφραση» χωρίστε σε ενότητες τις τοιχογραφίες (όπου μπορεί να γίνει αυτό), γ) προσδιορίστε το θέμα της «έκφρασης» προσδιορίστε το θέμα των τοιχογραφιών και κατατάξτε το σε κατηγορίες (π.χ. καθημερινή ζωή, φύση, θρησκεία, πόλεμος κ.λπ.) 2. Στο λογισμικό «Ομηρικά Έπη» και στην ενότητα «Ομηρικός πολιτισμός και κοινωνία» μπορείτε να βρείτε στοιχεία για την ασπίδα του Αχιλλέα και την καθημερινή ζωή στην ομηρική εποχή. 4. Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για την κυκλαδική εποχή και τέχνη από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Ιστορίας καθώς και από τον οδηγό του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, σε περίπτωση που θέλετε να εμπλουτίσετε τις γνώσεις που αποκομίσατε από το βιβλίο της Ιστορίας της Α Γυμνασίου. Σελίδα 14 από 16
Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο ενός ευρύτερου project για την ομηρική τέχνη και τις εκφάνσεις της, όπου θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε αυτό και η επεξεργασία της Οδύσσειας, την οποία διδάχτηκαν οι μαθητές στην Α Γυμνασίου. Μπορεί, επίσης, το σενάριο να περιοριστεί μόνο μέχρι την τρίτη φάση του, αν οι μαθητές συναντήσουν δυσκολίες χρήσης και αξιοποίησης των ιστολογίων. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Η ταυτότητα της συγκεκριμένης τάξης και των μαθητών/μαθητριών που θα εμπλακούν στη διεκπεραίωση του παρόντος σεναρίου παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς θα εφαρμοστεί. Ο διδάσκων μπορεί να κάνει τις ανάλογες προσαρμογές και προσθαφαιρέσεις. Τα φύλλα εργασίας περιέχουν οδηγίες προς τους μαθητές με ανοικτού τύπου απαντήσεις και αρκετά ελεύθερη χρήση του διαδικτύου. Είναι πολύ πιθανόν να χρειαστεί να τους δοθούν περισσότερες οδηγίες και πιο συγκεκριμένες κατευθύνσεις σε μια πιο καθοδηγητική από τον διδάσκοντα πορεία. Σελίδα 15 από 16
Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Cope, B. & Kalantzis, M. (eds) 2000. Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures. London: Routledge. Kalantzis, M. & Cope B. 2008. Νέα Μάθηση. Μετασχηματιστικοί Σχεδιασμοί για την Παιδαγωγική και την Αξιολόγηση. [τελευταία επίσκεψη 30/08/2013]. Kron, F. & Σοφός Α. 2007. Διδακτική των Μέσων. Νέα Μέσα στο πλαίσιο διδακτικών και μαθησιακών διαδικασιών. Αθήνα Gutenberg. Morris, S. P. 1989. A tale of two cities: The Miniature Frescoes from Thera and the Origins of Greek Poetry. American Journal of Archaeology 93 (4): 511-535. Μπουλώτης, Χρ. 1995. «Αιγαιακές τοιχογραφίες. Ένας πολύχρωμος αφηγηματικός λόγος», Αρχαιολογία και Τέχνες 55, 13-32. [τελευταία επίσκεψη 30/08/2013]. Ντούμας, Χρ. 1992. Οι τοιχογραφίες της Θήρας. Αθήνα. Σελίδα 16 από 16