Θεσμοί Εκπαίδευσης του Οικουμενικού Ελληνισμού: «Τα ιστορικά σχολεία» Μπούντα Ελένη, Σχολική Σύμβουλος Στην κατηγορία των ιστορικών σχολείων συγκαταλέγονται όλα εκείνα τα εκπαιδευτήρια τα οποία έχουν διανύσει μια σημαντική ιστορική διαδρομή, έχουν επιτελέσει πλούσιο εκπαιδευτικό έργο και έχουν συμβάλλει στην ανάδειξη του ελληνικού πνεύματος, στη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού και των ανθρωπιστικών αξιών, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις κοινότητες των ομογενών και στα αλλοεθνή περιβάλλοντα στα οποία φιλοξενήθηκαν. Η εκπαιδευτική και πολιτιστική τους δράση άσκησε βαθιά επιρροή στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και στις κοινωνίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου όπου λειτούργησαν πολλά από τα ιστορικά εκπαιδευτήρια. Αυτό το στοιχείο προσδιορίζει και τη λειτουργία αυτών των σχολείων ως φορέων του οικουμενικού ελληνισμού. Ιδρύθηκαν από σημαντικές προσωπικότητες του ελληνισμού ή από συλλόγους και αδελφότητες που πίστευαν στις αξίες της εκπαίδευσης, της γνώσης και της έρευνας, και στηρίχθηκαν από χορηγούς που είχαν συνείδηση της κοινωνικής τους ευθύνης έναντι των ομογενών τους. Γενιές φωτισμένων εκπαιδευτικών οραματίστηκαν, θεμελίωσαν και ανέδειξαν το έργο αυτών των σχολείων και μόρφωσαν δεκάδες χιλιάδες μαθητές που συγκρότησαν και λάμπρυναν τη νεώτερη και σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Αυτά τα χαρακτηριστικά των ιστορικών σχολείων και η τεράστια προσφορά τους έχουν συνδεθεί άρρηκτα με κορυφαία ιστορικά γεγονότα και έχουν σημαδέψει την πορεία του νεώτερου και σύγχρονου ελληνισμού. Το ΥΠΔΜΘ θέλει να αναδείξει την ιστορία και την προσφορά αυτών των σχολείων, να αξιοποιήσει την παράδοση και τις εμπειρίες που έχουν συσσωρευθεί, και κυρίως να ενεργοποιήσει τα ιστορικά σχολεία, προσαρμοσμένα στα σημερινά δεδομένα (εθνικά και διεθνή, κοινωνικά και παιδαγωγικά, πολιστικά και οικονομικά), ως φορείς των αξιών του ελληνικού πολιτισμού και του διαλόγου ανάμεσα στους νέους γύρω από τα μεγάλα ζητήματα του σύγχρονου κόσμου.
Η προσπάθεια αυτή εμπνέεται από το όραμα να δημιουργηθεί ένα σταθερό δίκτυο ιστορικών σχολείων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ένας νεανικός και εκπαιδευτικός φορέας, που θα έχει στόχο να αναπτύξει κοινές δράσεις για την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και την ανάδειξη της πολύπλευρης και ευρείας επίδρασης που έχει ασκήσει. Το έργο θα αναπτυχθεί μέσα από α) την έρευνα και τη μελέτη της ιστορίας αυτών των σχολείων, των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, των εκπαιδευτικών που δίδαξαν και των μαθητών που φοίτησαν σε αυτά, της εθρύτερης κοινωνικής και πολιτιστικής δράσης που ανέπτυξαν, β) την ενθάρρυνση και προώθηση της συνεργασίας, του εθελοντισμού, των κοινών δράσεων και των ανταλλαγών ανάμεσα στα ιστορικά σχολεία, γ) τις συνέργειες με την τοπική αυτοδιοίκηση, με συλλόγους αποφοίτων αυτών των σχολείων, με τοπικούς φορείς και συλλόγους ομογενών, με πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Δράσεις Έργα 1. Δημιουργία δικτύου ιστορικών σχολείων. 2. Δημιουργία ηλεκτρονικού ιστότοπου (site) με τίτλο «Ιστορική και Σύγχρονη Παιδεία του Ελληνισμού» όπου θα αναρτηθούν η τράπεζα δεδομένων, τα τηλεμαθήματα (e-class), η ιστορία των σχολείων που συμμετέχουν στο δίκτυο, οι τρέχουσες εκδηλώσεις, ένα forum διαλόγου, ανταλλαγής απόψεων και διαβουλεύσεων σχετικά με κοινές δράσεις μεταξύ των μαθητών των απανταχού ελληνικών σχολείων. 3. Δημιουργία ηλεκτρονικής τράπεζας δεδομένων με την ψηφιοποίηση των αρχείων των σχολείων και διάθεσή της προς χρήση των ερευνητών. 4. Διοργάνωση επιστημονικών ερευνητικών και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων (ημερίδες, διημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια). 5. Διοργάνωση καλοκαιρινών σχολείων, πολιτιστικών φεστιβάλ, εκπαιδευτικών και αθλητικών πρωταθλημάτων. Παραδείγματα: Στο Τσοτύλι σε συνεργασία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Αρχιτεκτονική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου διοργανώνονται καλοκαιρινά προγράμματα με αντικείμενο τη Βυζαντινή
Αρχιτεκτονική, την Αγιογραφία, τις παραδοσιακές τεχνικές των μαστόρων του προηγούμενου αιώνα. Στη Ζαγορά σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και το Πανεπιστήμιο Βαλκανικών Σπουδών οργανώνονται εκδηλώσεις για τον ελληνικό και βαλκανικό διαφωτισμό, τις ιδέες του Ρήγα Φεραίου, την κατάσταση τα Βαλκάνια σήμερα. Στην Αμπέτειο, στο Κάιρο, εκδηλώσεις για τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική δημιουργία των Ελλήνων της Αιγύπτου. 6. Διοργάνωση εθνικών ή τοπικών επετειακών εκδηλώσεων, ή θεματικών δράσεων με αφετηρία την ιστορία του κάθε σχολείου και την προβολή της στο τοπικό ή εθνικό παρόν. 7. Διοργάνωση μαθημάτων ελληνικής λογοτεχνίας, γλώσσας και ιστορίας βάσει του συστήματος τηλεκπαίδευσης (e-class). 8. Ανάπτυξη συνεργειών με τοπική αυτοδιοίκηση, τοπικούς φορείς, συλλόγους αποφοίτων, οργανώσεις της ομογένειας, πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα. 9. Αδελφοποιήσεις σχολείων.
Σχολεία Μέλη Ενδεικτικός κατάλογος ιστορικών σχολείων (Ο κατάλογος θα διευρυνθεί με σχετική έρευνα και προτάσεις τοπικών κοινωνιών) : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 1 ο Γενικό Λύκειο Χανίων 1 ο Γυμνάσιο Κορωπίου 13 ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία Αγίου Όρους Αμπέτειος Σχολή Καΐρου Βαρβάκειο Πειραματικό Γυμνάσιο Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο Ριζαρείου Σχολής Γυμνάσιο Δημητσάνας Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Σαπών Ροδόπης Γυμνάσιο Ζαγοράς Γυμνάσιο Σιάτιστας (Τραμπάντζειο Γυμνάσιο) Γυμνάσιο Τσαριτσάνης (Οικονόμειος Σχολή) Ευαγγελική Σχολή Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο Πειραιά Ιωνίδειος Σχολή Λύκειο & Γυμνάσιο Τσοτυλίου Λύκειο Αναβρύτων Παγκύπριο Γυμνάσιο Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής
Ιωαννίνων 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Αθηνών Ράλλειο Γενικό Πειραματικό Λύκειο και Γυμνάσιο Θηλέων Πειραιά Ζάππειο (Κωνσταντινούπολη) Ζωγράφειο (Κωνσταντινούπολη) Αβερώφειο (Αλεξάνδρεια) Σχολή Αγίου Γεωργίου (Βιέννη) Αρσάκεια (Αθήνα) Περιώνυμη Μεγάλη Σχολή της Χίου
Απώτερος στόχος είναι να συμπεριληφθούν και άλλα εκπαιδευτήρια χωρών: α) της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου, όπου άνθισαν σημαντικές ελληνικές κοινότητες, β) των Παρευξεινίων περιοχών, γ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δ) της Αμερικής (πχ. Αρχιμήδειος Ακαδημία στις ΗΠΑ), ε) της Αυστραλίας και (στ) της Άπω Ανατολής. Φορέας διαχείρισης Το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο δημιουργεί ειδικό συντονιστικό όργανο, περιφερειακοί διευθυντές, διευθυντές σχολείων, σε συνεργασία με δήμους, συλλόγους αποφοίτων, τοπικούς φορείς, οργανώσεις της ομογένειας, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, κλπ.