Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ - ΠΑΡΟΝ - ΜΕΛΛΟΝ

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ - ΠΑΡΟΝ - ΜΕΛΛΟΝ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ 1793 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΡ. ΣΑΛΤΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του πτυχίου ΚΑΒΑΛΑ 2012 Σελίδα 1 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο 8 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 8 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 8 1.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 8 1.3 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 10 1.4 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 12 1.4.1 Η ιστορία της εκπαιδευτικής τεχνολογίας 12 1.4.2 Οι πρόδρομοι της εκπαιδευτικής τεχνολογίας 13 1.5 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο 16 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 16 2.1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 16 2.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 17 2.3 ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 18 2.3.1 Έντυπα και μη προβαλλόμενα γραφικά μέσα 19 2.3.2 Προβαλλόμενα μέσα 20 2.3.3 Οπτικοακουστικά μέσα 20 2.4 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 21 2.5 Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 22 2.6 ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 23 2.7 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 24 2.7.1 Επιπτώσεις στην επιτυχία 24 2.7.2 Επιπτώσεις στη μάθηση 25 2.7.3 Επιπτώσεις στην προσοχή των μαθητών και τα κίνητρα 25 2.7.4 Επιπτώσεις στα μαθήματα 26 2.8 ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο 28 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ 28 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 28 3.2 Τ.Π.Ε. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 29 3.3 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 32 3.4 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 34 3.5. ΜΑΘΗΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. 37 Σελίδα 2 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο 39 Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 39 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 39 4.2 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ 39 4.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ 41 4.4 ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 42 4.5 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ν.Τ. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 43 4.6 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Ν.Τ. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 45 4.7 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Ν.Τ. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο 49 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 49 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 49 5.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 49 5.3 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 50 5.4 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 51 5.5 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ 52 5.6 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 53 5.7 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο 56 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 56 6.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 56 6.2 Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 57 6.2.1 Το εκπαιδευτικό υλικό της πληροφορικής 58 6.2.2 Η πληροφορική στο Γυμνάσιο 58 6.2.3 Η πληροφορική στο Ενιαίο Λύκειο 60 6.2.4 Η πληροφορική στο Επαγγελματικό Λύκειο 62 6.3 Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 63 6.3.1 Η πληροφορική στο Πανεπιστήμιο 63 6.3.2 Η πληροφορική στα Τ.Ε.Ι. 64 6.4 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 65 6.5 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο 68 Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 68 7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 68 7.2 Η ΧΡΗΣΗ Ν.Τ. ΚΑΙ Τ.Π.Ε. ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 68 7.3 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 69 7.4 ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 72 7.5 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο 77 Σελίδα 3 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 77 8.1 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ 77 8.1.1 Πρόταση 1η: Διδακτικό πλάνο μαθήματος 77 8.1.2 Πρόταση 2η: Εκπαιδευτικά διδακτικά προγράμματα 78 8.1.3 Πρόταση 3η: Διαλογικά διδακτικά προγράμματα 79 8.1.4 Πρόταση 4η: Η εξωσχολική μαθηματική εργασία 79 8.1.5 Πρόταση 5η: Η παράλληλη διδασκαλία 81 8.1.6 Πρόταση 6η: Εκπαιδευτικά λογισμικά 81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Ο 83 ΕΡΕΥΝΑ 83 9.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 83 9.2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 84 9.3. ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 84 9.4. ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 85 9.5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 85 9.5.1 Βαθμολογία 1ου διαγωνίσματος 85 9.5.2 Βαθμολογία 2ου διαγωνίσματος 88 9.5.3 Η μεταβολή 90 9.6 Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ 92 9.7 Οι ΜΑΘΗΤΕΣ 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10Ο 102 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 102 10.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ 102 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 104 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 105 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1Ο: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 105 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2Ο: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ 109 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3Ο: ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ 116 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4Ο: ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ 118 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 130 Σελίδα 4 από 132

Πρόλογος Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε και όταν τα πάντα μεταβάλλονται και εξελίσσονται οι μέθοδοι διδασκαλίας δεν θα μπορούσαν να μείνουν στάσιμες. Ακολουθώντας τόσο τις σύγχρονες ανάγκες για μάθηση όσο και τις εξελίξεις, οι μέθοδοι εκπαίδευσης αλλάζουν και γίνονται πιο προσιτές από όλο και περισσότερους ανθρώπους και γίνονται πιο εύκολα κατανοητές. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) έχουν παρουσιάσει θεαματική ανάπτυξη και συνεισφέρουν σημαντικά τόσο στην εκπαίδευση μέσα στις σχολικές αίθουσες όσο και στην εκπαίδευση από απόσταση. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο η τεχνολογία στην εκπαίδευση τόσο των μαθητών στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, όσο και στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Σήμερα οι υπολογιστές χρησιμοποιούνται ευρέως από όλους σχεδόν τους ανθρώπους και αποτελούν ένα εργαλείο επικοινωνίας και πληροφόρησης μεταξύ πολλών και απομακρυσμένων χρηστών. Για τους μαθητές αποτελεί ένα εργαλείο που τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε τράπεζες πληροφοριών σε όλο τον κόσμο, να ανταλλάσουν απόψεις και ιδέες με άλλους ανθρώπους και να έρχονται σε επαφή με απομακρυσμένους πολιτισμούς. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να δούμε το πώς εξελίχθηκε και πως έφτασε σήμερα να γίνεται η εκπαίδευση με τη χρήση των σύγχρονων Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών και εάν η χρήση Εκπαιδευτικών Λογισμικών βοηθάει στην αύξηση της απόδοσης των μαθητών. Στο σημείο αυτό, πρέπει να ευχαριστήσω τον καθηγητή Μαθηματικών της Α τάξης του Γενικού Λυκείου Νιγρίτας, κύριο Παντσιώτη Παναγιώτη, για τη συνεργασία και τη βοήθειά του στην έρευνα, καθώς και τους μαθητές της Α τάξης. Σελίδα 5 από 132

Εισαγωγή Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην προσφορά της τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Η εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών και των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στις σχολικές αίθουσες, έδωσαν νέα ώθηση στη διδασκαλία. Στόχος της εργασίας αυτής είναι να παρουσιαστούν οι αλλαγές που συνέβησαν στη διδασκαλία καθώς και οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών. Στο 1ο κεφάλαιο, δίνονται οι ορισμοί των Νέων Τεχνολογιών, της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, για να μπορούν να γίνουν κατανοητά αυτά που θα ακολουθήσουν. Στη συνέχεια ακολουθεί η ιστορία της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και ποιοι υπήρξαν οι πρόδρομοί της, καθώς και η ιστορία των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην εκπαίδευση. Στο 2ο κεφάλαιο, αναπτύσσονται οι λόγοι για τους οποίους η τεχνολογία είναι σημαντική στην εκπαίδευση, η εισαγωγή της στις σχολικές αίθουσες και η ένταξή της στο σχολικό πρόγραμμα. Επίσης, αναφέρονται τα παλαιότερα και σημερινά μέσα της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, οι εφαρμογές, η χρήση της και οι λόγοι που δεν αξιοποιήθηκε. Ακόμη, παρουσιάζονται οι επιπτώσεις της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στην επιτυχία, τη μάθηση, στους μαθητές και οι απόψεις των εκπαιδευτικών γι αυτήν. Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών παρουσιάζονται στο 3ο κεφάλαιο. Η σχέση τους με την εκπαίδευση, οι προσπάθειες εισαγωγής τους στην εκπαίδευση και η χρήση τους. Ακόμη, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, την αξιοποίηση και τις εφαρμογές τους στην εκπαίδευση. Όσον αφορά τη σχέση της τεχνολογίας και της σύγχρονης διδασκαλίας των επιστημών, παρουσιάζεται στο 4ο κεφάλαιο. Ακόμη, οι αλλαγές και ο ρόλος που έπαιξαν οι Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση, καθώς και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα από τη χρήση τους στην εκπαίδευση και τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν, παρουσιάζονται στο κεφάλαιο αυτό. Σελίδα 6 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Για την εισαγωγή των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στην εκπαίδευση, τη χρήση τους, τη βοήθειά τους στη μάθηση, καθώς και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους, γίνεται αναφορά στο 5ο κεφάλαιο. Στο 6ο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η προσφορά της τεχνολογίας στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επίσης, παρουσιάζεται και το μέλλον της διδασκαλίας των επιστημών και της εκπαίδευσης γενικότερα. Για τη διδασκαλία των μαθηματικών με χρήση Νέων Τεχνολογιών και Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, τη διδακτική μαθηματική τεχνολογία καθώς και τις μεθόδους διδασκαλίας των μαθηματικών, σύγχρονες ή όχι, γίνεται λόγος στο 7ο κεφάλαιο. Στο 8ο κεφάλαιο, παρουσιάζονται κάποιες προτάσεις για τη διδασκαλία των μαθηματικών τόσο στο Γυμνάσιο, όσο και στο Λύκειο. Η έρευνα και τα αποτελέσματα αυτής, υπάρχουν στο 9ο κεφάλαιο. Η έρευνα υλοποιήθηκε στα πλαίσια της πρότασης 6 του 8ου κεφαλαίου και αναφέρεται στη διδασκαλία με χρήση Εκπαιδευτικών Λογισμικών. Συγκεκριμένα, αφορά τη χρήση του λογισμικού ΟθοΟθ0Γ8, στη διδασκαλία των μαθηματικών της Α τάξης του Γενικού Λυκείου. Στο 10ο και τελευταίο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από την έρευνα για τη συγγραφή όλης της εργασίας. Σελίδα 7 από 132

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1 Εισαγωγή Αρχικά πρέπει να γίνουν κατανοητές οι έννοιες, Τεχνολογία, Τεχνολογία της Εκπαίδευσης, Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Τεχνολογία Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ο όρος Τεχνολογία εκτός από τα εργαλεία, τα όργανα και τις μηχανές ή τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται στον τομέα της βιομηχανίας, αναφέρεται και στον τομέα των ιδεών, της επιστήμης και της γνώσης που νοούνται κάτω από το πρίσμα της πρακτικής τους εφαρμογής (Σολομωνίδου,1999). Η Τεχνολογία της Εκπαίδευσης εμπλέκει κυρίως την εφαρμογή της τεχνολογικής γνώσης στο συστηματικό σχεδιασμό της εκπαίδευσης και όχι τόσο στην εφαρμογή των προϊόντων άλλων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (Σολομωνίδου,1999). 1.2 Ορισμός της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Υπάρχει ένας προβληματισμός που αφορά την προέλευση και τις ιδιαιτερότητες της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και αυτό κάνει δύσκολη την συναίνεση των ειδικών σχετικά με τον ορισμό, το περιεχόμενο και τις λειτουργίες της. Το 1983 ο Marc Scholar, διέθεσε το σύστημα ERIC1, ώστε να υπάρξει μια εικόνα για το πώς ορίστηκε, κατά καιρούς, η έννοια της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας. Επέλεξε όρους και μελέτησε την εξέλιξή τους από το 1970-1979, όπου και αναπτύχθηκε η έννοια της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας. Στον πίνακα 12 παρουσιάζονται συνοπτικά τα στοιχεία αυτά και φαίνεται ότι το 50% των χαρακτηρισμών περιλαμβάνουν τον όρο μορφωτικά ή εκπαιδευτικά υλικά και ο αριθμός των εγγραφών του όρου αυξάνεται κάθε 1 Ένα αμερικανικό βιβλιογραφικό σύστημα στο οποίο υπαρχουν πολλοί οροι που αφορούν την Ε.Τ. 2 Υπάρχει στο ευρετήριο πινάκων στο 4ο παράρτημα. Σελίδα 8 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ χρόνο. Κυριάρχησε έντονα η τάση ότι ο προσδιορισμός του περιεχομένου της Ε.Τ. έγινε σε σχέση με τα εκπαιδευτικά μέσα και τα υλικά. Ο όρος «εκπαιδευτική (ή διδακτική ή μορφωτική) τεχνολογία», σιγά-σιγά ξέφυγε από την «οπτικό-ακουστική διδασκαλία» και στηρίχτηκε στην έννοια του «εκπαιδευτικού σχεδιασμού» για να συλλάβει το «διδακτικό ή μορφωτικό υλικό» (Σολομωνίδου,1999). Στην Ελλάδα, οι ορισμοί που έχουν δοθεί για την εκπαιδευτική τεχνολογία, σχετίζονται με τα διδακτικά ή παιδαγωγικά μέσα και την επίλυση των προβλημάτων της διδασκαλίας και της μάθησης. Το 1980 ο Ι.Κεσίσογλου αναφέρει ότι: «Εκπαιδευτική τεχνολογία είναι η επιστήμη που μελετά και συμβάλλει στη συστηματική επίλυση προβλημάτων που αφορούν τη διδασκαλία και τη μάθηση. Συνδυάζει ανθρώπινες δυνατότητες και τεχνικά μέσα και έτσι επιτυγχάνει περισσότερο αποτελεσματική διδασκαλία.(...). Είναι ένα οργανωμένο σύστημα, μια επιστήμη που μπορεί να συμβάλλει στη λύση προβλημάτων που αφορούν τη διδασκαλία και τη μάθηση. Συνδυάζει μια μεγάλη ποικιλία από εποπτικά μέσα (Hardware) και αξιόλογο διδακτικό υλικό (Software) με την ανθρώπινη διάνοια και εξυπηρετεί πλήρως τη μάθηση». Το 1989 ο Α.Ζευκιλής ορίζει ότι: «Η εκπαιδευτική τεχνολογία (educational technology) εξετάζει συστηματικά και επιδιώκει μεθοδικά τη λύση προβλημάτων που σχετίζονται με τη διδασκαλία και τη μάθηση.». Την ίδια χρονιά ο Ι. Κανάκης τονίζει ότι: «Η εκπαιδευτική τεχνολογία αναφέρεται στη χρησιμοποίηση τεχνικών συσκευών στη διδασκαλία - μάθηση. Έτσι, ενώ στην παραδοσιακή διδακτική τα εποπτικά μέσα είχαν συνήθως σκοπό να εμπλουτίσουν τη διδασκαλία, στην εκπαιδευτική τεχνολογία η διαδικασία της διδασκαλίας - μάθησης ρυθμίζεται ολικά ή μερικά από τα τεχνικά μέσα, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως η προγραμματισμένη διδασκαλία, οι μηχανές μάθησης, οι Η/Υ, η χρησιμοποίηση των ποικίλων οπτικό - ακουστικών μέσων στη διδασκαλία - μάθηση, αρκούν για να το επιβεβαιώσουν» (Σολομωνίδου,1999). Το 1994 πολλοί συγγραφείς αποδίδουν στην εκπαιδευτική τεχνολογία έναν εξελιγμένο ορισμό ο οποίος λέει: «Εκπαιδευτική τεχνολογία είναι ο συνδυασμός των διαδικασιών και των εργαλείων που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών αναγκών και προβλημάτων, με έμφαση στην Σελίδα 9 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ εφαρμογή των πλέον σύγχρονων εργαλείων: των υπολογιστών και των σχετιζόμενων με αυτούς τεχνολογιών» ( Κοό!γθΓ,2008). Η Εκπαιδευτική Τεχνολογία παρέχει όλα τα μέσα επικοινωνίας με τους μαθητευόμενους, εκτός από την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Ο συγκεκριμένος ορισμός αποτελείται από τα παρακάτω στοιχεία: Τα όργανα και εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη της μάθησης (λογισμικό, προγράμματα και δίκτυα, βίντεο, υπολογιστή, διαδίκτυο, οθόνες τηλεόρασης κ.ά.). Τις ικανότητες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή ή την εφαρμογή των εργαλείων και του εξοπλισμού αποτελεσματικά (γράψιμο, σχεδίαση, προγραμματισμό και παραγωγή). Την κατανόηση της διαδικασίας μάθησης και διδασκαλίας και πως η γνώση των εκπαιδευτικών εργαλείων και υλικών μπορούν να επιλεγούν και να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα για την υποστήριξη αυτής της διαδικασίας. Τους ανθρώπινους πόρους που χρειάζονται ώστε η χρήση των εργαλείων αυτών να είναι πιο αποτελεσματική (τεχνικοί, μηχανικοί, σχεδιαστές εκπαίδευσης, προγράμματα διαδικτύου κ.ά.). Επομένως, ως Εκπαιδευτική Τεχνολογία, καθορίζονται όλα τα συστατικά ενός ολοκληρωμένου συστήματος, το οποίο είναι απαραίτητο για την κατάλληλη χρήση των εργαλείων και του εξοπλισμού για εκπαιδευτικούς σκοπούς, που μπορούν να αναβαθμιστούν και να μεταβληθούν (Μθβήήθάί κ.ά.,2011). 1.3 Η έννοια της τεχνολογίας πληροφορίας και επικοινωνίας στην εκπαίδευση Η οριοθέτηση του όρου ΤΠΕ στην εκπαίδευση είναι αρκετά δύσκολη και προκαλούνται ερωτήματα όπως: Η Επιστήμη των Υπολογιστών είναι Επιστήμη; Σε τι διαφέρει η Υπολογιστική Επιστήμη; Τι σχέση έχει η Θεωρία της Πληροφορίας με την Επιστήμη των Υπολογιστών; κ.λπ. Σελίδα 10 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Οι Τ.Π.Ε. αρχικά εστίαζαν σε γλώσσες προγραμματισμού και αλγόριθμους, συστήματα βάσεων δεδομένων, ανάλυση και σύνθεση συστημάτων κ.λπ. Το 1947 ξεκίνησε η επιστήμη για την ανάπτυξη μηχανών και τη διαχείριση της πληροφορίας, ενώ το 1964 παρουσιάστηκε ο όρος Informatica. Αργότερα, άρχισαν να ασχολούνται με τη διαχείριση και το σχεδιασμό διαδικασιών και συστημάτων, τη βελτιστοποίηση αλγορίθμων, την επεξεργασία δεδομένων μέσω τεχνικών δειγματοληψίας, τις υπολογιστικές επιστήμες κ.λπ. Σήμερα, υπάρχει μια τάση να καθιερωθούν ως επιστήμη. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να οριστεί ο επιστημονικός χαρακτήρας τους (Ψυχάρης, 2009). Σύμφωνα με τον Feynman για να είναι οι Τ.Π.Ε. επιστήμη θα πρέπει να περιέχουν τις εξής δηλώσεις: Αυτό που καλούμε επιστημονική γνώση σήμερα είναι απλά ένα σώμα από δηλώσεις μεταβλητού βαθμού βεβαιότητας Η επιστήμη δεν είναι δουλειά ειδικών αλλά είναι κάτι καθολικό Όλα τα χαρακτηριστικά της επιστήμης μπορούν να κατανοηθούν όταν καταλαβαίνουμε ότι η παρατήρηση είναι ο τελικός κριτής της αλήθειας μιας ιδέας (Ψυχάρης, 2009). ο Ο καθηγητής Leeuwen3 σε ομιλία του το 2005 αναφέρει ότι «η Επιστήμη των Υπολογιστών είναι ένα γνωστικό αντικείμενο για το οποίο δύσκολα θα κάνουμε κρίσεις για την επιστημονικότητά του». Σε άρθρο του το 2007, γράφει ότι οι Τ.Π.Ε. αρχικά εστίαζαν σε γλώσσες προγραμματισμού και αλγόριθμους, συστήματα βάσεων δεδομένων, ανάλυση και σύνθεση συστημάτων κ.λπ. σε άλλο άρθρο του αναφέρει τις Τ.Π.Ε.ως Επιστήμη που ασχολείται με την πληροφορία και τους υπολογισμούς και την εφαρμογή σε υπολογιστικά συστήματα. (Ψυχάρης, 2009). Σήμερα, οι Τ.Π.Ε. ασχολούνται με τη διαχείριση και το σχεδιασμό διαδικασιών και συστημάτων, τη βελτιστοποίηση αλγορίθμων, την 3 Ο Jan van Leeuwen έχοντας πτυχίο Μαθηματικού και Διδακτορικό στα Μαθηματικά, είναι Dean (κοσμήτορας) στο τμήμα Επιστήμης της Πληροφορίας και Επιστήμης των Υπολογιστών. Σελίδα 11 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ επεξεργασία δεδομένων μέσω τεχνικών δειγματοληψίας, τη δημιουργία έξυπνων περιβαλλόντων, τις υπολογιστικές επιστήμες κ.λπ. (Ψυχάρης, 2009). 1.4 Ιστορική αναδρομή Η τεχνολογία εμφανίζεται στην εκπαίδευση τη δεκαετία του 50 για να βελτιώσει και να κάνει τη μάθηση πιο εύκολη και αποτελεσματική. Έτσι αναπτύσσεται η εκπαιδευτική τεχνολογία που έχει ως στόχο να μελετήσει τις δυνατότητες των εποπτικών μέσων και τον τρόπο με τον οποίο θα ενταχθούν στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Αρχικά, τα εποπτικά μέσα μπήκαν στην εκπαίδευση σαν φορείς μετάδοσης της γνώσης με σκοπό να αντικαταστήσουν ή να υποκαταστήσουν το διδάσκοντα. Μετά από έρευνες και εξετάζοντας την επίδρασή τους στη διδασκαλία, έγινε φανερή η αδυναμία τους να υποκαταστήσουν το διδάσκοντα και να υπάρξει ένας αποτελεσματικός φορέας διδασκαλίας (Σιμάτος, 1997). 1.4.1 Η ιστορία της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Η ιστορία τη εκπαιδευτικής τεχνολογίας ξεκινάει 50 χρόνια πριν. Υπήρξαν τέσσερις αντιλήψεις όσον αφορά την εκπαιδευτική τεχνολογία: 1. Μέσα: Η τεχνολογία στην εκπαίδευση ως μέσα και οπτικοακουστικές επικοινωνίες. Τη δεκαετία του 1930 κάποιοι εκπαιδευτικοί πρότειναν τη χρήση των σλάιντ και των φιλμ. Μέχρι το 1986 χρησιμοποιούνταν ένας ορισμός που εξίσωνε την Ε.Τ. με τα μέσα, αντιμετωπίζοντας τους υπολογιστές ως μέσο (ΚοόίγθΓ, 2008). 2. Διδακτικά Συστήματα: Η Τεχνολογία στην εκπαίδευση ως διδακτικά συστήματα. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 εμφανίστηκε μια ακόμη διάσταση στην αντίληψη μέσων και επικοινωνίας της τεχνολογίας στην εκπαίδευση και ήταν ο διδακτικός σχεδιασμός ή τα διδακτικά συστήματα. Έως τη δεκαετία του 1980 οι εφαρμογές στη διδασκαλία των συστημάτων επηρεαστήκαν και σχηματίστηκαν από τις θεωρίες μάθησης και της εκπαιδευτικής ψυχολογίας. Τη δεκαετία του 1990 κάποιες απόψεις των διδακτικών συστημάτων επηρεάστηκαν από δημοφιλείς θεωρίες μάθησης (ΚοόίγθΓ, 2008). Σελίδα 12 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ 3. Επαγγελματική Κατάρτιση: Η Τεχνολογία στην εκπαίδευση ως εργαλεία επαγγελματικής κατάρτισης. Ξεκινάει από τους βιομηχανικούς εκπαιδευτές και την επαγγελματική κατάρτιση στη δεκαετία του1980 και γίνεται αισθητή η ανάγκη, ότι η κατάρτιση σε συγκεκριμένες εργασιακές δεξιότητες πρέπει να ενισχυθεί με την τεχνολογία (Roblyer, 2008). 4. Υπολογιστές: Η Τεχνολογία στην εκπαίδευση ως υπολογιστές και συστήματα βασισμένα στους υπολογιστές. Οι υπολογιστές εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1950. Εκπαιδευτές σε όλους τους κλάδους, αναγνώρισαν τη διδακτική δυναμική των υπολογιστών και προέβλεψαν ότι θα μεταμόρφωναν γρήγορα την εκπαίδευση και θα αποτελούσαν ένα σημαντικό συστατικό της Ε.Τ. Οι υπολογιστές μπήκαν στην τάξη τη δεκαετία του 1960. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, εκπαιδευτικοί κατεύθυναν την πορεία της έρευνας και ανάπτυξης στην πληροφορική στην εκπαίδευση. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, οι εκπαιδευτικοί άρχισαν να βλέπουν τους υπολογιστές ως τμήμα ενός συνδυασμού τεχνολογικών πόρων που περιλάμβανε τα μέσα, τα διδακτικά συστήματα και τα συστήματα υποστήριξης βασισμένα σε υπολογιστές. Έτσι, η πληροφορική στην εκπαίδευση έγινε γνωστή ως Εκπαιδευτική Τεχνολογία (Roblyer, 2008). 1.4.2 Οι πρόδρομοι της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Πολλοί θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πρόδρομοι της Ε.Τ., οι πιο σημαντικοί διακρίνονται με δύο κριτήρια: Είχαν ως κύρια ενασχόληση τη διδασκαλία και Υπήρξαν δημιουργοί των πιο βασικών μεθόδων και τεχνικών (Σολομωνίδου, 1999). Στον πίνακα 24 παρουσιάζονται οι πρόδρομοι της σύγχρονης έννοιας της Ε.Τ. Δύο ήταν αυτοί που έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην σύγχρονη έννοια της Ε.Τ.: Ο A.L. Thorndike (1874-1949), ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία για τη «συσχέτιση» μιας κατάστασης και της συμπεριφοράς. 4 Υπάρχει στο ευρετήριο πινάκων στο 4ο παράρτημα. Σελίδα 13 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ Ο J.Dewey (1859-1952), ο οποίος πίστευε ότι σχολική τάξη είναι ένα κοινωνικό εργαστήρι που οι μαθητές πρέπει να εξερευνήσουν αλληλεπιδρώντας με το περιβάλλον που το σχολείο δημιουργεί και επιλέγοντας δραστηριότητες που εμπλουτίζουν το παιδί και του επιτρέπουν να αποκτά πολλαπλές εμπειρίες (Σολομωνίδου, 1999). 1.5 Η ιστορία των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση Σήμερα, πολλοί όταν αναφέρονται στις Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση εννοούν τους υπολογιστές και τη χρήση τους στη διδασκαλία και όχι μόνο. Η ιστορία τους ξεκινάει: 1. Από την εποχή πριν το μικροϋπολογιστή: ^ 1950: Πρώτη διδακτική χρήση ενός υπολογιστή. ^ 1959: Πρώτη χρήση με μαθητές. ^ 1960-1970: Συστήματα καταμερισμού χρόνου στα πανεπιστήμια. 1970 (αρχές τις δεκαετίας): Αυξημένο ενδιαφέρον για ανάπτυξη και έρευνα από υπολογιστή διδασκαλίας. ^ Το σύστημα ΙΒΜ 1500, είναι το πρώτο υπολογιστικό σύστημα αφιερωμένο στη διδασκαλία. ^ Το πρώτο minicomputer για διδασκαλία: Το PDP-1 της Digital Equipment Corporation. ^ Τέλη της δεκαετίας του 1970: Computer Curriculum Corporation (CCC) και Control Data Corporation (CDC). => Ανάπτυξη του συστήματος προγραμματισμένης λογικής για αυτόματες διδακτικές λειτουργίες PLATO (Programmed Logic for Automatic Teaching Operations => Αλληλεπιδραστική χρονομεριστική και ελεγχόμενη από υπολογιστή τηλεόραση πληροφοριών (TICCIT - Time-Shared Interactive Computer - Controlled Information Television). => Εμφάνιση του συστήματος διαχειριζόμενης από υπολογιστή διδασκαλίας (CMI - Computer-managed Instruction). => Εμφάνιση υπολογιστικών συστημάτων διαχείρισης. ^ Περιορισμός του ενδιαφέροντος για το CAI (Roblyer, 2008). Σελίδα 14 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ 2. Από την εποχή του μικροϋπολογιστή: Ο 1977: Η εισαγωγή των πρώτων μικροϋπολογιστών στα σχολεία. Ο 1980 (αρχές τις δεκαετίας): Έναρξη της κίνησης αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισμικού. Ο Έναρξη της κίνησης συγγραφής εκπαιδευτικού λογισμικού από τους εκπαιδευτικούς. Ο Έναρξη της κίνησης υπολογιστικού αλφαβητισμού. Ο 1980-1987: Εμφάνιση της Logo και της κίνησης επίλυσης προβλημάτων. Ο Δεκαετία του 1980 - δεκαετία του1990: Εμφάνιση των ολοκληρωμένων συστημάτων μάθησης. Ο 1991: Εμφανίζονται δικτυακά συστήματα. (Roblyer, 2008). 3. Από την εποχή του Διαδικτύου: Ο 1994: Η γέννηση του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web). Ο 1998: Η ΔΚΤΕ δημιουργεί τα πρότυπα για τους υπολογιστές. Ο 2000 και πέρα: Εμφάνισης πολυμέσων στον παγκόσμιο ιστό. Σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή η μάθηση από απόσταση. Η βιντεοδιάσκεψη και άλλες μορφές επικοινωνίας οι οποίες βασίζονται στον παγκόσμιο ιστό γίνονται όλο και περισσότερο κοινές (Roblyer, 2008). Σελίδα 15 από 132

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 2.1 Τεχνολογία Η τεχνολογία είναι παντού, χρησιμοποιείται σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής του ανθρώπου και δεν είναι δυνατόν να μείνει έξω από τον τομέα της εκπαίδευσης. Η χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση είναι απαραίτητη για τους εξής λόγους: 1. Κίνητρα: Στους μαθητές πρέπει να παρέχονται κίνητρα για μα μάθουν, να απολαύσουν τη μάθηση και να θέλουν να μάθουν όλο και περισσότερα. Έχει μεγάλη σημασία, οι μαθητές να μείνουν στο σχολείο και για το σκοπό αυτό. 2. Μοναδικές διδακτικές ικανότητες: Τα παραδοσιακό μαθησιακό περιβάλλον γίνεται πιο αποτελεσματικό και ισχυρό, εφόσον τα τεχνολογικά μέσα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν μοναδικό μαθησιακό περιβάλλον και να συνεισφέρουν: Στη σύνδεση των μαθητών με τις πηγές πληροφοριών Στη σύνδεση των μαθητών με τις εκπαιδευτικές πηγές Στη διευκόλυνση των μαθητών να οπτικοποιήσουν τα προβλήματα και τις λύσεις Στη παρακολούθηση της προόδου των μαθητών Στη σύνδεση των μαθητών με τα μαθησιακά εργαλεία 3. Υποστήριξη των νέων διδακτικών προσεγγίσεων: Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ανάγκη να ανανεώσει τους διδακτικούς του στόχους και τις μεθόδους του. Οι εκπαιδευτικοί αναζητούν στην τεχνολογία βοήθεια για να παρέχουν στους μαθητές κίνητρα και να κάνουν τις νέες κατευθύνσεις πιο εύκολες. Από τις εφαρμογές της τεχνολογίας ωφελούνται διδακτικές πρωτοβουλίες όπως: Η συνεργατική μάθηση Η συμμετοχική νοημοσύνη Η επίλυση προβλημάτων και δεξιότητες υψηλότερου επιπέδου. Σελίδα 16 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ 4. Αυξημένη παραγωγικότητα του εκπαιδευτικού: Με τη χρήση τεχνολογικών πόρων, οι εκπαιδευτικοί δαπανούν λιγότερο χρόνο για την προετοιμασία, οπότε έχουν πλέον περισσότερο χρόνο να ασχοληθούν με τις ανάγκες των μαθητών και την επικοινωνία μαζί τους. Ακόμη, έχουν γρήγορη πρόσβαση σε περισσότερες και εγκυρότερες πληροφορίες. 5. Απαιτούμενες δεξιότητες για την Εποχή της Πληροφορίας: Είναι μεγάλη ανάγκη οι μαθητές να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους προετοιμάσουν για τη δια βίου μάθηση στην κοινωνία της πληροφορίας. Τρία είδη δεξιοτήτων αναγνωρίζονται ως βασικές για τους πολίτες της Εποχής της Πληροφορίας: Τεχνολογικός αλφαβητισμός Πληροφοριακός αλφαβητισμός Οπτικός αλφαβητισμός (ΠοόίγθΓ, 2008). 2.2 Εισαγωγή της τεχνολογίας στην τάξη Η ιδέα της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, συνήθως προκαλεί αισιοδοξία και συναισθηματικές αντιδράσεις, τόσο από τους υποστηρικτές της, όσο και από τους εχθρούς της. (0ίΙνίθΓ8, 1990). Η ύπαρξη και λειτουργία αναβαθμισμένων τεχνολογικά αιθουσών με σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, μεγαλώνει τις εκπαιδευτικές δυνατότητες και επιτρέπει τη χρήση πολλαπλών μέσων που θα διευκολύνουν, θα εμπλουτίσουν και θα αναβαθμίσουν το διδακτικό έργο του εκπαιδευτικού. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλαπλά μέσα για να βελτιώσει τη μάθηση και να αναβαθμίσει τις μεθόδους διδασκαλίας. Μια τάξη συνδεδεμένη με πόρους μέσα και έξω από το σχολικό κτίριο είναι ένα δυνατό εργαλείο για τους διδάσκοντες και τους διδασκόμενους. Οι αίθουσες αυτές: Διευρύνουν τις ήδη υπάρχουσες εκπαιδευτικές δυνατότητες, επιτρέποντας την ενσωμάτωση πολλαπλών μέσων. Επιτρέπουν τη σύνδεση της τάξης με εκπαιδευτικούς πόρους μέσα και έξω από το σχολικό κτίριο και μέσα στην τοπική και διεθνή εκπαιδευτική κοινότητα. Δημιουργούν ένα συνεργατικό περιβάλλον μάθησης. Αυξάνουν την παραγωγικότητα των μαθητών. Σελίδα 17 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ Ενθαρρύνουν καθηγητές και μαθητές να χρησιμοποιούν πολυμεσικά εργαλεία που προάγουν την ενεργό και εμπειρική μάθηση και βοηθούν στην παροχή κινήτρων για μάθηση. Δημιουργούν τις προϋποθέσεις για συνεργασίες μέσα στο ίδιο το σχολείο καθώς και με άλλα σχολεία και με άλλους οργανισμούς. Σε μια σύγχρονη τάξη η Ε.Τ. βελτιώνει τη διδασκαλία και τη μάθηση, ενώ ταυτόχρονα εξοπλίζει τους μαθητές με ικανότητες που είναι απαραίτητες για το εργατικό δυναμικό του μέλλοντος (Μακρίδου- Μπούσιου, 2005). Οι Βρασίδας Χ., Ζεμπύλας Μ. και Πέτρου Α. αναφέρουν ότι η τεχνολογία στα σχολεία δεν είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα της σύγχρονης εκπαίδευσης. Κάποιες προϋποθέσεις όμως, είναι απαραίτητες για την επιτυχή ένταξή της στο σχολικό πρόγραμμα και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Κάποιες από αυτές είναι: Ο υπολογιστής ως εργαλείο σκέψης και αντίληψης. Εκπαίδευση των δασκάλων στην αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας, στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος. Αναδόμηση του σχολικού προγράμματος έτσι ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί η τεχνολογία όσο το δυνατό πιο αποτελεσματικά. Επένδυση στην υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων και των εκπαιδευτικών οργανισμών. Συνεχής αξιολόγηση, αναθεώρηση και βελτίωση τεχνολογικών καινοτομιών. Συμμετοχή των εκπαιδευτικών στις διαδικασίες οργάνωσης, εφαρμογής και αξιολόγησης της καινοτομίας. Αναγνώριση της ιδέας ότι η μάθηση είναι εγκατεστημένη. Χρήση δικτυακών τεχνολογιών για τη δημιουργία και υποστήριξη κοινοτήτων μάθησης (Αβούρης κ.ά.,2005). 2.3 Τα μέσα της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Πολλά μέσα και τεχνικές έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Κάποια από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στην εκπαίδευση, ενώ άλλα έχουν αντικατασταθεί από νεώτερα ή απλά έπαψαν να χρησιμοποιούνται. Στα μέσα Σελίδα 18 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ αυτά έχει τις ρίζες της η εκπαιδευτική τεχνολογία για την εισαγωγή των οπτικοακουστικών μέσων μέσα στην τάξη και στην εκπαίδευση. Τα μέσα αυτά είναι: Η προφορική παράδοση: Η φωνή του δασκάλου στα αυτιά του μαθητή και αντίστροφα. Η γραφή: Η εξέλιξή της ήταν ουσιαστική στη διερεύνηση της εκπαίδευσης, στον έλεγχο της μάθησης και στη συσσώρευση της γνώσης. Με τον τρόπο αυτό διαδόθηκε η γνώση από γενιά σε γενιά με πιο ακριβή τρόπο. Τα μέσα γραφής και εκτύπωσης: Η βελτίωση των μέσων γραφής έκανε δυνατή την αναπαραγωγή και την ευρεία διάδοση των βιβλίων και του γραπτού λόγου, τα οποία είχαν και έχουν σημαντικό ρόλο στη διάδοση της πληροφορίας στην εκπαίδευση και στη μόρφωση των ανθρώπων. Τα διδακτικά μέσα: Στα μέσα του προηγούμενου αιώνα προστέθηκαν και οι μαυροπίνακες που μπήκαν στις τάξεις. Οι δάσκαλοι μπορούσαν με το μέσο αυτό να επικοινωνούν με όλη την τάξη και να δείχνουν σε όλους ταυτόχρονα, αριθμούς, πράξεις, λέξεις και φράσεις. Η οπτική διδασκαλία: Τα μέσα αυτά επηρέασαν το τεχνικό περιεχόμενο της εκπαιδευτικής τεχνολογίας με την εισαγωγή του κινηματογράφου και των ταινιών στην εκπαίδευση. Πολλές και συνεχόμενες τεχνολογικές εξελίξεις βοηθούν στην εισαγωγή οπτικοακουστικών μέσων στην εκπαίδευση, όπως: Οι εκπαιδευτικές ταινίες Το σχολικό ραδιόφωνο Η εκπαιδευτική τηλεόραση (Σολομωνίδου,1999). 2.3.1 Έντυπα και μη προβαλλόμενα γραφικά μέσα Τα μέσα, τα οποία χρησιμοποιούνταν ή και χρησιμοποιούνται ακόμα, και είναι: Ο κιμωλιοπίνακας: Υπήρξε ένα αναγκαίο μέσο διδασκαλίας σε όλες τις εποχές. Σελίδα 19 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ Ο λευκός πίνακας: Είναι μια παραλλαγή του κιμωλιοπίνακα, όπου ο εκπαιδευτικός γράφει με μαρκαδόρο αντί κιμωλίας. Ο χάρτινος πίνακας: Μοιάζει με μπλοκ σημειώσεων και αποτελείται από πολλά χαρτιά ή χαρτόνια τοποθετημένα πάνω σε τρίποδα και μπορεί κάποιος να γράψει πάνω σ αυτόν. Ο φανελοπίνακας: Είναι ένας απλός πίνακας ανακοινώσεων καλυμμένος με φανέλα ή τσόχα και λειτουργεί με τη λογική του κόβω και κολλώ. Ο μαγνητικός πίνακας: Είναι παρόμοιος με τον φανελοπίνακα, με τη διαφορά ότι τα αντικείμενα κολλάνε με τη βοήθεια μικρών μαγνητών. Ακόμη, υπάρχουν και τα αναρτώμενα έντυπα μέσα όπως οι αφίσες, οι χάρτες, τα διαγράμματα κ.τ.λ., τα οποία προσφέρουν πληροφορίες από διάφορα γνωστικά αντικείμενα με μια ποικιλία από τρόπους. Τέλος, υπάρχουν τα βιβλία και τα άλλα έντυπα μέσα που είναι ακόμη τα πιο κοινά και δημοφιλή διδακτικά μέσα (Σολομωνίδου,1999). 2.3.2 Προβαλλόμενα μέσα Εκτός μη προβαλλόμενα μέσα, υπάρχουν και οι ακίνητες εικόνες. Αυτές μπορεί να είναι φωτογραφίες, διαφάνειες, slides, εκτυπώσεις από υπολογιστή κ.τ.λ., όπου οι πληροφορίες πρέπει να είναι σωστά οργανωμένες και με σαφή τρόπο. Για να προβληθούν οι εικόνες αυτές είναι απαραίτητη η χρήση κάποιων συσκευών όπως: Ο ανακλαστικός προβολέας Ο προβολέας διαφανειών Οι οθόνες προβολής Το διασκόπιο (Σολομωνίδου,1999). 2.3.3 Οπτικοακουστικά μέσα Ο ήχος είναι το εκπαιδευτικό μέσο που βοηθά στη δημιουργία των ακουστικών ερεθισμάτων. Βασικός είναι ο ήχος της φωνής του δασκάλου. Συσκευές αναπαραγωγής - καταγραφής του ήχου που χρησιμοποιούνταν στην εκπαίδευση είναι: Το ραδιόφωνο Σελίδα 20 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Το ηλεκτρόφωνο Το μαγνητόφωνο - κασετόφωνο Η κατάρτιση φωνοθήκης Η μεγαφωνική εγκατάσταση. Εκτός όμως, από ακουστικά μέσα, υπήρξαν και τα οπτικά όπως: Η κινηματογραφική ταινία Η εκπαιδευτική τηλεόραση Το βίντεο Η βιντεοκάμερα και η βιντεοσκόπηση (Σολομωνίδου,1999). 2.4 Εφαρμογές της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Το εκπαιδευτικό σύστημα αγωνίζεται να αλλάξει προς το καλύτερο, όσον αφορά τις μεθόδους του και τους διδακτικούς του στόχους, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις δύσκολες και πολύπλοκες απαιτήσεις της ζωής του 21ου αιώνα. Οι εκπαιδευτικοί μέσα από την τεχνολογία αναζητούν βοήθεια για να κάνουν τις νέες κατευθύνσεις πιο εφικτές και να παρέχουν κίνητρο στους μαθητές. Πολλές νέες διδακτικές πρωτοβουλίες έχουν οφέλη από την εφαρμογή της τεχνολογίας όπως: Η συνεργατική μάθηση. Η συμμετοχική νοημοσύνη. Η επίλυση προβλημάτων και δεξιότητες υψηλότερου επιπέδου. Οι εφαρμογές των υπολογιστών στην εκπαίδευση μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες: 1. Διδακτικές: οι μαθητές τις χρησιμοποιούν για να αποκτήσουν πληροφορίες ή δεξιότητες μέσω επιδείξεων, παραδειγμάτων, επεξηγήσεων ή επίλυσης προβλημάτων. 2. Παραγωγικές: εκπαιδευτικοί και μαθητές τις χρησιμοποιούν για να υποστηρίξουν το σχεδιασμό, την ανάπτυξη των υλικών και τη διατήρηση αρχείων. 3. Διοικητικές: οι διαχειριστές σε επίπεδο σχολείου, πολιτείας και περιφέρειας τις χρησιμοποιούν για να υποστηρίξουν τη διατήρηση Σελίδα 21 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ αρχείων και την ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα σε διαφορετικές υπηρεσίες (Roblyer, 2008). 2.5 Η χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Η αποτελεσματική χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας στην τάξη, βοηθάει τους μαθητές να μάθουν, να κατανοήσουν και να αυξήσουν την επιτυχία τους στο μάθημα. Ακόμη, τους παρακινεί, τους κάνει πιο συνεργάσιμους και βελτιώνει τα προβλήματα δεξιοτήτων και δημιουργικότητας που τυχόν έχουν. Με την τεχνολογία οι μαθητές μαθαίνουν σε ένα περιβάλλον μάθησης το οποίο τους παρακινεί να σκεφτούν, να πάρουν αποφάσεις και να λύσουν προβλήματα. Η χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας ενισχύει την ουσιαστική μάθηση η οποία δεν είναι δυνατό να γίνει με τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά μέσα. Επίσης, δραστηριοποιεί ένα ευρύτερο φάσμα νοημοσύνης, συνδέει τη σχολική ζωή με τον πραγματικό κόσμο και υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση. Με άλλα λόγια, βοηθάει το δάσκαλο να δημιουργήσει ένα περιβάλλον συνεργατικής μάθησης, το οποίο δεν ήταν δυνατό να γίνει πριν. Σύμφωνα με τους Wiske, Franz και Breit (2005), η αποτελεσματική ενσωμάτωση της Ε.Τ. στη διδακτέα ύλη έχει σχέση με τη διαδικασία μάθησης και με το πώς θα χρησιμοποιηθεί, καθώς μόνο η χρήση της Ε.Τ. δε λύνει τα προβλήματα της εκπαίδευσης. Έρευνες αποκαλύπτουν, ότι η χρήση της Ε.Τ. βοηθάει να βελτιωθεί η αναδιοργάνωση των τάξεων με δραστηριότητες που αυξάνουν τη συνεργασία και παρέχουν έναν τέλειο χώρο παρακίνησης των μαθητών, εξερεύνησης και εκπαίδευσης με τον πιο επιτυχή τρόπο. Οι Russel και Sorge (1999), εστιάζουν στο γεγονός ότι η χρήση της Ε.Τ. επιτρέπει στους μαθητές να έχουν περισσότερο έλεγχο στη μάθησή τους και κάνει την απόκτηση αναλυτικών και κριτικών δεξιοτήτων σκέψης ευκολότερη. Δηλαδή, η χρήση της Ε.Τ. στην τάξη υποστηρίζει τη μαθητο - κεντρική εκπαίδευση αντί της δασκαλο - κεντρικής εκπαίδευσης. Παρότι οι έρευνες συνεχίζουν να αποκαλύπτουν τις θετικές επιπτώσεις της Ε.Τ. στη μάθηση και την επιτυχία, σήμερα, μόνο λίγες έρευνες δείχνουν μια σχέση ανάμεσα στην αύξηση των επιτυχιών των μαθητών και τη χρήση Σελίδα 22 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ της Ε.Τ. στα σχολεία. Η έρευνα υποδεικνύει ότι η χρήση της Ε.Τ. στην τάξη μπορεί να έχει μια επιπρόσθετη θετική επιρροή στη μάθηση των μαθητών, όταν οι στόχοι μάθησης έχουν αναφερθεί καθαρά πριν από τη χρήση της. Είναι σημαντικό να ενσωματωθεί η Ε.Τ. στη διδακτέα ύλη της δια βίου μάθησης και όχι να χρησιμοποιείται απλά για τη μετάδοση της γνώσης και των δεξιοτήτων (Εγγ8η κ.ά.,2010). 2.6 Κριτική ανάλυση της αξιοποίησης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Σύμφωνα με τους Βρασίδα Χ., Ζεμπύλα Μ. και Πέτρου Α, η εισαγωγή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση έχει φέρει, κατά καιρούς, διάφορες αντιδράσεις. Πολλά τεχνολογικά μέσα δε χρησιμοποιούνται όσο θα ήθελαν οι υποστηρικτές τους. Η κουλτούρα του παραδοσιακού σχολείου, δε θέλει την εισαγωγή καινοτομιών και αντιστέκεται στην προσπάθεια αλλαγής του σχολικού προγράμματος και οι εκπαιδευτικοί, χρησιμοποίησαν την τεχνολογία για την υποστήριξη των παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας (Αβούρης κ.ά., 2005). Ανάμεσα όμως, στην τεχνολογία και την εκπαιδευτική αλλαγή υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση. Η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει την αναδόμηση του εκπαιδευτικού συστήματος και του αναλυτικού προγράμματος. Αλλά και ένα εκπαιδευτικό σύστημα, με την κατάλληλη διαμόρφωση, μπορεί να υποστηρίξει την εισαγωγή της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μετά από έρευνες, φάνηκε ότι από τους κύριους λόγους που δεν αξιοποιήθηκε η Ε.Τ. στα σχολεία είναι: Η εφαρμογή των παραδοσιακών μοντέλων διδασκαλίας, αδυνατούσε να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας. Η μη ύπαρξη κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών, τα οποία να ανταποκρίνονται στο επίπεδο των μαθητών, στην ύλη του προγράμματος και στις ανάγκες της εκπαίδευσης. Η έλλειψη δυνατότητας των εκπαιδευτικών να παίρνουν μέρος στις διαδικασίες οργάνωσης, εφαρμογής και αξιολόγησης της καινοτομίας. Σελίδα 23 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ Όταν εφαρμόζεται η καινοτομία δεν υπάρχει υποστήριξη των εκπαιδευτικών και διοικητικών στελεχών. Η μη ύπαρξη δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και η μη παροχή κινήτρων και ευκαιριών για επιμόρφωση. Η εύκολη εφαρμογή των τεχνολογιών αποτρέπεται από την οργάνωση των φυσικών χώρων στις τάξεις. Η αντίσταση σε κάθε είδους αλλαγή που χαρακτηρίζει τα εκπαιδευτικά συστήματα (Αβούρης κ.ά., 2005). Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η Ε.Τ. δεν εφαρμόζεται στην εκπαίδευση. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου εφαρμόζεται με επιτυχία όπως: WISE (Web - based Inquiry Science Education). Global School net Foundation [http://www.gsn.org/]. Web quests Solar System Simulator Science Learning Network (Αβούρης κ.ά., 2005). 2.7 Επιπτώσεις από τη χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας Σε έρευνα που έγινε σε ένα πανεπιστήμιο το χειμερινό εξάμηνο του 2009-2010, πήραν μέρος εκπαιδευτές, γιατί αυτοί είναι οι πραγματικοί χρήστες της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Τα αποτελέσματα κατηγοριοποιήθηκαν σε επιπτώσεις στην επιτυχία, στη μάθηση, στους μαθητές, στα μαθήματα και στους δασκάλους. 2.7.1 Επιπτώσεις στην επιτυχία Τα αποτελέσματα επικεντρώνονται στο πως αντιλαμβάνονται οι εκπαιδευτές τις επιπτώσεις της Ε.Τ. στην επιτυχία των μαθητών. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς που ρωτήθηκαν ήταν ουδέτεροι στο ερώτημα εάν η χρήση περισσότερης Ε.Τ. στην τάξη κάνει τους μαθητές πιο πετυχημένους. Από την άλλη, οι περισσότεροι εκπαιδευτές δε συμφωνούν με την άποψη ότι οι μαθητές μπορούν να μάθουν καλά εάν δε χρησιμοποιείται η Ε.Τ. Όσον αφορά το ότι μαθητές με υψηλά κίνητρα δε χρειάζονται τη χρήση της Ε.Τ. για να είναι πετυχημένοι, δεν υπήρξε καμιά συμφωνία. Σελίδα 24 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Πολλοί από τους εκπαιδευτές δε δέχονται ότι η επιτυχία των μαθητών εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από τον όγκο της Ε.Τ. που χρησιμοποιείται στην τάξη. Ωστόσο, συμφώνησαν ότι υπάρχει μια θετική επίπτωση από τη χρήση της Ε.Τ. στην επιτυχία των μαθητών και ότι η χρήση της βοηθάει στην ανάπτυξη της αυτονομίας των μαθητών (Ξγγθη,κ.ά., 2010). 2.7.2 Επιπτώσεις στη μάθηση Οι εκπαιδευτές έχουν τις δικές τους αντιλήψεις σχετικά με το πώς η χρήση της Ε.Τ. επηρεάζει το περιβάλλον μάθησης. Όσον αφορά τα οπτικό-ακουστικά υλικά, οι περισσότεροι εκπαιδευτές αναφέρουν ότι αυξάνουν τη μονιμότητα στη μάθηση και ότι η χρήση της Ε.Τ. κάνει τη μάθηση ευκολότερη. Οι εκπαιδευτές που είδαν θετικά την εποικοδομητική μάθηση, ήταν πολύ περισσότεροι. Πολλοί όμως από αυτούς δε συμφωνούν με το ότι οι μαθητές μπορούν να μάθουν και χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας. Οι ίδιοι όμως, δηλώνουν ότι η χρήση της τεχνολογίας παρέχει βοήθεια στους μαθητές για να μάθουν καλύτερα. Ακόμη πολλοί εκπαιδευτές, δεν ήταν σίγουροι για το εάν η χρήση της τεχνολογίας αυξάνει τον όγκο αυτών που μαθαίνονται στην τάξη ενώ κάποιοι δηλώνουν ότι τον αυξάνει. Ωστόσο, αρκετοί συμφώνησαν ότι η χρήση της τεχνολογίας βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν τα δύσκολα μαθήματα καλύτερα. Τέλος, οι περισσότεροι δε συμφωνούν ότι το περιβάλλον μάθησης θα ήταν καλύτερο χωρίς την Ε.Τ. (Ξγγθη,κ.ά., 2010). 2.7.3 Επιπτώσεις στην προσοχή των μαθητών και τα κίνητρα Οι γνώμες των εκπαιδευτών για τη σχέση ανάμεσα στα κίνητρα των μαθητών και τη χρήση της τεχνολογίας διαφέρουν. Οι περισσότεροι από αυτούς διαφωνούν με την ιδέα ότι η χρήση της Ε.Τ. δεν αυξάνει το ενδιαφέρον των μαθητών για τα μαθήματα και αρκετοί δε δέχονται την ιδέα ότι σε μια τάξη που χρησιμοποιείται η τεχνολογία οι μαθητές είναι παθητικοί. Άλλοι δήλωσαν ότι οι μαθητές συμμετέχουν σε ένα μάθημα όπου χρησιμοποιείται η τεχνολογία. Όσο για την ενεργή συμμετοχή των μαθητών Σελίδα 25 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ αρκετοί εκπαιδευτές προτίμησαν να είναι ουδέτεροι, ενώ οι μισοί από αυτούς συμφώνησαν. Πολλοί από τους εκπαιδευτές δεν πίστευαν ότι οι μαθητές θα επικεντρώνονταν στις τεχνολογικές συσκευές και αρκετοί διαφώνησαν πάνω στο θέμα αυτό. Σύμφωνα όμως με τις δηλώσεις κάποιον εκπαιδευτικών, οι μαθητές έδειξαν περισσότερο ενδιαφέρον σ ένα μάθημα στο οποίο γινόταν χρήση της τεχνολογίας. Τέλος, πολλοί ήταν αυτοί που συμφώνησαν ότι οι μαθητές έδειξαν και είχαν περισσότερο ενδιαφέρον για το μάθημα όταν χρησιμοποιούνταν η Ε.Τ. (E yyam,^., 2010). 2.7.4 Επιπτώσεις στα μαθήματα Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτών όσον αφορά τις επιπτώσεις στη ροή των μαθημάτων από τη χρήση της τεχνολογίας διαφέρουν. Πολλοί δηλώνουν ότι τα μαθήματα με τη χρήση της τεχνολογίας είναι πιο διασκεδαστικά. Άλλοι διαφωνούν με την ιδέα ότι η τεχνολογία κάνει το μάθημα πιο περίπλοκο και δε βρήκαν τα μαθήματα μηχανικά. Κάποιοι συμφώνησαν ότι η χρήση της τεχνολογίας στην τάξη κάνει το μάθημα πιο εύκολο να κατανοηθεί. Πολλοί όμως ήταν και αυτοί που δε συμφώνησαν με την άποψη ότι οι μαθητές μαθαίνουν καλύτερα όταν χρησιμοποιείται ο μαυροπίνακας. Ωστόσο, κάποιοι δήλωσαν ότι οι μαθητές έγιναν πιο παραγωγικοί σ ένα μάθημα όπου χρησιμοποιούνταν η τεχνολογία (E yyam,^., 2010). 2.8 Απόψεις των εκπαιδευτών για την τεχνολογία στην τάξη Πολλοί εκπαιδευτές ισχυρίζονται ότι θα τους άρεσε να χρησιμοποιούν οπτικόακουστικά μέσα στα μαθήματά τους. Άλλοι πιστεύουν ότι χρησιμοποιώντας CD players και OHPs, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος διδασκαλίας, αλλά όσον αφορά τη χρήση των βίντεο, λίγοι ήταν αυτοί που συμφώνησαν και για τη χρήση των προβολέων δεδομένων και των υπολογιστών, αυτοί που συμφώνησαν ήταν ακόμη λιγότεροι. Σελίδα 26 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Κάποιοι εκπαιδευτές δε πιστεύουν ότι όταν χρησιμοποιείται η τεχνολογία είναι πιο χαλαροί, αλλά πιστεύουν ότι πρέπει σίγουρα να είναι ενημερωμένοι για τη χρήση της. Σχεδόν όλοι οι εκπαιδευτές δήλωσαν ότι θα έχουν κέρδος από τη χρήση της Ε.Τ., ειδικά όταν παρουσιάζουν ένα καινούργιο θέμα. Όσον αφορά το εάν η χρήση της Ε.Τ. αυξάνει το φορτίο του δασκάλου, υπήρξε μια συμφωνία στο ότι χρησιμοποιώντας την Ε.Τ. αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις στο ασαφή και ακανόνιστο γράψιμο. Οι περισσότεροι εκπαιδευτές συμφώνησαν ότι η χρήση της Ε.Τ. τους βοήθησε να χρησιμοποιήσουν πιο αποτελεσματικά το χρόνο μέσα στην τάξη και διαφώνησαν με την άποψη ότι η χρήση της Ε.Τ. επηρεάζει την επικοινωνία δασκάλου - μαθητή αρνητικά (Εγγ8η,κ.ά., 2010). Σελίδα 27 από 132

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ 3.1 Εισαγωγή Η γρήγορη ανάπτυξη στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας έχουν φέρει τεράστιες μεταβολές στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, τόσο στο σπίτι όσο και στο χώρο εργασίας του. Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) παρουσίασαν μια θεαματική ανάπτυξη. Την τελευταία δεκαετία οι χρήστες του διαδικτύου έχουν αυξηθεί, ο χώρος του γραφείου έχει αλλάξει, η διακίνηση πληροφοριών είναι το σημαντικότερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. Η ανάγκη απόκτησης δεξιοτήτων για τη χρήση των Τ.Π.Ε. από όλο και περισσότερους ανθρώπους είναι πλέον επιτακτική ανάγκη και μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η κοινωνία στα επόμενα χρόνια (Αβούρης κ.ά., 2005). Οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία και κοινωνία, επιβάλλουν την επανεξέταση του βαθμού στον οποίο η εκπαίδευση ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της σύγχρονης κοινωνίας. Τα εκπαιδευτικά συστήματα σχεδιάστηκαν για μια βιομηχανική κοινωνία, τόσο ως προς τη δομή και την οργάνωσή τους, όσο και ως προς τις διδακτικές και μαθησιακές διαδικασίες που προωθούν. Όπως υποστηρίζει η Κ.Π.Κωνσταντίνου, επειδή η κοινωνία της γνώσης δεν είναι βιομηχανική κοινωνία, Απαιτεί: Ευελιξία εκ μέρους όλων. Συνεχή εμπλοκή με τη μάθηση σε όλη τη διάρκεια του παραγωγικού βίου του ανθρώπου. Στηρίζεται: Στη δυνατότητα όλων να επινοούν σε διάφορα επίπεδα, επικαλούμενοι τη γνώση ως εργαλείο και όχι ως προνόμιο. Σελίδα 28 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Στην συμμετοχή όλων σε διαδικασίες διαπροσωπικής και συλλογικής επικοινωνίας, στην παραγωγή σκέψης και στην επινόηση. Η επιτυχία ενός εκπαιδευτικού συστήματος, είναι η δυνατότητά του να διαχειρίζεται τις αλλαγές, οι οποίες οφείλουν να είναι συνεχής και να χαρακτηρίζονται από ουσιαστική ανανέωση. Η ανανέωση αυτή, κατά ένα μέρος επιτυγχάνεται με την έναρξη προηγμένων μαθησιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Μέχρι τώρα οι προσπάθειες αξιοποίησης των Τ.Π.Ε. από εκπαιδευτικά συστήματα διακρίνονται, σύμφωνα με τους Fisher κ.ά.(1999), σε τρία κύματα αλλαγής: 1. Τα σχολεία εξοπλίζονται με πληροφοριακά συστήματα, τα οποία προωθήθηκαν ως διδακτικά εργαλεία. 2. Άρχισε να εκτιμάται η εκπαιδευτική δυνατότητα των πληροφοριακών συστημάτων, όπου εξελίσσονται σε μηχανισμούς εντοπισμού και επεξεργασίας πληροφοριών και μαθησιακά εργαλεία που στηρίζουν τη προσπάθεια των μαθητών να οικοδομήσουν το νόημα. 3. Προϋποθέτονται διαδικασίες ανάδρασης, όπου οι εξελίξεις στα πληροφοριακά συστήματα και σε άλλες τεχνολογίες ενισχύουν τον προβληματισμό και δρουν καταλυτικά στην τροποποίηση των επιδιώξεων της εκπαίδευσης, των προγραμμάτων και των εκπαιδευτικών διεργασιών (Αβούρης κ.ά., 2005). 3.2 Τ.Π.Ε. και εκπαίδευση Την τελευταία δεκαετία έχει διαπιστωθεί ότι το σχολείο πρέπει να αλλάξει, για να μπορεί να προετοιμάζει κατάλληλα τα νέα παιδιά, τους μελλοντικούς πολίτες, οι οποίοι θα ζήσουν σε μια απαιτητική και ανταγωνιστική κοινωνία. Η γρήγορη ανάπτυξη της τεχνολογίας και η έλευση των πολυμέσων και του διαδικτύου στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έφερε σημαντικές αλλαγές σε πολλούς τομείς και δραστηριότητες. Στην Ελλάδα, οι πιέσεις για την αλλαγή του σχολείου με την ενσωμάτωση των Ν.Τ. και των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση, προέρχονται κυρίως από παράγοντες εκτός σχολείου, αλλά και από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι έχουν άλλες ανάγκες και θέτουν άλλες προτεραιότητες. Σελίδα 29 από 132

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ- ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ Η εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση φαίνεται να είναι επιβαλλόμενη, εισαγόμενη, βεβιασμένη, ανοργάνωτη και άρα αμφισβητήσιμη. Όπως υποστηρίζει ο Δαπόντες, το πιο σημαντικό και επαναστατικό από την πλευρά της παιδαγωγικής είναι η διαπίστωση ότι και η μάθηση είναι διαφορετική. Για το λόγο αυτό, ένα εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να προετοιμάζει όλα τα παιδιά, ώστε: Να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών με σκοπό να λύνουν προβλήματα και να παίρνουν αποφάσεις. Να είναι δημιουργικοί και αποτελεσματικοί χρήστες των Τ.Π.Ε. Να επικοινωνούν, να συνεργάζονται και να παράγουν με άλλους που βρίσκονται μακριά. Να οικοδομούν τις γνώσεις τους σε ένα ευνοϊκό και όσο γίνεται πιο αυθεντικό περιβάλλον μάθησης (Κυνηγός κ.ά., 2002). Σύμφωνα με την Κ.Π.Κωνσταντίνου, οι Τ.Π.Ε. συνέβαλλαν στο περιβάλλον εργασίας μεταβάλλοντάς το. Ο τεχνολογικός αλφαβητισμός είναι σήμερα μια από τις θεμελιώδεις επιδιώξεις στις οποίες κάθε σύγχρονη κοινωνία προσβλέπει για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού της συστήματος. Η ένταξη των νέων Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση αποτελεί επιτακτική προτεραιότητα και επιτρέπει τη διερεύνηση του εκπαιδευτικού έργου, ώστε αυτό να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εκπαιδευόμενων (Αβούρης κ.ά., 2005). Όπως αναφέρουν οι Γουμενάκης και Κόμης σε άρθρο τους, οι Τ.Π.Ε. συνιστούν ένα σύγχρονο τεχνολογικό πλαίσιο που μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά την εκπαίδευση. Η επίδραση της τεχνολογίας στη διδακτική και τη μαθησιακή διαδικασία μελετάται εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά στην εποχή της ψηφιακής διαχείρισης της πληροφορίας, παίρνει νέες διαστάσεις. Στην Ελλάδα, οι μαθητές έχουν αναπτύξει αναπαραστάσεις για το ρόλο και τις λειτουργίες των Τ.Π.Ε. στην κοινωνία, αναγνωρίζουν τα ψηφιακά εργαλεία (λογισμικό και μηχανές), συνειδητοποιούν ότι οι υπολογιστές διευρύνουν τις δυνατότητες επικοινωνίας και κατανοούν το γεγονός ότι οι Τ.Π.Ε. εξυπηρετούν ανθρώπινους σκοπούς (Μακράκης, 2001). Στην Ελλάδα, είναι ελάχιστοι οι εκπαιδευτικοί που αξιοποιούν τις Ν.Τ. στην καθημερινή διδακτική πράξη, με εξαίρεση αυτούς που συμμετέχουν σε διάφορα προγράμματα. Σελίδα 30 από 132

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΖΙΜΠΑ ΕΛΕΝΗ Έρευνες έδειξαν, ότι όταν ο διδάσκων χρησιμοποιεί τις Ν.Τ. στη διδασκαλία υπάρχει μια μικρή βελτίωση των μαθητών και αποκαλύπτεται, ότι οι μέθοδοι διδασκαλίας είναι πιο σημαντικές από τα περιβάλλοντα διδασκαλίας και μάθησης. Οι Ν.Τ. επιδρούν σημαντικά όταν εκτείνονται χρονικά ή διεισδύουν σε πιο σημαντικά ζητήματα της διδασκαλίας. Πιο συγκεκριμένα, με τη χρήση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση οι μαθητές: Κερδίζουν σε ό,τι αφορά τη μάθηση. Κατακτούν τη γνώση σε ελάχιστο χρόνο. Αρέσκονται να πηγαίνουν στο σχολείο. Αναπτύσσουν θετική στάση στην εργασία τους. Τα αποτελέσματα των Ν.Τ. εκδηλώνονται όταν το περιβάλλον διδασκαλίας είναι πιο κοντά στον τρόπο που μαθαίνουν οι μαθητές. (Κυνηγός κ.ά., 2002). Όσον αφορά τη διδασκαλία με χρήση των Τ.Π.Ε., για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει οι συνθήκες να συνοψίζονται σε: Μετάβαση από τη μετωπική διδασκαλία, στη διδασκαλία με ομάδες. Μετάβαση από τη διάλεξη σε μορφές διδασκαλίας που επικεντρώνονται στην αναζήτηση και τη διαμεσολάβηση. Μετάβαση από μια σχολική τάξη που «αδιαφορεί», σε αυτήν που κινητοποιείται με την ενεργητική συμμετοχή, την επικοινωνία με άλλους και τις αυθεντικές δραστηριότητες. Μετάβαση από μια αξιολόγηση στηριζόμενη στον έλεγχο «συγκράτησης» των γνώσεων, σε μια διαμορφωτική αξιολόγηση που βασίζεται στις διαδικασίες και στα παραγόμενα προϊόντα. Μετάβαση από μια ανταγωνιστική δομή, σε μια δομή που ευνοεί τη συνεργασία των μαθητών. Μετάβαση από ένα σύστημα όπου όλοι οι μαθητές μαθαίνουν τα ίδια πράγματα, προς ένα σύστημα όπου κάθε μαθητής μαθαίνει, ίσως διαφορετικά πράγματα. Μετάβαση από τους γνωστούς τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας, σε τρόπους που ενσωματώνουν διαφορετικές αναπαραστάσεις. Εάν όλα τα παραπάνω ικανοποιούνται, τότε ο διδάσκοντας απελευθερώνεται, έτσι ώστε να μπορεί να αφοσιωθεί σε άλλες σημαντικότερες εργασίες και να παίρνει πρωτοβουλίες. Σελίδα 31 από 132