Βιώσιμη ανάπτυξη... η φυσική μας πορεία Διεθνής πρωτοβουλία βιωσιμότητας του κλάδου της τσιμεντοβιομηχανίας TEE, Περιβάλλον & Ανάπτυξη, Δεκέμβριος 2012 Αλέξανδρος Κατσιάμπουλας, ΧΜ, MSc, Διευθυντής Περιβάλλοντος Κλάδου Τσιμέντου Ελλάδας
Το τσιμέντο χρησιμοποιείται για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε Σπίτια Γραφεία Αθλητικές υποδομές Σχολεία και πανεπιστήμια Έργα μεταφορών Ενεργειακές υποδομές Εγκαταστάσεις νερού Εγκαταστάσεις βιολογικών καθαρισμών Το σκυρόδεμα είναι το δεύτερο χρησιμοποιούμενο υλικό στο κόσμο μετά το νερό
Το τσιμέντο παράγεται σε 316 εργοστάσια στην Ευρώπη (ΕΕ-27) 15
Η παραγωγή του τσιμέντου συνεισφέρει σημαντικά στην ευρωπαϊκή οικονομία
Η ευρωπαϊκή τσιμεντοβιομηχανία λειτουργεί σε ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο Waste Categorization & Listing (EWL 2000/532) Control of Waste Shipments (SW 2006/1013) Waste Framework Directive (2008/98/EC, Ν.4042/2012) KYOTO Protocol Chemicals Regulations: REACH 1997/2006/EC Landfilling of biodegradable municipal waste (1999/31/EC) EU Emissions Trading System (EU-ETS) National Legislation Ν.4014/2011 αδειοδότηση ΥΑ1958/2012 κατηγοριοποίηση Cement Plant (Plant Picture) Energy Efficiency Directive 2006/32/EC, COM(2010)2020 Water quality (WtFD 2000/60) Transboundary air pollution Directives 2008/50/EC Industrial Emissions Directive (IED 2010/75) Environmental Liability arising from Biodiversity, Ground and Water Damage (2004/35/EC) Renewable Energy Directive (2009/28/EC)
H τσιμεντοβιομηχανία συνεισφέρει κατά 5% στις εκπομπές GHG που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα agriculture; 13,5% forestry; 17,2% waste & wastewater; 2,8% power; 25,9% industry; 14,4% cement industry; 5,0% transport; 13,1% buildings; 7,9% 6
Kyoto protocol: Βασικός μηχανισμός της διεθνούς κοινότητας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Διαφορετικοί στόχοι ανά περιοχή Συστήματα μείωσης εκπομπών GHG σε ΕΕ, Ινδία και Ν.Ζηλανδία ενώ αναπτύσσονται και σε Αυστραλία, Quebec-Καναδά, N.Κορέα και Καλιφόρνια-ΗΠΑ. Επέκταση 2 ης περιόδου έως το 2020 (Doha 2012) ενώ αποχώρησαν Ρωσία, Ιαπωνία, Καναδάς 7
Η ευρωπαϊκή παραγωγή τσιμέντου αποτελεί ένα μικρό μέρος (7,6%) της παγκόσμιας παραγωγής 6
Κινδυνεύει να χαθεί το σύνολο της ελληνικής παραγωγής τσιμέντου από την αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω CO 2 Πηγή: BCG Η προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί συλλογικές δράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε η καινοτομία και η ανθρώπινη δημιουργικότητα να επικεντρωθούν στην εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων χωρίς στρεβλώσεις στην αγορά 56
Ο ΤΙΤΑΝΑΣ είναι ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του κλάδου της τσιμεντοβιομηχανίας Cement Sustainability Initiative 25 μεγάλες βιομηχανίες τσιμέντου, παρουσία σε περισσότερες από 100 χώρες, 30% της παγκόσμιας παραγωγής τα 2/3 εκτός Κίνας με σκοπό τη προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης 10
Στόχοι του Cement Sustainability Initiative (CSI) Υγεία & Ασφάλεια Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Αέριοι ρύποι Βιοποικιλότητα Νερό Co-chairs 2012-2013: Holcim, Titan, Votorantim Αξιοποίηση αποβλήτων 11
Δράσεις CSI για τη κλιματική αλλαγή I. Cement CO 2 and Energy Protocol (Version 3, 2011) II. Database for energy and CO 2 emissions: Getting the Numbers Right (GNR) III. Global Cement Technology Roadmap (with IEA) IV. Πρόταση για ένα διεθνή κλαδικό μηχανισμό (Sectoral Market Mechanism) για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου UNFCCC: United Nations Framework Convention on Climate Change 12
Ι. Cement CO 2 and Energy Protocol Πρωτόκολλο για τη μέτρηση και αναφορά των εκπομπών CO 2 και της κατανάλωσης ενέργειας κατά τη παραγωγή του τσιμέντου Βασίζεται στο πρωτόκολλο του WBCSD- WRI Greenhouse Gas Protocol Ενιαία μεθοδολογία για όλο το κλάδο Η βάση για τη σύγκριση της απόδοσης μας Ήδη το 2011 δημοσιεύθηκε η 3 η έκδοση www.wbcsdcement.org/co2protocol 13
ΙΙ. Getting the Numbers Right (GNR): Διαρκής προσπάθεια για εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση των εκπομπών CO 2 Getting the Numbers Right (GNR) Gross CO 2 Gross CO 2 Θερμική κατανάλωση κλιβάνων Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Εναλλακτικά καύσιμα kgco 2 /tn Clinker kgco 2 /tn cementitious 1990 2008 2009 2010 2010 vs. 1990 916 860 853 855-6,7% 764 665 653 652-14,7% MJ/tn Cli 4.267 3.658 3.586 3.583-16% kwh/tn cement (% thermal substitution) 114,2 109,8 106,9 108,0-5.4% 2 11 12 14,2 610% Clinker/cement % 83,0 76,1 75,6 75,3-9% 930 εργοστάσια 827 M tn cement (30% της παγκόσμιας παραγωγής) 79% των δεδομένων επαληθευμένα από φορείς πιστοποίησης
ΙΙΙ. Οδικός χάρτης τσιμεντοβιομηχανίας, CSI - IEA -34% 1. Εξοικονόμηση ενέργειας 2. Εναλλακτικά καύσιμα 3. Υποκατάσταση του κλίνκερ στο τσιμέντο 4. Δέσμευση του CO 2 15
Η τσιμεντοβιομηχανία αποτελεί λύση βιώσιμης ανάπτυξης αξιοποιώντας απόβλητα στη παραγωγική της διαδικασία Εναλλακτικά καύσιμα τσιμέντο απόβλητα σκυρόδεμα
Δέσμευση CO 2 European Cement Research Association - Oxyfuel 17
Περιορισμοί CCS CCS ακόμη σε ερευνητικό στάδιο Απαίτηση για μεγάλα κεφάλαια επένδυσης Μεγάλη απαίτηση ενέργειας για τη λειτουργία του CCS Μεταφορά όχι οικονομικά εφικτή Αποθήκευση όχι πάντα εφικτή για τεχνικούς λόγους αλλά και αποδοχής από τις τοπικές κοινωνίες Στροφή έρευνας προς το CCR (Carbon Capture & Reuse) όπως σύνθεση καυσίμων (methanol synthesis) από CO 2 18
IV. Νέα πρόταση πολιτικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σε κλαδικό επίπεδο (Sectoral Market Mechanism) Απαιτεί συντονισμένες ενέργειες ενός κλάδου σε συνεργασία με το κράτος υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για τη μείωση των εκπομπών GHG. Οι ενέργειες αυτές θα πρέπει να στηρίζονται: σε διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη κοινά αποδεκτής βάσης δεδομένων, προδιαγραφές παρακολούθησης και επαλήθευσης των εκπομπών, αναγνώρισης βέλτιστων πρακτικών και ανάπτυξη εθνικών σχεδίων μείωσης των εκπομπών (nationally appropriate mitigation actions -NAMAs) σε επίπεδο χώρας ή περιφέρειας. Διαφοροποίηση από κλάδο σε κλάδο λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της αγοράς, τις διαθέσιμες τεχνολογίες, τη γεωγραφική διαφοροποίηση και τις προτεραιότητες κάθε χώρας. 19
Βιώσιμη ανάπτυξη...η φυσική μας πορεία Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε τη σελίδα: http://www.titan.gr/ www.wbcsdcement.org «Βιώσιμη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες»
21
Βιώσιμη ανάπτυξη: οικονομία Βιομηχανικές υποδομές Υπηρεσίες Ανάγκη σε κατοικίες Αγροτική ανάπτυξη κοινωνία Θέσεις εργασίας Κινητικότητα: Ανάπτυξη υποδομών μεταφορά Ασφαλή και οικονομική διαχείριση των αποβλήτων περιβάλλον Εξοικονόμηση μη ανανεώσιμων α υλών και καυσίμων Μείωση της ανάγκης για ταφή των αποβλήτων Μείωση των GHG Διατήρηση βιοποικιλότητας
Απαραίτητα συστατικά προς μια οικονομία χαμηλού άνθρακα Καινοτομία Τεχνολογία Μακροπρόθεσμοι στόχοι μείωσης των εκπομπών
Millions tonnes of biomass Millions tonnes of alternative fossil fuels Διεθνώς η χρήση εναλλακτικών καυσίμων στη τσιμεντοβιομηχανία έφτασε τα 18 εκ. τόνους 14 Volumes of alternative fossil fuels (All GNR Participants - World) 12 10 8 6 World 4 2 0 1990 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 6 Volumes of biomass (All GNR Participants - World) 5 4 3 World 2 1 0 1990 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Εναλλακτικά καύσιμα στη παραγωγική διαδικασία τσιμέντου Εναλλακτικά καύσιμα 1) Εξόρυξη και προετοιμασία α υλών 2) Παραγωγή κλίνκερ με έψηση α υλών 3) Παραγωγή τσιμέντου με άλεση κλίνκερ, γύψου και άλλων α υλών 25
Η χρήση Ε.Κ. στη τσιμεντοβιομηχανία είναι διεθνώς δοκιμασμένη τεχνολογία Netherlands Switzerland Austria Norway France Belgium Germany Sweden Luxemburg Czech Republic EU (2004) Japan USA Australia UK Denmark Hungary Finland Italy Spain Poland Greece Ireland Portugal 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 % thermal substitution per country (EU-27) ΕU average 28% in 2009 11,00% 10,00% 9,00% 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% ΤΙΤΑΝ-Ελλάδα, % θερμικής αξιοποίησης εναλλακτικών καυσίμων 40.000τν αποβλήτων -45.000τν CO 2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Βιομάζα Εναλλακτικά up to date
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα τσιμέντου non-hazardous waste (kg/tn) hazardous waste (kg/tn) TOC (kg/tn) HF (kg/tn) HCl (kg/tn) Total (Sb,As,Pb,Cr,Co,Cu,Mn,Ni,V) (kg/tn) Cd+Tl (kg/tn) Hg (kg/tn) SO2 (kg/tn) NOx as NO2 (kg/tn) CO2 (kg/tn) gross dust (kg/tn) alternative fuels (kg/tn) heavy Fuel Oil (kg/tn) coal (kg/tn) pet-coke (kg/tn) electrical energy consumption (kwh/tn) altrenative raw materials (kg/tn) natural raw materials (kg/tn) Environmental Footprint CEM I52,5 ΤΙΤΑΝ 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 27
Διαρκής αύξηση των υποκατάστατων του κλίνκερ στο τσιμέντο με περιορισμό τα ποιοτικά πρότυπα Clinker/cement ratio πλησιάζει το 75% σύμφωνα με τα στοιχεία του GNR 2010
kj/kg clinker Το περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας είναι μικρότερο του 2%(ΕΕ) TECHNOLOGICAL INNOVATION Burning process: improvement of energy efficiency 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 theoretical fuel energy requirement 1000 drying of raw material 0 Year 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Κάθετοι μύλοι άλεσης φαρίνας και τσιμέντου. Ψύκτες κλίνκερ με εσχάρας Κινητήρες μεταβλητών στροφών Αξιοποίηση θερμότητας απαερίων κλιβάνων Technological Innovation-JMC 1 Source: CEMBUREAU
Ανθρακικό αποτύπωμα του τσιμέντου 30
Στη προσπάθεια η Ευρώπη πρωτοστατεί
Δέσμευση CO 2 European Cement Research Association CCS Η παραγωγή κλίνκερ έχει αποτέλεσμα τη παραγωγή CO 2 : Η υποκατάσταση του ασβεστολίθου δεν είναι ορατή στο μέλλον. CaCO 3 CaO CO2 Phase I: (2007) Phase III: Laboratory scale (2011) Phase V: Demonstration plant (3-5 years) Phase II: oxyfuel and postcombustion (2009) Phase IV: Oxyfuel Pilotresearch activities (2012-2014) Συμπέρασμα μετά και το τέλος της 3 ης φάσης: Η έρευνα θα εστιασθεί στη τεχνολογία oxyfuel αφού πέρα από τον καλύτερο βαθμό απόδοσης έναντι του post combustion έχει εφαρμογή και σε υφιστάμενους κλιβάνους. 16
O κύκλος ζωής του τσιμέντου προσφέρει ευκαιρίες για μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος Εξόρυξη α υλών Μεταφορά α υλών & καυσίμων Παραγωγή τσιμέντου Μεταφορά τσιμέντου Παραγωγή σκυροδέματος & λοιπών προϊόντων Κατασκευή Χρήση Κατεδ άφιση & ανακύ κλωση 4