Σκέψεις και προτάσεις για τη διδασκαλία των λαϊκών παραμυθιών

Σκέψεις και προτάσεις για τη διδασκαλία των λαϊκών παραμυθιών Κώστα, σου γράφω προτάσεις που ισχύουν για όλα τα παραμύθια. Εγώ παρουσιάζω συγκεκριμένες προτάσεις για το κάθε παραμύθι, από αυτά που σου στέλνω, αλλά αυτό δεν είναι δεσμευτικό για σένα. 1. Ως πρώτη γενική πρόταση για τα 4 παραμύθια προτείνουμε τους τρόπους για την επαφή των παιδιών με το παραμύθι. α. Ακρόαση του παραμυθιού. Θα προτείνουμε στο βιβλίο για το δάσκαλο να αφηγηθεί ή αν δεν μπορεί να το κάνει να διαβάσει το παραμύθι. Στο υλικό θα υπάρχει CD με μαγνητοφωνημένη την ανάγνωσή του. Επομένως το πρώτο βήμα είναι να ακούσουν το παραμύθι. Υπάρχουν δύο υποπεριπτώσεις: α.1. -Ακούνε τα παιδιά όλο το παραμύθι. -Καλούνται να αφηγηθούν ή να ζωγραφίσουν ό,τι τα εντυπωσίασε περισσότερο. Για τη δεύτερη περίπτωση στο βιβλίο θα πρέπει να υπάρχει μια σελίδα «υποδοχής» της δραστηριότητας: Σου άρεσε το παραμύθι; Και σε μένα άρεσε πολύ. Μπορείς, αν θέλεις, να ζωγραφίσεις εδώ τι σου άρεσε περισσότερο. Αν θέλεις μπορείς και να γράψεις κάτι. β. 2. Ακούνε τα παιδιά το παραμύθι μέχρι το σημείο της κορύφωσης. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα αντίστοιχης λειτουργίας του CD. Ίσως να έχουμε δύο ηχογραφήσεις. Τα παιδιά καλούνται να αποδώσουν τη συνέχεια. Ανάλογα με την ηλικία αυτό μπορεί να γίνει με ζωγραφιά ή με ζωγραφιά και λόγο. Στο βιβλίο θα υπάρχει αντίστοιχη σελίδα ή καλύτερα δύο σελίδες. Μία ολόκληρη: Πω πω! Έχω αγωνία! Τι να έγινε στη συνέχεια! Αν θέλεις σκέψου πώς νομίζεις ότι συνεχίζεται το παραμύθι; Ζωγράφισε και γράψε ό,τι σκέφτεσαι Στο τέλος θα έχεις ολόκληρο το παραμύθι, όπως βοήθησες κι εσύ να γίνει! Στη δεύτερη σελίδα θα υπάρχουν τουλάχιστον 4 καρέ. Το παιδί θα μπορεί, αν θέλει και αν μπορεί (τα μεγαλύτερα μπορούν), να δώσει τη συνέχεια με περισσότερες από μία πράξεις. Η εκφώνηση της άσκησης θα είναι η ίδια. Τα σημεία κορύφωσης στα τέσσερα παραμύθια θα μπορούσαν να είναι τα εξής: -Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΒΑΤΡΑΧΟΣ α. Μόλις σταμάτησε ο χορός, εξαφανίστηκαν όλοι. Όταν τελείωσε η γιορτή, ο Ιβάν Τσαρέβιτς βρήκε την ευκαιρία να τρέξει στο παλάτι του να κάψει το δέρμα της γυναίκας του. Ήρθε η βασίλισσα Πρεμούντραγια, έψαξε, έψαξε το δέρμα όμως δεν το βρήκε. β. Ήρθε η βασίλισσα Πρεμούντραγια, έψαξε, έψαξε το δέρμα όμως δεν το βρήκε. -Αχ, Ιβάν Τσαρέβιτς, τι έκανες; Αν περίμενες τρεις μέρες, θα ήμουν για πάντα δική σου. Αντίο. Έγινε κύκνος και πέταξε από το παράθυρο. -ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΚΟΡΙΤΣΙ α. Ανέβηκε ξανά στο λόφο, κοίταξε γύρω του. Ζωντανή ψυχή δεν υπήρχε. Τα μάτια του γέμισαν δάκρυα. Τράβηξε κάτω από τα αιωνόβια δέντρα να ψάξει μονοπάτι στο δάσος. Εδώ μονοπάτι, εκεί μονοπάτι, κανένα μονοπάτι δε βρήκε. Όλη μέρα

περιπλανιόταν το κορίτσι. Όταν ο ήλιος βυθίστηκε στο πυκνό φύλλωμα του δάσους και άρχισε να σκοτεινιάζει, το παιδί φοβήθηκε και άρχισε να κλαίει δυνατά β. Γρήγορα να πας και το δικό μου κορίτσι σ εκείνο το δάσος! φώναξε η μητριά στον άντρα της. -Ζύμωσε ένα ψωμί, αφού είναι έτσι! γ. Ο άντρας έτρεξε πίσω από την κόρη του. Έτρεχε εκείνη, έτρεχε εκείνος, έτρεχε εκείνη, έτρεχε πίσω της εκείνος, ώσπου κάποια στιγμή. -Η ΝΕΡΑΪΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΛΟΥ α. -Εγώ σκέφτηκα κάτι, είπε ο μικρός αδερφός, αλλά πρέπει να με βοηθήσετε κι εσείς λιγάκι. -Αδερφέ, πετάχτηκαν και οι τρεις με μία φωνή, να σε βοηθήσουμε ευχαρίστως, αφού μας το ζητάς, αλλά φοβόμαστε πολύ ότι κουράζεσαι άδικα. Παρ όλα αυτά, πες μας τι σκέφτηκες και μετά βλέπουμε. β. Πού έχεις βάλει τα ρούχα που φορούσα όταν με πήρες από τη λίμνη; -Γιατί ρωτάς, απάντησε αυτός, γιατί τα θέλεις; -ΣΑΝ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΣΤΑ ΦΑΓΗΤΑ α. Η μικρότερη κόρη του βασιλιά, αφού είδε ότι και οι αδερφές της δεν τη λυπούνται, έστρεψε τις ελπίδες της προς το Θεό και αποφάσισε να φύγει όπου την οδηγούσαν τα βήματά της. β. Τότε ο βασιλιάς πεθερός θύμωσε και έδωσε εντολή να έρθουν όλοι οι μάγειροι για να καταλάβει τι συνέβη και οι ένοχοι να θανατωθούν Νίκο, ως συμπληρωματική πρόταση σου καταθέτω κι αυτήν: Αν θέλουμε να οδηγήσουμε τα παιδιά στο τέλος, μπορούμε να τους δίνουμε ένα σύνολο εικόνων. Οι εικόνες μπορεί να είναι άσχετες και ανάμεσά τους να υπάρχει και κάποια που να αφορά το παραμύθι. Δηλαδή, αντί να αφήσουμε ελεύθερη τη φαντασία τους να δώσει ένα τέλος στο παραμύθι να τα βάλουμε να το δημιουργήσουν από μια βάση εικόνων. Θα μπορούσε, βέβαια, να υπάρχουν και οι δύο προτάσεις για να διαλέγει ο εκπαιδευτικός ή να τις εναλλάσσουμε στα παραμύθια. Στην περίπτωση που εφαρμοστεί και αυτή εδώ οι εικόνες θα πρέπει να δίνουν πληροφορίες για τον τόπο (πού), το χρόνο (πότε) και ποιος και θα μπορούσαν να είναι του εικονογράφου ή φωτογραφίες ή αποκόμματα περιοδικών ή σχετικοί πίνακες ζωγραφικής. 2. Η πρόταση αυτή σχετίζεται και πάλι με την πρώτη επαφή του παιδιού με το παραμύθι. Μπορείς να την κρατήσεις για ένα από αυτά. Τα παιδιά δεν ακούνε το παραμύθι. Ούτε το βλέπουν. Τους δίνουμε στη σειρά τις εικόνες του. Τα καλούμε να αφηγηθούν ό,τι βλέπουν. Έτσι, δημιουργούν το δικό τους παραμύθι που έχει αρκετά κοινά στοιχεία με το αρχικό. Αν είναι μεγαλύτερα, μπορούν να γράφουν κάτω από κάθε εικόνα το κομμάτι του δικού τους παραμυθιού που αντιστοιχεί. Στη συνέχεια ακούνε το παραμύθι, το βλέπουν και σημειώνουν ομοιότητες και διαφορές με το δικό τους.

3. Ενδιάμεση πρόταση: Τα παιδιά ακούνε το παραμύθι. Μετά το βλέπουνε γραμμένο σε συνέχειες. Τους δίνουμε τις εικόνες μπερδεμένες (ίσως σε αυτοκόλλητα) και πρέπει να κάνουν την αντιστοίχιση. Περισσότερο δύσκολο είναι να το εικονογραφήσουν τα ίδια. Αν αυτή η ιδέα σ αρέσει, μπορούμε να αφήσουμε μία ή δύο εικόνες κενές να τις δημιουργήσουν κι έτσι να συμπληρώσουν την εικονογράφηση. 4. Τα τραπουλόχαρτα του Προπ. Νίκο, σε κάθε παραμύθι θα χωρίσουμε ενότητες-επεισόδια. Για κάθε επεισόδιο θα υπάρχει ένα μικρό ορθογώνιο χαρτί στο οποίο θα βλέπει το παιδί μια ταιριαστή εικόνα και θα διαβάζει τη λεζάντα που αποδίδει το νόημα του επεισοδίου. Π.χ. 1.Ήταν ένας βασιλιάς με τρεις κόρες. Το κείμενο θα είναι στο κάτω μέρος, αλλά δεν ξέρω να το κάνω!!! Τα τραπουλόχαρτα θα είναι αριθμημένα, γιατί στα λαϊκά παραμύθια η σειρά των πράξεων-λειτουργιών είναι αυστηρή. Τα χαρτάκια μπορούν να είναι σε σελίδες και να κόβονται. Τα παιδιά μπορούν να παίξουν ως εξής: Να τα βλέπουν και να αφηγούνται το παραμύθι, κυρίως όσα δυσκολεύονται στο προφορικό λόγο. Να τα ανακατεύουν, οπότε φτιάχνουν καινούριο παραμύθι. Να αφαιρούν ένα ή δύο τραπουλόχαρτα οπότε πρέπει στο νέο παραμύθι να καλύψουν το νοηματικό κενό. Να τους δίνουμε ένα ή περισσότερα τραπουλόχαρτα με άσχετο περιεχόμενο. Να τα προσθέτουν και να πρέπει να ξαναφτιάξουν το ανάλογο παραμύθι. Τα «παρείσακτα» τραπουλόχαρτα μπορούν να έχουν πρόσωπα (και χώρους) σύγχρονα, γνωστά ή άγνωστα ή και ήρωες άλλων γνωστών παραμυθιών. Ακόμα και χαρακτηριστικά μνημεία: Ακρόπολη, Πυραμίδες, Μπιγκ Μπεν κ.λ.π. 5. Το γυάλινο ανθρωπάκι Τα παιδιά καλούνται να καταγράψουν επίθετα που περιγράφουν το πρωταγωνιστικό πρόσωπο σε ένα παραμύθι. Π.χ. η καλή βασιλοπούλα στο παραμύθι ΣΑΝ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΣΤΑ ΦΑΓΗΤΑ. Σε μια σελίδα δίνουμε τη φιγούρα και τα παιδιά γράφουν τα επίθετα. Μπορούν στη συνέχεια να διαλέξουν ένα, ίσως και ένα αντίθετο από αυτά που βγαίνουν από το κείμενο και να δημιουργήσουν ένα εντελώς διαφορετικό παραμύθι ή να αλλάξουν το αρχικό. Παράδειγμα: η βασιλοπούλα ήταν έξυπνη, σεμνή, υπομονετική, σοβαρή, εργατική, αποφασιστική, πανέμορφη. Πώς θα ήταν το παραμύθι, αν ήταν: Ανυπόμονη; Τεμπέλα; Λαίμαργη; Ή ξανθιά, μελαχρινή, καστανομαλλούσσα (το παραμύθι δεν προσδιορίζει την εμφάνιση)

Για κάθε επίθετο προκύπτει και άλλο παραμύθι. Το παιδί να έχει το περιθώριο να δώσει στη φιγούρα το ανάλογο πρόσωπο. Αν σου αρέσει περισσότερο, μπορούμε αυτό να το κάνουμε με τους κακούς των παραμυθιών για να γίνονται στα χέρια των παιδιών καλοί. 6. Το φανταστικό διώνυμο Επιλέγουμε μία λέξη κλειδί από ένα παραμύθι: νεράιδα. Δίπλα της βάζουμε τυχαίες λέξεις, άσχετες με την υπόθεση του παραμυθιού που όμως να δημιουργούν τις προϋποθέσεις εξέλιξης μιας ιστορίας. Το παιδί θα διαλέγει μία από τις λέξεις αυτές που μπορεί να δίνονται «κρυμμένες» σε ένα μαγικό σακούλι ή όπως αλλιώς το σκεφτείς. Θα προκύψουν απίθανοι συνδυασμοί: Νεράιδα-σύννεφο Νεράιδα-δελφίνι ή ν-βουνό ν-σπηλιά ν-ήλιος ν-ποσειδώνας ν-ηλιαχτίδα ν-κοχύλι κ.λ.π. Το παιδί, σε σελίδα που θα διατίθεται, θα δημιουργεί τη δική του ιστορία. Μπορεί να κρατάει στοιχεία του αρχικού παραμυθιού ή μόνο το χαρακτήρα της ηρωίδας. 7. Παραμυθοσαλάτα Το παιδί καλείται να συνδυάσει δύο ή και περισσότερα γνωστά παραμύθια και να δημιουργήσει ένα καινούριο. Οι συνδυασμοί κατ αρχήν θα αφορούν τα 4 παραμύθια που παρουσιάζουμε. Η «συνύπαρξη» μπορεί να επιχειρείται ή με την εμφάνιση δύο εικόνων ή με τίτλους: -Τι θα συνέβαινε αν το χρυσό κορίτσι συναντούσε το μικρό αδερφό; -Τι θα συνέβαινε αν ο βασιλιά συναντούσε την πριγκίπισσα βάτραχο; -Τι θα συνέβαινε αν το χρυσό κορίτσι συναντούσε τον Κοντορεβιθούλη ή τον Πινόκιο ή την Κοκκινοσκουφίτσα ή τη Χιονάτη; -Τι θα συνέβαινε αν η μικρή βασιλοπούλα που είπε στον πατέρα της πως τον αγαπάει σαν το αλάτι τον Κοντορεβιθούλη ή τον Πινόκιο ή την Κοκκινοσκουφίτσα ή τη Χιονάτη; κ.λ.π. 7. Η Κοκκινοσκουφίτσα στο ελικόπτερο Τα παιδιά διαλέγουν πέντε λέξεις που δημιουργούν το νοηματικό άξονα του παραμυθιού: π.χ.: νεράιδα γιαλός αδερφός γάμος φυγή-εξαφάνιση Καλούνται να συμπεριλάβουν μια λέξη άσχετη, που όμως να έχει τέτοια δύναμη μέσα της που να μπορεί να αλλάξει τη δομή της ιστορίας. π.χ. Τζίνι, μαγικό χαλί, μαγικό

ραβδί, μάγισσα, ξόρκι κ.λ.π. Οι λέξεις μπορούν και πάλι να είναι κρυμμένες. Ανάλογα με τη λέξη που διαλέγουν εξελίσσεται και το παραμύθι. 8. Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί Με σχετικές ερωτήσεις αλλάζουμε το χρόνο των παραμυθιών και προσπαθούμε να τα φέρουμε κοντά στα παιδιά. Π.χ. Τι θα μας έλεγε το χρυσό κορίτσι αν ερχόταν στην τάξη μας; Τι θα του άρεσε στην πόλη ή στο χωριό μας; Τι θα το στεναχωρούσε; Τι θα του ζητούσατε να αλλάξει με τα μαγικά λόγια των παραμυθιών στο σχολείο σας; ή στην πόλη ή στο χωριό σας; 9. Οι τρεις φάκελοι και η συνέχεια των παραμυθιών Νίκο, τα παραμύθια μπορούν να συνεχιστούν και μετά το Έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Δίνουμε στα παιδιά τρεις φακέλους: 1 ος : Περιέχει εικόνες και λέξεις που απαντάνε στο Ποιος, Ποια, Ποιο, Ποιοι, Ποιες κάνουν κάτι. (ήρωας του παραμυθιού, άλλου παραμυθιού, σύγχρονος αθλητής κ.λ.π.) 2 ος : Περιέχει εικόνες και λέξεις που απαντάνε στις ερωτήσεις Πού και Πότε γίνεται κάτι. (βουνό, χωριό, σπηλιά, βάρκα, εστιατόριο, στέγη, τρικυμία, χιόνι, λιακάδα, καταιγίδα ) 3 ος : Περιέχει εικόνες και ρήματα που απαντάνε στην ερώτηση τι κάνει κάποιος ή τι κάνουν κάποιοι. (χορεύει, κοιμάται, ελπίζει, ονειρεύεται, μαγειρεύει, κρύβεται, ψάχνει ) Αν το παιδί διαλέξει ένα δεδομένο από κάθε φάκελο, δημιουργεί τη βάση στοιχείων που του χρειάζονται για να συνεχίσει το παραμύθι. Κώστα, δεν ξέρω πώς θα κρύβουμε στοιχεία. Ίσως και σε μπερδεμένες εικόνες ή σε σπαζοκεφαλιές και ίσως με την τεχνική: ξύστε και ανακαλύψτε. Εσύ θα βρεις τους πιο πρωτότυπους τρόπους, καλέ μου. Ελπίζω να βρίσκεις ενδιαφέρουσα την πρόταση.