Ιστορία του μεσαιωνικού & νεότερου κόσμου Τράπεζα Θεμάτων Κεφάλαιο 2 ο : Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της Εικονομαχίας ως το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών (843 1054) Ενότητα 2.1. Προοίμιο της ακμής του Βυζαντινού Κράτους (843 867) 1 1. Πώς και πότε εκχριστιανίστηκαν οι Σλάβοι της Μοραβίας; 2. Για ποιους λόγους οδηγήθηκαν οι δύο Εκκλησίες στο Πρώτο Σχίσμα; Οι Σλάβοι οφείλουν τις απαρχές της εθνικής φιλολογίας τους: α. σε Σλάβους μοναχούς. β. στον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων. γ. στον ηγεμόνα της Βουλγαρίας Βόρη. δ. στους δύο Θεσσαλονικείς ιεραποστόλους, Κύριλλο και Μεθόδιο Η αποστολή ιεραποστόλων στη Μοραβία: α. οδήγησε στην υπαγωγή των Σλάβων της Μοραβίας στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. β. απέτυχε, αφού οι μαθητές του Κυρίλλου και Μεθοδίου εκδιώχθηκαν από τον φραγκικό κλήρο. γ. πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του πάπα. δ. οδήγησε στην επινόηση αλφαβήτου για τη σλαβονική γλώσσα και έθεσε τις βάσεις της εθνικής φιλολογίας των Σλάβων. Γ] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Ο Κύριλλος μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά. Τον 9ο αι. ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ανέπτυξαν ιεραποστολική δράση στο νεοσύστατο Ρωσικό κράτος. Τον 9ο αι. ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ανέπτυξαν ιεραποστολική δράση στη Μοραβία. Σ Λ γλαγολιτικό αλφάβητο πρώτο Σχίσμα Δ] Ορισμοί
Ε] Ασκήσεις κλειστού τύπου (συμπλήρωσης κενών) κόλουθες λέξεις (τρεις περισσεύουν): Σερβία, Μοραβία, Μεθόδιος, Νικόλαος, Ρατισλάβος, Βόρης, Φώτιος, Σέργιος. Οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι Κωνσταντίνος-Κύριλλος και ο αδελφός του εναπόθεσαν τα πρώτα σπέρματα του Χριστιανισμού στη, ύστερα από πρόσκληση του ηγεμόνα της χώρας. Ο Κωνσταντίνος μάλιστα μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά. Την ίδια εποχή βαπτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη ο Βούλγαρος ηγεμόνας. Ο πατριάρχης για να αποτρέψει την ένταξη της Βουλγαρίας στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης, κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για θέματα λατρείας και εκκλησιαστικής τάξης, και ο πάπας αναθεματίστηκε (Πρώτο Σχίσμα). 2 Ενότητα 2.3. Κοινωνία 1. Πώς διαμορφώθηκε η κυρίαρχη τάξη του Βυζαντίου στα τέλη του 10 ου αι. μ.χ.; 2. Να εξηγήσετε ποιος ήταν ο ρόλος της μεσαίας τάξης στη βυζαντινή κοινωνία κατά τον 10ο και τον 11 ο αι. μ.χ. 3. Ποια ήταν η σκοπιμότητα της θεσμοθέτησης του «αλληλέγγυου» για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία; Ασφυκτική πίεση από τους μεγάλους γαιοκτήμονες στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία υφίσταντο: α. οι δυνατοί. β. οι βασιλικοί. γ. η εμποροβιοτεχνική τάξη. δ. οι αγροτικές κοινότητες και ο δήμος Οι μικροκαλλιεργητές του Βυζαντίου α. ήταν εντελώς απαλλαγμένοι από τους φόρους. β. είχαν ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση. γ. είχαν υπερβολική φορολογική επιβάρυνση. δ. πλήρωναν τους ίδιους φόρους με την εκκλησία Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του βυζαντινού χωρίου αρχικά αποτελούν: α. οι ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες και οι δούλοι. β. οι πάροικοι. γ. οι κληρικοί. δ. οι δυνατοί. Το «αλληλέγγυον» ήταν νόμος που: α. ευνοούσε τους δούλους. β. ευνοούσε του δυνατούς. γ. στρεφόταν εναντίον των δυνατών. δ. αφορούσε αποκλειστικά τους στρατιώτες.
Γ] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Η εμποροβιοτεχνική τάξη που δημιουργήθηκε στη διάρκεια του 10ου και 11ου αι. οδήγησε το Βυζάντιο σε οικονομική εξαθλίωση. Τον κορμό του πληθυσμού στο βυζαντινό «χωρίο» αποτελούσαν οι Δυνατοί. Τον κορμό του πληθυσμού στο βυζαντινό «χωρίο» αποτελούσαν οι ελεύθεροι αγρότες. Μια από τις σημαντικότερες πλευρές της εσωτερικής πολιτικής των Μακεδόνων αποτέλεσε ο αγώνας κατά των δυνατών. Σ Λ 3 Δ] Ορισμοί δυνατοί αλληλέγγυον Ε] Ασκήσεις κλειστού τύπου (συμπλήρωσης κενών) κόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): δυνατός, αξίωμα, ευγενής, κυριαρχία, προστασία, βασιλικός, επιγαμία, πλούσιος. Από τα τέλη του 10 ου αι. η αριστοκρατία της γης και η αριστοκρατία των συνδέονται με. Διαμορφώνεται έτσι μια κυρίαρχη τάξη, στην οποία δεσπόζουν οι που παίρνουν τα κυριότερα στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα. Οι αγροτικές κοινότητες, από την άλλη δέχονται τις πιέσεις των και περιέρχονται σταδιακά υπό την τους. Ενότητα 2.5. Η διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου 1. Να εξηγήσετε με ποιους τρόπους ασκούσε τη διπλωματία το Βυζαντινό κράτος. 2. Ποιες ήταν οι φιλοδοξίες του τσάρου της Βουλγαρίας Συμεών; 3. Πώς και πότε υποτάχθηκε το Βουλγαρικό κράτος του Σαμουήλ στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία; 4. Να εξηγήσετε πώς πραγματοποιήθηκε ο οριστικός εκχριστιανισμός των Ρώσων. 5. Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις του Βυζαντίου με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους επί Οθωνος Α ; 6. Ποια ήταν η αιτία και ποιες ήταν οι θεολογικές διαφωνίες που οδήγησαν στο οριστικό Σχίσμα των δύο Εκκλησιών; 7. Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις του Βυζαντίου με τη Βενετία στη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλείου Β Μακεδόνα;
Ένας από τους τρόπους της βυζαντινής διπλωματίας ήταν: α. η αποστολή στρατευμάτων σε ξένες χώρες. β. η υπόθαλψη επαναστατικών κινημάτων σε ξένες χώρες. γ. οι χορηγίες προς τους ξένους ηγεμόνες. δ. η παροχή δανείων σε ξένους ηγεμόνες. Ένα από τα μέσα άσκησης της βυζαντινής διπλωματίας ήταν: α. η παροχή δανείων σε ξένους ηγεμόνες. β. ο εκχριστιανισμός άλλων λαών. γ. η αιχμαλωσία ξένων ηγεμόνων. δ. η υποκίνηση κινημάτων στο εσωτερικό των άλλων κρατών 4 Το Βουλγαρικό Κράτος του Σαμουήλ ηττήθηκε και υποτάχθηκε στο Βυζάντιο από: α. τον Αλέξιο Α Κομνηνό. β. τον Ηράκλειο. γ. τον Βασίλειο Β Μακεδόνα. δ. τον Μιχαήλ Β. Ο Βασίλειος Β Μακεδών: α. συνέβαλε στον οριστικό εκχριστιανισμό των Ρώσων. β. εκχριστιάνισε τους Σλάβους στη Μοραβία. γ. αναγνώρισε τον Όθωνα Α ως αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. δ. εκχριστιάνισε τους Βουλγάρους. Ιδρυτής της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους ήταν: α. ο Όθων Α. β. ο Όθων Β. γ. ο Κάρολος ο Μέγας. δ. ο Πιπίνος. Ιδρυτής της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους α. ο Βονιφάτιος ο Μονφερατικός. β. ο Κάρολος Μαρτέλος. γ. ο Κάρολος ο Μέγας. δ. ο Όθων Α. Μεγάλες ευθύνες για το οριστικό Σχίσμα των Εκκλησιών αποδίδονται στους: α. πατριάρχη Φώτιο και πάπα Νικόλαο. β. πατριάρχη Σέργιο και πάπα Ουρβανό Β. γ. καρδινάλιο Ουμβέρτο και πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο. δ. πατριάρχη Νικόλαο Μυστικό και πάπα Ιννοκέντιο Γ. Μία από τις δογματικές διαφωνίες που οδήγησαν στο οριστικό Σχίσμα των δύο Εκκλησιών ή- ταν: α. η Εικονομαχία. β. το Δόγμα της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος και από τον Υιό. γ. η υπαγωγή της Βουλγαρικής Εκκλησίας στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. δ. οι ανεικονικές αντιλήψεις.
Γ] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Τις κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής στο Βυζάντιο χάραζε ο Λογοθέτης του Δρόμου, στενός συνεργάτης του αυτοκράτορα. Επί βασιλείας του Βούλγαρου χάνου Συμεών εγκαινιάζεται μια περίοδος έντασης στις ελληνοβουλγαρικές σχέσεις. Το Βουλγαρικό κράτος υποτάσσεται στο Βυζάντιο όταν χάνος των Βουλγάρων ήταν ο Κρούμος. Ο Νικηφόρος Φωκάς αναγνώρισε στον Όθωνα Α τον τίτλο του αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β διέλυσε τις υπάρχουσες εμπορικές σχέσεις του Βυζαντίου με τις ιταλικές ναυτικές πόλεις. Η πριγκίπισσα Άννα, αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β, μετέφερε στη Γερμανία τις συνήθειες και τις παραδόσεις του Βυζαντινού κράτους. Ο Νικηφόρος Φωκάς αναγνώρισε στον Όθωνα Α τον τίτλο του αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Με την επικράτηση της φεουδαρχίας στη Δυτική Ευρώπη ο στρατός τίθεται υπό την υπηρεσία των φεουδαρχών. Σ Λ 5 Δ] Ορισμοί Λογοθέτης του Δρόμου Ε] Ασκήσεις κλειστού τύπου (συμπλήρωσης κενών) κόλουθες λέξεις /φράσεις (τρεις περισσεύουν): αυτοκράτορας, διπλωματία, χορηγία, επιγαμία, φιλανθρωπία, εκχριστιανισμός, Λογοθέτης του Γενικού, Λογοθέτης του Δρόμου. Η βυζαντινή διπλωματία χρησιμοποιούσε ένα ευρύτατο φάσμα από τρόπους και μέσα, για να επιτύχει τους σκοπούς της. Τέτοια μέσα ήταν οι,σε χρήμα ή δώρα, στους ξένους ηγεμόνες, η σύναψη συμμαχιών που βασίζονταν συχνά σε, οι εμπορικές συνθήκες και, το σπουδαιότερο, ο άλλων λαών. Ο χάραζε τις κατευθυντήριες γραμμές της εξωτερικής πολιτικής. Ο, ήδη από τον 7ο αιώνα, ήταν υπεύθυνος για την υποδοχή ξένων πρεσβευτών, τον ορισμό των μελών των βυζαντινών πρεσβειών κ.ά. κόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Σαμουήλ, Βασίλειος Β', Δούναβης, Σπερχειός, Κλειδίον, Συμεών, Ματζικέρτ, Ρωμανός Δ Διογένης. Ο Βούλγαρος ηγεμόνας επέκτεινε τις κτήσεις του μέχρι τον και την κεντρική Ελλάδα. Αρχικά ο αυτοκράτορας, περιορίστηκε σε διπλωματικά μέτρα. Στη συνέχεια, όμως, οι Βυζαντινοί ανέπτυξαν έντονη στρατιωτική δράση κατά των Βουλγάρων με πρώτη επιτυχία στην περιοχή του από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό. Αργότερα, στη μάχη του, κοντά στον Στρυμόνα, οι Βυζαντινοί νίκησαν τους Βουλγάρους.
κόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): βασιλεύς, Μαγναύρα, ημιαργείος, ένταση, χάνος, χαγάνος, ύφεση, πατρίκιος. Ο Συμεών, ο οποίος χαρακτηρίστηκε, δηλαδή ημιέλληνας, επειδή είχε σπουδάσει στη σχολή της στην Κωνσταντινούπολη, ξεκίνησε μια νέα περίοδο στις βυζαντινο-βουλγαρικές σχέσεις. Ο Συμεών αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας μεγάλης αυτοκρατορίας με αυτοκράτορα τον ίδιο, γι αυτό αντικατέστησε τον τίτλο των Βουλγάρων ηγεμόνων με τον βυζαντινό τίτλο. Ενότητα 2.7. Οικονομία & κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της φεουδαρχίας 6 Ποια ήταν η δομή της φεουδαρχικής κοινωνίας της Δυτικής Ευρώπης κατά τον Μεσαίωνα; Στο σύστημα της Φεουδαρχίας της Δυτικής Ευρώπης, οι κατώτεροι υποτελείς: α. ήταν πάροικοι. β. απαγορευόταν να είναι κληρικοί. γ. απαγορευόταν να κατέχουν φέουδα. δ. έπαιρναν γαίες από τους άμεσους υποτελείς του βασιλιά. Στην κοινωνική πυραμίδα της Φεουδαρχίας: α. δεν εντάσσονταν οι κληρικοί. β. κάτοχοι φέουδων μπορούσαν να είναι και εκκλησιαστικοί άρχοντες. γ. οι άμεσοι υποτελείς του βασιλιά αποτελούσαν την πολυπληθέστερη ομάδα. δ. δεν υπήρχαν δούλοι. Γ] Ορισμοί φεουδάρχης πάροικοι τελετή της περιβολής βασάλοι Δ] Ασκήσεις κλειστού τύπου (συμπλήρωσης κενών) κόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): Καρλομάγνος, βασάλος, πρόνοια, φεουδαρχία, περιβολή, εξάρτηση, υποτελής, Πιπίνος.
Το σύστημα της αναπτύχθηκε στη Δυτική Ευρώπη στη διάρκεια του 8ου αιώνα. Σταθμό στη διαμόρφωση του συστήματος αποτέλεσαν οι μεταρρυθμίσεις του. Οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες προσέφεραν σε άλλους ευνοούμενους τους, οι οποίοι ονομάζονταν, εκτάσεις γης και έδιναν όρκους πίστης στον άρχοντα στην λεγόμενη τελετή της. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θάνος Σταυρόπουλος φιλόλογος, MSc. thanosstavropoulos@yahoo.gr 7