Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων 29.5.2017 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την ισότητα των φύλων στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων Εισηγητές: Eleonora Forenza, Malin Björk (Κοινές συνεδριάσεις επιτροπών Άρθρο 55 του Κανονισμού) DT\1117702.docx PE599.788v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
Εισαγωγή Στόχος των συνεισηγητριών είναι να παρουσιάσουν συγκεκριμένες συστάσεις σχετικά με το τι θα μπορούσε να κάνει η ΕΕ για να διασφαλίσει ότι οι εμπορικές πολιτικές, οι οποίες υπερβαίνουν κατά πολύ την παραδοσιακή ελευθέρωση των συναλλαγών στον τομέα των εμπορευμάτων, αντικατοπτρίζουν τους στόχους της ισότητας των φύλων, μέσω μιας διαφανούς και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασίας εργασίας και σε συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων της κοινωνίας των πολιτών και των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη (άρθρο 8 ΣλΕΕ) προβλέπει την υποχρέωση ενσωμάτωσης της ισότητας των φύλων σε όλες τις δραστηριότητες της ΕΕ (ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου), η υποχρέωση αυτή αντικατοπτρίζεται σπανίως στα έγγραφα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και ιδίως στις τρέχουσες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ. Είναι επομένως αξιοπερίεργο το γεγονός ότι η στρατηγική «Εμπόριο για όλους», που έχει ως σκοπό να καταστήσει το εμπόριο κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, δεν κάνει καμία αναφορά στη διάσταση του φύλου στο πλαίσιο της εμπορικής πολιτικής. Η ισότητα των φύλων αποτελεί καθολικό στόχο που προβλέπεται σε πολλές διεθνείς πράξεις όπως ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948) και τη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW) 1979 Η εμπορική πολιτική, όπως κάθε άλλη πολιτική της ΕΕ πρέπει να συμβάλει στους ευρύτερους στόχους του ΟΗΕ, όπως οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), και ιδίως ο στόχος 5 της επίτευξης ισότητας των φύλων και χειραφέτησης όλων των γυναικών και των κοριτσιών. Είναι προφανές ότι το εμπόριο δεν είναι ουδέτερο από πλευράς φύλου και ότι οι εμπορικές πολιτικές έχουν ειδικές για τα φύλα συνέπειες διότι το εμπόριο πραγματοποιείται σε οικονομικά πλαίσια που χαρακτηρίζονται από προκαταλήψεις λόγω φύλου. Υφιστάμενες ανισότητες μεταξύ των φύλων επηρεάζουν τις εμπορικές στρατηγικές για την ανταγωνιστικότητα, και έχουν επίσης επίδραση στο κατά πόσον συγκεκριμένες εμπορικές μεταρρυθμίσεις θα οδηγήσουν πράγματι στα επιθυμητά οικονομικά αποτελέσματα. Εμπορική πολιτική της ΕΕ: έλλειψη προοπτικής όσον αφορά την ισότητα των φύλων Η ΕΕ έχει συνάψει ή διαπραγματεύεται εμπορικές συμφωνίες τόσο με αναπτυσσόμενες όσο και με ανεπτυγμένες χώρες. Η CETA (Συνολική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία ΕΕ Καναδά), η TTIP (Διατλαντική εταιρική σχέση εμπορίου και επενδύσεων) και η TiSA (Συμφωνία για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών), ανήκουν όλες σε νέα γενιά εμπορικών συμφωνιών. Η ελευθέρωση του εμπορίου και οι εμπορικές συμφωνίες σήμερα αφορούν πολύ περισσότερο τις υπηρεσίες, τα πρότυπα και τους κανονισμούς απ ό,τι μια απλή αύξηση του εμπορίου αγαθών. Όλες οι εν λόγω συμφωνίες έχουν εγείρει σοβαρές ανησυχίες μεταξύ ορισμένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. PE599.788v01-00 2/7 DT\1117702.docx
Το άνοιγμα της αγοράς των δημοσίων συμβάσεων μέσω της διεθνούς εμπορικής πολιτικής αποτελεί θέμα ανησυχίας. Πολυάριθμοι ενδιαφερόμενοι παράγοντες διατύπωσαν επίσης την ανησυχία ότι οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες θα μπορούσαν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ασφάλεια των τροφίμων και στο περιβάλλον. Οι συνεισηγήτριες θεωρούν ότι η στιγμή ενδείκνυται για να προωθηθεί ο διάλογος σχετικά με θέματα όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα, και τα μέτρα που επιτρέπουν στην εμπορική και στην επενδυτική πολιτική να προστατέψουν τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στην ικανότητα των κυβερνήσεων να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να λαμβάνει υπόψη την έρευνα που πραγματοποιείται στην Ασία και δείχνει ότι σε ορισμένες χώρες η ελευθέρωση του εμπορίου και των επενδύσεων έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων. Οι επιχειρήσεις έχουν βασισθεί στο φθηνό εργατικό δυναμικό των γυναικών για να μειώσουν τις δαπάνες τους και έχουν χρησιμοποιήσει την τακτική αυτή σαν κύρια στρατηγική τους ώστε να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, διότι, μακροπρόθεσμα, αποθαρρύνει την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την τεχνική καινοτομία. Ένας άλλος τομέας που προκαλεί ανησυχία σχετίζεται με τη διαδικασία επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS), δεδομένου ότι υπονομεύει τη ρυθμιστική ικανότητα της κυβέρνησης. Η ρυθμιστική ικανότητα των κυβερνήσεων είναι θεμελιώδης για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων, όπως η ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα των εργαζομένων, η αλλαγή του κλίματος και η προστασία της δημόσιας υγείας. Επιπτώσεις του εμπορίου που σχετίζονται με το φύλο Το εμπόριο επηρεάζει άνδρες και γυναίκες με διαφορετικό τρόπο και μέσω πολλών διαύλων. Ο δίαυλος της απασχόλησης είναι πολύ σημαντικός αλλά δεν είναι ο μοναδικός. Υπάρχουν, επίσης, ο δίαυλος της κατανάλωσης και ο δίαυλος της δημόσιας παροχής. Απασχόληση: Θα πρέπει να αναμένονται συνδεδεμένες με το φύλο επιπτώσεις στην απασχόληση λόγω της άνισης κατανομής γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς, τόσο των εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών όσο και των μη εμπορεύσιμων, σε συνδυασμό με την περιορισμένη δυνατότητα υποκατάστασης των γυναικείων και των ανδρικών εργασιών λόγω των άκαμπτων ρόλων των φύλων στις αγορές εργασίας. Διαφοροποιημένες ανά φύλο επιπτώσεις στην κατανάλωση οφείλονται μεταξύ άλλων στο γεγονός ότι οι γυναίκες τείνουν να έχουν την κύρια ευθύνη για την αγορά και προετοιμασία των τροφίμων για τα παιδιά και την οικογένειά τους. Διαφοροποιημένες ανά φύλο επιπτώσεις ενδέχεται επίσης να προκύπτουν από αλλαγές στον όγκο και στη σύνθεση των κρατικών δαπανών που μπορούν να συνδέονται με τις εμπορικές πολιτικές. Διατάξεις σχετικά με τις δημόσιες υπηρεσίες αποτελούν σημαντική πηγή ανησυχίας στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών, όπως η CETA και η TiSA. Σε χώρες με υψηλό και με μεσαίο εισόδημα, η ελευθέρωση των υπηρεσιών υγείας για τους ηλικιωμένους θα επηρεάσει DT\1117702.docx 3/7 PE599.788v01-00
περισσότερο τις γυναίκες απ ό,τι τους άνδρες, διότι οι γυναίκες τείνουν να ζήσουν περισσότερο, αλλά και να είναι φτωχότερες από τους άνδρες, και επίσης επειδή διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο ως πάροχοι φροντίδας για άλλα μέλη της οικογένειας, ακόμη και στα γηρατειά τους. Στις χώρες με χαμηλό εισόδημα, η ιδιωτικοποίηση της παροχής ύδατος αποτελεί άλλο ένα σημαντικό τομέα που ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες συνδεδεμένες με το φύλο. Οι συνεισηγήτριες εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτικοποίηση του εμπορίου των υπηρεσιών, όπως στους τομείς της ύδρευσης και της αποχέτευσης, της εκπαίδευσης και της υγείας (ιδίως όσον αφορά τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα σχετικά δικαιώματα). Η ιδιωτικοποίηση αυτή ενδέχεται να έχει τεράστιο αντίκτυπο στις ζωές των πλέον μειονεκτούντων ατόμων στην κοινωνία, όπως οι γυναίκες, οι μειονότητες, οι μετανάστες, τα άτομα με αναπηρίες, τα παιδιά, τα άτομα ΛΟΑΔΜ, και οι ηλικιωμένοι. Ειδικότερα, εκτός εάν καθοριστούν προσεκτικά το πλαίσιο και οι ρυθμίσεις, οι συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την ισότητα των φύλων, ιδίως μέσω των επιπτώσεών τους στην κατανομή της μη αμειβόμενης εργασίας στον τομέα της παροχής φροντίδας. Οι γυναίκες είναι αυτές που θα υποστούν στο μεγαλύτερο βαθμό τις επιπτώσεις των εμπορικών συμφωνιών που σχετίζονται με το δημόσιο τομέα (ιδίως σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία ή η κοινωνική πρόνοια), δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν το 70 % του εργατικού δυναμικού του τομέα. Η ελευθέρωση και ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών (λιγότερες και περισσότερο δαπανηρές δυνατότητες φροντίδας των παιδιών, μειωμένες υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία, ιδιωτικοποίηση και κλείσιμο νοσοκομείων) έχουν ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση των δικαιωμάτων που παρέχονται από το κράτος από εξατομικευμένα, βασιζόμενα στην αγορά, δικαιώματα που παρέχονται από ιδιωτικούς φορείς για τα άτομα που μπορούν να τα πληρώσουν και φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό για τα άτομα που δεν έχουν τα μέσα. Πώς αντιμετωπίζονται οι παραπάνω επιπτώσεις Βασικό είναι ότι όλες οι εν λόγω διαφοροποιημένες ανά φύλο επιπτώσεις μπορούν να είναι θετικές ή αρνητικές αναλόγως με τις ειδικές συνθήκες και περιστάσεις. Τούτο εξαρτάται από το κατά πόσο τα εμπορικά μέτρα έχουν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τη σχετιζόμενη με το φύλο διάρθρωση των συγκεκριμένων οικονομιών. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι διάφορα μέσα, όπως η εκτίμηση επιπτώσεων (IA) και οι εκτιμήσεις αντίκτυπου των εμπορικών συμφωνιών στη βιωσιμότητα της ανάπτυξης (SIA) μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία για την εκτίμηση του αντίκτυπου της εμπορικής πολιτικής στα κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα Το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων της ΕΕ (ΣΓΠ) αποτελεί άλλο ένα εργαλείο, το οποίο παρέχει προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ για τις αναπτυσσόμενες χώρες και περιλαμβάνει διατάξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. PE599.788v01-00 4/7 DT\1117702.docx
Σε όλα τα στάδια του κύκλου της πολιτικής πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως βασικό εργαλείο κατανεμημένα ανά φύλο στατιστικά δεδομένα με διατομεακή προσέγγιση. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ακριβώς πως οι γυναίκες και οι άνδρες επηρεάζονται διαφορετικά από εμπορικές συμφωνίες. Τι μπορεί να κάνει η ΕΕ; Οι συνεισηγήτριες είναι της γνώμης ότι η εμπορική πολιτική πρέπει να αποβλέπει στη μείωση των κοινωνικοοικονομικών διαφορών, μεταξύ των οποίων οι ανισότητες των φύλων αναγνωρίζονται ως καθοριστικός παράγοντας. Το σχέδιο έκθεσης θα επικεντρώνεται στην ανάλυση του τρόπου με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να εξασφαλίζει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών βρίσκονται στο επίκεντρο των εμπορικών συμφωνιών, διασφαλίζοντας ότι τα δικαιώματα των γυναικών, των μειονοτήτων, των μεταναστών, των παιδιών, των ηλικιωμένων, των αυτοχθόνων πληθυσμών, των ΛΟΑΔΜ, των μικροκαλλιεργητών, των άτυπων εργαζομένων, των ατόμων με αναπηρία και οι σχετικές υποχρεώσεις των κρατών μελών που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα προωθούνται και τηρούνται. εξασφαλίζει ότι οι επιπτώσεις των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) στην υγεία των γυναικών λαμβάνονται προσεκτικά υπόψη. εξασφαλίζει ότι στις εμπορικές συμφωνίες συμπεριλαμβάνονται ισχυρά κεφάλαια σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών. Τα κεφάλαια αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν δεσμευτικές ρήτρες για τα πρότυπα εργασίας που βασίζονται στις συμβάσεις της ΔΟΕ και της CEDAW, και προσφέρουν σαφή προστασία στις γυναίκες που εργάζονται υπό επισφαλείς ή άτυπες συνθήκες όπως το οικιακό προσωπικό (σύμβαση αριθ. 189 της ΔΟΕ) ή οι μοδίστρες. Επίσης πρέπει να περιλαμβάνουν δεσμευτικές ρήτρες κατά των διακρίσεων λόγω φύλου, εθνικότητας, θρησκείας, πεποιθήσεων, φύλου, γενετήσιου προσανατολισμού, αναπηρίας. εξασφαλίζει ότι τα δικαιώματα των γυναικών και η ισότητα των φύλων συμπεριλαμβάνονται οριζόντια και αποτελεσματικά σε όλες τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ,, συμπεριλαμβανομένου και στη Στρατηγική «Εμπόριο για όλους», το πρόγραμμα «Βοήθεια για το Εμπόριο» και σε όλες τις μελλοντικές συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών και τις εκτιμήσεις επιπτώσεων εξασφαλίζει ότι ο στόχος της ισότητας των φύλων (μέσω της συνεκτίμησης της διάστασης του φύλου) θα λαμβάνεται υπόψη οριζοντίως σε κάθε στάδιο διαδικασίας της εμπορικής πολιτικής: α) κατά το στάδιο της συλλογής σημαντικών αποδεικτικών στοιχείων για την ενσωμάτωση τεκμηριωμένων αποφάσεων σε εμπορικές συμφωνίες β) κατά το στάδιο του σχεδιασμού πολιτικών βάσει των αποδεικτικών αυτών DT\1117702.docx 5/7 PE599.788v01-00
στοιχείων γ) και, αργότερα, κατά το στάδιο της στήριξης των παρεμβάσεων επιτόπου προκειμένου να καταστεί δυνατή η επιτυχής εφαρμογή τους εξασφαλίζει ότι οι αξιολογήσεις των επιπτώσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη (SIA) περιλαμβάνουν αναλύσεις που λαμβάνουν υπόψη το φύλο για την καλύτερη τεκμηρίωση της δυναμικής των φύλων που συνδέεται με αλλαγές στην παροχή υπηρεσιών, στα πρότυπα και τους κανονισμούς, και, σε γενικές γραμμές, για μια καλύτερη σφαιρική προσέγγιση της διάστασης του φύλου. Η αξιολόγηση των επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα και οι αξιολογήσεις των περιβαλλοντικών επιπτώσεων πρέπει επίσης από την αρχή να αποτελούν μέρος της διαδικασίας. Οι αξιολογήσεις πρέπει να είναι διεπιστημονικές, διαφανείς και απαλλαγμένες από την πίεση των ομάδων συμφερόντων των επιχειρήσεων και να είναι ισορροπημένες ως προς το φύλο όσον αφορά τους ερευνητές και τους εμπειρογνώμονες. Οι αξιολογήσεις των επιπτώσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη (SIA) πρέπει να πραγματοποιούνται πριν από τις διαπραγματεύσεις και να είναι προσβάσιμες για την κοινωνία των πολιτών δεδομένου ότι θα έχουν καίρια σημαία για να διερευνηθεί και να διαπιστωθεί κατά πόσον οι πολιτικές πρέπει να εγκαταλειφθούν ή να τεθούν υπό αναδιαπραγμάτευση. Επιπλέον, οι SIA πρέπει επίσης συστηματικά να προτείνουν συνοδευτικά μέτρα σχετικά με τη διάσταση του φύλου, ώστε να διασφαλιστεί ότι καμία μεταρρύθμιση στην οποία στηρίζεται η εφαρμογή των ΣΕΣ δεν θα συμβάλει σε ήδη υφιστάμενες στρεβλώσεις. εξασφαλίζει ότι η διάσταση του φύλου καθίσταται σημαντική διάσταση στο πολυμερές πλαίσιο. Παρά το γεγονός ότι η συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου έχει καταστεί επίσημη πολιτική σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς, δεν υπάρχει επί του παρόντος συναίνεση μεταξύ των μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για το εάν η ισότητα των φύλων θα έπρεπε ρητώς να εμφανίζεται στην ημερήσια διάταξή του. Είναι θεμελιώδους σημασίας η Ευρωπαϊκή Ένωση να ταχθεί υπέρ της ενσωμάτωσης στην ημερήσια διάταξη του ΠΟΕ μιας προσέγγισης που να λαμβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου μέσω: 1) της αναθεώρησης της σημερινής συμφωνίας του ΠΟΕ ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν απαγορεύει την χρήση μέσων της οικονομικής πολιτικής, που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της ισότητας των φύλων 2) της ενσωμάτωσης σχετικών με τη διάσταση του φύλου μέτρων στα προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων του ΠΟΕ που συνδέονται με το εμπόριο εξασφαλίζει ότι, στο επίπεδο των διαπραγματεύσεων, οι δεσμεύσεις όσον αφορά την ελευθέρωση σχεδιάζονται έτσι ώστε να αντανακλούν τα συμφέροντα των γυναικών. Θα μπορούσε να παρασχεθεί στους εμπορικούς διαπραγματευτές κατάλογος με τους ευαίσθητους ως προς το φύλο κλάδους ή τομείς όπου η ελευθέρωση του εμπορίου θα πρέπει είτε να καθυστερήσει είτε να μην εφαρμοστεί. εξασφαλίζει ότι, σε επίπεδο εφαρμογής, τα πολυμερή πλαίσια αναπτυξιακής συνεργασίας, όπως η πρωτοβουλία «Βοήθεια για το Εμπόριο», αξιοποιούνται για την υποστήριξη των κυβερνήσεων όταν επιδιώκουν την επίτευξη των στόχων της ισότητας των φύλων στο πλαίσιο των εμπορικών τους στρατηγικών PE599.788v01-00 6/7 DT\1117702.docx
προστατεύει το δημόσιο τομέα και να περιορίζει ορισμένες προσπάθειες για το άνοιγμα των δημόσιων συμβάσεων σε ελευθέρωση και ιδιωτικοποίηση. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι βασικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η αποχέτευση και η εκπαίδευση παραμένουν στο δημόσιο τομέα και ότι η πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος είναι εξασφαλισμένη για όλους. διασφαλίζει ότι η διαδικασία επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS) θα αποκλειστεί από τις συμφωνίες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι καμία διάταξη οποιουδήποτε κεφαλαίου των νέων συμφωνιών δεν θα υπονομεύει την ικανότητα των μεμονωμένων κυβερνήσεων να προωθούν την προοδευτική υλοποίηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Είναι, επίσης, σημαντικό να τίθενται σε εφαρμογή αποτελεσματικά μέτρα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις της ΕΕ για την αποζημίωση των ομάδων εργαζομένων και καταναλωτών που υφίστανται απώλειες, και ειδικότερα για την άρση των περιορισμών που συνδέονται με το φύλο. εξασφαλίζει ευρεία συμμετοχή χωρίς αποκλεισμούς στις εμπορικές διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων και με οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, ενόψει της σύνταξης των εμπορικών συμφωνιών. αυξάνει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) να αντιμετωπίζει με συστηματικό τρόπο τα ζητήματα ισότητας των φύλων. Επίσης μπορεί να εξασφαλιστεί μια στενότερη συνεργασία μεταξύ των διάφορων Γενικών Διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (π.χ. ΓΔ Εμπορίου, ΓΔ Ανάπτυξης και ΓΔ Δικαιοσύνης) και να προβλεφθούν ειδικά προγράμματα κατάρτισης σε θέματα φύλου για τους υπαλλήλους που είναι αρμόδιοι στον τομέα του εμπορίου. DT\1117702.docx 7/7 PE599.788v01-00