- παραδείγματα. Αρχιτεκτονική & Σχεδιασμός του Χώρου (Κατεύθυνση: Πολεοδομία & Χωροταξία ) στην Ελλάδα. Το αστικό οικοσύστημα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Εαρινό Εξάμηνο Ακαδημαϊκό Έτος: 2010-2011 2011 Αρχιτεκτονική & Σχεδιασμός του Χώρου (Κατεύθυνση: Πολεοδομία & Χωροταξία ) Προσεγγίσεις του εφαρμοσμένου αστικού σχεδιασμού στην Ελλάδα Κατευθύνσεις για τον περιβαλλοντικό αστικό σχεδιασμό - παραδείγματα Νίκος Μ. Πάγκας Δασολόγος - Περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ Δρ Χωροταξίας ΕΜΠ Το αστικό οικοσύστημα Περιβάλλον και αστικός σχεδιασμός Πράσινο και πόλη Διαχείριση του περιβάλλοντος στον αστικό χώρο Βιώσιμη ανάπτυξη και πόλη παραδείγματα δράσεων Περιβαλλοντικός αστικός σχεδιασμός - παραδείγματα από την Ελλάδα 1

η πόλη ως βασικό κέντρο οικονομικής δραστηριότητας, καινοτομίας και πολιτισμού η αστική ανάπτυξη ως λειτουργία που συνδέεται και με τις υποδομές για μεταφορές, ενέργεια και απόβλητα Πηγές εισροών Ανακύκλωση φυσικών πόρων Διαχείριση περιβάλλοντος Καύσιμα / αγαθά / πληροφορίες υπηρεσίες Υδάτινες πηγές Ανανεώσιμη πηγή ενέργειας Φυσικά συστήμαατα Υποστηρικτικές υπηρεσίες Αστικό σύστημα Αστική παραγωγή Αγροτικό σύστημα Απόβλητα Διαχείριση αποβλήτων Πηγή ενέργειας Αποβολή ενέργειας Παραγωγός Καταναλωτής Αποθήκευση Αλληλεπίδραση μετατρέπει και συγκεντρώνει ενέργεια αυτοσυντηρούμενος χρησιμοποιεί ηλιακή ενέργεια αυτοσυντηρούμενος 2

Χαρακτηριστικά του αστικού οικοσυστήματος Το αστικό οικοσύστημα είναι ένα ανοικτό σύστημα με ιδιαίτερες σχέσεις με τα άλλα συστήματα με τα οποία εξαρτάται και με τα οποία αλληλεπιδρά. Η επίδρασή του ξεπερνά τα όρια των γειτονικών συστημάτων και μπορεί να φθάσει σε μακρινές περιοχές. Από την άποψη της ανθρώπινης κοινωνίας παράγει πληροφορία και γνώση, βιομηχανικά και τεχνολογικά προϊόντα που τα εξάγει στα άλλα συστήματα. Έχει μια μικρή βιολογική παραγωγή που δεν επαρκεί για να θρέψει τον πληθυσμό του και κατά συνέπεια είναι πολύ εξαρτημένο από τα άλλα οικοσυστήματα. Προκαλεί μεγάλη κατανάλωση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων (νερό, ορυκτά καύσιμα, μεταλλεύματα κλπ) και καταναλώνει μεγάλες ποσότητες βιολογικών, αγροτικών, βιομηχανικών και τεχνολογικών προϊόντων. Παράγει μεγάλη ποσότητα αποβλήτων που αποβάλλονται σε εξωτερικούς χώρους ή σε εσωτερικούς του συστήματος προκαλώντας την υποβάθμισή τους στην περίπτωση που δεν ανακυκλώνονται. Διαθέτει μια σημαντική βιοφυσική, κοινωνική και πολιτισμική ποικιλότητα που όμως είναι πολύ εύθραυστη εξ αιτίας της σύγχρονης τάσης ομογενοποίησης. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυπλοκότητα και φαίνεται να εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Οι προσεγγίσεις για να συμπεριληφθεί η περιβαλλοντική διάσταση «ισότιμα» στον αστικό σχεδιασμό μπορεί να αφορούν διάφορα επίπεδα. Πχ. μπορούν να επιλεγούν δράσεις που θεωρούν την πόλη ως μιά άρρηκτη «ολότητα» με το συνδυασμό κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ακόμα οι επιλογές μπορεί να αφορούν τομεακές δράσεις που σχετίζονται με την οικολογική δόμηση, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τον έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τον περιορισμό των εκπομπών καυσαερίων, τη βελτίωση της ποιότητας του νερού, τη μείωση των απορριμμάτων, την ενίσχυση στρατηγικών για μεταφορές λιγότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον, την ανάπτυξη σχετικών θεσμικών εργαλείων και παρεμβάσεων, την ενθάρρυνση της φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς και πρακτικής, την κινητοποίηση των πολιτών, τη συνεργασία τοπικών αρχών - δημοσίου και ιδιωτικού τομέα ή το πράσινο. Για όλα τα προηγούμενα χρήσιμα πληροφοριών και παρακολούθησης. εργαλεία είναι τα συστήματα 3

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Τα εργαλεία πολιτικής εξασφαλίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τη λήψη αποφάσεων Διακίνηση πληροφορίας, εκπαίδευση, έρευνα, αφύπνιση κοινής γνώμης Κινητοποίηση του κοινού, των επιχειρήσεων (με κατάλληλα κίνητρα) κλπ Οικονομική διάσταση του περιβάλλοντος με εφαρμογή ειδικών ανταποδοτικών μέτρων ή/και προστίμων Ρυθμιστικές διατάξεις π.χ. για τις εκπομπές αερίων, επιβολή πιστοποίησης κ.ά. Γενικό σχέδιο για τις δράσεις με τη συμμετοχή των πολιτών Τα εργαλεία σχεδιασμού υποστηρίζουν την κατάρτιση των σχεδίων αστικής ανάπτυξης Περιγραφή της περιβαλλοντικής φυσιογνωμίας της πόλης Χρήση μεθόδων και εργαλείων (ανάλυση SWOT, οικολογικό αποτύπωμα, συστήματα παρακολούθησης, ΣΠΕ) Τα διαχειριστικά εργαλεία κατευθύνουν την εφαρμογή σχεδίων και αποφάσεων Μέτρηση περιβαλλοντικών μεταβλητών Περιβαλλοντική πιστοποίηση (Liveable Cities - The benefits of Urban Environmental Planning The Cities Alliance/ICLEI/UNEP, 2007) Σκαρίφημα τομής μιάς μεγάλης πόλης με πολλά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος Η επίδραση του ανθρώπου είναι εντονότερη στο κέντρο παρά στην περιφέρεια 4

ατμόσφαιρα άνθρωπος Κοινωνικές, ψυχολογικές και αισθητικές ωφέλειες. Διαταραχή Ανταλλαγή νερού, αερίων και ακτινοβολίας Θρεπτικά στοιχεία Διατροφή Ενδιαίτημα ζώα νερό Ανταλλαγή νερού φυτά Ανταλλαγή νερού & αερίων Οργανική ύλη Θρεπτικά στοιχεία Στήριξη Στοιχεία του οικοσυστήματος Βιοτικό Αβιοτικό έδαφος Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φυτών και των άλλων στοιχείων Άμεσες, αμφίδρομες Έμμεσες, μονόδρομες 5

Πηγή : Beer,1994 στο Selman, P, 1996. Local Sustainability. Managing and Planning Ecologically Sound Places. Δάση Αγροτική γη Αγροτεμάχια Νεκροταφεία Κήποι Ιδιωτικοί χώροι Δημόσιοι χώροι Κράσπεδα πρανή Πράσινοι χώροι στην πόλη Φυσικά Τεχνητώς δημιουργημένα Αροτραίες και κηπευτικές καλλιέργειες Βοσκότοποι Δενδροκομικές καλλιέργειες Σε χρήση Εγκαταλειμμένα Περίβολοι εκκλησιών Κοινοτικοί κήποι Κήποι σπιτιών Αθλητικοί και εκπαιδευτικοί χώροι Χώροι στάθμευσης Ιδιωτικοίκοινόχρηστοικαικλειστοί Εγκαταλειμμένες εκτάσεις Αθλητικοί χώροι και γήπεδα Εκπαιδευτικοί χώροι Πάρκα Παιδικές χαρές Περίβολοι δημόσιων κτιρίων και άλλοι κλειστοί Εγκαταλειμμένες εκτάσεις Καναλιών Δρόμων Σιδηροδρομικών γραμμών Όχθες ποταμών 6

Μέσα στην πόλη, οι χώροι πρασίνου, με μικρή ή μεγάλη έκταση, οι δενδροστοιχίες κλπ, επιτελούν βιοφυσικές και κοινωνικές λειτουργίες οι οποίες αφορούν: τη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα, τον καθαρισμό («φιλτράρισμα») του αέρα, τη ρύθμιση των κατακρημνισμάτων και της υγρασίας του εδάφους, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (προσφορά ποικιλίας ενδιαιτημάτων, φιλοξενία άγριας ζωής), τη μείωση των θορύβων, τη ρύθμιση των συνθηκών φωτισμού, την απορρόφηση και αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, την υγιεινή επίδραση στους κατοίκους με την προαγωγή της σωματικής και ψυχικής υγείας, την αισθητική βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, την προστασία και ανάδειξη ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων, τη διατήρηση και ανάδειξη τοπίων, την καλλιέργεια μιας αίσθησης συνέχειας της πόλης με τη φύση, την αύξηση της αξίας της γης στις γύρω περιοχές και την ελκυστικότητα για επενδύσεις, την εξασφάλιση παρακαταθήκης φυσικών πόρων για τις επόμενες γενιές. 7

Οι παράγοντες που επιδρούν στη βιοποικιλότητα των χώρων πρασίνου είναι : το μέγεθος του χώρου (μεγαλύτεροι χώροι προσφέρουν περισσότερους τύπους ενδιαιτημάτων) τα φυτικά είδη που συγκροτούν τη βλάστηση (ποικιλία στα είδη προσφέρει μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από αμιγή κάλυψη με ένα είδος) η χρήση του χώρου (είδος και ένταση της χρήσης) 8

Αποφασίζουμε για τις περιοχές που θα οικοδομηθούν και για τις περιοχές όπου η βλάστηση θα παραμείνει το πράσινο θα αφεθεί να εξελιχθεί με φυσικό τρόπο θα εγκατασταθεί «σχεδιασμένο» πράσινο απαιτήσεις διαχείρισης μεγάλες Περιοχές με φυσική βλάστηση Παρόχθιες (ποτάμια-λίμνες) Πάρκα Κήποι κτιρίων Δενδροστοιχίες Κήποι κτιρίων Πάρκα Βιομηχανικές περιοχές Χώροι εμπορικών κέντρων κ.ά. μικρές Περιοχές με φυσική βλάστηση Παρόχθιες (ποτάμια-λίμνες) Πάρκα Περιοχές με φυσική βλάστηση Πάρκα Βιομηχανικές περιοχές Παρόχθιες περιοχές Όρια ιδιοκτησιών Φυτικοί φράχτες Εγκαταλειμμένες εκτάσεις Πηγή : Zipperer et al. Urban tree cover : an ecological perspective. Urban Ecosystems, 1997, 1, 229-246. Η βιώσιμη προσέγγιση για τη διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος στον αστικό χώρο, διέπεται από τις ακόλουθες βασικές αρχές: α. Την πρόληψη. Αφορά στην εκ των προτέρων αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν στο φυσικό αλλά και το γειτονικό δομημένο περιβάλλον μέσω ενός συστήματος παρακολούθησης-πρόληψης-λήψης αναγκαίων μέτρων. Τίθεται σε αντιδιαστολή με την αντίληψη της εκ των υστέρων αντιμετώπισης που επιβάλλει την προσαρμογή στις συνεχώς μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές εξελίξεις, μια διαδικασία με σαφώς μεγαλύτερο κόστος σε οικονομικούς, ανθρώπινους και φυσικούς πόρους. β. Την προστασία της φυσικής εξέλιξης, δηλαδή την υποστήριξη της φυσικής εξελικτικής πορείας των οικοσυστημάτων, με την ενίσχυση των στοιχείων εκείνων που αποτελούν παράγοντες σταθερότητας και οικολογικής ισορροπίας (π.χ. βιοποικιλότητα). γ. Την οικονομική αριστοποίηση. Αφορά στην προσέγγιση της βέλτιστης ισορροπίας ανάμεσα στους διατιθέμενους πόρους, από τη μια πλευρά και των κοινωνικών αναγκών και απαιτήσεων από την άλλη, ούτως ώστε να μεγιστοποιηθούν τα απολαμβανόμενα προϊόντα. Απαιτεί τη διαχείριση των φυσικών πόρων (πολλαπλή και ολοκληρωμένη χρήση) αλλά και των παραγόμενων αγαθών ώστε να ικανοποιούν το συγκεκριμένο κάθε φορά πλαίσιο στόχων που υπαγορεύουν οι κοινωνικές απαιτήσεις. δ. Την κοινωνική συμμετοχή. Συνίσταται στη δημιουργία των κατάλληλων εκείνων προϋποθέσεων (ενημέρωση, δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων σχετικών εργασιών, οργάνωση τοπικών συναντήσεων και άλλων εκδηλώσεων που προάγουν τις συμμετοχικές διαδικασίες, κλπ.) για την αποτελεσματική εφαρμογή των διαδικασιών του δημοκρατικού προγραμματισμού. ε. Τη σταθερότητα και ευελιξία της πολιτικής. Η αρχή αυτή υπαγορεύει από τη μια πλευρά τη σταθερότητα και συνέπεια στους καθορισμένους στόχους και από την άλλη, την ευελιξία στην εναλλακτική επιλογή μέτρων και στο βαθμό παρέμβασης - μέθοδο διαχείρισης του οικοσυστήματος. (ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ Α ΦΑΣΗ / Νοε 2002) 9

Στο London Strategic Parks Project (Greater London Authority 2006) οι λειτουργίες των ελεύθερων χώρων ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορίες: Αστική αναγέννηση Οικονομική αναζωογόνηση Υγεία και ευημερία Καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνική ανάπτυξη Παιδεία και δια βίου μάθηση Περιβάλλον και οικολογία Παραδοσιακή κληρονομιά και πολιτισμός Ο καθένας από τους ελεύθερους χώρους έχει χαρακτηριστικά που τον προσδιορίζουν ως προς το μέγεθος του, τις υπηρεσίες που προσφέρει, την αναψυχή, την παραδοσιακή κληρονομιά, το οικολογικό κεφάλαιο, την διαχείριση των φυσικών πόρων, το τοπίο, την προσβασιμότητα και την ποιότητα του. Η ικανοποίηση όμως των προσδοκιών που υπάρχουν από τους ελεύθερους χώρους συναντά δυσκολίες, λόγω: Κατακερματισμού καθεστώτων ιδιοκτησίας και διαχείρισης Εμποδίων συντονισμού μεταξύ όμορων διοικητικών αρχών Συγκρούσεων διαχειριστικών προτεραιοτήτων Έλλειψης κινήτρων Ανταγωνιστικών πιέσεων για την διάθεση πόρων Η υιοθέτηση της θεώρησης και των στόχων της αειφόρου (ή βιώσιμης) ανάπτυξης, διαμόρφωσε το πλαίσιο στο οποίο κινούνται σήμερα πλέον όλες οι προσεγγίσεις και οι διατυπωμένες αρχές πολιτικής. Σημαντική θέση σε αυτές έχουν τα ντοκουμέντα των διεθνών οργανισμών που λειτουργούν συχνά και ως «μανιφέστα» πολιτικής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: 1990 Πράσινο Βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον Τίθεται ως βασική ανάγκη και επιδίωξη η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών στόχων στις στρατηγικές σχεδιασμού των χρήσεων γης και γενικά στις πολιτικές αστικής ανάπτυξης. Προωθείται ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός του αστικού χώρου που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τις κλασικές πολεοδομικές παραμέτρους αλλά και τις περιβαλλοντικές διαστάσεις των προβλημάτων των αστικών περιοχών (απόβλητα, ενέργεια, κυκλοφορία, πράσινο κλπ). 1994 Διάσκεψη του Ααλμποργκ 1996 Διάσκεψη της Λισαβώνας Χάρτα Ευρωπαϊκών Πόλεων προς την Αειφορία Πρόγραμμα Ευρωπαϊκές Αειφορικές Πόλεις 10

1994 «Ευρώπη 2000+ Συνεργασία για τη χωροταξία στην Ευρώπη» «η χωροταξία των αστικών περιοχών πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ολοκληρωμένων μέτρων σχεδιασμού και διαχείρισης, όπου το περιβάλλον θακατέχειτηθέσηπουτουαρμόζει(καταπολέμηση της ρύπανσης, βελτίωση της οικολογίας και των τοπίων της πόλης), ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα ή τις άλλες πόλεις» Ειδικότερα προτείνονται : η σταδιακή διεύρυνση των γνώσεων για το σύνολο των υπαίθριων χώρων, η ανάπτυξη εργαλείων που θα επιτρέπουν να εκτιμηθεί ποιοτικά και ποσοτικά η ανθεκτικότητα των υπαίθριων χώρων που εντάσσονται σε αναπτυξιακά σχέδια ή προγράμματα, ο συνυπολογισμός του τοπίου στο πλαίσιο του σχεδιασμού των χρήσεων γης, οκαθορισμόςενός«κώδικα δεοντολογίας» για την μείωση της χωρικής επίπτωσης διαφόρων σχεδίων, η προώθηση της συνεργασίας των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ίδια βιογεωγραφική ενότητα, ηγενίκευση(όπως αναφέρεται) των χώρων αναζωογόνησης κοντά στις μεγάλες αστικές συγκεντρώσεις, που θα συνοδεύεται από μέτρα χωροταξίας και διαχείρισης, ηανάπτυξηνέων, φιλικών στο περιβάλλον, μορφών τουρισμού. 1999 Το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (Σ.Α.Κ.Χ.).) Στόχοι: Η οικονομική και κοινωνική συνοχή Η αειφόρος ανάπτυξη Η ισορροπημένη ανταγωνιστικότητα στον ευρωπαικό χώρο Σε ότι αφορά το περιβάλλον, στο πλαίσιο αυτών των «στόχων πολιτικής», διατυπώνονται ως ισότιμες με άλλες και οι ακόλουθες επιλογές πολιτικής : προώθηση της σώφρονος διαχείρισης του αστικού οικοσυστήματος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας και της ανάπτυξης ανοικτών αστικών χώρων και περιοχών πρασίνου, διατήρηση και ανάπτυξη φυσικής κληρονομιάς, ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων, συντήρηση και δημιουργική διαχείριση των πολιτιστικών τοπίων της Ευρώπης (εννοείται ότι τα αγροτικά και αστικά «πολιτιστικά» τοπία είναι κατά κανόνα σύμφυτα με το φυσικό περιβάλλον) 11

2000 «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» Αναγνωρίζεται με έμφαση η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ως κεντρική κατεύθυνση του χωροταξικού σχεδιασμού. Επισημαίνεται η απαίτηση για ανάδειξη, ολοκληρωμένη διαχείριση και χωροταξική ολοκλήρωση της «πράσινης» και «γαλάζιας» ζώνης περιβάλλοντος, όπου ως «πράσινη ζώνη» αναφέρονται οι εθνικοί δρυμοί, οι περιοχές προστασίας της φύσης, τα μεσογειακά τοπία, η βιοποικιλότητα, το αστικό πράσινο και τα περιβαλλοντικά-οικολογικά οικολογικά πάρκα. Ο περιβαλλοντικός άτλαντας του Βερολίνου (Digitaler Umweltatlas Berlin - Berlin Digital Environmental Atlas) είναι μια εργασία από τις υπηρεσίες πολεοδομίας και περιβάλλοντος οργανωμένη σε ψηφιακή μορφή που διαρκώς επικαιροποιείται και εμπλουτίζεται Περιλαμβάνει περίπου ογδόντα θέματα και περισσότερους από 400 χάρτες που αφορούν τις ενότητες του εδάφους, του νερού, του αέρα, του κλίματος, των χρήσεων γης, της κυκλοφορίας, του θορύβου και της ενέργειας Τα θέματα εστιάζουν στη ρύπανση και τους κινδύνους που σχετίζονται με αυτές τις ενότητες καθώς επίσης και στις υπάρχουσες θετικές δυνατότητες ανάπτυξης 12

Τύποι βιοτόπων Παραδείγματα 13

Σχέδιο Δράσης ΑΤΤΙΚΗ SΟS 1994 Περιλαμβάνει Παρεμβάσεις και Έργα που κατατείνουν στους εξής 4 στόχους: Στη ριζική καταπολέμηση Ρύπανσης και της αποτελεσματική Ατμοσφαιρικής Στην ουσιαστική ποιότητας ζωής αναβάθμιση της Στη δημιουργία Ανθρώπινης Πόλης μιας βιώσιμης και Στην κατοχύρωση της Παραγωγικής και της Κοινωνικής Συνοχής της Αττικής, όπως και στην κατοχύρωση της Περιβαλλοντικής και Πολιτισμικής ταυτότητας της Αττικής Με το Πρόγραμμα "ΑΤΤΙΚΗ SOS" σχεδιάστηκαν και προωθήθηκαν μέτρα θεσμικής προστασίας των περιαστικών ορεινών όγκων, και Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου ενώ προωθήθηκαν μεγάλες παρεμβάσεις για τη σημαντική αύξηση του Αστικού Πρασίνου και για την αναβάθμιση της Ποιότητας Ζωής των Πολιτών, με τους εξής στόχους: Την Ανάπτυξη του Πράσινου μέσα στην πόλη και τη σύνδεσή του με το περιαστικό και τους ορεινούς όγκους. Την προστασία του τοπίου, των ακτών και των ειδικών περιοχών φυσικού κάλλους. Την οικολογική ανασυγκρότηση της Αθήνας, την προστασία της γεωργικής γης, των δασών, των υγροτόπων και των άλλων στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος. Την Αναβάθμιση των ιδιαίτερα υποβαθμισμένων περιοχών. Την προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράλληλα προωθήθηκε Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ένα σχέδιο τόσο για την αύξηση του αστικού και του περιαστικού πρασίνου όσο και για τη δημιουργία νέων χώρων αναψυχής ή την ενοποίηση των υπαρχόντων. Ένα σχέδιο ενοποίησης και ανάπτυξης των πόλων πολιτισμικής, ιστορικής και αρχιτεκτονικής αναφοράς. 14

Η ενότητα "ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ" περιλαμβάνει θεματικές υποενότητες που αναφέρονται αναλυτικά σε συγκεκριμένες Παρεμβάσεις και Πρωτοβουλίες και σε συγκεκριμένα Μέτρα και Έργα. Πιο συγκεκριμένα αναφέρονται: Στην Προστασία του Περιαστικού Ελεύθερου Χώρου και των Καθορισμό των Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ).). Στην Οργάνωση των Βιοτεχνικών και των βιομηχανικών Πάρκων (ΒΙΠΑ ΒΙΟΠΑ) Στην Χωροταξική Οργάνωση των Ζωνών Χονδρεμπορίου. Στην Παρέμβαση για την Ανάπλαση και την Παράλληλη Εξυγίανση του Ελαιώνα. Στην Προστασία και την Αναδάσωση των Ορεινών Όγκων. Στην Προστασία, την Ανάπλαση και την Ανάδειξη των Ρεμάτων. Στην αποκατάσταση και την Ανάπλαση των Ανενεργών Λατομείων. Στην Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων. Στη δημιουργία υπερτοπικών πόλων αναψυχής (Πάρκο Οικολογικής Ευαισθητοποίησης Πύργου Βασιλίσσης, Σελεπίτσαρι, χώρος πρώην αεροδρομίου Ελληνικού Στην Ανάπλαση, την Αναβάθμιση και τον Καθαρισμό των Ακτών. Στο Πολιτιστικό Πάρκο Αθήνας - Αττικής ως παρέμβαση Μητροπολιτικού Χαρακτήρα. Στην Ανάπλαση και την Δεντροφύτευση του Αττικού Αλσους. Αττικό Aλσος 15

Συνοπτικά τα προτεινόμενα έργα σχεδιάστηκαν για να συμβάλλουν στην: Αντιμετώπιση των ξηράνσεων με αντικατάσταση των δένδρων που έχουν πρόβλημα με άλλα που αναμένεται να έχουν μεγαλύτερο εύρος ζωής. Κάλυψη κενών σε όλους τους χώρους με νέες φυτεύσεις δένδρων και θάμνων. Αισθητική αναβάθμιση σε επιλεγμένα σημεία, με φύτευση ανθοφύτων. Στήριξη των νέων φυτεύσεων αλλά και σε περίπτωση ανάγκης και των παλαιών με ένα νέο και αξιόπιστο σύστημα άρδευσης. Δημιουργία ειδικών διαδρομών αναψυχής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, με την ένταξη στον χώρο ενός Βοτανικού περίπατου και μιας Διαδρομής Αττικής χλωρίδας. Λύση του ειδικού προβλήματος με τις καταπτώσεις βράχων γύρω από τα γήπεδα αθλοπαιδιών, μέσα από ολοκληρωμένη τεχνική και φυτοτεχνική αντιμετώπιση. Αναβάθμιση στην πολιτιστική χρήση του χώρου με έργα που θα δημιουργούν ασφάλεια σε όλους τους χρήστες-επισκέπτες επισκέπτες. 19

Ποδονίφτης 23

ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Populus alba (Λεύκα αργυρόφυλλη) Robinia pseudacacia (Ακακία ή Ψευδακακία) Ailanthus altissima (Βρωμόδενδρο) Pinus halepensis (Πεύκο) Ficus carica (Συκιά) Amygdalus communis (Αμυγδαλιά) Nerium oleander (Πικροδάφνη) Pinus pinea (Κουκουναριά) Cupressus arizonica (Κυπαρίσσι γλαυκό) Populus nigra (Λεύκα καναδική) Ceratonia siliqua (Χαρουπιά) Albizia julibrissin (Ακακία Κων/πόλεως) Olea europaea (ελιά) Eucalyptus globulus (Ευκάλυπτος). Parcinsonia aculeata (Παρκινσόνια) Morus alba (Μουριά) Ligustrum japonicum (Λιγκούστρο) Platanus orientalis (Πλάτανος) Pittosporum tobira (Αγγελική) Vitex agnus castus (Λυγαριά) Cotoneaster franchetii (Κυδωνίαστρο). Prunus japonicum (Δαμασκηνιά καλλωπιστική) Brachychiton acerifolium (Βραχυχίτων) Ecballium elaterium (Πικραγγουριά) Capparis spinosa (Κάππαρη) Clematis chirrhosa (Κληματσίδα) Arundo donax (Καλάμι) ΠΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Passer domesticus (Σπιτοσπουργίτης) Strepropelia decaocto (Δεκαοχτούρα) Muscicapa striata (Σταχτομυγοχάφτης) Delichon urbica (Λευκοχελίδονο) Hirundo rustica (Σταυλοχελίδονο) Turdus merula (Κότσυφας) Hippolais pallida (Ωχροστριτσίδα) Larus cachinnans (Ασημόγλαρος) Apus apus (Μαυροσταχτάρα) Carduelis carduelis (Καρδερίνα) Parus major (Καλόγερος) ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΚΠΑ/ΤΜ ΤΜ. ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 1993 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΡΕΜΜΑΤΟΣ ΠΟΔΟΝΙΦΤΗ Διατήρηση του φυσικού σχηματισμού του ρέματος «Ποδονίφτη» μέσα στον αναπτυγμένο αστικό ιστό της περιοχής και η ανάδειξή του σε ανοικτό χώρο άσκησης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Οικολογικά σχεδιασμένες παρεμβάσεις αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος Γεωλογικό υπόβαθρο και σχηματισμοί έδαφος (αναβαθμίδες, βράχια) Υδατοσυλλογή (ρύθμιση παροχής αναβάθμιση ποιότητας νερού) Μικρο-βιότοποι (φράχτες, πρανή, συστάδες, καρποφόρα είδη, καλαμιώνες) Ορνιθοπανίδα (ποικιλία φυτών, χώροι φωλεοποίησης, τέλματα, ενοποίηση χώρων) Έργα αρχιτεκτονικής ανάπλασης τοπίου Νομοθετική κατοχύρωση του Πάρκου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη δημιουργία και ορθή λειτουργία 24

16-07 07-2009: «Ανάπλαση Άλσους Προμπονά» Το άλσος Προμπονά, με συνολική έκταση 29 στρεμμάτων, βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα του Δήμου Αθηναίων. Από το 1950, όταν κληροδοτήθηκε στο Δήμο, μέχρι σήμερα λειτουργούσε ως δημοτικό φυτώριο. Στο πλαίσιο των παρεμβάσεων ανάπλασης του άλσους Προμπονά, μεταξύ άλλων, προβλέπονται: Φύτευση 5.160 δέντρων και θάμνων Δημιουργία φυτικού λαβυρίνθου (45x22 τ.μ.).) με 1.150 φυτά Ανεμοφράκτες δένδρων, που διασφαλίζουν την οπτική απομόνωση και τη μείωση της ηχορύπανσης Ζώνες διαχωρισμού των λειτουργιών/χρήσεων του πάρκου για να διευκολυνθεί η διαχείρισή τους Νέα σιδερένια περίφραξη, μήκους 700 μ. Σιντριβάνια και βραχόκηποι Τεχνητή λίμνη 100 τ.μ Τοποθέτηση 120 καθιστικών και 50 επιδαπέδιων απορριμματοδοχείων Δημιουργία σύγχρονης παιδικής χαράς, που να πληρεί όλες τις προδιαγραφές ασφαλείας Εκσυγχρονισμός του ήδη υπάρχοντος αθλητικού κέντρου Κατασκευή αντλιοστασίου με στόχο την επαναλειτουργία της υπάρχουσας γεώτρησης Εγκατάσταση δικτύου αυτόματου ποτίσματος Τοποθέτηση ειδικών φωτιστικών σωμάτων με βάση τις υπάρχουσες συνθήκες του χώρου Προτεραιότητα του Δήμου Αθηναίων είναι περιλαμβάνει και έναν ξεχωριστό ελαιώνα. μετά την ανάπλαση, το πάρκο να 25

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ 26

Οι βασικές αρχές που διατυπώθηκαν από την ομάδα του ΕΜΠ το 1996: Ενα πάρκο πρέπει να είναι τόπος ανταλλαγών, συναντήσεων, έντονης ζωής και δημιουργίας. Σ αυτό, οι επισκέπτες πρέπει να βρίσκουν ένα χώρο ευέλικτο και γεμάτο ποικιλία. Το πάρκο πρέπει να εκφράζει τον πολιτισμό, να μεταφράζει ιδέες σε φύση. Για να σχεδιασθεί ένα πάρκο πρέπει να απαντηθούν οι ερωτήσεις: Ποιά θα είναι τα σύμβολα και οι λειτουργίες που θα του δοθούν; Ποιέςαισθητικέςαπαιτήσειςπρέπειναικανοποιεί; Ποιά είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει για την δημιουργία του; Πάνω απ όλα το πολιτισμικό και συμβολικό στοιχείο του πάρκου πρέπει να είναι ο πλουραλισμός. Εκεί θα συναντηθούν η κουλτούρα της πόλης και η φύση. Αυτό θα επιτευχθεί με τήρηση τριών αρχών: Αρμονική συνύπαρξη της αστικότητας και της φύσης. Ευχαρίστηση, του σώματος και του πνεύματος. Πειραματισμός, σύνθεση γνώσης, καλλιτεχνικής έκφρασης και δράσης. Τα παρακάτω χαρακτηριστικά αποτελούν κλειδιά για τον σχεδιασμό του πάρκου: Σεβασμός για την τοποθεσία, Χρήση φυσικών υλικών, που έχουν ένα φανερό συμβολισμό, της παρουσίας της φύσης στην πόλη, Φυσική χρήση των υλικών, χωρίς παραμόρφωση των φυτών, Ευαισθησία απέναντι στον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, Αξιοποίηση της έμφυτης περιέργειας και εξερευνητικής διάθεσης των ανθρώπων, Επαφή με φυσικά στοιχεία για χάρη της δυνατότητας ανάπαυσης και ταυτόχρονης απόλαυσής τους, Ανθρώπινη κλίμακα, Οικειότητα, ώστε να αισθάνεται ο άνθρωπος ότι ο χώρος του είναι οικείος. 27

Γενικοί στόχοι σχεδιασμού Μητροπολιτικού Πάρκου -Δημιουργία ενιαίας ζώνης πρασίνου και αναψυχής συνολικής έκτασης 6.000 στρ που θα λειτουργεί ως πόλος έλξης για όλο το Λεκανοπέδιο -Οργάνωση ενός πολυλειτουργικού πάρκου αναψυχής με πλήθος δραστηριοτήτων, (αθλητικών, πολιτιστικών, αναψυχής και εκπαίδευσης) προσβάσιμων σε όλους, που θα απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες και για όλες τις ώρες της ημέρας -Σχεδιασμός που θα δώσει απαντήσεις σε ζητήματα εικόνας και ταυτότητας κατάλληλης για ένα αστικό πάρκο εξαιρετικής κλίμακας στον 21ο αιώνα, εμπλουτισμού της σύγχρονης αστικής ζωής και εμπειρίας -Ολοκληρωμένος αστικός σχεδιασμός με σκοπό την ένταξη του πάρκου στο ευρύτερο και άμεσο περιβάλλον, τόσο φυσικό όσο και ανθρωπογενές, και τη συμβολή στην ποιοτική του αναβάθμιση. -Χρηματοδότηση του εγχειρήματος με έσοδα που θα παράσχει η αυστηρά περιορισμένη πολεοδόμηση τμήματος του χώρου που θα βασισθεί σε ενδεδειγμένη ανάμιξη / σύνθεση χρήσεων / δραστηριοτήτων / προγραμμάτων, με άξονα την βέλτιστη αξιοποίηση των εγγενών δυνατοτήτων της. -Εξασφάλιση άνετης και γρήγορης πρόσβασης πολιτών από όλο το Λεκανοπέδιο μέσω του περιφερειακού συστήματος Μεταφορών. -Πρότυπο εφαρμογής των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης - περιβαλλοντικού σχεδιασμού αλλά και ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και παροχής υπηρεσιών στον πολίτη. Δημιουργία ισχυρού Οργανισμού Ανάπτυξης και Διαχείρισης του Πάρκου, υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ με σκοπό την αποφυγή αποσπασματικών ενεργειών Περιβαλλοντικές συνιστώσες -βιοποικιλότητα -χλωρίδα - πανίδα -τοπίο κλιματικοί παράγοντες -πληθυσμός -ανθρώπινη υγεία -πληθυσμός - τοπίο -ανθρώπινη υγεία -τοπίο -πολιτιστική κληρονομιά -υλικά περιουσιακά στοιχεία -τοπίο -αέρας -έδαφος, -ύδατα, -υλικά περιουσιακά στοιχεία -υλικά περιουσιακά στοιχεία Οι βασικές κατευθύνσεις για το σχεδιασμό του πάρκου πρασίνου είναι: Συμφιλίωση ανθρώπου και φύσης, οικολογική αυτονομία με βάση τις κατευθύνσεις περιβαλλοντικού σχεδιασμού υποδομών και ενέργειας, ποικιλότητα με φυτεύσεις προσαρμοσμένες στο οικολογικό περιβάλλον της περιοχής, επεμβάσεις με βάση τις αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού κτιρίων και υπαίθριων χώρων Σχεδιασμόςτουπάρκουμεβάσητοτρίπτυχο«φύση - πολιτισμός - επιστημονική έρευνα», σύνδεση πάρκου με τον περιβάλλοντα χώρο και την πόλη μέσω της ορθής χωροθέτησης εισόδων Καθορισμός του συνδυασμού χρήσεων γης σε σχέση με τη λειτουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου με βάση τις αρχές πολεοδομικής οργάνωσης των περιοχών αστικής ανάπτυξης, πλουραλισμός αλλά και συνεκτικότητα του χώρου, ευαισθησία στο χειρισμό του τοπίου, διαχείριση του χώρου ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις συνέργειας, συμπληρωματικότητας και αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ των δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων Περιορισμός παρουσίας και κίνησης ΙΧ, ενθάρρυνση συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης με δημόσια μέσα, δημιουργία ειδικού συστήματος εσωτερικής κυκλοφορίας, παρεμπόδιση διαμπερούς κυκλοφορίας ΙΧ. Οικονομική βιωσιμότητα και δημιουργία υπεραξίας στο πλαίσιο της σκοπιμότητας ένταξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, επίτευξη ανταποδοτικότητας από ορισμένες αυστηρά καθορισμένου μεγέθους χρήσεις γης Οργάνωση και η στελέχωση του Φορέα Ανάπτυξης του Πάρκου ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί ταυτόχρονα στις σύνθετες απαιτήσεις της διαχείρισης τεχνικών έργων, πάγιου κεφαλαίου και διαχείρισης του χώρου, αλλά και επικοινωνίας με την κοινωνία και τις ανάγκες της. 28

ο βασικός στόχος της δημιουργίας του πάρκου του Ελληνικού Βασικός στόχος: Δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου, πολιτισμού και αναψυχής με ήπια μορφή ανάπτυξης και φιλικό για τον επισκέπτη περιβάλλον Απόδοση έκτασης 4.000 στρεμμάτων προς χρήση για πάρκο πρασίνου και υπαίθριαςαναψυχήςμεεπιλεκτικές διάσπαρτες πολιτιστικές χρήσεις κατά το δυνατό σε υφιστάμενα και διατηρούμενα κελύφη Το Πάρκο Πρασίνου αποτελεί τον πυρήνα του Μητροπολιτικού Πάρκου. Η μορφή του χώρου σε συνδυασμό με την προσπάθεια ανασύστασης φυσικών λειτουργιών στο εσωτερικό του προσδιορίζει τη βασική λογική της προτεινόμενης πολεοδομικής οργάνωσης. Βασική εισροή στη διαμόρφωση του Σχεδίου Γενικής Διάταξης για το σύνολο του χώρου αποτέλεσαν οι ιδέες των μελετητών που κέρδισαν το πρώτο βραβείο στο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Τις περιοχές αστικής ανάπτυξης οι οποίες διαδραματίζουν βασικό προγραμματικό ρόλο στη συγκρότηση του χαρακτήρα του Μητροπολιτικού Πάρκου καθώς θα αποτελέσουν καταλύτες για την προώθηση της λειτουργίας του Πάρκου, προκειμένου αυτό να παραμένει ανοιχτό στο κοινό σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ταυτόχρονα αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση της δημιουργίας του Πάρκου Πρασίνου με τη μέθοδο της αυτοχρηματοδότησης. Αναπτύσσονται ανάμεσα στους έξι διαδρόμους και σε συνέχεια του υφιστάμενου πολεοδομικού ιστού και θα περιλαμβάνουν χρήσεις κατοικίας, διοίκησης, επιχειρήσεων, εμπορίου, και δραστηριοτήτων αναψυχής. Το Μητροπολιτικό Πάρκο περιλαμβάνει πληθώρα δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα τόσο στο Πάρκο Πρασίνου, όσο και στις περιοχές αστικής ανάπτυξης. Ο σχεδιασμός των μεταφορών και της κυκλοφορίας αποτελεί βασικό στοιχείο οργάνωσης του χώρου που διατρέχει τόσο το Πάρκο Πρασίνου, όσο και τις περιοχές αστικής ανάπτυξης. Η διάσταση του περιβαλλοντικού αστικού σχεδιασμού κατέχει κεντρική θέση στο σχεδιασμό του Μητροπολιτικού Πάρκου και αποτελεί μέρος της ολοκληρωμένης σχεδιαστικής προσέγγισης που ακολουθείται και κατά την οποία η χωροθέτηση χρήσεων, η διαμόρφωση του αναγλύφου και της φύτευσης. 29

Άλσος Νέας Φιλαδέλφειας 35

Στόχοι της ανάπλασης είναι : Η Προστασία από κινδύνους Η Διαχείριση βλάστησης, εδάφους και αναψυχής Η αναβάθμιση των δυνατοτήτων αναψυχής Η Βιωσιμότητα του μοντέλου Διαχείρισης Προβλεπόμενα Μέτρα και Επεμβάσεις : 1. Διαχείριση βλάστησης και βελτίωση οικοτόπου 2. Θέματα λειτουργίας 3. Νέες χρήσεις αναψυχής (Ειδικές αναδασώσεις) 4. Αντιπυρική προστασία Αρδευτικά δίκτυα 5. Φορέας Διαχείρισης Δεν κόβεται κανένα δένδρο. Αντικατάσταση όλων των ξερών Λύση για το πυροσβεστικό σύστημα με πλήρη αξιοποίηση του υφιστάμενου Ενίσχυση φυσικού-δασικού χαρακτήρα Επιλεγμένες αποξηλώσεις, όχι μαζικές Αναβάθμιση της αναψυχής Δυναμική εισαγωγή περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με ανάδειξη της βιοποικιλότητας των δασών της Ελλάδας 39

Δρυοδάση Φυλλοβόλα δάση Τράπεζα εδάφους Πευκοδάση Δάση Κυπαρισσιού Φρυγανότοποι Αείφυλλοι θαμνώνες Παραποτάμια δάση Φυτώριο Κεντρική περιοχή της πόλης του Αγρινίου 40

1. Την εξασφάλιση του δημόσιου και κοινωφελούς χαρακτήρα του χώρου 2. Την εξεύρεση χρηματοδοτικών μέσων 3. Την εγκατάσταση βλάστησης με σκοπό την «επανασύσταση» του οικοτόπου 4. Την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών αναψυχής και την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων 5. Την ενδεχόμενη σύσταση ενός Φορέα Διαχείρισης του χώρου Οι παραπάνω διατυπωμένες γενικές κατευθύνσεις φιλοδοξούν να ενσωματώσουν σε κάθε βήμα της ανάπλασης ενός τέτοιου χώρου: τις αξίες της «συμφιλίωσης» τουανθρώπουμετηφύση, τη φυσική σύνδεση του χώρου με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό και την ένταξή του στη λειτουργία της πόλης, την ευαισθησία στο χειρισμό του τοπίου, ένα πνεύμα περισσότερο πλουραλιστικό στη γενικότερη διαχείριση του χώρου ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις συνέργειας, συμπληρωματικότητας ή/και αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ του πρασίνου και των αναγκαίων εγκαταστάσεων με τις νέες δραστηριότητες, την ένταξη των καινοτόμων πρακτικών σε όλες τις επεμβάσεις (π.χ. αξιοποίηση αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού υπαίθριων χώρων, εφαρμογές του περιβαλλοντικού σχεδιασμού στις υποδομές και την ενέργεια κλπ). Ερευνητικό Πρόγραμμα «Στρατηγικό Πλαίσιο Χωρικής Ανάπτυξης για την Αθήνα Αττική»,, 2004 Στρατηγικός Στόχος ΙΙ: Βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Βελτίωση ποιότητας ζωής. Προστασία και ανάδειξη φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. ΙΙ-5 Περιβάλλον ΙΙ-5.1 Γενικοί στόχοι Καλή ποιότητα, ανάδειξη και αξιοποίηση των οικοσυστημάτων και του φυσικού τοπίου των ορεινών όγκων, ακτών, ρεμάτων, νησιών, αστικών και περιαστικών χώρων πρασίνου, καθώς και των αξιόλογων πολιτιστικών τόπων. Υποστήριξη των αστικών οικοσυστημάτων και αποκατάσταση της επαφής τους με τα περιαστικά. Απόσβεση επιπτώσεων από σταδιακή κλιματική αλλαγή, ιδίως μέσω αποκατάστασης φυσικών λειτουργιών ΙΙ-5.7 Ειδικοί στόχοι για το φυσικό τοπίο Προστασία της βιολογικής ποικιλότητας, ιδιαίτερα των απειλουμένων ειδών και των οικοσυστημάτων. Προστασία των αστικών βιοτόπων. 44

ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΗΝΩΝ (Πρόταση έτους 1998) Ασκληπιείο Πάρκο προβλέπεται να καλύψει το χώρο που περικλείεται από τις οδούς Αγίου Θωμά, Μικράς Ασίας, Θηβών, Παπανδρέου, Πίνδου, Κύπρου, Μεσογείων, Λειβαδιάς και Τετραπόλεως δηλαδήαπότολαϊκόνοσοκομείοστη περιοχή Γουδή, του Δήμου Αθηναίων, μέχρι και το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο. Το Ασκληπιείο Πάρκο θα αναπτυχθεί στους χώρους που διαθέτουν τα νοσοκομεία Λαϊκό, Αγία Σοφία, Αγλαΐα Κυριακού, Σωτηρία, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Γενικό Κρατικό,401 Στρατιωτικό Nοσοκομείο, 251 Νοσοκομείο Αεροπορίας, καθώς και η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τα Τμήματα Οδοντιατρικό και Νοσηλευτικό του ιδίου Πανεπιστημίου. Θα περιλάβει επίσης τους χώρους του Πάρκου των Ενόπλων Δυνάμεων και χώρους των Δήμων Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου. Κεντρικό στοιχείο του Συγχρόνου Ασκληπιείου αποτελεί η συνύπαρξη υπηρεσιών υγείας και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται στην ουσία για αποκατάσταση της θεμελιώδους πολιτιστικής διάστασης που έχει η ίδια η έννοια της περίθαλψης. Υγεία και Πολιτισμός νοούνται ως αλληλένδετα στοιχεία στο πλαίσιο μιας νέας ποιοτικής προσέγγισης της σχέσης τους. Ο χώρος έχει μικρή κατάτμηση. Οι ιδιοκτησίες, για τα δεδομένα της Αθήνας, είναι τεράστιες. Τοελάχιστομέγεθοςτουςείναιτηςτάξηςτων40 στρ. Οι ιδιοκτησίες είναι κατά τεκμήριο δημόσιες. Υπουργεία, Δήμοι και δημόσιοι οργανισμοί είναι οι βασικοί ιδιοκτήτες της περιοχής, καθώς έχουν την κυριότητα του συνόλου σχεδόν της έκτασης. Ο χώρος είναι ακόμη αραιοδομημένος, περιλαμβάνει εκτεταμένες μη πολεοδομημένες εκτάσεις και ενσωματώνει ήδη πάρκα άθλησης και αναψυχής. Η οροθετημένη περιοχή έχει άριστη οδική πρόσβαση από τις περιοχές κατοικίας των γύρω Δήμων αλλά και ευρύτερα ολόκληρου του Λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας. Υπάρχουν βέβαια σοβαρά προβλήματα κατακερματισμού της, διάσπασης από μεγάλους άξονες και συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης. H οροθετημένη περιοχή φιλοξενεί 8 μείζονες νοσοκομειακές μονάδες με ακτίνα επιρροής την Αττική και σε ορισμένες περιπτώσεις ολόκληρο τον εθνικό χώρο. 45

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΟΡΕΙΝΟΥ ΟΓΚΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟ Π.Δ. (19/4/2010) Πρόγραμμα: URGE Development of Urban Green Spaces to Improve the Quality of Life in Cities and Urban Regions Το πρόγραμμα Toward a Sustainable Seattle είναι ένα 20ετές πλαίσιο πολιτικής (1994-2014) που σχεδιάστηκε για τη βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research - COST Action C11 ENVIBASE 46

npangas@otenet.gr 47