Η ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΟΥ 10 ΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΒΑΣΗ ΣΤΑ ΑΕΙ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΙ) ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ

1 Η ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΟΥ 10 ΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΒΑΣΗ ΣΤΑ ΑΕΙ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΙ) ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ Κυρίες και κύριοι. Κατ αρχάς θέλω να συγχαρώ όλους εκείνους που µε οποιοδήποτε τρόπο συνέλαβαν την ιδέα και σήµερα υλοποιείται το 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε τίτλο «Τοπικές Κοινωνίες & Τριτοβάθµια Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη» και να ευχαριστήσω επίσης την οργανωτική επιτροπή για την τιµητική πρόσκληση και την ανάθεση σε µένα να αναπτύξω το θέµα µε τίτλο «Η θέσπιση του 10 ως εισαγωγική βάση στα ΑΕΙ (Πανεπιστήµια και ΤΕΙ) και οι επιπτώσεις από την εφαρµογή της». Γενικές επισηµάνσεις Με τη θεσµοθέτηση του 10 ως εισαγωγικής βάσης στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα προέκυψε το πρόβληµα του µειωµένου µέχρι και ανύπαρκτου αριθµού εισαγοµένων σπουδαστών σε αρκετά τµήµατα των ΤΕΙ και κυρίως στα γεωτεχνικής κατεύθυνσης και κυριότατα στα περιφερειακά ΤΕΙ. Κατά την άποψή µου, η εισαγωγική βάση του «10» δεν συνιστά ούτε «αξίωµα» ούτε «δόγµα», παρά µόνο µια πολιτική απόφαση, η οποία έχει τις παιδαγωγικές, κοινωνικές, οικονοµικές, αναπτυξιακές και προσωπικές συνέπειες. Ο εισαγωγικός βαθµός 9 και 10 ή 11 ή 12 δε µπορεί σε καµιά περίπτωση να καθορίσει το µέλλον ενός παιδιού. Και τούτο διότι οι επιδόσεις των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες και δεν έχουν να κάνουν µόνο µε την ευφυΐα ή την ικανότητά τους. Η ευθύνη βαρύνει κυρίως το σύστηµα των εξετάσεων και την ποιότητα της παρεχόµενης παιδείας σε όλες τις χαµηλότερες βαθµίδες εκπαίδευσης. Για παράδειγµα, για τα Τµήµατα της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας του ΤΕΙ υποψήφιος των επιστηµονικών πεδίων θετικής κατεύθυνσης µε βαθµό εισαγωγής 9 είναι προτιµητέος, γιατί µπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σπουδών του πολύ καλύτερα από έναν συνυποψήφιό του των επιστηµονικών πεδίων θεωρητικής κατεύθυνσης µε εισαγωγικό βαθµό 11, 12 ή και µεγαλύτερο. Επιπτώσεις στην ίδια τη δηµόσια εκπαίδευση Ήδη από τις 04-07-2006, σε δηµόσιο διάλογο, είχα τονίσει ότι η νοµοθετική θεσµοθέτηση του «10» ως εισαγωγική βάση των υποψηφίων στα ΑΕΙ (πανεπιστήµια και ΤΕΙ) έγινε από την τότε Κυβέρνηση χωρίς παιδαγωγικά χαρακτηριστικά αλλά κυρίως µε κριτήρια οικονοµικού και επικοινωνιακού χαρακτήρα, κατά τρόπο πρόχειρο και αποσπασµατικό,

2 αυταρχικό, συγκεντρωτικό και χωρίς διαίσθηση των συνεπειών που θα επέφερε στην ελληνική κοινωνία. Έλεγα επίσης ότι η εισαγωγική βάση του «10» στον πανελλαδικό διαγωνισµό των υποψηφίων δε διασφαλίζει (ούτε σχετίζεται µε) την ικανότητα των υποψηφίων να παρακολουθήσουν µαθήµατα στα ΑΕΙ και τούτο επειδή οι πανελλαδικές εξετάσεις έχουν το χαρακτήρα της επιλογής ενός συγκεκριµένου αριθµού εισακτέων, των οποίων οι επιδόσεις σ αυτές εξαρτώνται και από το βαθµό δυσκολίας των θεµάτων. Επιπλέον έλεγα ότι µε τη βάση του «10» η οποιαδήποτε Κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας µπορούν να ρυθµίσουν σχεδόν απόλυτα τον αριθµό των εισαγοµένων στα ΑΕΙ, ανάλογα µε το ποσό των χρηµάτων του εθνικού προϋπολογισµού που σκοπεύουν να διαθέσουν για τη δηµόσια παιδεία. Οι τοποθετήσεις µου αυτές επιβεβαιώθηκαν πανηγυρικά όλες τις χρονιές που µεσολάβησαν από το 2006 µέχρι σήµερα. Το έτος της πρώτης εφαρµογής του µέτρου, και µακριά από τις εκλογές, µε δύσκολα θέµατα στις εισαγωγικές εξετάσεις, περίπου 20.000 υποψήφιοι σπουδαστές είδαν τις πόρτες των ΑΕΙ κλειστές και πολλά Τµήµατα Πανεπιστηµίων (κυρίως ξενόγλωσσα) και ειδικότερα των ΤΕΙ λειτούργησαν το 1 ο έτος µε έναν ελάχιστο αριθµό φοιτητών-σπουδαστών στις αίθουσες. Την επόµενη χρονιά (χρονιά εκλογών) µε επιλογή εύκολων ή µειωµένης δυσκολίας θεµάτων και µε ελαστικότερη αυστηρότητα στη βαθµολόγηση περιορίστηκε κατά µερικές χιλιάδες ο αριθµός των εκτός ΑΕΙ εισακτέων. Πέρυσι, χρονιά µακριά από τις εθνικές εκλογές, ο βαθµός δυσκολίας των θεµάτων ήταν µεγαλύτερος απ ό,τι πρόπερσι, µε συνέπεια ο αριθµός των εκτός ΑΕΙ σπουδαστών να αυξηθεί και πάλι κατά µερικές χιλιάδες. Εφέτος, χρονιά των ευρωεκλογών, και πάλι ο βαθµός δυσκολίας των θεµάτων στις πανελλαδικές εξετάσεις ήταν µικρότερος από πέρυσι και αναµένεται µια κάποια αύξηση των υποψηφίων που θα εισαχθούν στα Πανεπιστήµια και τα ΤΕΙ. Προς άρση κάθε παρεξήγησης, θέλω να επισηµάνω ότι τα παραπάνω µέτρα δεν είναι κατ ανάγκην ούτε νοµικά ούτε ηθικά µεµπτά, επειδή επιφέρουν την ίδια (άρα και ίση) µεταχείριση σε όλους τους υποψηφίους και αυξάνουν τον αριθµό των εισακτέων στα ΑΕΙ. Είναι όµως πολιτικά απαράδεκτα επειδή έρχονται σε αντίθεση µε το αρχικό επιχείρηµα ότι στα ΑΕΙ «πρέπει να επιλέγονται µόνο οι υποψήφιοι που είναι ικανοί να σπουδάσουν». Πώς είναι δυνατόν να επιµένουµε στην ικανότητα και την καταλληλότητα των υποψηφίων όταν αυτή βαθµολογείται κάθε φορά µε διαφορετικής δυσκολίας θέµατα στις εισαγωγικές εξετάσεις που καθορίζονται µε πολιτικές σκοπιµότητες;

3 Με τον τρόπο αυτό ο βαθµός δυσκολίας των θεµάτων έχει γίνει λάστιχο, που κάθε χρονιά υφίσταται το τέντωµα που επιθυµεί και καθορίζει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, µέσω της Επιτροπής Επιλογής και ιενέργειας των Γενικών Εξετάσεων. Εξακολουθώ να ισχυρίζοµαι ότι η θεσµοθέτηση του 10 υπήρξε άστοχη πολιτική ενέργεια, γεγονός που δύσκολα µπορούν να αρνηθούν σήµερα και οι ένθερµοι υποστηρικτές της εποχής εκείνης. Στο βαθµό που ο αριθµός των υποψηφίων είναι πολύ µεγαλύτερος από εκείνον που η Πολιτεία καθορίζει για να εισαχθούν στα ΑΕΙ, η διενέργεια των γενικών πανελλαδικών εξετάσεων καθίσταται αναγκαία. Και, επειδή ο θεσµός έχει αποδειχθεί αδιάβλητος και τα αποτελέσµατά του δεν αµφισβητούνται από την κοινωνία, καλώς υπάρχει. Όµως έχει παρεξηγηθεί, κατά την άποψή µου, ο χαρακτήρας του. Αντί να είναι το εργαλείο κατάταξης των υποψηφίων ανάλογα µε τις επιδόσεις τους και στόχος του η πλήρωση όλων των προκηρυγµένων θέσεων στα ΑΕΙ σύµφωνα µε τη σειρά βαθµολόγησης, κατάντησε να είναι εργαλείο αποκλεισµού αρκετών χιλιάδων υποψηφίων από την είσοδό τους στα ΑΕΙ. Και τούτο επειδή η καθιέρωση του 10 ως εισαγωγικής βάσης είναι υποκειµενική και αυθαίρετη, αφού αυτή θα µπορούσε να είναι κάλλιστα το 9 ή και το 15, ανάλογα µε τη θέληση της πολιτείας για την επιλογή συγκεκριµένου αριθµού εισακτέων στα ΑΕΙ. Πρέπει να παραδεχτούµε ότι κάτι δεν πάει καλά στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα όταν δεν µπορεί να ικανοποιηθεί το αίτηµα της Πολιτείας για την επιλογή άξιων και ικανών υποψηφίων για την κάλυψη όλων των νέων θέσεων που προκηρύσσονται κάθε χρονιά, και υποτίθεται ότι αυτές οι θέσεις συνιστούν αναγκαιότητα, επειδή είναι το αποτέλεσµα ενός µακροχρόνιου προγραµµατισµού ενός σοβαρού κράτους. εν αναφέροµαι εδώ στα προβλήµατα που παρουσιάζονται σ όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης. Αυτά είναι θέµατα ενός ευρύτερου δηµόσιου διαλόγου που µπορεί να γίνει σε άλλα fora και άλλες στιγµές και όχι εδώ σήµερα. Αναφέροµαι στην ποιότητα της εκπαίδευσης στο Λύκειο. Είναι δυνατόν να παραδεχτούµε ότι ο απόφοιτος του Λυκείου δεν έχει το γνωστικό υπόβαθρο και την κριτική ικανότητα να παρακολουθήσει τα µαθήµατα του 1 ου έτους ενός Τµήµατος ΑΕΙ; Εάν έτσι συµβαίνει, πρέπει να ληφθούν και µάλιστα χωρίς καθυστέρηση µέτρα αναβάθµισης της εκπαίδευσης στο Λύκειο. Τα µέτρα αναβάθµισης έχουν µεγαλύτερη σηµασία εάν η Πολιτεία έχει ως στόχο της την εισαγωγή στα ΑΕΙ όλων των αποφοίτων του Λυκείου που επιθυµούν την περαιτέρω εκπαίδευσή τους.

4 Το λέω αυτό, λαµβάνοντας υπόψη την καθολική σχεδόν επιθυµία και θέληση των ελλήνων γονέων να σπουδάσουν τα παιδιά τους σε ένα από τα τµήµατα των ΑΕΙ. Είναι δηλαδή διαµορφωµένη κοινωνική συνείδηση και αίτηµα για παροχή τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στους απογόνους µας και συνεπώς αυτό δεν µπορεί να αγνοηθεί από τα Ελληνικά Πολιτικά Κόµµατα. Έχοντας υπόψη µας την παραπάνω παραδοχή, είναι αυτονόητο ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών, τα οποία αποκλείστηκαν από την είσοδό τους σε ένα από τα ελληνικά ηµόσια ΑΕΙ, επιλέγει το δρόµο της εγγραφής του, πολλές φορές και µε την παρότρυνση των γονέων τους, είτε σε Πανεπιστήµια του εξωτερικού είτε σε ιδιωτικά Κολλέγια και σε Σπουδαστήρια Ελεύθερων Σπουδών στην Ελλάδα. Τα περισσότερα από τα Εκπαιδευτήρια αυτά, που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων βρίσκονται µακριά από την κατοικία των υποψηφίων, είναι ανεξέλεγκτα και παρέχουν αµφίβολης ποιότητας σπουδών. Όµως, αυτοί οι «ανίκανοι και ακατάλληλοι» για τα Ελληνικά Πανεπιστήµια και ΤΕΙ υποψήφιοι, που δεν κατάφεραν να πιάσουν τη βάση του 10, κατέστησαν ή θα καταστούν πτυχιούχοι των συνεργαζόµενων µε τα Κολλέγια και τα ΚΕΣ Πανεπιστηµίων της αλλοδαπής. Μετά µάλιστα και την απόφαση του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου για την αναγνώριση επαγγελµατικών δικαιωµάτων στους απόφοιτους των ανωτέρω αναφεροµένων ΚΕΣ, ο προσανατολισµός προς αυτά των αποτυχόντων στις γενικές εξετάσεις θα είναι µεγαλύτερος. Με τον τρόπο αυτό γίνεται επιλεκτική και από τα πλάγια ενίσχυση των ιδιωτικών ΑΕΙ και των κολλεγίων σε βάρος της ηµόσιας Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης. Επιπλέον, αυτοί οι πρώην «ανίκανοι και ακατάλληλοι» υποψήφιοι, σήµερα ή αύριο, επιστρέφουν µε δάφνες στην Ελλάδα ως πτυχιούχοι και η Ελληνική κοινωνία τους δίνει το προβάδισµα έναντι των «ικανών και κατάλληλων» πτυχιούχων των Ελληνικών Πανεπιστηµίων και ΤΕΙ. Αναφορικά µε την εξοικονόµηση χρηµάτων του ηµόσιου Ταµείου, µπορεί να αποδειχτεί ότι όντως αυτό επιτεύχθηκε σε ένα βαθµό, αφού µειώθηκε κατά αρκετές χιλιάδες ο αριθµός εκείνων που εισάχθηκαν στα δηµόσια ΑΕΙ. Τα χρήµατα αυτά όµως έπεσαν άµεσα στην πλάτη του φορολογούµενου πολίτη, και µάλιστα των χαµηλών εισοδηµατικών τάξεων, επειδή κατά κανόνα οι απόφοιτοι Λυκείου που βαθµολογήθηκαν κάτω από το 10 ανήκουν σ αυτές τις κοινωνικές οµάδες. Έγινε, δηλαδή, µετατόπιση της οικονοµικής επιβάρυνσης από την πολιτεία στον ίδιο τον πολίτη για την απόκτηση ενός αγαθού, δηλαδή της παιδείας, που όλοι ισχυριζόµαστε ότι είναι «δηµόσιο αγαθό» και πρέπει ως εκ τούτου να παρέχεται δωρεάν. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο προϋπολογισµός χιλιάδων ελληνικών νοικοκυριών επιβαρύνεται ανεπίτρεπτα.

5 Αρκετοί ισχυρίζονταν τότε, και µερικοί απ αυτούς εξακολουθούν να ισχυρίζονται και σήµερα, ότι η εισαγωγική βάση του 10 θεσπίστηκε για τον κύριο λόγο της αναβάθµισης των σπουδών στα ΑΕΙ. Σήµερα, τέσσερα χρόνια µετά την πρώτη εφαρµογή της «µεταρρύθµισης», ποια είναι τα αποτελέσµατα; Ένα είναι σίγουρο. Η αναβάθµιση των σπουδών στα ΑΕΙ δεν προέκυψε, και τούτο επειδή στα µεν Πανεπιστήµια, και πριν την εφαρµογή του νόµου, ελάχιστοι ήταν οι φοιτητές που εισάγονταν µε βαθµολογία κάτω από το 10 (αφορούσε κυρίως στα Τµήµατα Ξένων Γλωσσών), στα δε ΤΕΙ (ιδίως τα Περιφερειακά), όπου σηµαντικός αριθµός των εισαγοµένων σπουδαστών πετύχαιναν βαθµολογία µεταξύ 9 και 10, η θέσπιση του 10 είχε ως αποτέλεσµα να στερηθούν τα ιδρύµατα αυτά το ανθρώπινο δυναµικό αυτής της κατηγορίας. Αλήθεια πόσο µεγάλη είναι η διαφορά ενός σπουδαστή που βαθµολογήθηκε µε 9,5 από εκείνον που έπιασε το 10; Σήµερα, µετά τη στέρηση αυτού του δυναµικού, πολλά τµήµατα των Περιφερειακών ΤΕΙ λειτουργούν µόνο µε εισαγόµενους των κατηγοριών 15% (των ΕΠΑ.Λ.= Επαγγελµατικών Λυκείων), 5% (των ΤΕΕ = Τεχνικών Εκπαιδευτηρίων) και 1% (των ΕΣΠΕΡ.Λ. = Εσπερινών Λυκείων ), των οποίων τα εφόδια αντιστοιχούν σε βαθµολογία πολύ µικρότερη του 9, µε συνέπεια την υποβάθµιση ακόµη περισσότερο του γενικότερο επίπεδο των σπουδών. Συνεπώς, η συνέχιση της ίδιας κοντόφθαλµης πολιτικής, στο να ισχύει η εισαγωγική βάση του 10, σε συνδυασµό και µε τις ρυθµίσεις του νέου νόµου, οδηγεί µε µαθηµατική ακρίβεια στην υποβάθµιση ή και στο κλείσιµο αρκετών Τµηµάτων των ΑΕΙ. Επιπτώσεις στην κοινωνία, την ανάπτυξη και τον πολιτισµό των Περιφερειών Οι συνέπειες της βάσης του «10», πέραν του αποκλεισµού των ελληνοπαίδων από τη ηµόσια Τριτοβάθµια Εκπαίδευση, έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις κοινωνικές, τις πολιτιστικές, τις αναπτυξιακές και τις οικονοµικές δραστηριότητες των πόλεων και των Περιφερειών που εδράζονται τα παραπάνω Τµήµατα των ΑΕΙ. Επιπλέον δεν πρέπει, σε καµιά περίπτωση, να υποτιµούµε το γεγονός ότι µε την είσοδο ενός υποψηφίου σ ένα ΑΕΙ και τη συµµετοχή του στα δρώµενα στο νέο περιβάλλον, αλλάζει εντελώς ο τρόπος σκέψης του, γεγονός που οδηγεί σε καλύτερη επίλυση των γενικότερων προβληµάτων της ζωής του, έστω και αν τελικά ο ίδιος δεν καταστεί πτυχιούχος. Οι περισσότεροι από εµάς γνωρίζουµε ποια ήταν η φυσιογνωµία, η οικονοµία, η ανάπτυξη και η πολιτιστική ταυτότητα των πόλεων, όπως είναι για παράδειγµα η Άρτα, η Καλαµάτα, η Κοζάνη, η Καστοριά, η Φλώρινα, το Μεσολόγγι, οι Σέρρες, πριν τη λειτουργία σ αυτές των ΑΕΙ και κυρίως των ΤΕΙ. Τότε που τις χαρακτήριζε ο αναπτυξιακός µαρασµός, η

6 οικονοµική στασιµότητα, η πολιτιστική ένδεια, η αποστροφή σε κάθε ξένο και το διαφορετικό, η ξενοφοβία και η πληθυσµιακή συρρίκνωσή τους. Σήµερα οι πόλεις αυτές κρατούν τον πληθυσµό τους, σφύζουν από πολιτισµικές δραστηριότητες, πάλλονται από νεανική ζωντάνια και ανέχονται σε µεγάλο βαθµό τη διαφορετικότητα και τον πλουραλισµό των απόψεων. Γίνονται χωνευτήρι ιδεών και αντιλήψεων, χάρη στο φαινόµενο της «ετερικότητας» που προκύπτει από τη συνύπαρξη και τη συναναστροφή ανθρώπων απ όλες τις γωνιές της χώρας µας. Συνιστούν δηλαδή τα Πανεπιστήµια και τα ΤΕΙ µοχλούς ενδυνάµωσης και ανάπτυξης της ξεχασµένης Ελλάδας. Μερικοί ισχυρίζονται ότι δεν πρέπει να λειτουργούν Τµήµατα και Σχολές στις οποίες ο αριθµός των εισαγοµένων σπουδαστών είναι µικρός µόνο και µόνο για να ενοικιάζονται διαµερίσµατα και να αυγατίζουν τα σουβλατζίδικα στις επαρχιακές πόλεις. Από παιδαγωγικής άποψης πρέπει να είµαστε ξεκάθαροι. Τέτοια κριτήρια δεν πρέπει να χρησιµοποιούνται από την ακαδηµαϊκή κοινότητα. Εµάς πρέπει να µας ενδιαφέρουν κριτήρια που έχουν ως στόχο την παραγωγή πτυχιούχων άξιων να υπηρετήσουν την επιστήµη και οι οποίοι κατά την επαγγελµατική τους σταδιοδροµία θα εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και της οικονοµίας. Όµως αν πρέπει να απαντήσουµε στην παραπάνω αιτίαση µε οικονοµίστικα επιχειρήµατα µπορούµε να πούµε ότι αυτή η θέση εµπεριέχει και µια κυνικότητα. ηλαδή, από τη µια µεριά είναι κακό πράγµα να εισάγονται σπουδαστές µε χαµηλή βαθµολογία στα επαρχιακά Ιδρύµατα, αλλά είναι θεµιτό οι ίδιοι χαµηλόβαθµοι να εισάγονται σε Ιδρύµατα (ξένα Πανεπιστήµια και ιδίως εκείνα που συνεργάζονται µε τα ΚΕΣ) που λειτουργούν στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη. Έτσι δεν είναι καθόλου κακό πράγµα που οι επιχειρήσεις και οι ιδιοκτήτες διαµερισµάτων των υδροκέφαλων κέντρων αξιοποιούν τα χρήµατα της ίδιας κατηγορίας σπουδαστών. Τέσσερα χρόνια τώρα αποδεικνύεται ότι ο ετήσιος αριθµός των υποψηφίων για τα ΑΕΙ που βαθµολογείται πάνω από την εισαγωγική βάση του 10 κυµαίνεται µεταξύ 60.000 και 65.000. Εάν στόχος της Κυβέρνησης ήταν και παραµένει ίδιος, δηλαδή η µείωση του αριθµού των εισαγοµένων στα ελληνικά δηµόσια ΑΕΙ, ας το γνωστοποιήσει µε παρρησία στον ελληνικό λαό και να κατανείµει αυτές τις θέσεις στα Τµήµατα των ΑΕΙ κατά τρόπο που να ενισχύονται τα Περιφερειακά ΤΕΙ. Η προκήρυξη 80.000 ή και περισσότερων θέσεων είναι άνευ αντικρίσµατος όταν ταυτόχρονα ισχύει η εισαγωγική βάση του 10. Στα αυτιά αυτών που γνωρίζουν τα πράγµατα, ο υπερβολικός αριθµός εισακτέων ηχεί ως κοροϊδία.

7 Επιπτώσεις στα ίδια τα ΑΕΙ (Πανεπιστήµια και ΤΕΙ) Η Ελληνική Πολιτεία αντιλαµβανόµενη τη σηµερινή πραγµατικότητα δεν θέλει να παραδεχτεί τη µεγάλη της αστοχία και προσπαθεί να αντιµετωπίσει το πρόβληµα του µειωµένου αριθµού των εισαγοµένων στα ΑΕΙ (µην ξεχνάµε τις περίπου 65.000 κενές θέσεις της τελευταίας τετραετίας) όχι µε διόρθωση του λάθους της (δηλαδή την άρση του αντιπαιδαγωγικού 10) και τη βελτίωση της παρεχόµενης δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, αλλά µε την προώθηση άλλων επίσης λανθασµένων πολιτικών επιλογών της όπως είναι η αναγκαστική συγχώνευση ή κατάργηση τµηµάτων ακόµη και εκεί που δεν υφίσταται πρόβληµα. Μάλιστα φωτογραφίζει τα Τµήµατα ΤΕΙ µε µικρό δείκτη ελκυστικότητας, ο οποίος µπορεί να είναι προσωρινός, αδιαφορώντας παντελώς για τις πραγµατικές ανάγκες της χώρας σε στελέχη του τεχνολογικού τοµέα της παραγωγής τα οποία παράγονται από τα Τµήµατα αυτά. Όµως, ποιος θα µας εξηγήσει αν χρειάζονται ή όχι τέτοια στελέχη στην αγορά εργασίας; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι πτυχιούχοι των τµηµάτων αυτών στο µέγιστο ποσοστό τους (µεγαλύτερο από 70 %) εργάζονται είτε ως αυτοαπασχολούµενοι, είτε ως ετεροαπασχολούµενοι σε πεδία που σχετίζονται µε το πτυχίο τους; Τι θα απαντήσουµε στις µελέτες όλων των Ινστιτούτων Έρευνας που κατατάσσουν, για παράδειγµα, τα γεωτεχνικά επαγγέλµατα µέσα στα πρώτα 15 που δεν πρόκειται ν αντιµετωπίσουν πρόβληµα απασχόλησης τα επόµενα 10 τουλάχιστον χρόνια; ηλαδή, σε τι είναι καλύτερο, για παράδειγµα, το πτυχίο της φιλολογίας ή της κοινωνιολογίας, όταν οι κάτοχοί του σε ποσοστό 45% έως 70% είναι άνεργοι και ένα άλλο ποσοστό εργάζεται σε κλάδους της παραγωγής χωρίς την αξιοποίηση της επιστήµης που σπούδασαν; Στο κάτω-κάτω δε γίνεται να ικανοποιηθεί απόλυτα η επιθυµία του κάθε υποψήφιου. Αυτό θα ήταν γεγονός µόνο αν οι 3-4 σχολές υψηλής ζήτησης (Ιατρική, Νοµική, Πολυτεχνείο) έπαιρναν η κάθε µία τους χωριστά από 20.000 και πάνω υποψηφίους. Το αντέχει αυτό τόσο το ίδιο το εκπαιδευτικό µας σύστηµα όσο και η ελληνική ή οποιαδήποτε άλλη κοινωνία και η οικονοµία; ηλαδή δεν υπάρχουν ανάγκες σε άλλους τοµείς της επιστήµης, της τεχνολογίας αλλά και της παραγωγής; Πώς θα καλυφθούν οι ανάγκες αυτές; Κατά καιρούς και µε µεγάλη θα έλεγα συχνότητα και πειστικότητα προβάλλεται ο όρος ελκυστικότητα των Τµηµάτων των ΑΕΙ. Βέβαια αυτό έχει να κάνει: α) µε τη συγκυρία, β) µε το αν το Τµήµα ανήκει σε Πανεπιστήµιο ή ΤΕΙ και γ) µε το αν το Τµήµα βρίσκεται σε ένα από τα δύο κέντρα (Αττική ή Θεσσαλονίκη) ή σε επαρχιακή πόλη. Ασφαλώς δεν πρέπει η πολιτεία να καταργεί Τµήµατα ΑΕΙ ανάλογα µε την ελκυστικότητα που οφείλεται στη συγκυρία, γιατί κάτι που είναι σήµερα ελκυστικό δεν είναι σίγουρο ότι θα εξακολουθήσει

8 να είναι ελκυστικό και µετά την πάροδο 5 ή 10 ετών. Εάν η ελκυστικότητα οφείλεται στον τοµέα της ανώτατης παιδείας στον οποίο υπάγεται το Τµήµα, τότε η πολιτεία δεν πρέπει να ιδρύει Τµήµατα ίδια ή οµοειδή σε Πανεπιστήµια και ΤΕΙ. Τέλος αν υφίστανται ίδια τµήµατα στα κεντρικά και τα περιφερειακά ΤΕΙ το πρόβληµα αντιµετωπίζεται µε την ισόρροπη κατανοµή των θέσεων εισακτέων υπέρ των περιφερειακών ΤΕΙ. Κατά την άποψή µου, καλύτερα κριτήρια για την ίδρυση, τη συνέχιση της λειτουργίας ή και το κλείσιµο υφισταµένων τµηµάτων είναι αυτά της αναγνωρισιµότητας και της χρησιµότητας. Η αναγνωρισιµότητα έχει να κάνει µε την καθαρότητα του τίτλου του Τµήµατος, γεγονός που παραπέµπει στην εύκολη διάγνωση από τους υποψηφίους στο ποιο είναι κατά προσέγγιση το επιστηµονικό αντικείµενο του Τµήµατος και ποια είναι εξ αυτού τα επαγγελµατικά δικαιώµατα του πτυχιούχου. Η χρησιµότητα έχει να κάνει µε τις ανάγκες της χώρας σε πτυχιούχους ενός συγκεκριµένου τµήµατος τόσο στο δηµόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τοµέα της παραγωγής και συνεπώς έχει σχέση µε τον επαγγελµατικό προσανατολισµό. Τι πρέπει να γίνει Κατά την άποψή µου, εκείνο που πρώτα χρειάζεται είναι η ανάληψη πρωτοβουλίας εκ µέρους της Πολιτείας, και όχι µόνο, για συστηµατική ενηµέρωση της σπουδάζουσας στα Λύκεια νεολαίας και των υποψηφίων σπουδαστών, ώστε αυτοί να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερα για τις ανάγκες της χώρας σε πτυχιούχους ΑΕΙ στους διάφορους τοµείς της παραγωγής και για τις προοπτικές απασχόλησης για µία τουλάχιστον 10ετία ή 15ετία. Τονίζω ότι αυτό είναι χρέος της πολιτείας, ίσως και των επαγγελµατικών φορέων, γιατί τα ΑΕΙ δε µπορούν από µόνα τους να διαφηµιστούν, αφού µια τέτοια δαπάνη δεν εγκρίνεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Λαµβάνοντας υπόψη τις παραπάνω σκέψεις µπορούµε να τοποθετηθούµε στο τι µέλλει γενέσθαι µε τα Τµήµατα, κυρίως των ΤΕΙ, που έχουν πρόβληµα λόγω του µικρού αριθµού εισαγοµένων. α. Σίγουρα δε διαθέτουν το κριτήριο της ελκυστικότητας ή δεν το διαθέτουν σε υψηλό βαθµό. Όµως πολλά εξ αυτών είναι, κατά την άποψή µου και κατά τα ευρήµατα των ερευνών, χρήσιµα και µε θετικό πρόσηµο στην επαγγελµατική σταδιοδροµία των πτυχιούχων για τα επόµενα 10-15 χρόνια. Όµως τους λείπει το κριτήριο της αναγνωρισιµότητας, αφού οι τίτλοι των Τµηµάτων δε παραπέµπουν σε επιστηµονικά γνωστικά αντικείµενα.

9 Για παράδειγµα, Η λέξη «γεωπονία» παραπέµπει αµέσως στην έννοια ενός επιστηµονικού πεδίου µε το οποίο αξίζει κανείς να εµπλακεί, να το σπουδάσει και να το υπηρετήσει. Είναι δε αναγνωρίσιµη τόσο από τον αγροτικό πληθυσµό, όσο και από µεγάλο µέρος του αστικού πληθυσµού. Αντιθέτως οι τίτλοι που φέρουν σήµερα τα γεωπονικά τµήµατα των ΤΕΙ παραπέµπουν στην έννοια και το επάγγελµα του κηπουρού ή του αγροτοτεχνίτη, µε συνέπεια να µην είναι ούτε ελκυστικά, ούτε προτιµητέα από τους υποψήφιους. Πρόσφατα έγιναν µετονοµασίες µερικών τµηµάτων διαφόρων Σχολών, χωρίς όµως να περιέχεται και πάλι ο τίτλος της Σχολής ή παράγωγα της ονοµασίας αυτής. Τα µετονοµασθέντα τµήµατα θα λειτουργήσουν για πρώτη φορά εφέτος. Ας περιµένουµε τον απόηχο των εξελίξεων. Επειδή είναι δύσκολη σήµερα η µετονοµασία όλων των προβληµατικών Τµηµάτων κατά τρόπο που να περιέχουν και το όνοµα της Σχολής, θεωρώ ότι αν στο µηχανογραφικό που συµπληρώνουν οι υποψήφιοι αντί των τίτλων όλων των υφιστάµενων τµηµάτων υπάρχει µόνο ο τίτλος της Σχολής π.χ. «Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας» συνοδευόµενος από τον τίτλο του ΤΕΙ στο οποίο ανήκει η Σχολή, τότε υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να αυξηθεί σηµαντικά ο αριθµός των εισαγοµένων σπουδαστών (-στριών). Οι εισαχθέντες µε τον τρόπο αυτό σπουδαστές (-στριες), αφού διδαχθούν τα κοινά των υφιστάµενων τµηµάτων µαθήµατα κορµού για 2 ή 3 εξάµηνα, θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το Τµήµα της προτίµησής τους, µετά από ώριµη σκέψη που θα προκύψει από την πλήρη ενηµέρωσή τους για το περιεχόµενο σπουδών κάθε τµήµατος και τα επαγγελµατικά δικαιώµατα των πτυχιούχων τους. Με τον παραπάνω τρόπο εισαγωγής (δηλαδή τίτλος Σχολής αντί τίτλος Τµήµατος): ι) ο υποψήφιος σπουδαστής έχει πλήρη αντίληψη του ποια επιστήµη επιλέγει να σπουδάσει και δεν υφίσταται την πλάνη του ρίσκου µιας σκιώδους ή και γκρίζας απόφασής του και ιι) η πολιτεία και η αγορά τροφοδοτούνται µε τους Τεχνολόγους στις ειδικότητες που αυτές έχουν ανάγκη. β. Ως εναλλακτική της παραπάνω λύσης υπάρχει παρόµοια πρόταση κατά την οποία, µολονότι υιοθετείται η εισαγωγή στο µηχανογραφικό των υποψηφίων του τίτλου της Σχολής, προτείνεται η κατάργηση των Τµηµάτων εντός της Σχολής και η αντικατάστασή τους µε τις κατευθύνσεις, έτσι που στο τέλος τα πτυχία να απονέµονται από τη Σχολή και όχι από το Τµήµα. Υπάρχει µάλιστα και η πρωτοφανής άποψη (καλή ή κακή, προς το παρόν δεν τη σχολιάζω) ότι τα πτυχία θα απονέµονται από το πρόγραµµα σπουδών. Είναι όµως γνωστό ότι τα προγράµµατα σπουδών είναι µόνο τα επιστηµονικά εργαλεία, αλλά τα

10 πτυχία απονέµονται από διοικητικές- επιστηµονικές µονάδες. Τέτοιες µονάδες συνιστούν µόνο τα Τµήµατα ή οι Σχολές. Επειδή τα προγράµµατα σπουδών αποτελούν εργαλεία µπορούν να αλλάζουν συχνά και ανάλογα µε την πρόοδο της επιστήµης ή τις ανάγκες της αγοράς. ηλαδή αυτό-προσαρµόζονται στη συγκυρία. Τα τµήµατα όµως ή οι Σχολές µετονοµάζονται µετά πάροδο πολλών ετών και µόνον εφόσον επέλθουν συνταρακτικές αλλαγές, οι οποίες δεν µπορούν να ενσωµατωθούν στα υφιστάµενα προγράµµατα σπουδών µε τροποποίησή τους. εν πρέπει να µας διαφεύγει το γεγονός ότι επαγγελµατικά δικαιώµατα παρέχονται στο όνοµα ενός Τµήµατος ή Σχολής, ποτέ όµως στο όνοµα µιας κατεύθυνσης ή ενός προγράµµατος σπουδών. Η πρόταση της συγχώνευσης ή της κατάργησης Τµηµάτων, υπό την πίεση του τεχνητού και πρόσκαιρου προβλήµατος λόγω της καθιέρωσης του 10 ως εισαγωγική βάση στα ΑΕΙ, θα έχει τα παρακάτω αρνητικά και µερικές φορές καταστροφικά αποτελέσµατα: 1. Την απαξίωση πολλών από τις υποδοµές που µε πολύ κόπο και µόχθο αναπτύχθηκαν στα ΤΕΙ στο απώτερο ή το πρόσφατο παρελθόν. 2. Την αποδυνάµωση του ρόλου της Σχολής, αφού µε τη νέα της δοµή (µονοτµηµατική), στο άµεσο ή στο προσεχές µέλλον, θα ενταχθεί ως Τµήµα σε µία άλλη Σχολή και συνεπώς δεν θα εκπροσωπείται ο κλάδος στο Συµβούλιο του ΤΕΙ. 3. Την εµπέδωση ανασφάλειας στα µέλη Ε.Π., γεγονός το οποίο θα παίξει αρνητικό ρόλο στην προσφορά τους στο ίδρυµα, µιας και όλα τους θα αναζητούν τρόπο εγκατάλειψης και διαφυγής. 4. Την αποδυνάµωση του ρόλου των ήδη πτυχιούχων στον επαγγελµατικό στίβο, αφού κανένας επιχειρηµατίας δεν προσλαµβάνει κάποιον πτυχιούχο, του οποίου το πτυχίο δεν αντιστοιχεί σε κάποιο εν λειτουργία τµήµα ΑΕΙ. 5. Στα ΤΕΙ που λειτουργούν µόνο δύο Σχολές, η διοικητική υποβάθµιση της µιας Σχολής σε ένα µόνο Τµήµα θα έχει ως συνέπεια της κατάργηση ολόκληρου του ΤΕΙ. Σ ένα τέτοιο ενδεχόµενο, αντιλαµβάνεστε βέβαια ποιες θα είναι οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας. Συνεπώς, σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να επιβληθεί η υποχρεωτική (αναγκαστική) συγχώνευση ή κατάργηση τµηµάτων µε νόµο ή Π.. Ασφαλώς, όπου οι συνελεύσεις των Τµηµάτων αποφασίσουν τη συγχώνευσή τους, αυτό µπορεί να γίνει στα πλαίσια του υφιστάµενου καθεστώτος. εν απαιτείται νέα νοµοθετική ρύθµιση.

11 γ. Πρέπει τα ίδια τα Τµήµατα των ΑΕΙ να έχουν λόγο κατά την επιλογή των υποψηφίων, καθορίζοντας τουλάχιστον τα κριτήρια και τους συντελεστές βαρύτητας στα µαθήµατα των εξετάσεων. Για παράδειγµα, για τα Τµήµατα της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας των ΤΕΙ ο υποψήφιος των επιστηµονικών πεδίων θετικής κατεύθυνσης µε βαθµό εισαγωγής 9 είναι προτιµητέος, γιατί µπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σπουδών του πολύ καλύτερα από έναν συνυποψήφιό του των επιστηµονικών πεδίων θεωρητικής κατεύθυνσης µε εισαγωγικό βαθµό 11, 12 ή και µεγαλύτερο, κάτι που συµβαίνει σήµερα και υποβαθµίζει την ποιότητα των σπουδών. Αυτό πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που δεν θα προσβάλλεται το αδιάβλητο των εξετάσεων και η διενέργεια των εξετάσεων από το ΥΠΕΠΘ. δ. Επειδή η σπουδαιότερη αιτία µη προτίµησης των ΤΕΙ από τους υποψηφίους είναι ο αδυσώπητος ανταγωνισµός και η πίεση που δέχονται, τόσο τα οµοειδή Τµήµατα όσο και τα Περιφερειακά ΤΕΙ, από τα Πανεπιστήµια, η µόνη αποτελεσµατική λύση είναι η µετατροπή των ΤΕΙ σε Πανεπιστήµια, όπως συζητείται ήδη και σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας. ε. Εναλλακτική πρόταση συνιστά η ελεύθερη πρόσβαση στα Τριτοβάθµια Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα όσων από τους απόφοιτους του Γενικού Λυκείου, των ΕΠΑΛ, των ΤΕΕ και των Εσπερινών Λυκείων επιθυµούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους, µε αυστηρό φιλτράρισµα των φοιτητών-σπουδαστών στα πρώτα εξάµηνα φοίτησής τους στα ΑΕΙ. Θα τους παρέχονται και εναλλακτικές προοπτικές µάθησης και επαγγελµατικής κατάρτισης. Όµως αυτό µπορεί να γίνει µόνο όταν υπάρξουν ριζικές αλλαγές στα προγράµµατα σπουδών στα Λύκεια, ώστε αυτά να αποδεσµευτούν από τις εισαγωγικές εξετάσεις για τα ΑΕΙ και να αποτελέσουν πράγµατι ανεξάρτητη βαθµίδα εκπαίδευσης, της οποίας το απολυτήριο θα έχει την δέουσα αναγνώριση της πολιτείας και της κοινωνίας. Παράλληλα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος της τεχνικής εκπαίδευσης των ελληνοπαίδων ώστε να αποσυµφορηθεί το Λύκειο, αρκεί η ώθηση των παιδιών στην τεχνική εκπαίδευση να γίνει όχι µε ταξικά κριτήρια ή κριτήρια κοινωνικού αποκλεισµού, αλλά µε γνώµονα την ανάδειξη των ταλέντων και την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων των µαθητών. Πρέπει όµως να προβλέπεται και η πρόσβαση στα ΑΕΙ και όσων εκ των αποφοίτων των Τεχνικών Σχολών επιθυµούν και έχουν την ικανότητα να σπουδάσουν και να καταστούν πτυχιούχοι ΑΕΙ. Μια τέτοια λύση µπορεί να αποσπάσει την έγκριση της κοινωνίας, απαιτεί όµως ισχυρή πολιτική βούληση για να υιοθετηθεί έστω και για διάλογο. Τέτοια όµως βούληση δε διαφαίνεται στο λίαν προσεχές µέλλον.

12 Τέτοιες ανατρεπτικές µεταρρυθµίσεις προϋποθέτουν αλλαγές σ όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, συναίνεση όλων των συντελεστών της παιδείας και επένδυση µεγάλων κονδυλίων από το δηµόσιο ταµείο για τη δηµόσια παιδεία. Έχει όµως ως αποτέλεσµα τη µετεξέλιξη της κοινωνίας, τη µετατροπή των ανθρώπων σε υπεύθυνους και παραγωγικούς πολίτες, οι οποίοι µπορούν να αντέξουν στο διεθνή ανταγωνισµό και να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις της παγκοσµιοποίησης. Φωτεινό παράδειγµα συνιστά αυτό της Φινλανδίας. Ευχαριστώ για την υποµονή που δείξατε για να µε παρακολουθήσετε.